Sual: Tanrı imrenir, haset eder demek yanlış değil midir?
CEVAP
Allahü teâlâ için imrenmek, haset etmek ifadesi kullanılmaz, gayret sahibi denir.

Gayret, bir kimsede olan hakkına, onun başkasını ortak etmesini istememektir. Allahü teâlânın gayreti, kulunun fena, çirkin şey yapmasına razı olmamasıdır. Bunun kıskançlıkla, hasetle ilgisi yoktur.

Haset, bir kimsenin iyi bir işi yada evi, malı, mülkü, bilimsel olsa, o kimseden bunların gitmesini, onda olmayıp kendinde olmasını istemektir. Bu fena bir şeydir.

Onda olduğu benzer biçimde kendisinde de olmasını istemek haset olmaz. Buna gıpta etmek, imrenmek denir. Günah değildir.

Gayret etmek hakkını istemektir. Allahü teâlâ, kendisinden başkasına yakarma edilmesini istemez. Kendisinden istemeyip, başkalarına el açanlara gayret eder.

Allahü teâlâ, oldukca sevilmiş olduğu kimselere, bazı Evliya ve enbiyaya gayret etmiştir. Örneğin Yusuf aleyhisselamın, (Sultanın yanında benim ismimi söyle!) demesi gayret-i ilahiyyeye dokunarak, senelerce zindanda kalmasına sebep oldu. İbrahim aleyhisselamın, oğlu İsmail aleyhisselamın dünyaya gelmesine sevinmesi, gayret-i ilahiyyeye dokunarak, bunu kurban etmesi emrolundu. (İ. Ahlakı)

Sual: Gayret-i ilahiyye ne anlamına gelir? Çaba kıskançlıksa, Tanrı kıskanç olur mu?
CEVAP
Çaba, hasetten, kıskançlıktan, çekememekten farklıdır. Çaba, bir kimsede olan hakkına, onun başkasını ortak etmesini istememektir. Sözgelişi, bir kimsenin, hanımıyla başkalarının birlikte olmasını istememesi, gayrettir.

İlmini, mal, mevki ele geçirmek, günah işlemek için kullanan din adamından, ilmin gitmesini istemek çaba olur. Malını haramda, zulümde, İslamiyet’i yıkmakta, bid’atleri ve günahları yaymakta kullananın, malının yok olmasını istemek de, haset olmaz, din gayreti olur. Birinde bulunan fena, zararı olan şeyin gitmesini istemeye de çaba denir. Bir hadis-i şerif meali:
(Allahü teâlâ, mümin kullarına, mümin de, mümine çaba eder.) [Müslim]

Allahü teâlânın çaba etmesi, kulunun fena, çirkin şey yapmasına razı olmaması anlamına gelir. Kulun vazifesi, dilediğini yapmak değil, Rabbine kulluk etmektir. Onun emirlerine ve yasaklarına uymaktır. Her dilediğini yapmak, Allahü teâlâya mahsustur, yalnız Onun hakkıdır. Kendi dilediğini yapması, günah işlemesi, zina etmesi Allahü teâlânın hakkına ortak olmak olur. İki hadis-i şerif meali:
(Kulunun zinasına gazaplanmakta Tanrı’tan gayretlisi yoktur.) [Buhari]

(Allahü teâlâ, gayretinin çokluğundan dolayı zinayı yasakladı.) [Buhari]
Namusu için çaba etmek kıskançlık değil, takdir edilecek bir hâldir.

Allahü teâlânın bazı kullarına çaba etmesi oldukça vaki olmuştur. Birkaç örnek verelim:
1- Davud aleyhisselam, yakarma ederken, (Yâ Rabbi! Evlatlarımdan birkaçının namaz kılmadığı hiçbir gece yoktur ve oruç tutmadığı hiçbir gün geçmemiştir) demişti. Buna karşılık Allahü teâlâ, (Ben dilemeseydim, kuvvet ve imkân vermeseydim, bunların hiçbiri yapılamazdı) buyurdu. Davud aleyhisselamın bu sözü gayret-i ilahiyyeye dokundu, birçok sıkıntıların başına gelmesine sebep oldu.

2- Yusuf aleyhisselamın, (Sultanın yanında benim ismimi söyle!) demesi gayret-i ilahiyyeye dokunarak, senelerce zindanda kalmasına sebep oldu.

3- İbrahim aleyhisselamın, oğlu İsmail aleyhisselamın dünyaya gelmesine sevinmesi, gayret-i ilahiyyeye dokunarak, bunu kurban etmesi emrolundu.

4- Bir hadis-i şerifte, (Önceki ümmetlerde, kibirli birinin eteklerini yerde sürüyerek adım atması gayret-i ilahiyyeye dokunarak yer bunu yuttu) buyurulmuştur. (Berika)

5- İmam-ı Rabbani hazretlerinin ebatlarına inanmayanlardan biri, onun bir talebesini yemeğe çağrı etti. Yemekte, İmam-ı Rabbani hazretlerini kötüledi. Talebenin canı oldukça sıkılıp yemekten kalkacağı sırada, gayret-i ilahiyyeden o kişinin azaları nüzul oldu. (M. Ahmediyye)