Malatya’nın tam merkezinde bulunan, 2005 senesinin son aylarında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce başlatılan “restoremsi” çalışmaları biten ve Malatya Belediyesi’nce başlatılan “çevre düzenlemesi” çalışmaları halen devam etmekte olan Yeni Cami, oldukca ilginç bazı konulara da sahne olmuştur.

Bugünkü cami, Malatyalılar’ın, “Büyük Zelzele” diye andıkları, 3 Mart 1894 günü meydana gelen depremde yıkılan ve büyük hasar gören “Hacı Yusuf Camii”nin yerine bu tarihten sonra yapılmaya başlanılmış; halkın yardımı ve Sultan II. Abdülhamit’in maddi katkısıyla, inşaatı devam ettirilmiştir. Araya giren çeşitli sebeblerden dolayı inşaat süresi uzamış, caminin yapımını tamamlamak ancak 1913’de mümkün olmuştur.

Yerine yapıldığı caminin eski minaresine yakın olan minaresinin yapımı esnasında hıristiyan bir ustanın düşerek ölmesi, caminin inşası ile ilgili hatıraların başında yeralmaktadır. Bu olaydan sonra, ustanın düştüğü minareye müftülükçe “15 gün hapis cezası” verildiği Kemal Tahir’in, Malatya Cezaevi’nde mahpus iken yazdığı ve Malatya’yı konu alan “Namuscular” isimli eserinin birinci baskısının 310’uncu sayfasında yazılıdır. Caminin ismi burada “Ulu Cami” olarak geçmektedir.

Şu anda, şerefeden yukarısı olmayan minarenin 1843 tarihli (Hicri 1258) kitabesinden anlaşıldığına göre, Hacı Yusuf Camisi’nin yapımı, Eskimalatya’nın terkinden ve bugünkü il merkezinin kuruluşundan 4 yıl sonraya rastlamaktadır.

Cami ve minarelerinin kendine has mimari özellikleri vardır. Bu özellikler, ayrı bir araştırma konusu olacak kadar da geniştir. Minare alemlerinin üzerine oturtulduğu minare alem görüntüsündeki külah üst taşları bazı depremler esnasında düşmüş, yeniden yapılarak yerlerine konulmuştur.