25
HADİSLERDE SU
Fuzûlî,”su kasidesi” diye bilinen “Kasîde der medh-i Hazret-i Fahr-ı kâ’inât” dizelerinde Peygamber Efendimizin âlemlere rahmet olduğunu beyan ederken suyun da insanlığa rahmet olduğunu ifade etmektedir. Bu çağrışımdan hareketle suyun insan hayatındaki vazgeçilmezliği ile yine insanları saf ve duru bir arınmaya çağıran Hz. Peygamber arasında bir bağ kurabiliriz.  Dolayısıyla Hz. Peygamberin yolundan giden su, temizlik, duruluk ve tıpkı Peygamberimiz gibi günahlardan arındırma özelliklerini taşımaktadır;
Tıynet-i pakini ruşen kılmış ehl-i aleme İktida kılmış tarik-i Ahmed-i Muhtar’a su
Kasidede su ile bu derecede özdeşleştirilmiş olan Hz. Peygamberin, varlığın başlangıcının su ile ilgili olduğuna ilişkin bir hadisini İmran b. Husayn (r.a.) şöyle nakleder: “Rasûlüllah: Ezelde Allah’tan başka bir şey yoktu, arşı da su üzerinde idi. Levh-i Mahfuz’da her şeyi yazdı, gökleri ve yeri yarattı”(Sahîh-i Buhârî, “Kitâbu Bed’il-Halk, 1348).
SU NEDEN ÖNEMLİDİR?
İnsanlar İçin
Su insanlığa sunulmuş en büyük nimettir ve tüm insanlığın ortak malıdır. Deniz, büyük göl ve büyük ırmak gibi su kaynakları kimsenin mülkiyetinde sayılmaz. Her bireyin bunlardan yararlanma hakkı vardır. Hz. Peygamber, “Üç şey vardır ki bunlar asla yasaklanamaz: Su, ot ve ateş” buyurmuştur. Bu yasaklanamayan üç unsurun müslümanların ortak malı olduğu bildirilmiştir.(İbni Mâce, Ruhûn:16; Ebû Davûd, Buyû,60; Ahmed b. Hanbel, V,364)
Ebu Hureyre (r.a.) de, “Kendiliğinden biten ota mani olacağından dolayı ihtiyaç dışı su fazlalığından başkasının kullanımını yasaklamayınız” hadisini nakletmiştir. (Sahîh-i Buhârî, Kitâbu’l- Musâkâ,1090,1091;  Buhârî, Şürb 2, Hiyel 5; Müslim, Musâkât 38, (1566); İbnu Mâce, Rühûn 19, (2478).
Bir diğer hadis-i şerifte ise, “Üç kimse vardır ki Allah kıyamet günü kendilerine bakmaz, onları temize çıkarmaz, onlar için acıtıcı bir azap vardır: Yol üzerinde kendisinin ihtiyaç dışı su fazlalığı olup da bunu yolcuya kullandırmayan kimse… Allah: “Tıpkı senin ellerinin üretmediği su fazlalığını kullandırmayıp engellediğin gibi bugün de ben seni lütuf ve ihsanımdan engelliyorum.” buyurur.” (Sahîh-i Buhârî, Kitâbu’l-Musâkâ, 1093, 1096) Aynı anlamda bir hadisi Hz. Cabir (r.a.) “suyun fazlasını satmayı yasaklamıştır” diyerek aktarmıştır.( Müslim, Musâkat, 34 (1565); Nesâî, Büyû 89, (307); İbnu Mâce, Rühûn 18, (2477).
Hayvanlar İçin
Bir çok hadis kaynağında Hz. Peygamberin hayvanlar ve diğer tüm canlıların su ihtiyacının giderilmesini teşvik edici kıssaları vardır. Bunlardan biri, Ebû Hureyre (r.a.)’dan, Allah Rasûlü buyurdu: “Bir adam yolda yürürken susadı, bir kuyu buldu, içine inip su içti. Yukarıya çıktığı zaman dilini çıkarıp susuzluktan toprak yalamakta olan bir köpek gördü. Adam: Zavallı hayvan tıpkı benim gibi susamış dedi ve derhal kuyuya indi ayağındaki pabucunu çıkartıp içine su doldurdu, ağzına alıp
26
yukarıya çıkardı ve köpeğe içirdi. Allah onun bu hareketinden memnun kalıp bağışladı.” Ashab, bunun üzerine “Ey Allah’ın Rasûlü! Bizim için hayvanlara yaptığımız iyilikler hakkında ecir var mıdır?”diye sorunca: “Her ciğer taşıyan canlı için (yapılan iyilikte) sevap  vardır” buyurmuştur (Sahîh-i Buhârî, Kitâb-ı Musâkâ 1094;  Buhâri, Şirb 9, Vudü 33, Mezâlim 23, Edeb 27; Müslim, Selâm 153, 2244;Muvatta, Sıfatu’n Nebi 23, (2, 929-930); Ebü Dâvud, Cihâd 47, (2550).         Bir başka rivayette ise “Günahkâr bir kadın sıcak bir günde dilini dışarı çıkartmış susuzluktan solumakta olan bir köpek gördü. Hemen mestini çıkararak ona su çekip içirdi. Bu sebeple Allah onu bağışladı.” [Mâlik, Buhârî, Müslim ve Ebû Dâvud]. Bu kıssayı tamamlayan bir hadisi de İbni Ömer (r.a.) nakletmiştir. “Bir kadın bir kedi yüzünden cehenneme girdi. Çünkü o kediyi eve hapsetmiş, ayrıca onun yerin haşaratından yememesi için ne onu serbest bırakmış ve ne de ona yiyecek bir şey vermişti” [Buhârî ile Müslim] (Rûdânî,319) Su verilen köpek nedeniyle günahkâr kadının affedilmesi fakat kedinin ölmesine neden olan kadının -salih olmasına rağmen- cehennem ehlinden olmasını yine bir başka hadisin ışığı aydınlatmıştır.İbn Amr bin el-Âs (r.a.)’dan “Merhamet edenlere Rahman da merhamet eder. Yeryüzündekilere merhamet edin ki göktekiler de size merhamet etsin.”(Tirmizi ve aynı lafızla Ebû Dâvud).
Surâka, İslâm dinini kabul ettikten sonra Rasûlullaha yabancılara ait hayvanları kendi hayvanları için suyla doldurduğu yalaklardan suladığını sonra onları serbest bıraktığını bu hareketinin Allah indinde makbul olup olmadığını sorunca Hz.Muhammed(sav) şöyle cevap vermiştir: “Kesin olarak makbuldür; hangi canlı olursa olsun, susamış her yaratığa karşı lûtufkâr davranmak Allah nazarında mükâfata lâyık bir harekettir” .
Temizlik Aracı Olarak Su
İnsan yaşamında suyun önemini arttıran bir diğer özellik ise onun temizlik aracı olmasıdır. Temizliğe dayanan İslam dini, bu yönü ile de suya ayrı bir önem atfetmiştir. Hz. Peygamber, “İmanın yarısı temizliktir” (Müslim, Taharet 1) buyurmuştur. “Su temiz olarak yaratılmıştır, rengini, kokusunu ve tadını değiştirmedikçe onu hiçbir şey kirletmez”diyen Hz. Peygamber, tabiatta bulunan dere, göl, deniz, yağmur, kar ve buz sularının asıl ve öz itibarıyla temiz olduğunu ifade etmiştir. Ebû Hureyre (r.a.), bir adamın Hz. Peygambere gelip denize açıldıklarında yanlarındaki az suyu ancak içmek için kullandıklarını deniz suyundan abdest alıp alamayacaklarını sorduğunda Hz. Peygamberin”Onun suyu temizdir, (içinden çıkan) ölüsü de helâldir”  buyurduğunu işitmiştir (Muvattâ ve Sünen Ashâbı (Rûdânî, 194). Ebû Umâme (r.a.)’dan: “Suyu kokusunu ve tadını değiştiren şeyden başkası asla murdar yapamaz” (Taberânî, Mu’cemu’l-Evsat ve Mu’cemu’l-Kebir’de (Rûdânî, 202). Suyun miktarı ile temizliği arasında bağlantı kuran bir Hadis-i Şerifte ise Hz. Peygamber, “Su iki kulle (ikiyüz rıtıllık su kabı miktarı) (1) oldu mu pislik tutmaz, çünkü (bu durumda olunca) onu hiçbir şey kirletmez” buyurmuştur.
Suların hükümleri, fukaha arasında geniş araştırmalara ve farklı yorumlara konu olmuştur. “Su temizdir, onu hiçbir şey kirletmez”  Hadisi zamanımıza önemli bir ışık tutmaktadır. Renk, koku, tat gibi bazı kirlenmelere uğrayan su, bu kirleticilerden bir şekilde, değişik teknolojilerle ayıklandığında yine asli vasfına dönüp temiz olmaktadır.  Kirlenmiş suların  tekrar kullanımları söz konusudur.         Temizleyen suyu, kadın erkek birlikte kullanmakta herhangi bir mahsurun olmadığına dair hadisler ise şöyledir: İbn Abbâs (r.a)’dan gelen bir aktarımda, Peygamber hanımlarından biri bir leğenden su alarak yıkandı. O sudan abdest almak veya yıkanmak için Hz. Peygamber gelince zevcesi şöyle dedi. “Ben cünub idim” Hz. Peygamber bu söz üzerine şöyle buyurmuştur: “Su cünub olmaz” (Tirmizî
27
(Rûdânî, 198). Âişe (r.a.): “Ben ve Allah Rasûlü ikimiz bir leğenden yıkanırdık; ellerimiz içine beraberce girip çıkardı.” Yine Âişe (r.a.)’dan “Benden önce davranırdı ve nihayet ona: “(Sudan) bana da bırak, bana da bırak! derdim” demiştir (Nesâî, Sünen, gusl 10 (Rûdânî 200). İbn Ömer (r.a.), “Peygamber zamanında erkeklerle kadınların hepsi aynı kaptan abdest alırlardı.” (Buhâri, Mâlik, Ebû Dâvud ve Nesâi (Rûdânî 201). İbn Ömer (r.a.), Hz. Peygambere büyük testi veya küçüğünden abdest almanın daha iyi olduğunu sormuş. Hz. Peygamber ona “Küçük testilerden daha iyidir. Çünkü Allah’ın dini kolaydır, tertemizdir” buyurmuştur (Taberânî, Mu’cemu’l-Evsat’ta.( Rûdânî, 203).
Suyun Ve Su Kablarının Temiz Tutulması
İçine, az olsun çok olsun bir pislik düşen durgun su ile abdest almak caiz değildir. Bu pisliğin suyun niteliklerini değiştirip değiştirmemesi sonucu etkilemez. Çünkü Hz. Peygamber, suyun pislikten korunmasını emrederek şöyle buyurmuştur: “Sizden biriniz durgun suya abdest bozmasın ve böyle bir suda cünüplükten dolayı yıkanmasın”(Buhârî, Vüdû’, 68; Müslim, Tahâre, 36/94-96, Tirmizî, Tahâre, 51; Nesaî, Tahâre, 45). “Sizden biriniz uykusundan uyandığı zaman, elini üç defa yıkamadıkça su kabına sokmasın. Çünkü o, elinin nerede gecelediğini bilmez”(Müslim, Tahâre, 87; Ebû Dâvud, Tahâre, 49; Tirmizî, Tahâre, 19).
Su kablarının ağzının bağlanması veya kapak bulunmadığı hallerde bir tahta parçasıyla da olsa örtülmesi tedbirinin alınması nebevi emirler arasındadır.
Su testilerinin veya tulumlarının ağzından içmenin yasak olduğuna ilişkin  Hadisleri aktaranlardan Ebu Said (r.a), Ebu Hureyre (r.a.) ve İbn Abbâs (r.a.)  Hz. Peygamberin deriden yapılmış kapların ağızlarını dışa çevirmeden ve bir maşrapaya koymadan bunlardan içilmesini yasakladığını ifade etmişlerdir. Bu yasaktan sonra bir kimsenin, gece su içmeye kalktığı ve su tulumunun içinden yılan çıktığı rivayet edilir (İbn Mâce, Eşribe 19). Müslimde geçen bir ifade ise su tulumlarının ağzını çevirmek, kırbanın yukarısını aşağı çevirmek olarak tarif edilmiştir (Müslim, Eşribe 111).
Su içme âdâbı ile ilgili Hadisler, Hz. Peygamberin bu konuya verdiği önemi ve müslümanların sahip olması gereken özellikleri ile birlikte sağlıklı olabilmenin yollarını da açıkça ortaya koymuştur. Su kaplarının içine nefes vermek veya üflemek yasaktır.Suyu üç defada içmek gerektiği tavsiye edilmiştir. Ebû Saîd, Hz. Peygamberin içilecek şeylere üflemeyi yasakladığını,  bir adamın kaba çerçöp düştüğünde ne yapması gerektiğini sorması üzerine, suyu dökmesini; bir nefeste içince suya kanmadığını söylemesi üzerine de su kabını ağzından çekmesini buyurmuştur (Tirmizi, Eşribe 15). Bir başka rivayette de “Hz. Peygamber, bardağın kırık yerinden içmeyi ve içerken suya üflemeyi yasakladı” (Mâlik, Ebû Davûd, Tirmizi).
Müslim ve Tirmizi’nin rivâyetlerinde bu anlatım da eklenmiştir. “Rasûlullah (üç solukta içer, böyle içmenin) daha doyurucu, (hastalıklara karşı) daha koruyucu ve daha afiyetli olduğunu söylerdi” (Buhârî, Eşribe 26; Müslim, Eşribe 121, (2028); Tirmizî, Eşribe 13, (1885); Ebü Dâvud, Eşribe 19, (3727).
İçme Suyunun Kalitesi
Hz. Peygamber, suyu kaliteli olan kuyulardan su getirtmiştir. Âişe (r.a.) ” Peygambere Sükyâ kuyularından tatlı su getirilirdi” diye demiştir. Kuteybe de Sükyâ’nın Medine’ye iki günlük mesafede olan bir su kaynağı olduğunu belirtmiştir (Ebû Dâvud (Rûdânî, 104). Kanat köyünde Ali kuyusuna giden yolun solunda olan bu kuyu sonradan yıkılmıştır. İki günlük bir yol, kaliteli bir içme suyu için
28
göze alınabilecek bir zahmettir. Ancak, Mucemu’l-Büldan’da es-Sükyâ adını taşıyan pek çok yer olduğu, Medine’deki bir kuyuya da es-Sükyâ dendiği belirtilmiştir.
Ebu Eyyub, Hz. Peygambere Malik İbn Nadr’in kuyusundan içme suyu taşımıştır. Büyûtu’s-Sukya ve Ğars kuyularından da içme suyunun taşındığı ifade edilmiştir.  Bi’ru’l-Ğars, Kuba Mescidi’nin yarım mil güney doğusunda suyu tatlı bir kuyudur.
Câbir İbn Abdullah (r.a.) Hz. Peygamberin bir sahâbîsi ile beraber ensârdan birinin yanına gittiğini  ve “Yanında tulum içinde gecelemiş suyun var mı? Yoksa ağzımızla bardaksız da içebiliriz” dediğini aktarmıştır. Bu sırada bahçe sahibi bahçede su çevirmektedir. Hemen bostan gölgeliğine gidip bardağa su koymuş, arkasından koyunundan süt sağıp ikram etmiştir (Buhâri, Eşribe 14; Ebu Dâvud, Eşribe 18,3724).
Su Tasarrufu
Hz. Peygamberin suya ilişkin verdiği mesajlardan biri de suyun iktisatlı kullanımıdır. Günümüzde de sıkıntısı çekilen ve gelecekte bu sıkıntının daha da artacağından  korktuğumuz susuzluğun çaresi, yüzyıllar öncesinden verilen nebevi mesajdadır. İsraf yasağı için verilen en önemli örnek,  abdest alınan su ile ilgilidir.İbn Amr bin el-Âs’dan (r.a.): “Peygamber, abdest almakta olan Sa’d’ın yanına uğradı ve ona : ‘Nedir bu israf?’ dedi. ‘Abdestte israf olur muymuş’ diye soran sahabeye Hz. Peygamber, ‘Evet, sen akar suyun kenarında bulunsan bile’ buyurmuştur” (İbn Mâce, 425). Enes (r.a): “Allah Rasûlü bir sâ’ (3,3 litre) ile beş müd (4,15 litre) arasındaki su miktarı ile yıkanırdı; bir müd (0,83 litre) ile de abdest alırdı” demiştir (Buhârî, Vudû’ 47,I,58). Diğer rivayetlerde beş mekkûk (su tası) ile yıkandığı, bir mekkûk ile de abdest aldığı (Buhârî, Müslim, Nesâî ve Tirmizî); bir başka hadiste ise abdestte iki rıtıl (0,83 litre) suyun yeterli olduğu (Tirmizî, 609) aktarılmıştır.
Abdest alınırken fazla su kullanılmasının mekruh kılınması Hadisi, bize çevremizi korumak adına çok önemli bir ders vermektedir. Çünkü boşuna akıp giden suyun dahi, abdest gibi ibadete hazırlık için yapılan en meşru bir eylemde fazla kullanılmaması dikkat çekicidir. Bu eylem, aynı zamanda bir müslümanın günde beş kere yaşadığı çevreye göstereceği ihtimam ve saygının bir ifadesi olmalıdır. Ebu ed-Derdâ, yine bu bağlamda bir Hadisi şöyle rivayet etmiştir: Hz. Peygamberin rastladığı bir nehir yakınında, kap ile getirilen sudan abdest aldıktan sonra artan suyu,‘Gidin, bunu nehre boşaltın. Ola ki ileride bir canlının kursağına gıda olur’ buyurmuştur”.
Hastalıkların Tedavisinde Su
Rafi İbn Hadic (r.a.)’dan: “Rasûlullah buyurdu ki: ‘Hararet, cehennemden bir kabarmadır. Hararetinizi (soğuk) su ile soğutunuz’ (Buhari, Tıbb 28, Bed’ü’l-halk 10; Müslim, Selam 83, (2212); Tirmizi, Tıbb25, (2074). Suyun ferahlatıcı ve teskin edici özelliği, Hz. Peygamberin hadisinde bir tedavi yöntemi olarak bizlere sunulmuştur.”Muhakkak ki öfke şeytandan yaratıldı. Şeytan da ateşten yaratıldı. Muhakkak ateş su ile söndürülür. Biriniz öfkelendiğinde abdest alsın” (Ahmed İbn Hanbel,IV, 220). Suyun hastalıkları tedavi edici özelliğini, Hz. Peygamberin son günlerindeki isteklerinden birinde de görebiliriz. Bir gün ailesine şehrin yedi ayrı kuyusundan çekilen yedi ayrı su getirmelerini ve başından dökmelerini istemiştir. Bu tedavi kendini o denli teselli etmiştir ki yatağı terk edip câmiye kadar gidebilmiştir. Sahabeler arasında yerini alan Hz. Peygamber bir hutbe îrâd edebilmiştir.
29
İbadetleri Tasvir İçin Su Suyun temizleyen özelliğine atıfta bulunan Hz. Peygamber, Câbir’den (r.a.) aktarılan “Beş vakit namaz evin önünde bol miktarda akan tatlı bir suya günde beş defa dalıp yıkanan gibidir. Bu adamda kir nâmına bir şey kalır mı? ‘Hayır bir şey kalmaz’ dediler. Peygamber Efendimiz ‘işte su kiri giderdiği gibi beş vakit namaz da günâhları mahveder’buyurmuştur (Müslim). Süleym b Câbir, Hz. Peygambere gelip faydalanacağı bir hayrı anlatmasını istediğinde, Hz. Peygamber “Sadakayı hakîr görme! Kendi kovandan su isteyenin kabına akıttığın bir miktar su bile olsa. Kardeşini güler yüzle karşıla ve ayrıldığı zaman gıybetini yapma” buyurmuştur.
Su Hayrı Yapmak
Medine’de suyu içilebilir ve tatlı olan kuyu, Rûme kuyusuydu. Hz. Peygamber, bu kuyunun sahibine giderek “Bu kuyuyu cennette bir pınar mukabili bana sat” talebinde bulunmuştur. Adam, bu suyu satarak geçimini sağladığını ifade etmiştir. Bunun üzerine Hz. Peygamber, imkânı olanları teşvik etmiştir. “Kim Rume kuyusunu (halka bağışlamak üzere) satın alırsa ona cennette misli verilecektir.” Başka bir anlatımla “Kim Rume kuyusunu satın alırsa Allah ona mağfiret buyursun” demiştir.  Hz. Osman doğruca adamın yanına giderek pazarlık yapmış ve kuyuyu satın almıştır. Sonra Hz. Peygamberin yanına gelerek, kuyu sahibine vaat edilen ücretin ona da vaad edilip edilmediğini sormuş. “Evet” cevabı üzerine “Ben onu satın aldım ve müslümanlara bağışladım” demiştir. Bu olayı Hz. Osman muhasara altında iken evinin damına çıkıp “Rasûlullâh’ın: Kim Rûme kuyusunu elde ederse kendisine cennet vardır buyurduğunu benim de bu kuyuyu kazdığımı bilmez misiniz” diyerek bu eylemini onaylattırmıştır (Buhari, Vesaye). Kuyu için ödenmiş meblağ ve bu alışverişin iki taksitte olması gibi rivayetler kaynaklarda değişiktir. Otuz altı bin, yirmi bin, yirmibeş bin gibi farklı rakamlar yazılmıştır.Ayrıca sahibinin yahudi olduğu, ilk alımda yarı hissesinin alındığı, bir gün yahudinin bir gün de Hz. Osman’ın adına halkın suyu kullanabileceği, daha sonra kendi gününde satış yapamayan yahudinin kuyunun diğer hissesini de sattığı aktarılmıştır.
Rume kuyusunun tatlı olan suyunun oldukça pahalı olduğunu, bir gömlek için ödenmesi gerekenin 2-3 dirhem, bir takım necrânî elbisenin 40 dirhem, zenginlik sınırının ise 200 dirhem… olduğu göz önüne alındığında binlerce dirhem ödenerek vakfedilmiş suyun kıymeti anlaşılır.
Sa’d İbn Ubâde, Rasulullaha gelerek, hangi sadakanın hoşuna gideceğini sorduğunda Hz. Peygamber, “su” diye cevap vermiştir (Ebu Dâvud, Zekât 41). Ölenlerin ruhuna kuyu, çeşme gibi su vakıfları yaptırmak ta nebevî tavsiyeler arasındadır. Sa’d İbn Übâde vefat eden annesi için bir kuyu kazdırmıştır.(Ebu Dâvud, Zekât 42; Nesâi, Vesâyâ 9) 75)- Yine Ebû Hüreyre hazretleri (radıyallâhu anh) anlatıyor: “Resûlullah
Bereketlenen Su
Enes b. Malik (r.a.) abdest almak için su bulamayan ashabın Hz. Peygamberin yanına gelerek bunu anlatmaları ile, Hz. Peygamberin bir su kabına elini soktuktan sonra müslümanlara abdest almalarını söylediğini ve Hz. Peygamberin parmakları arasından suların fışkırdığını aktarmıştır. Herkes abdest alana kadar bu su yetmiştir. Buhâri’de geçen bir başka rivâyetinde Enes, (r.a.) abdest alanların seksen veya daha fazla olduğunu ifade etmiştir.Cabir b. Abdullah, Hudeybiye Savaşı sırasında bir gün Peygamber Efendimiz abdest almak için bir kovanın başında bulunduğu sırada ashabdan birkaç kişi çok üzüntülü olarak yanına geldiğini ve Hz. Peygamber onlara üzüntülerinin sebebini sorduğu zaman, sularının bitmek üzere olduğunu söylediklerini
30
aktarmaktadır. O zaman Hz. Peygamber elini kovanın içine sokmuş ve parmaklarının arasından derya gibi su akmaya başlamıştır.Bin beş yüz kişi bu su ile abdest almış ve bu sudan içmiştir.
Sonuç olarak, Hz. Peygamber, bize tüm problemlerin çözümünü, tüm güzelliklerin kaynağını, tüm dertlerin devasını işaret etmiştir. Söylenecek, yazılacakların çok olması yanında onun şefaatini ve suyumuzun bereketlenmesi için ashabına yaptığı duanın bizi de kapsamasını diliyoruz.
Hadislerde su
Hz.Muhammed özellikle yeme içme adabına çok önem verir ‘ayakta su içmeyin’ diye buyururdu, Hadis-i şerif’in manası 21. yüzyılda bilimsel olarak anlaşıldı, su nasıl içilir, su içme adabı, ayakta neden su içilmez, ayakta su içmenin zararları Avrupa Gazetede. İşte ayakta su içmenin zararlı ile ilgili yapılan bilimsel açıklama: İnsan midesinin ayakta ve oturur vaziyetteki pozisyonu farklıdır. Ayakta duran bir insan eğer sıvı gıda içerse doğrudan doğruya onikiparmak barsağına geçer. Midenin küçük eğriliğine uyan kısmında Waldeyerin mide caddesi denen bir oluk bulunur. Sıvı gıdalar bu yolu takip ederek zaten devamlı küçük bir açıklığı olan mide çıkışını (pilor) geçerek 12 parmak barsağına (duodenum) geçer. Eğer insan sıvı gıdayı oturarak içerse bunlar önce midede birikir asitle karışarak mikropları ölür ve sonra 12 parmak barsağına geçer. Bu durumda oturarak su içme usulüne uymakla insan kolera dâhil birçok hastalıktan korunmuş olur. Özellikle rastgele yerde meşrubatı alıp ayakta içenler bu tehlikeye daha fazla maruz kalırlar.
Su içme adabı Suyu sağ elle içmelidir. İçeceği suya bakıp, sonra içmelidir. Üç nefeste içmelidir. Soluğu suya değil, bardağın dışına vermeli, nefes verirken, bardağı ağızdan çekmelidir. Yazın, serin içmelidir. Çok soğuk içmemelidir. Resulullah efendimiz, serin şerbet içmesini severdi. (Ayakta içmeyiniz!) buyururdu. Zemzem suyu, abdest aldıktan sonra kalan su ve ilaç yutmak için içilen su, ayakta içilebilir. Yolcu, her suyu ayakta içebilir. Aç karna su içmemelidir. Suyu yavaş yavaş emer gibi içmelidir. Ağzı doldurarak içmemelidir. Suyun hepsini bir solukta içmemelidir. Kaynar şeyi, soluyarak içmemeli. Soğutup, sonra içmelidir. Suya bir şey düşerse, parmakla veya kürdanla almak kolaysa almalı, alınamazsa, suyun bir parçasını dışarı dökerek gidermelidir.
Hadis-i şerifte, (Günahı çok olan, çok su dağıtsın!) buyuruldu. Birkaç kişiye su verirken, önce âlimlere, sonra yaşlılara, en son çocuklara verilir. Yerken, yürürken, otururken de, bu sıra gözetilir. Kendisi sonra içmelidir. Yanında oturanlara bir şey verirken, kendi sağında olandan başlanır. Sonra, onun sağındakine olarak devam edilir. Sağdakinin izniyle önce soldakine verilebilir. (S. Ebediyye)
Peygamberimiz’in Hadisi Bilimselleşti Ayakta Neden Su İçilmez
Muhammed özellikle yeme içme adabına çok önem verir ‘ayakta su içmeyin’ diye buyururdu, Hadis-i şerif’in manası 21. yüzyılda bilimsel olarak anlaşıldı, su nasıl içilir, su içme adabı, ayakta neden su içilmez, ayakta su içmenin zararları Avrupa Gazetede. İşte ayakta su içmenin zararlı ile ilgili yapılan bilimsel açıklama: İnsan midesinin ayakta ve oturur vaziyetteki pozisyonu farklıdır. Ayakta duran bir insan eğer sıvı gıda içerse doğrudan doğruya onikiparmak barsağına geçer. Midenin küçük eğriliğine uyan kısmında Waldeyerin mide caddesi denen bir oluk bulunur. Sıvı gıdalar bu yolu takip ederek zaten devamlı küçük bir açıklığı olan mide çıkışını (pilor) geçerek 12 parmak barsağına (duodenum) geçer. Eğer insan sıvı gıdayı oturarak içerse bunlar önce midede birikir asitle karışarak mikropları ölür ve sonra 12 parmak barsağına geçer. Bu durumda oturarak su
31
içme usulüne uymakla insan kolera dâhil birçok hastalıktan korunmuş olur. Özellikle rastgele yerde meşrubatı alıp ayakta içenler bu tehlikeye daha fazla maruz kalırlar.
Su içme adabı Suyu sağ elle içmelidir. İçeceği suya bakıp, sonra içmelidir. Üç nefeste içmelidir. Soluğu suya değil, bardağın dışına vermeli, nefes verirken, bardağı ağızdan çekmelidir. Yazın, serin içmelidir. Çok soğuk içmemelidir. Resulullah efendimiz, serin şerbet içmesini severdi. (Ayakta içmeyiniz!) buyururdu. Zemzem suyu, abdest aldıktan sonra kalan su ve ilaç yutmak için içilen su, ayakta içilebilir. Yolcu, her suyu ayakta içebilir. Aç karna su içmemelidir. Suyu yavaş yavaş emer gibi içmelidir. Ağzı doldurarak içmemelidir. Suyun hepsini bir solukta içmemelidir. Kaynar şeyi, soluyarak içmemeli. Soğutup, sonra içmelidir. Suya bir şey düşerse, parmakla veya kürdanla almak kolaysa almalı, alınamazsa, suyun bir parçasını dışarı dökerek gidermelidir.
Hadis-i şerifte, (Günahı çok olan, çok su dağıtsın!) buyuruldu. Birkaç kişiye su verirken, önce âlimlere, sonra yaşlılara, en son çocuklara verilir. Yerken, yürürken, otururken de, bu sıra gözetilir. Kendisi sonra içmelidir. Yanında oturanlara bir şey verirken, kendi sağında olandan başlanır. Sonra, onun sağındakine olarak devam edilir. Sağdakinin izniyle önce soldakine verilebilir. (S. Ebediyye)
32
Zemzem suyu kristallerinin sırrı çözüldü  Zemzem suyunun bu özelliği ilk defa keşfedildi. Ezan okunduğunda berraklaşan su, çan sesi geldiğinde kararıyor.
ZEMZEM SUYU VE ZEMZEM’İN TARİHİ Mekke ve çevresinin idaresi İsmail Aleyhisselam’ın vefatı ile oğlu Sabit’e kaldı. Sabit’in ölümünden sonra halk arasında bölünmeler meydana geldi. Mücadeleler Cühümiler kabilesinin üstünlüğü ile bitti. Ancak bir zaman sonra iktidara sorumluları, adaleti ve tarafsızlığı terkederek zulme sapmıştı. Milletin malını bile elinden almaya aklkışan Cürhümilerden dolayı gün geldi şikayet ve feryatlar ayyuka çıkmaya başladı. Haksızlıklar dayanılmaz ölçülere varınca; İsmail Peygamber nesli, terkrar derlenip toparlandı ve yapılan bir savaşta Cürhümileri mağlup etti. Yenik taraf, aman dileyince eşyalarını alıp asıl vatanları olan Yemen’e gitmelerine izin verildi… ancak iş başında iken zulüm yapan ve bu yüzden beddua alan bu kabile mensupları, az bir zaman sonra bulaşıcı bir hastalığa yakalanarak teker teker ölüp gittiler. Cürhümiler, aman dileyip beldeyi İsmail Peygamber soyuna teslim etmeden hemen önce ve son an ve son dakikada huyları icabı bir kötülük işlediler. Yabancı devletlerden mbirinin hediye ettiği altın mbir ceylan heykeli ve kılıç, kalkan, gürz, zırh… gibi Kabe hazinesine mahsus kıymetli eşya namına ne var ne yoksa hepsini zemzem kuyusuna doldurdular ve ağzını taş toprakla akapatarak yerini belirsiz hale getirdiler. Herhalde dönüp Mekke’yi geri alacaklarını düşünüyor ve bu sebeple hazinenin ele geçmemesi için böyle hareket ediyorlardı. İsmail aleyhisselam evladı, nihayet Mekke ve civarında hükümran oldu ama hafızalardan silinen bullur sulu zemzem kuyusu kaybolup gitti. Mekke ve Kabe, asıl sahiplerine dönmüştü.. Şifa pınarı zemzem ise kimbilir kaç yıl gözlerden saklı, besmeleli mü’min ağızlara hasret, için için kaynayıp duracaktı?
33
Cürhümilerin yığdığı taş, toprak senelerin geçmesi ile katmerleşti ve altta kalan ilahi armağanı gözlerden büsmütün sakladı. Bu şartlarda canlara can katan zemzemin yerini bulmak mümkün değildi… yalnız bu imkansız zannedilen aklın çerçevlediği sebep-sonuç münasebetine göre. Ya aklı aşan sebepler, aklın kavuşamadığı bölge… Allah, isterse hangi imkansız gerçekleşmez ki? Zaman bir müjdeye, toprak, sökmesi yakın bahtlı şafağa hazırlanıyordu… Mekan, ilahi fermanla, gelmekte olan “Adı güzel kendi güzel Muhammed” aleyhisselam için yeniden donatılıyordu. Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib, Kabe’ye komşu olan evinde uyurken şu hitap üzerine yatağından korku ile doğruldu. -Ey Abdülmuttalip, kalk ve zemzem kuyusunun üzerinde taş toprak ne varsa kaldır! Bir müddet gördüğü rüyanın ne manaya geldiğini çözmeye çalıştı; fakat bir şey anlamadan yeniden uyudu. Ancak rüyadaki ses, emri tekrarladı. Yine uykudan sıçradı. Zihninde izaha kavuşturulmayan sorular birbirini takip ediyordu. Buna rağmen uyumaktan başka çaresi yoktu. Ses, emri üçüncü defa verince gördüklerini yorumlatmak için kalkıp Kureyş’in tanınmış tabircilerine gitti ve olanlar anlattı. Bu kişiler: -Rüya rahmani ise yine görürsün, dediler. Aradan bir iki gün geçtiği halde Abdülmuttalib, o garip rüyayı bir daha göremedi. Bundan dolayı merak ve üzüntüsü günden güne artıyordu: -Acaba rüya rahmani miydi, değil miydi? Zihnini günlerce bu soru meşgul etti. Nihayet bir gün rüyayı gördüğü odada uykudan önce ellerini kaldırarak: -Ey merhametli Allahım! Bu rüyanın sırrını neler yapmam gerektiğini bana bildirmeni diliyorum, diyerek can evinden yalvardı ve az sonra uyuya kaldı. Abdülmuttalib’in isteği, bütün zamanların ve bütün mekanların en üstünün hürmetine kabul olmuştu. İşte aynı ses… -Ey Abdülmuttalib kalk ve zemzem kuyusunu ortaya çıkar! Abdülmuttalib: -Zemzem suyu nedir? -Cebrail’in ayağını vurduğu yerden çıkmıştır. Peygambere ait bir mucizedir. Dünyanın dört tarafından gelecek hacılara yetecek kadar bereketlidir. Zemzemden içen susuzlar kanar, açlar doyar, hastalar iyileşir. Kuyunun yerini bulmam için bir iz, işaret var mı? -Mescid-i Haram’a yakın iki put vardı. Kafirler, bu putlar uğruna hayvan kestiklerinde işkembesini çukurca bir yere dökerler. Sen orada iken kırmızı gagalı bir karga gelecek ve işkembe artıklarını yemek için toprağı gagalayacaktır. Az sonra gagalanan yerin altından bir de karınca yuvası çıktığını göreceksin… İşte orası zemzem kuyusunun ağzıdır. Sabah olduğunda Abdülmuttalib, doğruca putların bulunduğu yere gitti. Biraz sonra puta tapanlar gelip tanrıları için kurban kestiler ve işkembe ve barsakları rüyada tarif edilen yere attılar. Derken kırmızı gagalı karga göründü ve yeri gagalamaya başladı; az sonra karınca yuvası da ortaya çıktı.
34
Her şey aynen rüyadaki gibi gerçekleşmişti. O halde olanlar hayırlı ve rüya doğru idi. Oradakiler uzaklaşınca sevgili Peygamberimizin sevgili dedesi, rüyada söylenen yeri kazmaya başladı. Kazı işi biraz ilerlemişti ki haberi alan Kureyşli müşrikler oraya koştu: -Biz, taptığımız putların yanına kuyu kazdırmayız! diyerek Abdülmuttalib’e mani olmak istiyorlardı. Bir sürü münkir içinde kalan Abdülmuttalib, yaptığı işin büyüklüğünü anlatmaya çalışıyordu: -Bu, öyle her hangi bir kuyu değildir. Bu, ilahi kıymet taşıyan suya “Zemzem” denir. İsmail Peygamberin yadigarıdır. Putperestler, fena diş biliyorlardı. Ne var ki kaba kuvvet gösterileri sökmedi; Kureyş’in bu soylu insanını bir adım şöyle dursun, bir ayak boyu bile geriletemediler. Bunun üzerine kuyuya ortak olmak istediler; bu telifleri de reddedildi. -Öyle ise, dediler, ünü bütün ülkeleri tutmuş aklı ve ilmi hepimizce kabul edilen Şam kahinine gidelim; ihtilafımızı anlatalım, vereceği karara her iki taraf da uysun! Abdülmuttalib, bu hal tarzına “Peki” dedi. Bunun üzerine her kabileden bir temsilci ve Peygamber efendimizin dedesi develere binerek Şam yoluna düştüler… Mevsim yaz, hava sıcak. Güneş, kavurdukça kavuruyor. Çöller, avını yutmaya hazır alev dilli ejderha. Şam yolcuları bu manzara kum denizlerini aşmaya çalışıyor. Ne var ki geride kalan mesafelerle beraber su ve her türlü serinletici nesne tükenmiştir. Nihayet Nihayet öfkeli çöller bu cüretli yolcuları teslim aldı.Dermansız kalan dizler çözüldü ve oldukları yere külçe gibi yığıldılar. Saniyeler, saat gibi uzun ve geçmeyen cinsten. Sadece dudaklar değil, belki diller de yol yol çatlamış. Kimsede suya dair bir ümit yok. Olması da mümkün değil. Ancak bu halde ne vakte kadar beklenecektir? Abdülmuttalib: -Böyle durmakla elimize hiç bir şey geçmez! Az daha gidelim.
Rabbimden ümitli olalım; olur ki su buluruz, dedi. Çökmüş olan develere nerede ise sürünerek bindiler. Hayvanların sırtında bile zor duruyorlardı. Henüz hareket etmişlerdi ki, o şanslı dedenin devesinin ayağı bir taşa takıldı ve yerinden söküp attı… Tablo inanılacak gibi değildi. Devenin çıkardığı taşın yuvasından tatlı ve serin bir su akıyordu. Sudan kana kana içip kaplarını doldurdular ve ölümün eşiğinden yeniden hayata döndüler. Bir farkla ki kabile temsilcileri sadece hayata dönmemiş, ezik ve mahcup olarak Şam yolunda da geri dönmüşlerdi. Bu inanılmaz vak’ayı hep birlikte yaşayan yol arkadaşları Abdülmuttalib’e: -Ey Abdülmuttalib, o kuyuyu kazmak senin hakkındır. Bunu geç de olsa anladık Kimse mani olamaz. Dönelim herkes işine baksın! Demek zorunda kaldılar ve hep beraber Mekke’ye geldiler. Abdülmuttalib, kuyuyu kazmaya, kaldığı yerden devam etti. Zemzem kuyusunu tekrar ortaya çıkarma işinde yalnız oğlu Haris’ten yardım görüyordu. Bu sebeple Cenab-ı Hak’tan Haris’ten başka kendisine on oğul daha vermesini diledi: … Abdülmuttalib’in bu duası kabul olmuş erkek evlat sayısı zamanla onbiri bulmuştu. Oğulları ile beraber kuyuyu kazan Abdülmuttalib, yıllar sonra zemzem suyunu ve Cürhümilerin kuyuya doldurduğu hazineyi buldu. Kureyşliler bu defa da: -Kuyu, dedelerimizin mirası; içinden çıkanlar bizimdir, diye direttiler.
35
Abdülmuttalib: -Siz bu kuyuyu kazarken bana yardım etmeyip bilakis zorluk çıkardınız. Şimdi hangi hakla mirasçılık iddia ediyorsunuz? diyerek onları azarladı veilave etti, bununla beraber, “Kur’a çekelim, hangi mal kime çakırsa onun olsun” dedi. Kılıç, kalkan gibi savaş malzemelerini bir tarafa, altın ceylanı bir tarafa ayırdılar ve Kabe-i Şerif, Kureyşliler ve Abdülmuttalib adına kur’a çektiler. Altın Ceylan Kabe’ye, harp aletleri Abdülmuttalib’e çıktı. Kureyşlilere bir şey isabet etmedi. Altın ceylanı Kabe kapısına astılar; uzun yıllar, kapıda asılı kaldıktan sonra bir gece Ebu Leheb sarhoş iki arkadaşıyla gelip heykeli çaldı ve götürüp sattı. Zemzem kuyusunu bulmak Abdülmuttalib’in şan ve şerefini daha da yükselmişti. Zaman, ırmaklar misali büyük müjdeye doğru akıyordu. Tabii bu olay Zemzem’in ikinci kez ortaya çıkarılışının hikayesiydi. Ancak Allah azze ve celle o mübarek suyu hz. İsmail’in topuğunda tüm insanlara sunmuştu.  Hz. İbrahim, Kur’an-ı Kerim’de ismi geçen peygamberlerden biridir. Nemrut tarafından ateşe atıldı fakat ateş onu yakmadı. Bu olaydan sonra İbrahim, memleketi olan Urfa’dan ayrılıp Şam’a, sonra da Mısır’a geldi. Mısır kralı, İbrahim’in çokgüzel eşi Sare’ye sahip olmak istedi. Sare’nin Allah’a yalvarması neticesinde kral titremeye başladı. Başına bir hal geleceğinden korktu. Sare’yi İbrahim’e geri gönderdi ve kendisine Hacer isimli cariyeyi de hediye etti. Sare de Hacer’i İbrahim’e bağışladı. Buhari’nin Abdullah b. Abbas’tan rivayet ettiği uzun bir hadis-i şerifin devamı şöyledir.  “… İbrahim, Hacer ile evlenip İsmail doğduktan sonra emzirmekte olduğu bu oğlu ile birlikte Mekke’ye geldi. Hacer ile İsmail’i, Mescid-i Haram’ın bugün bulunduğu yerin yukarısındaki büyük bir ağacın yanına bıraktı. O tarihte Mekke’de hiç bir kimse yoktu. Hatta içecek su bile yoktu. İşte İbrahim, Hacer ve oğlunu buraya bıraktı. Sonra İbrahim, Şam’a gitmek üzere oradan ayrıldı. Ayrıldığı sırada İsmail’in annesi Hacer, peşine takılıp ona şöyle diyordu:  – Ey İbrahim, bizi bu vadide bırakıpta nereye gidiyorsun ? Öyle bir vadi ki ne görüp görüşecek bir insan var, ne de hayat eseri başka bir şey var.  Hacer bu sözleri ne kadar tekrar ettiyse de İbrahim dönüp ona bakmadı. Nihayet Hacer ona: Bizi burada bırakmanı Allah mı emretti ? diye sordu. İbrahim de: Evet Allah emretti, diye cevap verdi. Bunun üzerine Hacer: Öyle ise Allah bizi unutmaz, O bizi korur dedi.  Artık İsmail’in annesi oğlunu emziriyor ve kendisi de kırbadaki sudan içiyordu. Nihayet kırbadaki su bitince hem Hacer hem de çocuğu susadı. Hacer, çocuğun susuzluktan toprak üzerinde sızlanarak yuvarlandığına bakmaya başladı. Fakat çocuğun bu elim haline bakmaktan fenalaşarak onun yanından kalkıp biraz öteye gitti. O mıntıkada Kabe’ye en yakın tepe olarak Safa tepesini buldu ve onun üstüne çıktı. Sonra vadiye karşı durup kimseyi görebilir miyim diye bakmaya başladı. Bu defa Safa tepesinden indi. Vadiye inince ( ayağına dolaşmasın diye ) entarisinin eteğini topladı. Sonra müşkil bir işle karşılaşan bir
insan azmiyle koştu, vadiyi geçti. Sonra Merve tepesine çıktı. Orada da biraz durdu ve kimseyi görebilir miyim diye baktı. Fakat hiç kimseyi göremedi. Hacer, bu suretle ( Safa ile Merve arasında ) yedi sefer gitti, geldi. Hacer, son defa Merve üzerine çıktığında bir ses işitti ve kendi kendine ‘Sus,
36
iyice dinle’ dedi. Sonra dikkatle dinledi. Bu sesi evvelki gibi bir daha işitti. Bunun üzerine Hacer: Ey ses sahibi, sesini duyurdun. Eğer sen bize yardım edebilecek güce sahipsen, bize yardım et, dedi. Hacer böyle der demez, hemen zemzem kuyusunun yerinde bir melek göründü. O melek, ayağının topuğu ile yahut kanadıyla yeri kazıyordu. Nihayet su göründü. Hacer, su başka tarafa akmasın diye suyu eliyle çevirdi, havuz gibi yaptı. Hacer hem eliyle böyle yapıyor, hem de kırbasını doldurmaya devam ediyordu. Su ise yerinde kaynıyordu.  Abdullah b. Abbas bu arada şöyle dedi: “ Resulullah (s.a.v.), Allah, İsmail’in annesi Hacer’e rahmet etsin. O, zemzemi kendi haline bıraksaydı, suyu avuçlamasaydı, muhakkak zemzem akar ve bir ırmak olurdu, buyurdu. “  Hacer, bu sudan içti ve çocuğunu emzirdi. Melek Hacer’e: Helak oluruz, kayboluruz diye korkmayın. İşte şurası Allah’ın evidir, o evi şu çocukla babası yapacaktır. Muhakkak ki Allah, o işin ehlini zayi etmez, dedi.  Mekke şehrinin idaresini İsmail’den sonra oğlu Nabit, ondan sonra da Cürhüm Kabilesi devam ettirdi. İşte bu sırada Yemen’den kuzeye doğru güç eden Ezd kabilesinin bir kolu olan Huzaa Kabilesi Harem bölgesinde kalmak için Cürhüm Kabilesinden izin istedi. Cürhüm Kabilesi onlara izin vermeyince aralarında başlayan savaş Huzaa Kabilesiın kesin zaferiyle neticelendi. Bunun üzerine Cürhüm Kabilesi Mekke’yi terk etmek zorunda kaldı. Şehirden ayrılırken de zemzem kuyusunu kapattılar. Kuyunun en dibine altından yapılmış iki ceylan heykeli, bir takım silahlar, kılıçlar, zırhlar koyarak; sonra da çakıl, kum ve taşlarla kuyuyu doldurup yerini belli olmaz hale getirdiler. Bu şekilde kapatılan zemzem kuyusu, Abdülmuttalib’in onu bulup ortaya çıkarmasına kadar kapalı kaldı. Kimse onun yerini bulamadı.  Hz. Peygamberin dedesi Abdülmuttalib, gördüğü bir rüya üzerine, oğlu Haris ile birlikte, rüyada kendisine gösterilen yeri kazarak zemzemi buldu. zemzemin bulunması ile Haşimoğulları kendilerine ait olan “hacılara su dağıtma” işini daha kolaylıkla yerine getirdiler.”
ZEMZEM’İN ÖZELLİKLERİ – Zemzem Cennet pınarlarındandır. – Cenab-ı Hakkın İbrahim´e (a.s.) ikram ettiği bir nimettir. – Harem-i Şerif´deki Ayat-ı Beyyinat´dandır. – Hacıların muşahede ettikleri en büyük nimet ve menfaatlerdendir. – Yeryüzündeki en hayırlı sudur. – Cibril-i Emin vasıtasıyla zuhur etmiştir. – Yeryüzünde en mukaddes topraktan kaynayan sudur.
– Peygamber Efendimiz´in (s.a.v.) kalb-i şerifinin defalarca yıkandığı sudur. – Rasulullah Efendimizin mübarek tükürüğü ile bereketlenen sudur. – Açları doyuran sudur.
37
– Dünya devam ettiği müddetçe bu vasfı devam edecektir. – Her derde devadır. – Hususiyle humma’ya (sıtma) şifadır. – Baş ağrısını giderir.  – Gözün görmesini ziyadeleştirir. – Ne niyetle içilirse ona devadır. – Ona bakmak ibadettir. -Ondan içmek günahlara keffarettir. – Kaburgalarını gerdirinceye kadar içmek iman alameti ve nifaktan kurtulmaktır. – Misafirlere ikram edilecek en güzel hediyedir. – Mekke’yi Mükerreme´den diğer beldelere taşınması sünnettir. – Ebrar´ın içeceğidir. – İçilmesi sünnettir. – Misafire önce ikram edilir. – Onunla abdest almak sünnettir. – Kücük çocukların ağzına vermek sünnettir. – İçmekte büyük sevap vardır. – Ne kadar içilir ve ne kadar taşınırsa taşınsın bitmez. – Bedene kuvvet verir. ZEMZEM’İN ESRARI – Avrupa`da labaratuarlarda yapılan araştırmaya gore zemzem suyu diğer sulara göre çok daha az kükürt taşımaktadır. – Yine aynı araştırmaya göre diğer sulara göre çok daha besleyicidir ve cok daha fazla mineral barındırmaktadır. – Kaynağı henüz bulunamamıştır. Nereden geldiği şu anki teknolojiye göre bile bilinememektedir. Yakınlarında hiçbir kuyu yoktur ve denize de 80 km uzaklıktadır.Bu şartlarda suyunu denizden veya başka bir kuyudan alması imkansızdır.  – Yıllardır suyun bitmiyor olması araştırmacıları çok şaşırtmaktadır.. – Açlığını gidermek için içen kişinin açlığını, susuzluğunu gidermek içiniçenin susuzluğunu giderir. – Sadece 1,5 metre derinliğindeki ufacık bir kuyudan çıkan su, hac ve umre mevsimi boyunca milyonlarca kişinin tüm su ihtiyacını karşılamaktadır.
38
– Hiçbir zaman ne azalma ne de kuruma göstermemektedir. – Dünya Sağlık Örgütü`nün (WHO) raporlarına göre dünyadaki en içilebilir ve sağlıklı sulardan biridir. – Amerika`da yapılan test sonuçlarına göre dünyada içinde mikroorganizma ve bakteri bulundurmayan tek sudur. ZEMZEM DUASI – Resulüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Zemzem suyundan içen şifa bulur. Ben de ondan içiyorum ve şöyle dua ediyorum: Allahumme innî es’eluke ılmen nâfia ve rızgan vâsia ve şifâen min kulli dâe.” Manası: Allahım! Senden faydalı ilim, bol rızk ve her türlü dert için şifa niyaz ediyorum. – “Allahumme edhılnî el-cennete biğayri azâbin velâ hısâbin ve erzıknî murâfigati nebiyyike ve seyyidinâ Muhammed sallallahu aleyhi ve selleme fi’l-firdevsi’l-a’lâ.” Manası: Allahım! Beni, azap görmeden ve hesaba çekmeden Cennetine koy ve Firdevs Cennetinde Peygamberin ve efendimiz Muhammed’e (s.a.v)arkadaş kılmakla rızıklandır. İbrahim (A.S), Allah’ın emri üzerine, bu günkü Zemzem kuyusunun bulunduğu yere hanımı Hacer ve oğlu İsmail’i bırakır ve gider. Biraz su ile bir miktar da hurma vermiştir. Bir müddet sonra su bitince, bebek( İsmail A.S), ağlamaya ve bağırmaya başlayınca, annesi telaş içinde çevrede su aramaya başlar. Koşuşturma sırasında
Sefa’ya varıp çevreyi araştırdıktan sonra, su bulamayınca tekrar bebeğin yanına, onu gördükten sonra tekrar Sefa tepesine koşuşturup durur. Yedi defa gidip geldikten sonra, bir bakar ki, çocuğun yanında küçük bir kaynaktan su çıkmaktadır. Hemen Zem Zem (Dur, dur) diyerek, suyun akıp gitmemesi için, topraktan set yaparak havuz haline getirir. Hemen testisini suyla doldurmaya başlayınca, aldığı suyun yerine tekrar topraktan su kaynadığını görür. Hem içer, hemde çocuğuna içirir. Zemzem, bu şekilde meydana gelmiş olur.
Zemzem suyunun çıktığı yer
Hz Muhammed (s.a.v), bir hadislerinde bu konuyla ilgili olarak şöyle demiştir: Allah, İsmail’in annesi Hacer’e rahmet etsin. O, Zemzem’i kendi haline bıraksaydı ve ya avuçlamasaydı, muhakkak Zemzem akar, ırmak olurdu.
39
İslâmi inanışa göre Zemzem: – Allah’ın İbrahim (A.S)’e ikramıdır. – Cennet Sularındandır – Yer yüzünün en hayırlı suyudur – Yer yüzündeki en kutsal topraktan çıkmaktadır – Aç ve susuzları doyurur – Bedene kuvvet verir – Hastalıklara şifadır – Ondan içmek günahlara kefarettir – İçilmesi, ikram edilmesi sünnettir – Tüketilmekle bitmez
Çölün ortasında, suyun çok kıt ve olanların da kalitesiz olduğu bir bölgede, tüketilmekle bitmeyen böyle sağlıklı bir suyun bulunması İslâm çevrelerinin dışında da merak konusu olmuş ve araştırmalar yapılmış, yapılmaya devam edilmektedir. Bazı araştırma sonuçları şöyledir: – Dünya sağlık örgütü (WHO)raporlarına göre; dünyanın en sağlıklı sularındandır. – Avrupalı bilim adamlarının yaptığı labaratuar çalışmalarında; diğer sulara göre daha az kükürt içermekte, besleyici mineraller bakımından ise çok daha zengin olduğunu görmüşlerdir. – Kalsiyum ve magnezyum oranları yüksektir.
– Amerika’da yapılan test sonuçlarına göre; içinde mikroorganizma ve bakteri bulunmayan tek sudur. – Türkiye Gazetesi’nden Hayrettin Turan’a yaptığı çalışma sonuçlarını açıklayan Dr Pfeiffer; Zemzem’in mayalama özelliğinin olduğunu, bir bardak Zemzem’in bir kova normal suyu temizlediğini, bir damla Zemzem’in bin damla suya karıştırıldığında, hepsinin Zemzem’e dönüştüğünü söylemiştir. Yine, su konusundaki çalışmaları ile tanınan Dr Masura Emot, Hayrettin Turan’a; Suyun moleküler (kristal) düzenin, değişen frekanslara göre farklılaştığını, Zemzem kristallerinin çan sesinde karardığını, Ezan sesinde ise parlaklaştığını deneylerinde tespit ettiğini açıklamıştır
Müslümanlarca kutsal sayılan ve asırlardır milyonlarca metreküp su çekilmesine rağmen kaynağı hâlâ tespit edilemeyen zemzem kuyusu hakkında bilimsel çalışma yapılıyor….
Müslümanlarca kutsal sayılan ve asırlardır milyonlarca metreküp su çekilmesine rağmen kaynağı hâlâ tespit edilemeyen zemzem kuyusu hakkında bilimsel çalışma yapılıyor.
Yer altı suları konusunda sahasında birkaç isimden biri olan Prof. Dr. Zekai Şen, zemzem kuyusunun şeklinin ve suyun özelliklerinin kendisini şaşırttığını belirtiyor. Şen, Suud Kralı’nın ısrarlı daveti ile Zemzem Araştırmaları ve Geliştirmeleri Enstitüsü’nde yöneticilik yapıyor. Görevine Kur’an’a el basarak ve stratejik bilgileri anlatmamak üzere yemin ederek başlayan Prof. Dr. Şen, “Zemzemi araştırdıkça imanım arttı. Zira bilimin açıklayamadığı çok şey var. Bu noktada iman devreye giriyor.” diyor. Arap Yarımadası’nın en kurak vadisinde bu kalitede ve bollukta bir suyun 1,5 metre çapında çıkmasını mucize olarak değerlendiren Şen, zemzemin kaynağını araştırdıklarını; ancak gelinen noktanın tahminden öteye geçemediğini belirtiyor.
40
Su, başlı başına azizdir. Bir de ‘zemzem’ gibi özel bir su olursa, azizliği kat kat artar. Müslümanlar için kutsal olan zemzem kuyusunun yaklaşık 4 bin yıllık bir geçmişi var. Her yıl hacı olmaya gelen milyonlarca Müslüman’ın ülkelerine taşıdığı milyonlarca metreküp zemzem suyunun ne özelliği var da bu kadar önemli? Kutsal olmasının sebebi ne? Bilimsel olarak incelendiğinde zemzem kuyusu ve suyu hakkında ne gibi bilgilere ulaşıldı? Suudi Arabistan’da 35 yıl önce kurulan Zemzem Araştırmaları Enstitüsü’nün başında şu anda bir Türk profesör bulunuyor. Prof. Dr. Zekeriya Şen’le zemzem kuyusu ve suyu hakkında görüştük.
Emredene güvenmese bırakır mıydı körpe bir çocukla, savunmasız, gözü yaşlı bir kadını neresi olduğunu bilmediği bir çölün ortasındaki kurak bir vadiye? Ama biliyordu ki bunu isteyenin bir amacı vardı ve ona itaat etmesi gerekiyordu. Çocuğunun babasına sonsuz itimadı olan genç kadın ise, Yaratan’ın böyle istediğini öğrenince,dünyada oğlundan başka tek varlığı olan kocasının hüzünlü gidişini izledi ağlamaklı bir teslimiyetle. “Seni ve İsmail’i Allah’a emanet ediyorum.” demişti ya, yüreği ferahlamıştı genç annenin. Tek üzüntüsü ondan ayrı kalmak ve sonunun ne olacağını bilmemekti. Sabretti, suyu ve birkaç lokma yemeği bitene kadar. Kuru bir ağacın altında kendi aç, küçük oğlu aç, bekledi kaderini. Tâ ki ana yüreği küçük İsmail’in açlıktan kıvrandığını görene kadar. Çaresiz, yalnız ve çileli Hacer “Medet Ya Rab!” nidalarıyla şimdilerde Safa ve Merve olarak adlandırılan iki tepe arasında defalarca koşarak gidip geldi… Çocuğunun halini görmek için yanına geri geldiğinde sahibini göremediği bir ses işitti. Korku değil çaresizlik ağır bastı. Seslenenin, beklediği kaderi olduğunu düşündü ve, “Ey ses sahibi, sesini duyurdun! Eğer sen bize yardım etme kudretine sahip isen, bize yardım et!” diye dua etti. İşte şimdi zemzem kuyusu olan yerde Cebrail’i gördü. Melek bulunduğu yeri kazmaya başlayınca berrak bir su çıktı. Hacer, hemen suyu havuz gibi yaptı, kana kana içti, kırbasını doldurdu. O doldurdukça su kaynamaya devam etti, içtikçe de hem susuzluğu hem de açlığı gitti. Suyun başında kaç gün, kaç ay geçti bilinmez; ama Şam’dan dönen Yemenli Cürhüm kabilesi, yolu üzerindeki, daha önceden su ve hiçbir canlının bulunmadığını bildikleri vadiden geçerken, Hacer’i ve oğlunu, içi su kaynayan bir kuyu yanında gördüler. Hayrette kaldılar, sonra da Hacer’in de izniyle oraya yerleşme kararı aldılar. Kaynaklar, zemzem kuyusunun hikayesini böyle anlatıyor ve bir not düşüyorlar hikayenin sonuna: “İbrahim (as)’ın duası, Hacer’in teslimiyeti ve henüz küçük bir bebek olan İsmail (as)’ın hatırı için, Yüce Allah, zemzemi böyle ortaya çıkardı.” Rivayet odur ki zemzem kuyusu ve Hz. İbrahim-oğlu Hz. İsmail yapımı Kâbe’nin olduğu mübarek topraklarda Allah’ın emir ve yasakları yaşanmaz olup, Cürhüm kabilesi Allah’a isyan edince zemzem suyu kurur. Tâ ki Hz. Muhammed’in dedesi Abdülmuttalip rüyasında zemzem kuyusunun yerini görene dek. Abdülmuttalip rüyasında gördüğü yeri kazar ve zemzem suyu tekrar çıkar. O günden beri Mekke’ye ziyarete giden hacılar bu sudan kana kana içer ve bu mukaddes sudan memleketlerine götürüp yakınlarına da ikram eder. Bu sebepledir ki yaklaşık 4 bin yıllık bir geçmişe sahip olan zemzem kuyusunun suyu dünyanın dört bir tarafına ulaşan tek su kaynağı olma özelliğini korur. Şimdi, zemzem kuyusu modern bir kent görüntüsünde olan Mekke’de, Kâbe’nin Hacer-ül Esved taşının bulunduğu köşeden on dört buçuk metre uzakta, yer altında bir odada bulunuyor. Hac farizasını yapmak için Kâbe’yi ziyarete gelen Müslümanlar sebebiyle kuyudan her yıl bir milyon metreküp su çekiliyor.
Bilim adamlarını hayrete düşürüyor
Buraya kadar olanlar dinî termonolojide zemzem kuyusu ve suyu, hakkında anlatılanlar. Peki kutsal sayılan zemzem kuyusu ve suyunun özellikleri ne? Bilim zemzem suyu ve kuyusu için ne diyor? Zemzem kuyusu hakkında bilimsel araştırmalar yapması için 35 yıl önce bir enstitü kuruldu. Bu süre zarfında kuyunun ve suyun özelliklerini araştıran enstitü, Müslüman olmayan bilim adamları tarafından yönetilmiş. Ama Mescid-i Harâm’a Müslümanların girmesi yasak olduğu için görmedikleri kuyudan gelen suya yabancılar su hakkında polemik üretmişler. Ancak son iki yıldır
41
dünyanın sayılı yeraltı suları uzmanlarından birisi olan Prof. Dr. Zekai Şen, Zemzem Araştırmaları ve Geliştirmeleri Enstitüsü’nün yöneticiliğini yapıyor. Şen, 500 kişilik bir ekiple, ilk tarihinden bu güne zemzem kuyusu ve suyunun kalitesi ve özelliklerini araştırıyor. Enstitüdeki görevine Kur’an’a el basıp, stratejik bilgileri ve araştırmaların detaylarını anlatmamak üzerine yemin ederek başlayan Şen, “İmanlı bir insandım. Zemzem kuyusu hakkında araştırmalar yaptıkça imanım daha da arttı. Zira bilimin açıklayamadığı çok fazla şey var. Bilimin açıklayamadığı noktada iman devreye giriyor.” diyor.
Dünyanın en kurak bölgelerinden birisi olan Arap Yarımadası’nın da en kurak vadisinde bu kalitede ve bollukta bir suyun 1,5 metre çapındaki bir kuyudan çıkmasının mucizevi bir olay olduğunu dile getiren Şen, zaman zaman içindeki mineral oranları değişse ve debisi kısmen azalsa da zemzem kuyusunun yüzyıllardır su vermeye devam ettiğini söylüyor. Çok büyük motorlarla hac dönemlerinde yılda bir milyon metreküpten fazla su çekilmesine rağmen suyun bitmediğine ve çok fazla azalmadığına dikkat çeken Şen, zemzem kuyusunun kaynağı hakkında bilgi toplamaya çalıştıklarını anlatıyor. Üç ana hattan zemzem kuyusuna su geldiğini tahmin ettiklerini; ama tam olarak kaynağının neresi olduğunu bilemediklerini açıklayan Şen, suyun kaynağı hakkında yaptıkları araştırmada yüksekliği iki bin metreyi bulan Taif’e kadar gittiklerini, bu dağın her gün yağmur aldığını ve kuyunun kaynaklarından birisinin burası olabileceğini tahmin ettiklerini söylüyor.
Dünyada çok az sayıda bilim adamının yeraltı suları hakkında Şen kadar bilgisi ve birikimi var. Şen aynı zamanda Türk Su Vakfı’nın da başkanlığını yapıyor, su ve yeraltı suları hakkında uluslararası birliklerin yönetim kadrosunda bulunuyor. Bunun yanında dünyada bulunan yeraltı kuyularını inceleme yetkisine sahip çok az bilim adamından birisi. Bu kadar yetkin bir birikime sahip olan Şen, zemzem kuyusunun şeklinin kendisini çok şaşırttığını belirtiyor. Hiçbir kuyuda böyle bir şekille karşılaşmadığını, kabaca huniye benzeyen Zemzem kuyusunun bu şeklinin bile bir hikmeti olduğunu anlatıyor. Çünkü bu şekli suyun debisini düzenliyor. Artık büyük bir metropol olan Mekke’deki kanalizasyon ve su şebekesinin zemzem kuyusunu etkilememesi için devletin özel tedbirler aldığına değinen Şen, kuyunun 25-50 yıl sonrasına dair tahminler yapıldığını ve şimdiden buna göre planlar hazırlandığını aktarıyor.
Zemzem binlerce yıllık bir mucize
1,5 metre genişliğinde olan Zemzem kuyusundan binlerce yıldır milyonlarca metreküp su çekiliyor, kaynağının ise hala tam olarak bilinmemesi mucize olarak değerlendiriliyor. Zemzem kuyusunun yakınlarında irili ufaklı (birisinin adı Davut) birçok kuyu var. Ama bölgenin jeolojik yapısı gereği bu sular ya çok aşırı mineralli ya da tuzlu. Hiçbiri zemzem kadar mineral oranı dengeli ve kaliteli değil. Prof. Dr. Zekai Şen’e göre bu kuyular birbirine bu kadar yakın olmasına rağmen, hiçbirinin zemzemin normal değerlerine yaklaşamamasının bile bir mucize. Zemzem suyunun son yıllarda artan hacı sayısı sebebiyle bitme tehlikesi geçirdiğine dair söylentiler çıkmasına ise Şen, “Uzun süreyi kapsayan bilimsel öngörülerimize göre bitme ihtimali yok. Tabiri caizse kuyu derya gibi.
araştırmaların detaylarını anlatmamak üzerine yemin ederek başlayan Şen, “İmanlı bir insandım. Zemzem kuyusu hakkında araştırmalar yaptıkça imanım daha da arttı. Zira bilimin açıklayamadığı çok fazla şey var. Bilimin açıklayamadığı noktada iman devreye giriyor.” diyor.
42
İNSANIN BİR DAMLASINI OLUŞTURAMADAĞI NİMET
İnsanın, elinde tüm hammadde olmasına rağmen, yoktan var edemeyeceği en büyük nimetlerden biri “su”dur.
İnsan bedeninin 2/3’ü sudur ve su olmadan yaşamın devam etmesi mümkün değildir. Yaşam için en büyük ihtiyaç olan su insanlara hazır olarak sunulmuştur. Suyun oluşumunu bir laboratuvarda izleyemez, onu oluşturamayız. Su, dünyanın oluşumu sırasında bir defaya mahsus olarak meydana gelmiş ve canlılara sunulmuştur. O zamandan bu zamana canlı yaşamının devamını sağlayan su, aynı sudur.
Su, bilindiği gibi iki hidrojen ve bir oksijen atomunun birleşmeleri sonucunda oluşan bir moleküldür. Doğada oksijen ve hidrojen atomları bol miktarda bulunur. Ama bunlar hiçbir zaman bir anda birbirlerine bağlanarak suyu oluşturmazlar. Hidrojen ve oksijen atomlarının biraraya gelerek suyu oluşturabilmeleri için çarpışmaları gerekmektedir. Çarpışma sırasında hidrojen ve oksijen atomlarını oluşturan bağlar zayıflar ve bu atomlar yeni bir molekül olan suyu oluşturmak üzere birleşirler. Suyu oluşturabilmek için gerekli olan çarpışma, ancak çok yüksek bir sıcaklıkta ve yüksek bir enerji seviyesinde mümkün olabilmektedir. Şu anda yeryüzünde suyun oluşumuna olanak sağlayacak kadar yüksek ısı yoktur. Bu nedenle yeni su moleküllerinin oluşumu imkansızdır. Dünyada hali hazırda var olan, içtiğimiz, kullandığımız, denizleri, okyanusları oluşturan su, dünyanın oluşumu sırasındaki yüksek sıcaklık sonucu oluşan sudur.
Bu oranda hiçbir zaman bir değişme olmaz. Yaşamımızın bir parçası olan su, ne kadar tüketirsek tüketelim, bize mutlaka geri döner. Yüce Allah’ın yeryüzünde müthiş bir denge unsuru olarak yarattığı su döngüsü ile buharlaşan sular, tazelenmiş olarak bize ulaşırlar. Sıcak havanın etkisi ile yerden yükselen ve bulutlara ulaşan su, yabancı maddelerden kurtulmuş, arınmış sudur. Bulutların muhafaza ettiği bu arınmış su, bir süre sonra yağmur, kar veya dolu olarak yeryüzüne dönecektir. Allah ayetinde bu büyük iman hakikatini insanlara şöyle bildirir:
Şimdi siz, içmekte olduğunuz suyu gördünüz mü? Onu sizler mi buluttan indiriyorsunuz, yoksa indiren Biz miyiz? (Vakıa Suresi, 68-69)
43
Eğer Allah, yeryüzünde var olan suyu kurutup giderse, onu bir daha geri getirebilecek hiçbir güç yoktur. Allah, bulutlara çektiği suyu bir daha geri indirmese, onu tekrar yeryüzüne indirebilecek bir güç yoktur. Su döngüsü denen şey, Allah’ın yarattığı bir sebeptir. Büyük ve eşsiz bir mucizedir. İnsanların hiçbir şekilde var edemedikleri en büyük ihtiyaç, Yüce Allah’ın yarattığı kusursuz bir sistem sayesinde kesintisiz olarak ikram edilmektedir. İnsanlara sunulan her nimet gibi bu büyük nimet de Allah’tandır ve Allah dilediği an bunların tümünü yok edip giderebilir.
Kuşkusuz bu, Allah’a göre güç değildir. Allah bir ayette bu gerçeği insanlara bildirmiştir:
Biz gökten belli bir miktarda su indirdik ve onu yeryüzünde yerleştirdik; şüphesiz Biz onu (kurutup) giderme gücüne de sahibiz. (Müminun Suresi, 18)
SU MOLEKÜLÜNDEKİ MUCİZE
Evrende yaratılmış olan her molekül son derece hassas dengelerle meydana gelmiş özel bir tasarımdır. Ancak bu tasarımlardan belki de en önemlilerinden ve yaşamımız için en gereklilerinden biri “su” molekülüdür. Su, dünya üzerinde yaşamın varlığını sağlayabilmek için özel olarak meydana getirilmiş üstün bir yaratılış harikasıdır. Bu gerçeği daha iyi görebilmek için su molekülünü yakından tanıyalım.
Yeryüzünde sıvı, katı ve gaz halinde olmak üzere oldukça fazla miktarda su bulunmaktadır. Bu miktarın %97’si tuzludur. Dünyadaki tatlı suyun %75’i ise kutuplarda katılaşır. Toplam suyun geriye kalan %1’i içilebilir, ama bunun çoğu ulaşılamayan derinliklerdeki yer altı sularıdır. Canlılığın ihtiyacını karşılayan su ise, göllerde ve nehirlerde bulunan toplam suyun %0.05’idir. Bu az miktar bile yeryüzündeki canlıların yaşaması için yeterlidir. . P. W. Atkins, Molecules, A Division of HPHLP New York, 1987, sf. 23
44
Ancak ne ilginçtir ki, dünyadaki suların %97’sini oluşturan tuzlu sular, yani tüm okyanus ve denizler, aslında insanın ve diğer kara canlılarının yaşamına hizmet etmektedir. Çünkü tatlı suyun insanlara taşınması, okyanus ve denizlerden buharlaşan suların bulutlarda birikmesi ve sonra da yağmurla yeryüzüne dönmesi sayesinde mümkün olmaktadır. Dünya yüzeyinin %70’inden fazlasını kaplayan okyanus ve denizler, geriye kalan karaları sulayacak buharlaşmayı en ideal değerlerde sağlamaktadır.
Karalar daha fazla olsa kurak bölgeler ve çöller çok artardı. Karalar daha az olsaydı, bu kez de hem insanlara yaşam ve tarım açısından yetersiz bir alan kalacak hem de bu alanlar aşırı derecede yağmur alarak verimsizleşecekti. Dolayısıyla dünya üzerindeki kara-su oranı, insan yaşamı için en ideal değerdedir. Allah, yeryüzünü insanın yaşamı için en ideal şekilde var etmiş, Kendisi dilemese asla ulaşamayacağımız temiz suyu bizlere vermiştir. Bu gerçek ayette şöyle haber verilmiştir.
Şimdi siz, içmekte olduğunuz suyu gördünüz mü? Onu sizler mi buluttan indiriyorsunuz, yoksa indiren Biz miyiz? Eğer dilemiş olsaydık onu tuzlu kılardık; şükretmeniz gerekmez mi? (Vakıa Suresi, 68-70)
Su, içinde ve çevresinde birçok canlı türünü barındırma özelliğine sahiptir. En küçük bir su damlası bile içinde yüzlerce mikroorganizmayı barındırabilir. Su aynı zamanda canlı bedeninin “içindedir”. Yeryüzünde yaşayan bütün canlılar %50 – %95 oranında sudan oluşmaktadır.
Suyun sahip olduğu özellikler ve faydaları kadar, meydana gelişi de son derece düşündürücüdür. Su, iki hidrojen atomu ve bir oksijen atomunun birleşmesinden meydana gelir. Ama bu iki atomu su molekülünü oluşturacak şekilde birleştirmek oldukça zordur. Hidrojen ve oksijen atomlarını kontrollü bir ortamda veya bir tüpün içinde biraraya getirdiğinizde bunların aniden bir su molekülüne dönüştüğünü göremezsiniz. Yüzlerce yıl bekleseniz yine böyle bir sonuç ile karşılaşamazsınız. Tüpün içinde su, ancak binlerce yıl sonra ve oldukça az miktarda oluşabilir. Bu da ancak bir ihtimaldir.
Böylesine temel bir hayat kaynağını nasıl elde ederiz? Bazı moleküllerin meydana gelebilmeleri veya değişim geçirebilmeleri için yüksek bir enerji seviyesinin ve dolayısıyla da yüksek bir sıcaklığın olması gerektiğinden daha önce bahsetmiştik. Su için de aynı şey geçerlidir. Havada serbest halde dolaşan iki molekül olan Hidrojen (H2) ve Oksijen gazının (O2) biraraya gelerek suyu oluşturabilmeleri için çarpışmaları gerekmektedir. Çarpışma sırasında hidrojen ve oksijen moleküllerini oluşturan bağlar zayıflar ve bu molekülleri oluşturan atomlar yeni bir molekül olan suyu meydana getirmek üzere birleşirler. Ancak söz konusu çarpışma ancak çok yüksek bir sıcaklıkta ve yüksek bir enerji seviyesinde meydana gelmektedir. Şu anda yeryüzünde suyun oluşumuna olanak sağlayacak kadar yüksek ısı yoktur. Dünyada var olan su, dünyanın oluşumu sırasındaki yüksek sıcaklık sonucunda oluşan su miktarıdır. Bu miktarda hiçbir zaman bir değişme olmaz.
45
SU MUCİZESİNİN KAYNAĞI: HİDROJEN BAĞLARI
Hidrojen bağlarının etkisiyle su daima yüzeyden donmaya başlar. Bu sayede, buzun altındaki sayısız canlı için kışın bir barınak meydana gelmiş olur. Alt katmanlardaki su en fazla +4 C’ye kadar soğur. Allah’ın yarattığı bu özel denge vesilesiyle buzun altındaki su, canlıların kışın yaşamlarını devam ettirmelerini sağlar.
Su, oda sıcaklığında sıvı haldedir. Normal şartlarda bu ilginç bir durumdur, çünkü su küçük bir moleküldür ve amonyak veya metan benzeri diğer küçük moleküllerde olduğu gibi bu molekülün de oda sıcaklığında gaz olması beklenir. Suyun sıvılığı küçük hidrojen atomlarından, bunları güçle çeken oksijen atomlarından ve dolayısıyla iki su molekülü arasında oluşan hidrojen bağlarından kaynaklanmaktadır. Bilindiği gibi su molekülünü kovalent bağlar oluşturur. Ancak meydana gelen bu molekülü bir diğer su molekülüne bağlayan bağ, hidrojen bağıdır. Daha önce de belirtildiği gibi hidrojen bağları son derece zayıf bağlardır. Bir hidrojen bağının ömrü yaklaşık olarak saniyenin yüz milyarda biri kadardır. Ancak bağın kırılması molekülü ortadan kaldırmaz, çünkü bir bağ kırıldığında yerine hemen yeni bir bağ oluşur. Bu yenilenmenin sonucunda su moleküllerinin birbirlerine yapışmaları mümkün olmaz. Ama bunun bir sonucu olarak bu moleküller akışkan olurlar. Sonuç olarak moleküller bağımsız hareket eden bir gaz yerine, hareketli bir sıvı olarak biraraya kümelenirler. Suyun benzerlerinden farklı olan bu yapısı, yaşam için temel unsurlardan bir tanesidir.
Su molekülleri arasındaki zayıf hidrojen bağlarının bir diğer sonucu da, suyun sıvı ve katı hali arasındaki yoğunluk farkıdır. Bilinen tüm maddelerde katılar sıvılardan daha yoğundurlar. Örneğin,
46
normal şartlarda eritilmiş demirin içine katı demir parçaları attığınızda bu katı maddeler kesin olarak dibe çökecektir. Ama su için bu geçerli değildir.
Suyun katı hali olan buzun yoğunluğu sudan daha azdır. Su, buz haline dönüştüğünde hidrojen bağları nedeni ile buzu oluşturan her bir molekül komşusunu sıkıca yakalar, ama buzu oluşturan bu moleküller arasındaki uzaklık çok fazladır. Dolayısıyla bu molekülleri oluşturan bağlar arasında boşluklar kalır. Katı haldeki suyun yapısı işte bu nedenle sıvı durumuna göre daha fazla boşluk içerir ve bu nedenle de daha az yoğundur. (P. W. Atkins, Molecules, A Division of HPHLP New York, 1987, sf. 23-24) Bunun bir sonucu olarak, bir suyun içine buz attığınızda, buz suyun mutlaka yüzeyine çıkacaktır.
Suyun bu özellikleri canlılık için son derece önemlidir. Hidrojen bağlarının bu etkisi ile su daima yüzeyinden başlayarak donar. Bu da, kışın göl ve denizlerin üst katmanlarının buz tutmasına, su yüzeyinde yüzlerce tonluk dev buzulların oluşmasına ve buz kütlesinin altında suyun sıvı kalmasına neden olur. İşte suyun sadece yüzeyinin donmasının önemi burada ortaya çıkar. Su içinde yaşayan binlerce canlı bu sayede kışın da yaşamını devam ettirebilmektedir. Yüzeydeki buz aynı zamanda bir koruyucudur. Buz kütleleri suyun alt katmanlarını izole ederek daha fazla soğumasını da engellemiş olur. Alt katmanlardaki bu su kütlesi bu sayede en fazla artı 4C’ye kadar soğur. Bu sıcaklık da deniz canlılarının yaşamlarını sürdürebilmeleri için yeterli bir sıcaklıktır. Bir başka deyişle karşımızda canlılar için meydana getirilmiş bir başka özel tasarım bulunmaktadır. Eğer buzun yoğunluğu sudan daha fazla olsaydı, sular dipten donmaya başlayacak, bir izolasyon olmadığı için donma yüzeye doğru ilerleyecek, dünyadaki denizlerin önemli bir bölümü buzdan ibaret hale gelecek ve böylelikle sudaki yaşam son bulacaktı.
SUYUN YÜZEY GERİLİMİ YAŞAMIN VAR OLMASI İÇİN ÖZEL AYARLANMŞTIR
Suyun bu özelliklerinin getirdiği bir başka sonuç daha vardır. Örneğin hafif bir metali suya bıraktığınızda bunun dibe çökmediğini, suyun üzerinde sabit olarak kaldığını görürsünüz. Bunun yanında bazı böcekler de suyun yüzeyinde rahatlıkla yürüyebilmektedirler. Metal sudan daha ağırdır, böceklerin bir kısmı da öyle… (Bilim ve Teknik, Eylül 96, Sayı 346, sf. 47 ) Peki suyun üzerinde durabilmeyi nasıl başarırlar? Bunun sebebi yine bizleri suyun özel yaratılışına götürür. Su moleküllerini birbirine bağlayan hidrojen bağları, “suyun yüzey gerilimini” meydana getirirler. Bu gerilim, suyun yüzeyindeki moleküllerin birbirleri ile ve aynı zamanda alttaki moleküllerle hidrojen bağları kurması ile oluşmaktadır. Bir böceğin suyun dibine batabilmesi için bu hidrojen bağlarından bir kısmını koparması gerekmektedir.
Gemileri su yüzeyinde tutan şey de aynı yüzey gerilimi ve aynı zamanda suyun kendi iç direncidir. Eğer suyun bütün bu özellikleri olmasaydı, şu an gemilerin varlığından eser olmazdı, balıklar suyun içinde yaşayabilmek ve yüzebilmek için oldukça büyük bir enerjiye ihtiyaç duyarlardı, hatta belki de suyun içinde şimdiki çeşitlilikte yaşam olmazdı.  Her sıvının yüzey gerilimi farklıdır. Suyun yüzey gerilimi, bilinen diğer sıvıların hemen hepsinden daha yüksektir ve bunun çok önemli bazı biyolojik etkileri vardır. Bitkilerdeki etki, bunların başında gelir. Bitkilerin, hiçbir pompaları, kas sistemleri vs. olmadan, toprağın derinliklerindeki suyu metrelerce yukarı nasıl taşıdıklarını düşündünüz mü? Bu sorunun cevabı, yüzey gerilimidir. Bitkilerin köklerindeki ve damarlarındaki kanallar, suyun yüzey geriliminden yararlanacak şekilde tasarlanmışlardır. Yukarı doğru gidildikçe daralan bu kanallar, suyun yukarı doğru “tırmanmasına” neden olurlar.
Bu üstün tasarımı mümkün kılan şey, biraz önce belirttiğimiz gibi suyun yüksek yüzey gerilimidir.
47
Eğer suyun yüzey gerilimi diğer sıvıların çoğu gibi düşük düzeyde olsa, geniş karasal bitkilerin yaşaması fizyolojik olarak imkansız hale gelecektir. Elbette bitkilerin olmadığı bir ortamda insanların varlığından bahsetmek de mümkün değildir.
Yüksek yüzey geriliminin bir başka önemli etkisi ise, kayaların parçalanmasıdır. Su, yüksek yüzey gerilimi nedeniyle, kayaların içinde bulunan küçük çatlakların en derinliklerine kadar sızar. Daha sonra havalar soğur ve sular donar. Donup buza dönüşen su, olağanüstü bir etki gösterip genleştiği için, kayaları zorlar ve zamanla parçalar. Bu, kayaların içindeki minerallerin doğaya kazandırılması ve aynı zamanda toprak oluşumu açısından hayati bir öneme sahiptir.
Suyun, şimdiye kadar çok iyi bilmemize rağmen belki de hiç düşünmediğimiz buözellikleri Allah’ın insanlara büyük bir lütfudur. Su, Allah dilediği için böyle bir özellik kazanır, gemiler Allah dilediği için suyun üzerinde yüzebilir, canlılar Allah dilediği için suyun içinde rahatlıkla yaşayabilirler. Allah bu gerçeği ayetinde belirtmiştir:  Allah, gökleri ve yeri yaratan ve gökten su indirip onunla size rızık olarak türlü ürünler çıkarandır. Ve Onun emriyle gemileri, denizde yüzmeleri için size, emre amade kılandır. Irmakları da sizin için emre amade kılandır. (İbrahim Suresi, 32) Topraktan yeni çıkmış açık yeşil renkteki bir çim tanesinde de, boyu metrelere varan dev ağaçlarda da hakim olan sistem suyun mucizevi özellikleri ile yakından ilgilidir. Su, moleküler özelliği ve bağlanma şekli nedeni ile bitkinin köklerine girer ve bitkinin içindeki borular boyunca yukarı doğru uzanır. Bazen bu yükseliş onlarca metreyi bulur, bazen de onlarca dala ayrılır ve birbirinden farklı yerlere ulaşır.Başka hiçbir sıvının bu kadar kolay başaramadığı bu işlem, “suyun kılcal hareket edebilme” özelliğidir. (Bilim ve Teknik, Eylül 96, Sayı 346, sf. 47 ) Su aynı zamanda emilebilirlik özelliğine de sahiptir. Odun veya jelatin gibi maddelerle temas ettiğinde hemen onların içine nüfuz edebilir.Çimlenmeye başlayan tohumların su alarak şişmesi de suyun bu özelliğinden kaynaklanmaktadır. Eğer yeryüzünde su ve toprak altında tohum olmasına rağmen suyun emilebilirlik özelliği olmasaydı, yeşil dünyadan eser kalmayacaktı. Bitki örtüsünün olmaması ise, yeryüzünde tüm canlılığın yok olması anlamına gelirdi.
48
Su, hücre içindeki moleküllerin de rahatlıkla hareket edebilecekleri özel bir sıvıdır. Eritken olmasına rağmen, kemiklerimizdeki kalsiyum ve fosfatı çözemez. Bunun nedeni Allah’ın, kemiklerimizi oluşturan molekülleri, suyun eritici özelliğine karşı koruyacak şekilde özel bir biçimde biraraya getirmiş olmasıdır. Bu mükemmel tasarım sayesinde bedenimizdeki su bize zarar vermez.
Hidrojen bağları ile oluşan hidrasyon tabakası, sodyum ve klor iyonlarının biraraya gelmesini engeller. Birleşemeyen bu iki molekül artık tuzu oluşturamazlar
Sudaki hidrojen bağlarının bu mucize moleküle sağladığı faydalar bu kadarla da sınırlı değildir. Su, kendisini meydana getiren bu zayıf bağlar nedeni ile sıcaklık değişikliklerine direnç gösterir. Hava sıcaklığı aniden artsa bile suyun sıcaklığı yavaş yavaş artar. Hava sıcaklığında ani bir düşüş olduğunda ise suyun sıcaklığı yine yavaş yavaş düşer ve su hava kadar soğumaz. Bu fiziksel kural aslında bir yaratılış harikasıdır. Eğer suyun böyle bir özelliği olmasaydı, suda yaşayan canlılar şiddetli ve ani sıcaklık değişimlerine karşı koyamayacak ve kısa sürede ölüp tükeneceklerdi. Dahası, bizler de bu durumun etkisinde kalacak ve vücudumuzu meydana getiren %70 oranındaki suyun sıcaklıktan hemen etkilenmesi sonucunda ya aniden donacak ya da aniden ateşlenecektik.
Su aynı zamanda mükemmel bir eritkendir. Pek çok madde, özellikle de şeker, su ile hidrojen bağları oluşturabildiği için suda kolaylıkla eriyebilmektedir. Suda aynı zamanda tuz veya mineraller gibi iyonik bağlarla biraraya gelmiş moleküller de rahatlıkla erir. Suyun bu eritici özelliği vücudumuz için de son derece büyük bir öneme sahiptir. Besinlerin hücreye taşınması için su, mükemmel bir ortamdır. Aynı zamanda su, hücre içindeki moleküllerin de rahatlıkla hareket edebilecekleri ideal bir sıvıdır. Su, sıvı olduğunda bütün bunları vücut ısısında yapar. Ancak eritken özelliğine rağmen su kemiklerimizdeki kalsiyum ve fosfatı çözemez, bu nedenle iskeletimiz kendi sıvımızda çözünmez. (P. W. Atkins, Molecules, A Division of HPHLP New York, 1987, sf. 309 Bu, kemiklerimizi oluşturan moleküllerin yapısından kaynaklanmaktadır. Kemikleri oluşturan özel moleküler yapı, suyun eritici özelliğine karşı koyacak şekilde biraraya gelmiş ve özel bir biçimde bağlanmış atomlardan oluşmaktadır.
Burada dikkat etmemiz gereken önemli bir nokta vardır. Tek bir hücrenin çoğalması ile meydana gelen bedenimiz içinde farklı moleküller farklı şekillere girmiş ve bizlere farklı özellikler kazandırmıştır. Acaba bu değişiklikler yaşanırken, moleküller nasıl hücrede taşınacak molekülleri
49
suya dayanıksız, kemiklerimizi ise dayanıklı hale getirmeye karar vermiş olabilirler? Hücreler, besinlerin suda erimeleri gerektiğini, kemiklerin ise sudan etkilenmemeleri gerektiğini nereden bilebilirler? Bizi oluşturan ilk hücre, molekülleri tanıyabilir mi, suyun eritkenlik seviyesini bilebilir mi, buna göre önceden tedbir alarak bizim için en uygun metabolizmayı oluşturabilir mi? Bütün bunları bir hücreden veya çok sayıda hücreden beklemek kuşkusuz ki mantığa aykırıdır. Bunlar, Allah’ın üstün yaratmasıdır. Anne karnında oluşmaya başlayan bir insanın sahip olduğu tüm özellikleri, bedenini oluşturan tüm molekülleri Allah yaratmıştır ve Allah bunların tümüne her an hakimdir. Ayette bu gerçek şöyle haber verilir:
Şüphesiz, yerde ve gökte Allah’a hiçbir şey gizli kalmaz. Döl yataklarında size dilediği gibi suret veren O’dur. O’ndan başka İlah yoktur; üstün ve güçlü olandır, hüküm ve hikmet sahibidir. (Al-i İmran Suresi, 5-6)
İnsanların, molekül seviyesine inerek evreni oluşturan maddeleri araştırmaları sadece 20. yüzyılda mümkün olmuştur. Henüz dünyanın oluşumu sırasında bizim için mükemmel bir ölçü ile belirlenmiş ve tümüyle yaşamın oluşabilmesine uygun özelliklerle var edilmiş olan su ise, bilim adamlarının, detaylı özelliklerini çok yakın bir zamanda keşfettikleri bir mucizedir. Ancak Allah, suyu daha ilk insan veya ilk canlı var olmadan önce, canlılar için en uygun özelliklerle donatarak yaratmıştır. Sudaki tüm bu özelliklerin 2 hidrojen ve tek bir oksijen atomunun özel bir dizayn ile biraraya gelmesi sonucunda oluşması; bu üstün yaratılıştaki inceliği ve kusursuzluğu göstermektedir. Allah ayetinde şöyle bildirir:
Şüphesiz, göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün ard arda gelişinde, insanlara yararlı şeyler ile denizde yüzen gemilerde, Allah’ın yağdırdığı ve kendisiyle yeryüzünü ölümünden sonra dirilttiği suda, her canlıyı orada üretip-yaymasında, rüzgarları estirmesinde, gökle yer arasında boyun eğdirilmiş bulutları evirip çevirmesinde düşünen bir topluluk için gerçekten ayetler vardır. (Bakara Suresi, 164)
50
FAZLADAN EKLENEN TEK BİR OKSİJEN ATOMU SUYU ZEHİRLİ BİR MADDEYE DÖNÜŞTÜREBİLİR
Suyu oluşturan atomlar, belirli sıcaklık ve enerji seviyelerinde bir başka oksijen atomuyla birleşirler. Molekül H2O2 formülündedir ve görünürde bu küçük bir değişikliktir. Ama aslında yeni eklenen bu atom, bize hayat veren, rahatlıkla içmek için kullanabildiğimiz suyu zehirli ve yıkıcı etkilere sahip olan hidrojen peroksite dönüştürmüştür.
Hayat ımızda bu kadar büyük bir önemi olan suyu oluşturan atomlar belirli sıcaklık ve enerji seviyelerinde bir başka oksijen atomuyla daha birleşirler. Bu birleşme sonucunda H2O formülü H2O2 haline gelir. Görünürde bu küçük bir değişikliktir, ancak bu küçük değişiklik bu molekülün kimyasal özelliklerini tümüyle değiştirmeye yeter. Rahatlıkla içip kullanabildiğimiz, hayatımızın en önemli parçası olan su, bünyesine bir oksijen atomu aldığında hidrojen peroksit haline gelir. Bu değişim oldukça ilginçtir, çünkü bize fayda sağlayan su, bu değişim ile birlikte tümüyle zararlı etkilere sahip olan bir maddeye dönüşür. Peki yeni oluşan bu madde hangi özelliklere sahiptir?
Hidrojen peroksit güçlü bir oksitleyicidir, onunla temas eden tüm canlı bileşikleri ya yok eder ya da onlara ciddi zararlar verir. Zehirli etkisi nedeni ile havadaki sis ve kirliliğin oluşmasında etkilidir. Aynı zamanda güçlü kimyasal etkisi nedeni ile bir beyazlatıcıdır da. Siyah, kahve ve kumral renklerden sorumlu olan melanin pigmentlerini ve diğer pigmentleri okside edip yok etmektedir. Koyu renk saçların açık renge dönüştürülmesinde bu madde kullanılmaktadır.( P. W. Atkins, Molecules, A Division of HPHLP New York, 1987, sf. 30)
Atomların biraraya gelerek çeşitli özelliklere sahip moleküller meydana getirmeleri başlıbaşına çok üstün bir sanattır. Ancak tek bir atomun, var olan bir molekülün niteliklerini tamamen değiştirmesi, onu faydalı iken zararlı hale getirmesi, onu yaşam için bir gereksinim iken zehirli bir maddeye dönüştürmesi önemli ve mucizevi bir tasarım harikasıdır. Bunun anlamı şudur; Allah dilediği takdirde, gözle görülmeyen tek bir atomu vesile ederek yepyeni sistemler, yepyeni özellikler meydana getirmektedir. Su ve hidrojen peroksit arasında küçük bir fark olmasına rağmen, oldukça büyük bir kimyasal farkın meydana gelmesi, hiçbir şekilde taklidi yapılamayacak, bir benzeri oluşturulamayacak özel bir yaratılışın hakim olduğunu göstermektedir. Bu kusursuz tasarımın
51
açıklaması, hiçbir şekilde tesadüfler olamaz. Çünkü tek bir atom bile dengeleri değiştirmekte, moleküldeki küçücük bir farklılık tüm nitelikleri değiştirmektedir. Böyle ince bir ayrım ancak üstün bir iradenin kontrolünde olabilir ki bu irade alemlerin Rabbi olan Allah’a aittir.
SUDAKİ KUSURSUZ YARATILIŞ
Güneş Sistemi’ndeki diğer 63 gök cisminden hiç birinde yaşamın temel şartı olan suyun bulunmadığını biliyor muydunuz? Oysa yeryüzünün büyük bölümü sularla kaplıdır. Okyanuslar ve denizler Dünya yüzeyinin toplam dörtte üçünü meydana getirir. Öte yandan karalarda da sayısız göl ve nehir vardır. Yüksek dağların zirvelerini kaplayan kar ise suyun donmuş halidir. Dünya’daki suyun önemli bir bölümü de gökyüzündedir; bulutların her birinde binlerce, bazen milyonlarca ton su bulunur. Bu suların bir kısmı da zaman zaman damlalar halinde yere iner, yani yağmur olur. Şu an solumakta olduğunuz havanın içinde de mutlaka belirli miktarda su buharı vardır.
Yağmurlar, denizler, nehirler, akarsular, okyanuslar, musluğu açtığınızda akan içilebilir su… İnsanlar suyun varlığına o kadar alışıktırlar ki yeryüzünün büyük bölümünün sularla kaplı olmasının önemini belki de hiç düşünmezler. Oysa su uzayda gerçekten de çok nadir rastlanan bir bileşimdir. Bu nedenle bilinen bütün gök cisimlerinin içinde yalnızca Dünya’da suyun bulunuyor olması, üstelik de bu suların içilebilir nitelikte olması son derece önemli bir konudur.
Sıkıp suyu çıkaran (bulut)lardan ‘bardaktan boşanırcasına su’ indirdik. Bununla taneler ve bitkiler bitirip-çıkaralım diye. Ve birbirine sarmaş-dolaş bahçeleri de.  (Nebe Suresi, 14-16)
Susuz bir hayatın var olabilmesi mümkün değildir. Su, Allah’ın hayatın temeli olması için özel olarak var ettiği, her türlü fiziksel ve kimyasal özelliği ile hayat için yarattığı bir maddedir. Yeryüzündeki milyonlarca çeşit canlı su sayesinde hayatlarını sürdürür, yaşam için gerekli olan dengeler de suyun varlığı sayesinde devamlılığını korur.
SUYUN ŞAŞIRTICI ÖZELLİKLERİ  Suyun özellikle ısıyla ilgili (termal) özellikleri dünya üzerindeki canlı yaşamının sürekliliğinde büyük rol oynar. Bunlardan birkaç tanesini şöyle sıralayabiliriz:
Bilinen tüm sıvılar ısıları düştükçe büzüşür, hacim kaybederler. Hacim azalınca yoğunluk artar ve böylece soğuk olan kısımlar daha ağır hale gelir. Bu yüzden sıvı maddelerin katı halleri, sıvı hallerine göre daha ağırdır. Ama su, bilinen tüm sıvıların aksine, belirli bir ısıya (+ 4°C’ye) düşene kadar büzüşür, daha sonra birdenbire genleşmeye başlar. Donduğunda ise daha da genleşir. Bu
52
nedenle suyun katı hali, sıvı halinden daha hafiftir. Yani buz, aslında “normal” fizik kurallarına göre suyun dibine batması gerekirken, su üstünde yüzer.
Suyun bu özelliği dünya üzerindeki denizler açısından çok önemlidir. Eğer bu özellik olmasa, yani buz suyun üzerinde yüzmese, dünya üzerindeki suyun çok büyük bir bölümü tamamen donacak, göllerde ve denizlerde hiçbir yaşam kalmayacaktı.
Yağmur damlalarının şekli de özel bir tasarım ürünüdür.
Buz eridiğinde ya da su buharlaştığında, etraftan ısı çekilir. Bunun tersi gerçekleştiğinde ise, dışarıya ısı verilir. Bu, “gizli ısı” olarak bilinen kavramdır. Tüm sıvıların gizli ısıları vardır. Ancak suyun gizli ısısı, bilinen tüm sıvıların en yükseği sayılabilir. Ayrıca suyun “termal kapasitesi”, yani suyun ısısını bir derece artırmak için gereken ısı miktarı, bilinen diğer sıvıların çok büyük bölümünden daha yüksektir.
Suyun gizli ısısının ve termal kapasitesinin diğer sıvılara göre çok yüksek olması da denizlerin karalara göre daha geç ısınıp daha geç soğumalarını sağlar. Bu nedenle Dünya’da kara üzerindeki ısı farklılıkları en sıcak yer ile en soğuk yer arasında 140°C’ye kadar çıkarken, denizlerin ısı farklılığı en fazla 15-20°C arasında değişir. Aynı durum gece-gündüz arasındaki ısı farkında da yaşanır. Karada gece ile gündüz arasındaki fark kurak ortamlarda 20-30°C’ye kadar çıkarken, denizlerde en fazla birkaç derecelik bir ısı farkı olur. Sırf denizler değil, atmosferdeki su buharı da çok büyük bir denge sağlamaktadır. Gece-gündüz arasındaki ısı farkının, su buharının çok az bulunduğu çöllerde çok fazla, deniz iklimi yaşayan yerlerde ise çok daha az olması, bunun bir sonucudur.
Bundan başka suyun termal iletkenliği, yani ısıyı iletebilme yeteneği de bilinen diğer herhangi bir sıvıdan en az dört kat daha yüksektir. Buzun ve karın termal iletkenlikleri ise düşüktür. Suyun bu özelliği de çok önemli bir işlev görmektedir. Buz, havadaki soğuğu, altındaki su tabakasına çok az iletir. Böylece dışarıdaki hava -50°C’yi bulsa bile, denizin üstündeki buz tabakası 1-2 metreyi geçmez. Foklar, penguenler ve diğer kutup hayvanları, bu sayede denizin üstündeki buzu delip alttaki suya ulaşabilirler.
Suyun bu kendine özgü termal özellikleri sayesinde, kış ile yaz ya da gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı daima insanların ve diğer canlıların dayanabileceği bir sınırda kalmaktadır. Dünya üzerindeki su miktarı karalara oranla daha az olmuş olsaydı, gece ile gündüz sıcaklıkları arasındaki fark çok artacak, karaların büyük kısmı çöle dönecek ve yaşam imkansızlaşacak ya da en azından çok zorlaşacaktı.
53
Okyanusların varlığını düşünelim. Okyanuslar güneş ışınlarını karadan daha az yansıtır, böylece karalardan daha fazla güneş enerjisi alır, ama bu ısıyı kendi içinde karalara göre daha dengeli biçimde dağıtır. Bu sayede okyanuslar daha sıcak olan
ekvator bölgelerini serinleterek aşırı sıcak olmalarını, kutup bölgelerinin soğuk sularını da ısıtarak aşırı soğuk olmalarını ve bunun sonucunda da tamamen donmalarını engeller. Eğer böyle olmasa ne olurdu?
SU “NORMAL” DAVRANSAYDI NE OLURDU?
Su “normal” davransaydı, tüm diğer sıvılar gibi onun da ısı kaybına paralel olarak yoğunluğu artsaydı, yani buz suyun dibine batsaydı ne olurdu?
Bu durumda okyanuslar, denizler ve göllerde, donma alttan başlayacaktı. Alltan başlayan donma, yüzeyde soğuğu kesecek bir buz tabakası olmadığı için, yukarı doğru devam edecekti. Böylece Dünya’daki göllerin, denizlerin ve okyanusların çok büyük bölümü dev birer buz kütlesi haline gelecekti. Denizlerin yüzeyinde sadece birkaç metrelik bir su tabakası kalacak ve hava sıcaklığı artsa bile, dipteki buz asla çözülmeyecekti. Böyle bir Dünya’nın denizlerinde hiçbir canlı yaşayamazdı. Denizlerin ölü olduğu bir ekolojik sistemde kara canlılarının varlığı da mümkün olamazdı. Kısacası Dünya, eğer su “normal” davransaydı, ölü bir gezegen olacaktı.
Suyun neden “normal” davranmadığı, yani 4°C’ye kadar büzüştükten sonra neden birdenbire genleşmeye başladığı ise, hiç kimsenin cevaplayamadığı bir sorudur.
Burada yalnızca birkaç tane örneği verilmiş olan suyun özellikleri, bu sıvının insan yaşamı için özel olarak yaratılmış olduğunu göstermektedir. Başka hiçbir gezegende böyle bir su kütlesinin olmaması, bunun sadece Dünya üzerinde bulunması elbette ki bir tesadüf değildir. İnsan yaşamı için özel olarak yaratılmış olan Dünya, yine özel olarak yaratılmış olan suyla canlandırılmıştır. Tüm canlılar için büyük bir nimet olarak suyu yaratan Allah’tır. Allah Vakıa Suresi’nde şöyle buyurmaktadır:
Şimdi siz, içmekte olduğunuz suyu gördünüz mü? Onu sizler mi buluttan indiriyorsunuz, yoksa indiren Biz miyiz? Eğer dilemiş olsaydık onu tuzlu kılardık; şükretmeniz gerekmez mi? (Vakıa Suresi, 68-70)
HİÇ SUSAMASAYDIK?
İnsan besinsiz 1-2 hafta kadar yaşayabildiği halde su içmeksizin 3-4 günden daha fazla yaşayamaz. Yüzde 55 ile 75’i sudan oluşan insan vücudunda, terleme ve solunum benzeri aktivitelerle günde 2- 3 litre su kaybedilir. Kaybedilen su, susama duygusunun ardından içilen su ile telafi edilir.
Su, tüm canlılar için olduğu gibi insanlar için de en önemli yaşam kaynağıdır. Vücut sıcaklığının ayarlanması, besin maddeleri ve oksijenin taşınması, atık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılması
54
ve sindirimin kolaylaştırılması gibi insan vücudunda gerçekleşen hemen hemen her fonksiyonda yer alır. Ayrıca organ ve dokuların korunmasını sağlar. Örneğin hücrelerimizi çevreleyen suyun sadece yüzde ikisini kaybettiğimizde yaklaşık %20’lik bir enerji kaybına uğrar ve bitkinleşiriz. Sadece bu bile suyun insan yaşamında ne kadar önemli olduğunu anlamak için yeterlidir.
SU DEDEKTİFİ HİPOTALAMUS
İnsan vücudu için bu denli önemli olan suyun miktarında gün içinde gerçekleşen en
ufak değişimleri dahi algılayan sistemler vardır. Bunların başında, beynimizin bir bezelye tanesi büyüklüğünde olan hipotalamus denen bölümü gelir. Hipotalamus, kanda su oranı azaldığında bunu hemen algılar. Ve buna yönelik bir önlem olarak hipotalamusun hemen altında yer alan 1 cm büyüklüğündeki hipofiz adlı bez, “ADH” isimli bir hormon salgılar.
Bu hormon kan dolaşımı yolu ile uzun bir yolculuğa çıkar ve böbreklere ulaşır. Böbreklerde aynen bir kilidin bir anahtara uygunluğu gibi tam bu hormona uygun özel alıcılar vardır. Hormonlar bu alıcılara ulaştıkları anda böbreklerde hemen su tasarrufu düzenine geçilir ve su atılımı çok az bir düzeye indirilir.
Eğer hipofiz hormonu ve bu hormonun getirdiği “su tüketimini azaltın” emrini anlayıp uygulayan böbrek hücreleri olmasaydı, susuzluktan ölmemek için günde 15-20 litre su içmek zorunda kalırdık. Bu suyu sürekli olarak da dışarı atmamız gerekeceğinden, uyumamız veya bir yerde uzun süre oturmamız mümkün olmazdı.
SUSAMA HİSSİ
Hipotalamus, hipofiz ve ADH’nin oluşturduğu bu mükemmel sistemin eksiksiz çalışması hayatta kalmamız için yeterli değildir. Bizim su içmemiz -dahası ne kadar su içmemiz- gerektiğini bilmemiz gerekir. Allah bunun için insanı susama hissi ile birlikte yaratmıştır. Vücudumuzda herşeyin eksiksiz olduğunu ama sadece susamadığımızı varsayalım. Doğduktan çok kısa bir süre sonra susuz kalıp ölürdük. Susama hissimiz olmadığı için neden krize girip ölüme doğru gittiğimizi de anlamazdık. Oysa bir insan, doğduğu andan itibaren su içmesi gerektiğini üstelik ne kadar içmesi gerektiğini bilir, çünkü tam gerektiği oranda susarız. Kusursuz olarak yaratılmış olan bu hayati sistem sayesinde vücudumuzdaki su dengesi korunmuş olur.
Tüm bunların yanında vücudun bu isteğine uygun olarak yaratılan su da, Allah’ın sonsuz yaratışının delillerinden sadece bir tanesidir.
SUYUN AKIŞKANLIĞI YAŞAMAMIZ İÇİN EN UYGUN DEĞERDEDİR
Sıvıların akışkanlıkları arasında milyarlarca kat farklılıklar vardır. Ama su, bu milyarlarca farklı akışkanlık değerleri içinde tam olması gereken ölçüde yaratılmıştır.
Sıvı dendiğinde hepimizin gözünün önünde son derece akışkan bir madde canlanır. Oysa gerçekte sıvıların akışkanlıkları birbirinden çok farklı olabilir. Örneğin katran, gliserol, zeytin yağı ve sülfürik asit arasındaki akışkanlık farkları çok yüksektir. Bu sıvılar su ile karşılaştırıldıklarında ise, ortaya çok
55
daha büyük farklar çıkar. Çünkü su, katrandan 10 milyar kat, gliserolden bin kat, zeytin yağından yüz kat ve sülfürik asitten de 25 kat daha akışkandır.
Su, üstteki karşılaştırmadan da anlaşıldığı gibi, çok yüksek bir akışkanlığa sahiptir. Hatta, eter ve sıvı hidrojen gibi normal formu gaz olan maddeler bir kenara bırakılırsa, suyun tüm sıvılar içinde akışkanlık değeri en yüksek madde olduğunu söyleyebiliriz.
Peki acaba suyun bu akışkanlık değerinin bizim için bir önemi var mıdır? Bu hayati sıvı, biraz daha az ya da fazla akışkan olsa, bizim için fark eder miydi? Prof. Denton bu sorulara şöyle cevap veriyor:
Eğer akışkanlığı daha yüksek olsaydı, su, hayat için uygun bir temel olma özelliğini kesinlikle yitirirdi. Örneğin akışkanlığı sıvı hidrojen kadar yüksek olsaydı, canlıların yapıları, tahrip edici etkiler karşısında çok daha şiddetli hareketlere maruz kalacaktı… Hassas moleküler yapıların su tarafından desteklenmesi mümkün olmayacak, canlı hücresinin son derece hassas olan yapısı yaşamını sürdüremeyecekti…
Öte yandan, suyun akışkanlığı biraz daha az olsaydı, (proteinler, enzimler gibi) makromoleküllerin ve özellikle mitokondri gibi özelleşmiş yapılar ile küçük organellerin kontrollü hareketleri imkansız hale gelecekti. Aynı şekilde hücre bölünmesi de imkansızlaşacaktı. Hücrenin tüm yaşamsal faaliyetleri fiili olarak donacak ve bizim bildiğimize benzer bir hücre yaşamı mümkün olmayacaktı.
Hücrelerin embriyogenez (anne rahmindeki gelişim) sırasındaki hareket etme ve sürünme yeteneklerine bağlı olan daha yüksek organizmaların gelişimi ise, suyun akışkanlığının çok az bile daha düşük olması durumunda, kesinlikle gerçekleşemeyecekti.
SUYUN AKIŞKANLIK DEĞERİ TESADÜF DEĞİLDİR
Suyun yüksek akışkanlık değeri, bizim için hayati öneme sahiptir. Eğer suyun akışkanlık değeri biraz bile az olsaydı, kanın kılcal damarlar yoluyla taşınması imkansızlaşacaktı. Örneğin, karaciğerin karmaşık damar ağı hiçbir zaman kurulamayacaktı.
Bu kılcal damarlar konusunu biraz daha yakından ele alalım. Kılcal damarların amacı, vücudun dört bir yanındaki hücrelerin her birine gerekli oksijen, enerji, besin, hormon gibi maddeleri taşıyabilmektir. Bir hücrenin bir kılcal damardan yararlanabilmesi için de, ondan en fazla 50 mikronluk bir mesafe kadar uzak olması gerekir. (Bir mikron, milimetrenin binde biridir.) Daha uzakta kalan hücreler, beslenemeyerek öleceklerdir.
56
İşte bu nedenle insan vücudu öyle bir şekilde yaratılmıştır ki, kılcal damarlar vücudun her bir parçasını ağ gibi sarar. Vücudumuzdaki ortalama 5 milyar kılcal damarın toplam uzunluğu 950 km.’yi bulur. Bazı memelilerde, tek bir santimetrekarelik bir kas alanı içinde, 3000 tane açık kılcal damar yer alır. Eğer insan vücudunun en küçük kılcal damarlarının 10 bin tanesini yan yana getirirsek, toplam kalınlıkları ancak bir kurşun kalemin kurşun kısmı kadar olur. Bu kılcal damarların çapı, 3-5 mikron arasında değişir. Bu, milimetrenin binde üçü ya da beşi demektir. 1) Michael Denton, Nature’s Destiny, s. 35
Ancak elbette kanın bu kadar daracık damarlar arasında tıkanmadan ve ağırlaşmadan hareket edebilmesi, suyun yüksek akışkanlığı sayesinde mümkün olmaktadır. Prof. Michael Denton, bu akışkanlığın birazcık bile daha düşük olması durumunda hiçbir kan dolaşımı sisteminin işe yaramayacağını şöyle anlatır:
Bir kılcal damar sistemi, ancak kanalların içine pompalanan sıvının yüksek bir akışkanlığa sahip olması durumunda çalışır. Yüksek akışkanlık çok önemlidir, çünkü sıvının damar içindeki hareketi, sıvının akışkanlığına doğru orantı ile bağlıdır… Buradan açıklıkla görmek mümkündür ki, eğer suyun akışkanlığı sadece birkaç kat daha fazla olsa, kılcal damarlardaki kan akışı için çok büyük bir pompalama basıncı gerekecek ve herhangi bir kılcal damar sistemi işlemez hale gelecektir.
Eğer suyun akışkanlık değeri biraz az olmuş olsa ve en küçük kılcal damarın çapı 3 mikron yerine 10 mikron olmak zorunda kalsa, bu kılcal damarlar, yeterli oksijen ve glikoz oranını ulaştırabilmek için (beslemeleri gereken) kas dokusunun neredeyse tamamını kaplayacaklardır. Açıktır ki, (bu durumda) geniş yaşam formlarının dizaynı imkansız hale gelecek ya da olağanüstü derecede sınırlanacaktır. Dolayısıyla, suyun hayata uygun bir temel olabilmesi için, akışkanlığının şu anda sahip olduğu değere çok çok yakın olması, zorunludur.
Michael Denton, Nature’s Destiny, s. 35-36 Bir başka deyişle, suyun tüm diğer özellikleri gibi akışkanlığı da, yaşam için olabilecek en ideal değerdedir. Sıvıların akışkanlıkları arasında milyarlarca kat farklılıklar vardır. Ama su, bu milyarlarca farklı akışkanlık değeri içinde tam olması gereken değerle yaratılmıştır.
Allah bir Kuran ayetinde, herşey için bir ölçü kıldığını şöyle buyurmaktadır :
Göklerin ve yerin mülkü O’nundur; çocuk edinmemiştir. O’na mülkünde ortak yoktur, her şeyi yaratmış, ona bir düzen vermiş, belli bir ölçüyle takdir etmiştir. (Furkan Suresi, 2)
SUYUN GEÇ ISINIP GEÇ SOĞUMA ÖZELLİĞİ
Suyun diğer bir özelliği de buharlaşma ve donma hızının çok yavaş olmasıdır. Yaz aylarında gündüz sıcağı ile çok çabuk ısınan kumun, gece ile birlikte çok çabuk soğuduğu bilinir. Buna karşın, deniz suyu sıcaklığı gece ile gündüz arasında ancak 2-3 derece fark etmektedir. Bunun nedeni suyun ani
57
ısınmalarda veya soğumalarda sahip olduğu sıcaklığı bir ölçüde koruyarak buharlaşma ve donma olayını geciktirmesidir. Suyun bu etkisini yeryüzünün tamamı için düşünecek olursak, okyanuslarda ve atmosferde sıvı veya buhar halde bulunan suyun dünyanın sıcaklığında en önemli rolü oynadığı görülür. Yeryüzünü kaplayan sular, dünyanın Güneş ışınlarına maruz kalan kısmında sıcaklığı emerek fazla ısınmayı engellerler. Aynı şekilde güneş ışını alamayan kısımlarda ise okyanuslar ve diğer sular sahip oldukları ısı sayesinde kalorifer görevi görerek sıcaklığın fazla azalmasını önlerler. Böylece gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı daima insanların ve diğer canlıların dayanabileceği bir sınırda kalmaktadır. Dünya üzerindeki su miktarının karalara oranı daha az olmuş olsaydı, gece ile gündüz sıcaklıkları arasındaki fark çok artacak, dünya çöle dönecek ve yaşam imkansızlaşacak ya da en azından çok zorlaşacaktı.
Suyun bu kendine özgü termal özellikleri sayesinde, kış ile yaz ya da gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı daima insanların ve diğer canlıların dayanabileceği bir sınırda kalmaktadır. Dünya üzerindeki su miktarı karalara oranla daha az olmuş olsaydı, gece ile gündüz sıcaklıkları arasındaki fark çok artacak, karaların büyük kısmı çöle dönecek ve yaşam imkansızlaşacak ya da en azından çok zorlaşacaktı. Ya da suyun termal özellikleri farklı olsaydı, yine yaşama son derece elverişsiz bir gezegen ortaya çıkacaktı.
Harvard Üniversitesi Biyolojik Kimya Bölümü Profesörü Lawrence Henderson, suyun tüm bu termal özelliklerini inceledikten sonra şu yorumu yapar:
Özetlemek gerekirse, suyun bu özelliği üç yönden büyük önem taşımaktadır. Öncelikle, Dünya’nın ısısını düzenlemeye ve dengelemeye yarar. İkincisi, canlıların bedenlerinin ısı dengesinin mükemmel bir biçimde korunmasını sağlar. Üçüncüsü, meteorolojik çevirimleri destekler. Tüm bu etkiler, olabilecek en yüksek uygunlukta gerçekleşmektedir ve başka hiçbir madde bu yönd en su ile karşılaştırılamaz (Lawrence Henderson, The Fitness of the Environment, Boston: Beacon Press, 1958, s. 105.) .
SUDAKİ KİMYASAL MUCİZE
Suyun tüm bu fiziksel özelliklerinin yanısıra, kimyasal özellikleri de yaşam için olağanüstü derecede idealdir. Bu özelliklerin başında, suyun çok iyi bir çözücü olması gelir. Neredeyse tüm kimyasal maddeler, suyun içinde uygun bir biçimde çözünürler.
Bunun yaşam için çok önemli bir etkisi, suda çözünen sayısız yararlı mineral ve benzeri kimyasalların, nehirler aracılığıyla denizlere aktarılmasıdır. Bu şekilde denizlere, yılda 5 milyar ton kimyasal madde taşındığı hesaplanmaktadır. Bu maddeler, sudaki yaşam için zorunludurlar.
Su, neredeyse bilinen tüm kimyasal reaksiyonları hızlandırır (katalize eder). Suyun bir başka kimyasal özelliği ise, kimyasal reaksiyonlara girme eğiliminin çok ideal bir düzeyde olmasıdır.
Su örneğin, ne sülfürik asit gibi aşırı derecede reaktif ve dolayısıyla parçalayıcı bir bileşim, ne de argon gibi hiçbir reaksiyona girmeyen durgun bir maddedir. Prof. Michael Denton’ın belirttiği gibi, “suyun reaksiyona girme düzeyi, onun hem biyolojik hem de jeolojik görevleri açısından olabilecek en uygun değerdedir (Michael Denton, Nature’s Destiny, s. 32.) “.
Suyun kimyasal özelliklerinin yaşam için uygunluğu, su hakkında yapılan her yeni araştırma ile biraz daha detaylı bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Yale Üniversitesi’nden ünlü biyofizik profesörü Harold
58
Morowitz, bu konuda şu yorumu yapar:
Son yıllarda, suyun daha önceden bilinmeyen bir özelliğinin anlaşılmasına yarayan gelişmeler olmuştur. Bu özelllik (proton iletkenliği), sadece suya has bir özellik olarak gözükmektedir ve biyolojik-enerji transferi ile hayatın kökeni açısından çok büyük öneme sahiptir. Bilgilerimiz arttıkça, doğanın (yaşam için) kusursuz uygunluğuna olan hayranlığımız da artmaktadır (Harold J. Morowitz, Cosmic Joy and Local Pain, New York: Scribner, 1987, s. 152-153.) .
SUDAN YARATILIŞ
ALLAH, YERYÜZÜNÜ SİZİN İÇİN BİR KARAR, GÖKYÜZÜNÜ BİR BİNA KILDI; SİZİ SURETLENDİRDİ, SURETİNİZİ DE EN GÜZEL (BİR BİÇİM VE İNCELİKTE) KILDI VE SİZE GÜZEL-TEMİZ ŞEYLERDEN RIZIK VERDİ. İŞTE SİZİN RABBİNİZ ALLAH BUDUR. ALEMLERİN RABBİ ALLAH NE YÜCEDİR.
(MÜMİN SURESİ, 64)

İnsan bedeni, yeryüzündeki en kompleks makinadır. Hayatımız boyunca bu bedenle görür, işitir, nefes alır, yürür, koşar ve zevk alırız. Bedenimiz kemikleri, kasları, damarları, iç organları ile mükemmel bir düzen ve tasarıma sahiptir. Bu tasarımın detayına inildiğinde ise daha da şaşırtıcı gerçeklerle karşılaşılır. Birbirinden farklı gibi görünen vücut parçalarının tamamı aynı malzemelerden oluşmaktadır. Hücrelerden….
Vücudumuzdaki herşey milimetrenin binde biri büyüklüğündeki hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin kimi biraraya gelerek kemikleri, kimi sinirleri, kimi karaciğeri, kimi midemizin iç yapısını, kimi derimizi, kimi ise gözümüzün kornea tabakasını oluşturur. Hücreler vücudun hangi parçasını oluşturuyorlarsa bu bölgede ihtiyaç duyulan boyuta ve şekle sahip olurlar.
Bu kadar farklı görevler üstlenmiş olan hücreler nasıl ve ne zaman meydana gelmişlerdir?
59
İşte bu soruya verilecek cevap, bizi her anı mucizelerle dolu olan bir olaya götürecektir. Bugün sizin bedeninizi oluşturan yaklaşık 100 trilyon hücrenin tamamı, tek bir hücreden çoğalarak meydana gelmişlerdir. Şu an sahip olduğunuz hücrelerle aynı yapıya sahip olan bu tek hücre de, annenizin yumurta hücresi ile babanızın sperm hücresinin birleşimiyle ortaya çıkmıştır.
Allah, Kuran’da insanlara, kimi zaman göklerdeki ve yerdeki, kimi zaman da canlılardaki yaratılış mucizelerini, Kendi varlığının delilleri olarak örnek gösterir. Bu delillerin en önemlilerinden biri de, sözünü ettiğimiz konu, bir diğer ifadeyle insanın kendi yaratılışındaki mucizelerdir.
Birçok ayette insanın, ibret almak için, bizzat kendi yaratılışına dönüp bakması öğütlenir. İnsanın nasıl var olduğu, var olurken hangi aşamalardan geçtiği detaylı olarak tarif edilir. Vakıa Suresi’ndeki ayetlerde, insanın yaratılışı şöyle anlatılmaktadır:
Sizleri Biz yarattık, yine de tasdik etmeyecek misiniz? Şimdi (rahimlere) dökmekte olduğunuz meniyi gördünüz mü? Onu sizler mi yaratıyorsunuz, yoksa Yaratıcı Biz miyiz? (Vakıa Suresi, 57- 59)
İnsan bedenini oluşturan 60-70 kiloluk et ve kemik kütlesinin özü başlangıçta bir damla suda toplanmıştır. Akıl sahibi, duyan, gören, işiten ve vücut yapısı olarak oldukça kompleks bir yapıda olan insanın bir damla sudan meydana gelmesi şüphesiz ki olağanüstü bir gelişimin sonucudur. Bu gelişim ise, elbette başıboş bir sürecin, rastgele oluşan tesadüflerin sonucunda gerçekleşemez.
İnsanın oluşumundaki bütün aşamalar, Allah’ın benzersiz yaratışıyla var olmuştur.
Andolsun, Biz insanı, süzme bir çamurdan yarattık. Sonra onu bir su damlası olarak, savunması sağlam bir karar yerine yerleştirdik. Sonra o su damlasını bir alak (embriyo) olarak yarattık; ardından o alak’ı (hücre topluluğu) bir çiğnem et parçası olarak yarattık; daha sonra o çiğnem et parçasını kemik olarak yarattık; böylece kemiklere de et giydirdik; sonra bir başka yaratışla onu inşa ettik. Yaratıcıların en güzeli olan Allah, ne yücedir.  (Müminun Suresi, 12-14)
SUDAN YARATILIŞ EVRİME DELİL DEĞİLDİR
Canlıların ve insanın yaratılışı konusundaki ayetlere baktığımızda, bu yaratılışların mucizevi şekilde olduğunu açıkça görürüz. Bu mucizevi yaratılış şekillerinden biri, canlıların sudan yaratılmasıdır. Pek çok ayette açıkça ifade edilen bu bilgiye insanların ulaşmaları ise, yüzyıllar sonra mikroskobun icadı ile mümkün olmuştur.
Bugün en temel ansiklopedilerde “Su, canlı maddenin en büyük öğesidir. Canlı organizmaların ağırlığının %50-90’ı sudur” ifadeleri yer almaktadır. Ayrıca bütün biyoloji kitaplarında bahsi geçen
60
standart bir hayvan hücresinin sitoplazması (hücrenin temel maddesi) da %80 sudan oluşur. Sitoplazmanın analiz edilip bilimsel kayıtlara geçirilmesi, Kuran’ın indirilmesinden yüzyıllar sonra gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bugün bilim dünyasının kabul ettiği bu gerçeğin Kuran’ın indirildiği dönemde bilinmesi kuşkusuz ki mümkün değildi. Ancak buna rağmen insanların keşfinden 14 yüzyıl önce Kuran’da bu bilgiye dikkat çekilmiştir.
Evrimsel yaratılışı savunan Müslüman çevreler birçok ayette geçen “insanın sudan yaratıldığı” şeklindeki ifadeleri kendi iddialarına bir delil olarak göstermeye çalışırlar. Oysa İslam alimleri ve tefsirciler insanın yaratılması ile ilgili ayetleri, her zaman ‘spermadan yaratılma’ olarak açıklamışlardır. Örneğin Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, İnsan Suresi’nin 2. ayetini şu şekilde tefsir eder:
“… Şu şekilde yaratıldı bir nutfeden. Rağıb’ın açıkladığı üzere nutfe, esasen saf suya denir. Erkeğin suyuna da nutfe denilmiştir. Örfte nutfe ile meni eş anlamlı gibi sayılmıştır. Fakat Kıyamet Suresi’nin sonunda da geçtiği gibi Kuran’da “Dökülen meniden bu nutfe” (Kıyamet Suresi, 37) buyurularak nutfenin meniden bir parça olduğu ifade edilmiştir. “Sahih; Müslim’de rivayet olunduğu üzere “Suyun hepsinden çocuk olmaz” hadis-i şerifinde de bir bütünün her parçası kastedilerek “Bir suyun her bir parçasından” buyurulmamış, bir parçası kastedilerek “suyun tamamından” buyurulmuş olmasından çocuğun meydana geldiği o suyun, suyun toplamı olan bütün meni değil, onun bir parçasından ibaret olduğu anlatılmış bulunduğundan nutfe, meniden bir cüz olan saf tohumun adı olduğu anlaşılır.”
İbn-i Taberi ise bu ayeti; “… Adem’in zürriyetini erkeğin ve kadının birbirine karışan döl sularından yaratmışızdır” şeklinde tefsir etmektedir.
Ömer Nasuhi Bilmen tefsirinde bu ayet şöyle açıklanmaktadır:
“… (Şüphe yok ki: Biz insanı karışık bir damla sudan yarattık.) Erkek ile kadının birbirine karışan sularından vücude getirdik. Evet… İnsanlar, bir müddet, nutfe, yani duru, safi bir su halinde ve bir müddette “alaka” yani uyuşmuş kan halinde ve bir müddette muzga, yani küçük et parçası halinde bulunmuşturlar. Daha sonra da kemik kesilip et ile bürünmüş, berhayat (yaşayan) hale gelmişlerdir…”
Bu açıklamalarda görüldüğü gibi, insanın “karmaşık olan bir damla sudan” yaratılmasının suyun, tesadüflerle canlı hücreyi oluşturması, sonra da başka tesadüflerle insanın meydana gelmesi iddiası
61
ile hiçbir bağlantısı yoktur. Tüm büyük müfessirlerin açıkladığı gibi, bu ayette de insanın anne karnındaki yaratılışına dikkat çekilmektedir.
İnsanın yaratılış aşamalarının anlatıldığı bir diğer ayet de dikkatli incelendiğinde bu yorumlardaki köklü yanılgı gözler önüne serilmektedir. Allah Kuran’da şöyle buyurmaktadır:
“Ey insanlar, eğer dirilişten yana bir kuşku içindeyseniz, gerçek şu ki, biz sizi topraktan yarattık, sonra bir damla sudan, sonra bir alak’tan (embriyo), sonra yaratılış biçimi belli belirsiz bir çiğnem et parçasından; size (kudretimizi) açıkça göstermek için. Dilediğimizi, adı konulmuş bir süreye kadar rahimlerde tutuyoruz. Sonra sizi bebek olarak çıkarıyoruz, sonra da erginlik çağına erişmeniz için (sizi büyütüyoruz). Sizden kiminizin hayatına son verilmekte, kiminiz de, bildikten sonra hiçbir şey bilmeme durumuna gelmesi için ömrün en aşağı ucuna (yaşlılığa) geri çevrilmektedir. Yeryüzünü kupkuru ölü gibi görürsün, fakat biz onun üzerine suyu indirdiğimiz zaman titreşir, kabarır ve her güzel çiftten (ürünler) bitirir.” (Hac Suresi, 5)
Allah, ayette bir insanın yaratılış aşamalarını tarif etmektedir. Birinci aşama olan toprak, insandaki temel mineralleri ve elementleri içeren hammaddedir. İkinci aşama, bu elementlerin, anne karnındaki yumurtayı döllemek için gerekli yapıya ve genetik bilgiye sahip olan spermleri içeren ve Kuran’da karmaşık bir su tabiriyle tarif edilen menide bir araya gelmesidir. Kısacası insanın temel hammaddesi topraktır. Toprağın özü bir damla menide o insanı meydana getirecek bir şekilde toplanmıştır. Allah ayette bu “su” aşamasının hemen ardından insanın ana karnındaki gelişim aşamalarını belirtmiştir. Oysa evrim teorisi, canlılığın sözde suda başlamasından insanın ortaya çıkması arasında milyonlarca farazi aşama (ilk hücre, tek hücreliler, çok hücreliler, omurgasızlar, omurgalılar, sürüngenler, memeliler, primatlar vs. ve bunların sayısız ara aşamaları gibi) olduğunu var sayar. Ayetteki sıralamada böyle bir mantık ve tarif olmadığı çok açıktır. İnsanın bir damla su halinden sonra alak haline geldiği bildirilmektedir.
Dolayısıyla, çok açıktır ki ayette, tek bir insanın anne karnından önceki, anne karnındaki ve doğduktan sonra yaşlılığına kadar devam eden yaratılış aşamaları tarif edilmektedir.
İnsanın ve diğer canlıların sudan yaratıldığını bildiren diğer ayetlerde de yine evrim teorisine dayanak oluşturacak bir mana yoktur. Bu ifadeyi içeren bazı ayetler şu şekildedir:
“O inkâr edenler görmüyorlar mı ki, (başlangıçta) göklerle yer, birbiriyle bitişik iken, biz onları ayırdık ve her canlı şeyi sudan yarattık. Yine de onlar inanmayacaklar mı?” (Enbiya Suresi, 30)
“Allah, her canlıyı sudan yarattı. İşte bunlardan kimi karnı üzerinde yürümekte, kimi iki ayağı üzerinde yürümekte, kimi de dört (ayağı) üzerinde yürümektedir. Allah, dilediğini yaratır. Hiç şüphesiz Allah, herşeye güç yetirendir.” (Nur Suresi, 45)
Aşağıdaki ayetlerde ise “bir damla suyun meni olduğu” açıkça ifade edilmektedir:
“Doğrusu, çiftleri; erkek ve dişiyi, yaratan O’dur. Bir damla sudan (döl yatağına) meni döküldüğü (min nutfetin iza tumna) zaman. Gerçek şu ki, diğer diriltme (yeniden neş’et) de O’na aittir.” (Necm Suresi, 45-47)
Min: den, dan  Nutfetin: Nutfe, bir damla  iza: -dığı zaman
62
tumna: meniyi akıtmak
“Kendisi, akıtılan meniden bir damla su değil miydi?” (nutfeten min meniyyin yumna) (Kıyamet Suresi, 37)
nutfeten: nutfe, bir damla su  min: den, dan  meniyyin: meni  yumna: atılıp dökülen
Sonuçta, ayetlerdeki “canlıların sudan yaratılması” ifadeleri bazı yorumcuların iddia ettikleri gibi kesinlikle evrim teorisine paralel değildir. Ayetlerde canlılığın temel malzemesinin su olduğu haber verilmektedir. Bu gerçeği modern biyoloji de ortaya koymuştur. Ama bunun evrim teorisiyle uzaktan yakından alakası yoktur.
SU DÖNÜŞÜMÜ VE YAĞMUR
SUYUN BİZE DAİMA GERİ DÖNDÜĞÜNÜ BİLİYOR MUYDUNUZ?
Her an milyonlarca metreküp su, okyanuslardan atmosfere, oradan da karalara taşınır. İnsan yaşamı, ancak bu dev su dolaşımı sayesinde sürebilmektedir. Eğer bu dolaşımı biz organize etmeye kalksaydık, kuşkusuz dünyanın tüm teknolojisini bir araya getirsek dahi başaramazdık. Ancak buharlaşma yoluyla, hayatımızın birinci şartı olan su, bize masrafsız ve zahmetsiz bir biçimde verilmektedir. Her yıl okyanuslardan 45 milyon metre küp su buharlaşır. Buharlaşan su bulutlar haline sokulup rüzgarlar vasıtasıyla karalara taşınır. Ve böylece her yıl 3-4 milyon kilometre küp su, okyanuslardan karalara, yani bize ulaşmış olur.
Kısacası, bizim hiçbir şekilde dolaşımını kontrol edemediğimiz ve onsuz birkaç günden fazla yaşayamayacağımız su, bizlere özel olarak gönderilmektedir. Kuran’da, bunun insanın “şükretmesi” için en açık işaretlerden biri olduğu şöyle hatırlatılır:
Şimdi siz, içmekte olduğunuz suyu gördünüz mü? Onu sizler mi buluttan indiriyorsunuz, yoksa indiren Biz miyiz? Eğer dilemiş olsaydık onu tuzlu kılardık; şükretmeniz gerekmez mi? (Vakıa Suresi, 68-70)
Allah insana birçok konuda bilgi ve imkan vermiştir. Örneğin günümüzdeki teknoloji sayesinde, pek çok şeyin oluşumu laboratuvar ortamında izlenebilir. Ancak öyle temel olaylar vardır ki, bunların oluşumunu insanlar ne laboratuvarlarda izleyebilir ne de bunu sağlayabilirler. Bu büyük nimet, dünyanın büyük bir kısmını kaplayan ve en temel ihtiyaçlarımızdan biri olan “su”dur. Su, dünyanın oluşumu sırasında bir defaya mahsus olarak oluşmuş, ardından oluşum devresi son bulmuştur.
63
Havada serbest halde dolaşan iki molekül olan Hidrojen ve Oksijen gazının bir araya gelerek suyu oluşturabilmeleri için atomlarının çarpışmaları gerekmektedir. Çarpışma sırasında hidrojen ve oksijen moleküllerini oluşturan bağlar zayıflar ve bu molekülleri oluşturan atomlar yeni bir molekül olan suyu (H2O) meydana getirmek üzere birleşirler. Söz konusu çarpışma ancak çok yüksek bir sıcaklıkta ve yüksek bir enerji seviyesinde meydana gelmektedir. Şu anda yeryüzünde suyun oluşumuna olanak sağlayacak kadar yüksek bir ısı yoktur. Bu nedenle suyun oluşumu imkansızdır. Dünya’da var olan su, Dünya’nın oluşumu sırasındaki yüksek sıcaklık sonucunda oluşan sudur.
Eğer Allah yeryüzünde hazır olarak var ettiği suyu kurutup giderse, onu geri getirmeye güç yetirebilecek hiçbir varlık yoktur. Eğer Allah bulutlara çektiği suyu bir daha indirmese, onu yeryüzüne geri indirebilecek bir güç yoktur. Nimetlerin tümü Allah’tandır. İnsana sürekli olarak ikram edip sunan, yoktan var eden, üstün güç sahibi olan Yüce Allah’tır.
Biz gökten belli bir miktarda su indirdik ve onu yeryüzünde yerleştirdik; şüphesiz Biz onu (kurutup) giderme gücüne de sahibiz. (Müminun Suresi, 18)
İçtiğimiz, kullandığımız, besinlerle aldığımız su, bize her an düzenli olarak arıtılmış şekli ile geri gelir. Çünkü su, sıcaklıktan etkilenerek 3 farklı halde bulunabilir. Katı hale gelen su, adeta rezerve edilmiş gibi kutuplarda dev buzullar şeklinde saklanmaktadır. Yeryüzünde kullanılan su ise, gaz haline dünüşebildiği için buharlaşarak havaya yükselir ve burada yeniden insanların kullanımına sunulacak şekilde sıvı hale dönüşüp yağmur olarak yeryüzüne düşer. Kısacası bizler, suya özel olarak verilmiş bu özellikler sayesinde defalarca aynı suyu içer, defalarca aynı suyu kullanırız. Su, Allah’ın dilemesi ile bizlere “arıtılmış” hali ile sürekli olarak ikram edilir:
… Biz, gökten tertemiz su indirdik; Onunla ölü bir beldeyi (toprağı) canlandırmak ve yarattığımız hayvanlardan ve insanlardan birçoğunu onunla sulamak için. (Furkan Suresi, 48-49)
YAĞMUR BİR ÖLÇÜYE GÖRE İNDİRİLİR
Kuran’da, Zuhruf Suresi’nin 11. ayetinde yağmur, “ölçü” ile inen bir su olarak tarif edilmektedir:  “O Allah ki gökten bir ölçü ile su indirir.”
64
Yağmur yeryüzüne şaşmaz bir ölçü içinde inmektedir. Yağmurun sahip olduğu ölçülerden birincisi düşüş hızıyla ilgilidir. Yağmur damlasıyla aynı ağırlık ve büyüklükteki bir cisim 1200 metreden bırakıldığında giderek hızlanacak ve yere yaklaşık 558 km/saatlik bir hızla düşecektir. Oysa yağmur damlalarının ortalama sürati sadece 8-10 km/saattir.  Bunun sebebi ise, yağmur damlasının atmosferin sürtünme etkisini arttıran ve yere daha yavaş düşmesini sağlayan bir biçime sahip olmasıdır. Eğer yağmur damlası farklı bir şekilde olsaydı veya atmosferin sürtünme özelliği bulunmasaydı, her yağmur yağışında yeryüzünün nasıl bir felaketle karşı karşıya geleceğini anlamak için aşağıdaki rakamlara bakmak yeterli olacaktır.
“Yağmur bulutlarının minumum yüksekliği 1200 metredir. Bu seviyeden düşen tek bir damlanın yaptığı etki, 1 kilogramlık bir ağırlığın 15 cm’den bırakılmasına eşittir. Ancak 10.000 metre yükseklikte de yağmur bulutları bulunabilmektedir ki, bu kez tek bir damla,1 kilogramlık ağırlığın 110 cm’den bırakılmasına eşit bir etki gösterecektir.”
Diğer taraftan yeryüzünde bir saniyede 16 milyon ton su buharlaştığı hesaplanmıştır. Bu aynı zamanda, bir saniyede dünyaya yağan yağmur miktarıdır. Bir yıl içinde bu miktar 505 x 1012 tona ulaşmaktadır. Yani su sürekli bir çevirim dengesiyle, “bir ölçüye göre” dönüp dolaşmaktadır.
Yağmurun içerdiği ölçüler bu kadarla kalmamaktadır. Örneğin, yağmurun indiği atmosfer katmalarında ısı, sıfırın altında 40°C’ye kadar düşmektedir. Ancak su burada asla buz kalıplarına dönüşmez. Bunun sebebi atmosferdeki suyun “saf su” niteliğinde olmasıdır. Bilindiği gibi saf suyun bir özelliği çok düşük ısılarda bile donmamasıdır.
YAĞMURUN OLUŞUMU
Yağmurların oluşması için gerekli evrelerin neler olduğu ancak hava radarlarının keşfiyle ortaya çıkarıldı. Buna göre yağmur 3 evreden geçerek oluşuyordu: Birincisi rüzgarın oluşması, ikincisi bulutların meydana gelmesi, üçüncüsü yağmur damlacıklarının ortaya çıkışı.
Kuran’da yağmurun oluşması ile ilgili olarak aktarılanlar da, söz konusu bulgularla büyük bir paralellik göstermektedir:
65
“Allah rüzgarları gönderir (1. evre), böylece bir bulut kaldırır da onu nasıl dilerse gökte yayıp dağıtır ve onu parça parça kılar (2. evre); nihayet onun arasından yağmurun akıp çıktığını görürsün (3. evre). Sonunda kendi kullarından dilediğine verince hemen sevince kapılıverirler.” (Rum Suresi, 48)
BİRİNCİ EVRE: “Allah rüzgarları gönderir…”  Okyanuslardaki köpüklenme ile oluşan sayısız hava kabarcığı sürekli patlamakta ve su damlacıkları sürekli gökyüzüne fırlamaktadır. Tuzca zengin bu damlacıklar daha sonra rüzgarlarla taşınır ve atmosferde yukarı doğru yol alırlar. Aerosol adı verilen bu küçük parçacıklar, su tuzağı işlevi görür ve yine denizlerden yükselen su buharını kendi çevrelerinde minik damlalar halinde toplayarak bulut damlalarını oluştururlar.
Su parçacıkları, okyanuslardan bulutlara kadar taşınan tuz kristallerinin etrafında bir araya gelerek, yağmur damlalarını oluştururlar. Böylece havadan daha ağır bir konuma gelen damlalar buluttan ayrılır ve yağmur şeklinde düşmeye başlarlar.
İKİNCİ EVRE: “…böylece bir bulut kaldırır da onu nasıl dilerse gökte yayıp dağıtır ve onu parça parça kılar…”
Tuz kristallerinin ya da havadaki toz zerreciklerinin etrafında yoğunlaşan su buharı sayesinde bulutlar oluşur. Bu bulutlar içerisindeki su damlacıkları çok küçük olduklarından (0.01 ila 0.02 mm çapında) havada asılı kalırlar ve göğe yayılırlar. Böylece gök bulutlarla kaplanır.
ÜÇÜNCÜ EVRE: “…nihayet onun arasından yağmurun akıp çıktığını görürsün.” Tuz kristallerinin veya toz zerreciklerinin etrafında bir araya gelen su parçacıkları iyice yoğunlaşır yağmur damlalarını oluştururlar. Böylece havadan daha ağır bir konuma gelen damlalar buluttan ayrılır ve yağmur şeklinde düşmeye başlarlar.  “Sizin için gökten su indiren O’dur; içecek ondan, ağaç ondandır(ki) hayvanlarınızı ondan otlatmaktasınız. Onunla sizin için ekin, zeytin, hurmalıklar, üzümler ve meyvelerin her türlüsünden bitirir. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için ayetler vardır.” ( Nahl Suresi, 10-11)
66
Doğadaki su döngüsü
Bugün kullandığımız suyun milyonlarca yıldır dünyada bulunduğu ve miktarının çok fazla değişmediği doğrudur. Dünyada su hareket eder bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılır fakat gerçekte asla yok olmaz. Buna Hidrolojik Döngü (Su Döngüsü) denir.
Su döngüsünü oluşturan basamaklar bu döngüde suyun hareket etmesini sağlayan beş değişik olay vardır:
1- Yoğunlaşma (kondansasyon)
2- Yağış (precipitation)
3- Toprağa geçiş (Infiltration) ve yeraltı sularının oluşumu
4- Yüzeyel akıntı (Runoff) ve yüzey suları ile yeraltı sularının oluşumu
5- Buharlaşma (Evapotranspiration)
Su buharı yoğunlaşarak bulutları oluşturur koşullar uygun olduğunda yağış meydana gelir. Yağış şeklinde yeryüzüne düşen su toprağa sızarak yeraltı sularına veya yüzeyel akıntı olarak okyanuslara ve denizlere karışır. Yüzey sularının buharlaşmasıyla su atmosfere geri döner. Yoğunlaşma: Suyun buhar formundan sıvı formuna değişim sürecidir. Havadaki su buharı konveksiyon yardımıyla artar. Ilık-nemli hava yükselirken soğuk hava aşağı doğru hareket eder. Ilık hava yükseldikçe sıcaklığı azalıp enerjisini kaybettiğinden gaz halden sıvı veya katı (kar veya dolu) haline döner.
Yoğunlaşmayı buzdolabından soğuk bir su şişesi aldığınızda ve oda ısısında bıraktığınızda şişe yüzeyinde açıkça görebilir su şişesinin oda ısısında nasıl “terlediğini” rahatlıkla izleyebilirsiniz.
67
Yağış: Yağmur,kar veya dolu olarak bulutlardan salınan sudur. Atmosferde yoğunlaştığı atmosferik hava akımında kalmasının zorlaştığı durumda su buharından sonra yağış meydana gelir.
Toprağa geçiş: Dünya yüzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirirler. Toprağa sızan su miktarı toprağın eğimi bitkilerin tipi ve miktarı toprağın su ile doygun olup olmamasına bağlı olarak değişir. Yüzeyde büyük yarıklar delikler bulunması toprağa su geçişini kolaylaştırır.
Yüzeyel akıntı: Çok fazla yağış olduğunda toprak suya doyar ve suyun fazlasını alamaz. Kalan su toprağın yüzeyinden akar (Runoff). Suyun toprağa emilemeyen kısmı yüzey suları olarak isimlendirilir. Yüzeyel sular kar ve buzların erimesiyle de oluşabilir. Yüzey suları çaylara, derelere ve nehirlere akar. Yüzey suları daima daha alçak noktalara doğru taşınır dolayısıyla okyanuslara karışır.
Yeraltı suları: Dünya yüzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirir. Yeraltı sularının bir bölümü derinde kapalı bir su katmanına ulaşır ve kullanılabilmeleri için yeryüzüne özel bir yöntemle çıkarılmaları gerekir. Yeraltı sularının diğer bir bölümü ise basınç etkisiyle üst toprak katmanlarına doğru hareket eder ve yeryüzüne ulaşır. Bu sulara kaynak suyu denir. Yeraltı suyu toprak katmanlarından geçerken temas ettiği yüzeydeki mineral vb maddeleri de yapısına alır. Bu maddeler suyun yararlı bileşenlerini (demir, magnezyum vb) oluşturabileceği gibi arsenik, tarım ilacı kalıntıları gibi zehirli maddeler de olabilir. Toprak sarsıntıları yağmur ve eriyen kar suları bu zehirli maddelerin suya karışma riskini artırır. Bu nedenle suyun bileşimindeki değişikliklerin sürekli izlenmesi ve güvenli hale getirilmesi için etkin filtrasyon yöntemleriyle arındırılması gereklidir.
Buharlaşma: Bitkilerin nemlenmesiyle ve toprağın buharlaşmasıyla oluşan sudur. Evapotranspiration atmosfere yeniden giren su buharıdır. Evapotranspiration buhar olarak atmosfer içinde artmaya başlayan su moleküllerinin neden olduğu güneşenerjisinin suyu ısıttığı durumda oluşur. Görüldüğü gibi gereksinmemiz olan suyun bize ulaşması için birçok oluşum gerçekleşmektedir. Ve bu oluşumlar daima iş başındadır. Uç örneklerde ise döngü farklı şekillerde gerçekleşir. Örneğin; Antartika donmuş olduğundan buharlaşma oluşmaz (buzlar sublimation adı verilen bir oluşumla doğrudan su buharına dönüşür). Yine örneğin; Sahra Çölü çok kurak olduğundan yağış olmaz (Su yere düşmeden buharlaşma oluşur). Ancak döngü hep sürer. İşte bu nedenle her gün içtiğimiz su dinozorlar dünyayı dolaştığında da aynı döngü içerisinde dünyamızda dolaşmaktaydı.
Suyun dünyanın etrafında üzerinde sürekli sıvı halden buhar ve buza dönüşerek nasıl devrolduğuna aşina olabilirsiniz. Suyun devrini tasavvur etmenin bir yolu bir damla suyu yolunda hareket ederken takip etmektir. Bu hikayeye dönüşümün herhangi bir yerinden başlayabiliriz. Ancak başlamak için en iyi yer dünyanın suyunun büyük bir bölümü orada olduğu için okyanustur. Eğer damlacık okyanusta kalmak isterse denizin üzerinde güneşleniyor olmalıydı. Güneşteki ısı onu buldu ısıttı ve onu su buharına dönüştürdü. O minik damlacıklar halinde havaya yükseldi kuvvetli rüzgarlar onu kapana kadar ve onu yüzlerce mil yerden yükseltene kadar gitti. Orada ısınmış yeryüzünden gelen sıcak hava akımları artık buhar olan damlacıkları daha da yükseklere çıkardı orada hava soğudu. Buhar soğuyunca tekrar sıvı oldu (sıkışma). Yeterince soğuk olsaydı minik buz kristallerine dönerdi. Buhar küçük toz,duman ve tuz kristal parçacıklarının üzerinde sıkışır ve bulutun bir parçasını oluşturur.
68
Bir zaman sonra damlamız diğer damlalarla daha büyük bir damla oluşturmak için birleşti ve çökelti olarak dünyaya düştü. Dünyanın yerçekimi onun yüzeye düşmesine yardım etti. Bir kez düşmeye başlayınca su damlacıklarının gidecek birçok yeri vardır. Belki bir ağacın yaprağına konar ki bu durumda belki buharlaşır ve yeniden bulutlara doğru yola çıkar. Eğer bir yaprağı ıskalarsa yine de gidecek birçok yeri vardır. Damla düz bir tarlada bir parça kurumuş tozun üzerine inebilir. Bu durumda yeraltı suyu olarak yolculuğuna başlamak üzere yere batabilir. Damla yeraltı suyu olarak aşağıya doğru yolculuğa devam edecektir fakat yolculuk damla yerin üstüne tekrar yolunu bulana kadar binlerce yıl alarak bitebilir. Sonra yine yerden bir kuyu kanalıyla damla pompalanır ve ürünlere sıkılır yerden bir çaya akar ya da tekrar yeraltına gider. Ya da kuyu suyu bir bebeğin biberonunda son bulur veya bir kedi veya köpeği yıkamak için yollanır. Buralardan yeniden havaya döner. Kanalizasyonlardan nehirlere gider ve sonunda okyanuslara varır ve yeniden yeraltına gider. Ancak damlalarımız yeryüzü aşığı olabilir. Birçok çökelti dünya yüzeyinde yeryüzü sularının bir parçası olmak için kalır. Eğer damla bir bir banliyö bölgesine düşerse oluktan akabilir. Araba yolunuzdan kaldırım kenarına akabilir. Bir köpek ya da sincap onu kucaklamazsa kaldırım kenarından lağıma gidebilir ve küçük bir çayda son bulur. Çayın büyük bir nehre akma ihtimali büyüktür ve damla okyanusa doğru yolculuğuna tekrar başlar. Hiç kimse karışmazsa yolculuk hızlı olacaktır okyanusa veya buharlaşmanın yer alacağı bir göle. Fakat her şey için suya ihtiyacı olan 250 milyondan fazla insanın olduğunu düşünürsek damlamızın yakalanma ihtimalı yada denize ulaşmadan önce kullanılma ihtimali yüksektir.
Yeryüzü sularının birçoğu sulama için kullanılır. Hatta daha fazlası güç üretimi tarafından elektrik aletlerini soğutmak için kullanılır. Oradan soğutma kulesine buharlaşma için gidebilir. Atmosfere su buharı olarak çabuk bir yolculuktan bahsedin… Bu o işte. Ama belki bir şehir su damlasını nehirden bir su deposuna pompalamıştır. Oradan size tabaklarınızı yıkamada yardım eder domatesleri sulamanıza ya da sifonu çekmenize yarar. Belki yerel çelik fabrikası damlayı kapar ya da damla şık bir restoranın yerlerini paspaslamaya yarar. Olasılıklar sonsuzdur… Ama damlacık için fark etmez çünkü eninde sonunda yine çevreye ulaşacaktır. Oradan tekrar dönüşümüne bulutlara girip çıkmaya devam eder. Bu kez belki de su bardağınızda son bulur.
Dünya’da ne kadar suyun bulunduğunu biliyor musunuz? Yeryüzünün %70’i suyla kaplı ve bu suyun %96.5’ini okyanuslar oluşturuyor. Yeryüzünde bulunan su miktarı deyince akla hemen suyun sıvı (likid) hali geliyor, ama tabi ki suyun buhar ve buzulları oluşturan katı hali de bulunmakta. Okyanuslar dışında, göller, nehirler, bataklık ve yer altı suyu da bu su kütlesinin bir parçası elbette…
Peki su yeryüzünde nasıl farklı hallerde bulunuyor? Örneğin su kütlesinin bir bölümü okyanuslarda iken, bir kısmı neden göl ve nehir olarak, ya da buzullarda birikiyor? Tabii ki, “su döngüsü” (hidrolojik döngü) sayesinde! Su döngüsü yeryüzündeki suyun durağan olmasına engel oluyor ve farklı hallerde bulunmasını sağlıyor.
Yeryüzündeki suyun %96.5’ini okyanusların oluşturduğunu bildiğimize göre, aynı yüzdenin yeryüzündeki tuzlu su miktarını da belirttiğini tahmin edebiliriz. Su döngüsü deyince aklımızda canlandırdığımız resim nedir? Sadece gökyüzünden düşen yağmur damlalarının gölleri ve nehir yataklarını doldurması, suyun ise akarsular aracılığıyla denizlere ulaşması mı? Peki ya haftalar süren kuraklık sonrası nehirler nasıl hala akmaya devam edebiliyor? Yüzeyde göremediğimiz, yerin altından akan su da canlı yaşamı için büyük önem arz ediyor. Hatta bu su, tahmin ettiğimizden çok daha fazla miktarlarda bulunuyor. Öyle ki, yeraltında biriken tatlı su, yüzeyde sıvı halde bulunan
69
tatlı sudan çok daha fazla miktarda bulunuyor! Akarsularda gördüğümüz suyun bir kısmı, yeraltından nehir yataklarına sızan sudan oluşuyor. Su, yağışla yeraltına sızıyor ve sürekli olarak akiferleri* besliyor, yeraltında biriken su da devamlı nehir yataklarına sızıyor.
İçme suyu olarak daha çok yüzeydeki su kullanılmasına rağmen, özellikle kuraklığın yaygın olduğu ve suyun bulunmadığı bölgelerde içme suyu temini açısından yer altı suyu hayati önem taşıyor.
Dünyada bulunan su miktarı ile ilgili bazı rakamlar:
Eğer yeryüzündeki tüm su kütlesi bir küreye doldurulsa (okyanuslar, buzullar, göller, akarsular, yer altı suyu ve atmosferdeki su buharı), oluşacak su topunun yarıçapı yaklaşık 1385 km, hacmi 1386 milyon km3 olurdu. 1 km3 su, 264 milyar galona denk geliyor.
Suyun 12.900 km3’ü, herhangi bir anda, atmosferde buhar halde bulunmakta. Eğer bu su buharının tamamı bir seferde yağış olarak düşse, bu yeryüzünün sadece, 2.54 cm’ni kaplardı.
70
Hergün, 1.170 km3 su buharlaşma ve terleme (transpirasyon) yoluyla atmosfere karışıyor.
Dünyada bulunan tatlı su, göl ve akarsulardan daha çok yeraltında birikiyor. 8.400.000 km3 tatlı su yeryüzü yüzeyinin 1.6 km’si boyunca birikirken, bu miktar buzullarda 29.200.000 km3’e ulaşıyor (Çoğunlukla kutuplar ve Grönland’da).
Yeryüzünde bulunan tatlı suyun %68’i buzullarda, %30’u ise yeraltında bulunuyor. En çok akarsular içme suyu olarak kullanılıyor, fakat toplam suyun yalnızca yüzde birinin 1/10.000’ini oluşturuyorlar (1.250 km3).
1.383 km yarıçapına ve 1.386.000.000 km3 hacmine sahip büyük mavi küre yeryüzünde bulunan tüm suyu; 93.113 km3 hacim ve 56.2 km yarıçapındaki küçük mavi küre ise tatlı su miktarını yeryüzünün boyutlarıyla karşılaştırmalı olarak ifade ediyor, Jack Cook ve Howard Perlman, USGS.
71
YAĞMURUN TATLI KILINMASI
Kuran’da, yağmurun “tatlı” oluşuna da dikkat çekilmektedir:
“Şimdi siz, içmekte olduğunuz suyu gördünüz mü? Onu sizler mi buluttan indiriyorsunuz, yoksa indiren Biz miyiz? Eğer dilemiş olsaydık onu tuzlu kılardık; şükretmeniz gerekmez mi?” (Vakıa Suresi, 68-70)
“… Size tatlı bir su içirmedik mi?” (Mürselat Suresi, 27)
“Sizin için gökten su indiren O’dur;  içecek ondan, ağaç ondandır (ki) hayvanlarınızı onda otlatmaktasınız.” (Nahl Suresi, 10-11)
Bilindiği gibi, yağmur suyunun kaynağı buharlaşmadır ve buharlaşmanın %97’si “tuzlu” okyanuslardan olmaktadır. Oysa yağmur suyu tatlıdır. Yağmurun tatlı olmasının sebebi Allah’ın koyduğu başka bir kanundur. Bu kanuna göre, su, ister tuzlu denizlerden, ister mineralli göllerden, ya da çamurların içinden buharlaşsın yanında başka hiçbir yabancı madde taşımaz. “Biz, gökten tertemiz su indirdik…” (Furkan Suresi, 48) hükmü gereği, duru ve tertemiz bir biçimde yere iner.
ÖLÜ BİR BELDEYİ CANLANDIRAN YAĞMURLAR
Kuran’da, yağmurun “ölü bir beldeyi diriltme” işlevine şöyle dikkat çekilir:
“… Biz gökten tertemiz bir su indirmekteyiz. Onunla ölü bir beldeyi (toprağı) canlandırmak ve yarattığımız hayvanlardan ve insanlardan birçoğunu onunla sulamak için.” (Furkan Suresi, 48-49)
Yağmurun, canlılar için kaçınılmaz bir ihtiyaç olan suyu yeryüzüne bırakmasının yanında bir de gübreleme özelliği vardır.
Denizlerden buharlaşarak bulutlara ulaşan yağmur damlaları, ölü toprağı “canlandıracak” bazı maddeler içerirler. Bu “canlandırıcı” özellikli yağmur damlalarına ‘yüzey gerilim damlaları’ adı veriliyor. Yüzey gerilim damlaları, biyologların deniz yüzeyinin mikro katmanı dedikleri üst kısımda oluşurlar; milimetrenin onda birinden daha ince olan bu yüzeysel zarda, mikroskobik alglerin ve zooplanktonun bozulmasından gelen pek çok organik artık vardır. Bu artıkların bazıları, deniz suyunda çok az bulunan fosfor, magnezyum, potasyum gibi elementleri ve ayrıca bakır çinko, kobalt, ve kurşun gibi ağır metalleri seçip ayırarak, kendi içlerinde toplanırlar. Yeryüzündeki tohum ve bitkiler yetişmeleri için gereksinim duydukları çok sayıdaki madensel tuzları ve elementleri işte bu yağmur damlalarında bulurlar. Kuran’da, bir başka ayette bu olay şöyle bildirilmektedir:
72
“Ve gökten mübarek (bereket ve rahmet yüklü) su indirdik; böylece onunla bahçeler ve biçilecek taneler bitirdik.” (Kaf Suresi, 9)
Yağışlarla toprağa inen bu tuzlar, verimi artırmak için kullanılan geleneksel gübrelerin bazılarının (kalsiyum, magnezyum, potasyum v.b.) küçük örnekleridir. Bu tür aerosellerde bulunan ağır metaller ise, bitkilerin gelişiminde ve üretiminde verimlilik artırıcı elementleri oluştururlar.
Kısacası, yağmur önemli bir gübredir. Fakir bir toprak, yalnızca yağmur aracılığıyla gelen bu gübrelerle bile, yüzyıllık bir süre içinde bitkiler için gereken tüm elementleri kazanabilir. Ormanlar da, yine bu deniz kökenli aerosoller yardımıyla gelişir ve beslenirler.
Bu yolla, her yıl kara parçalarının toplam yüzeyi üzerine 150 milyon ton gübre düşmektedir. Bu doğal gübreleme işleyişi olmasaydı, dünya üzerinde çok daha az bitki olacak, hayat dengesi bozulacaktı.
Yüce Rabbimiz’in belli bir miktar suyu gökten indirmesi, bu suyun içilebilecek tadda olması, ölü bir beldeyi canlandırması şüphesiz O’nun bize verdiği büyük bir nimettir.
“Görmüyor musun; gerçekten Allah, gökyüzünden su indirdi de onu yerin içindeki kaynaklara yürütüp-geçirdi. Sonra onunla çeşitli renklerde ekinler çıkarıyor. Sonra kurumaya başlar, böylece onu sararmış görürsün. Sonra da onu kurumuş kırıntılar kılıyor. Şüphesiz bunda, temiz akıl sahipleri için gerçekten öğüt alınacak bir ders (zikr) vardır.” (Zümer Suresi, 21)
DENİZLER
İçinde bulunduğumuz dünyayı yeterince tanıyor muyuz? Bu soruya evet cevabı verilmiş olsa da öğrenilen her bilgi insanın üzerinde yaşadığı dünya hakkında öğrenmesi gereken çok fazla detay olduğunu göstermektedir. Pek çok insan okul yıllarında öğrenilen, “havada belli oranda oksijen vardır”, “bitkiler karbondioksiti oksijene çevirir” veya “Dünya Güneş etrafında şu kadar günde döner” gibi klasik bilgilere sahip olmayı yeterli görür. Bunların dışında günlük hayatta karşılaştığı, kimilerine normal gibi gelen ancak aslında hepsi birer mucize olan birçok olayın ayrıntısını genelikle bilmez. İşte bu mucizelerden bir tanesi de denizdeki suyun tuzluluk oranıdır.
73
Alemleri yoktan var eden Rabbimiz, yarattığı herşeyde bir ölçü kılmıştır. Bu ölçü birçok konuda ilk bakışta dikkati çekmekte, birçoğunda ise yapılan geniş araştırmalar sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Tuzlu olduğu herkes tarafından bilinen deniz suyundaki tuzun gerçekte son derece hassas bir ölçüsü vardır. Yapılan araştırmalarla deniz suyunun ortalama tuzluluk derecesinin, ağırlığa oranla %3.5 olduğu tespit edilmiştir. Bu, 1 mil suda yaklaşık 186 milyon ton tuzun var olduğu anlamına gelmektedir. Okyanuslardaki bu tuz miktarı ile kıtaların tamamı 152.300 metre kalınlığında bir tuz tabakasıyla kaplanabilir. Bu tuzluluğun nasıl oluştuğu, oranının nasıl sabit kaldığı merak konusudur. Bu konuda bilim adamlarınca birçok tez ortaya atılmaktadır. Ortaya çıkan elementlerin tamamı deniz suyunda bulunmaktadır. Örneğin sıcak deniz tuzunun %85’inden fazlası, sodyum klorür, diğer bir deyişle sofra tuzundan meydana gelir. Nehirler tarafından taşınan sodyum gibi mineraller ise toprak ve kayaların aşınması sonucu ortaya çıkan eriyik ve süspansiyonlardan oluşur. Fakat bor ve klor gibi diğer elementlerin varlığı, nehirlerin getirdikleri ile açıklanamamakta, dolayısıyla bu oluşumda diğer süreçlerin de rol oynadığı düşünülmektedir.
Bu konudaki bir başka görüş ise çeşitli dönemlerde yerkabuğu ile yer merkezi arasında kalan katmanın, zehirli gazlardan arınması sırasında diğer maddelerle beraber su ve klorun da yerkabuğunun hemen altındaki erimiş volkanik kayaların arasında ortaya çıkmış olabileceğidir. Günümüzde çeşitli etkinlikler sonucu atmosfere yayılan elementler ise denizlere yağmur veya kar şeklinde geri dönmektedir. Minerallerin deniz sularına bir diğer aktarılış yolu ise ölen deniz hayvanları vasıtasıyla olmaktadır. Deniz hayvanları öldüklerinde, iskeletlerinin çözülmesi yolu ile tekrar denize dönerler.
Bu noktada akla “elementler bu şekilde denizlere sürekli olarak geri dönünce, denizler giderek daha da tuzlu hale gelmez mi?” sorusu gelebilir. Ancak belirtilmesi gerekir ki mucizevi olarak, deniz suyundaki tuz miktarında, yüz milyonlarca yıldan bu yana önemli bir değişme olmamıştır. Çözünmüş maddelerin miktarları zamana ve yere göre değişmekle birlikte, belli başlı elementlerin okyanuslarda hemen her dönemde, aynı yoğunlukta bulunduğu kabul edilmektedir. Bu haliyle okyanus, elementlerin bir yandan tam dengeyi koruyacak oranlarda suya eklenip, diğer yandan sürekli olarak eksildiği büyük bir tanka benzetilebilir. Örneğin, elementlerden bazıları kayalarla birleşir, böylece toprak tarafından emilir ve bu işlemlerin sonucunda ise çözeltiden ayrılarak çökelti haline gelirler. Denizde yaşayan bitkiler ve hayvanlar da bunları kullanarak gelişimlerini tamamlarlar. Bu sayede deniz suyunun içindeki minerallerin oranı daima sabit kalmaktadır. Böylece yeryüzünde hayatın devamlılığını sağlayan kusursuz denge korunmuş olur.
74
Görüldüğü gibi herşeyde hakim olan kusursuz ölçü, deniz suyundaki tuz ve diğer elementler için de geçerlidir. Unutulmamalıdır ki tüm bunları tespit eden, herşeyi bir ölçü ile belli bir düzen içinde yaratan, sonsuz ilim ve kudret sahibi olan Yüce Allah’tır.
OKYANUSLAR
Yeryüzünde kesintisiz olarak devam eden çok fazla sayıda iklim olayı vardır. Yağmurun mutlaka belli miktarlarda yeryüzüne düşmesi, rüzgarın mutlaka esmesi ve güneş ışınlarının çeşitli açılardan yeryüzüne mutlaka ulaşması gerekmektedir. Yüce Allah, bu çeşitliliği, yeryüzünde yaşamın var olması için birer sebep kılmıştır. Bizim farkında olarak veya farkında olmadan içinde yaşadığımız tüm dengeler, varlığımızı sürdürebilmemiz için şarttırlar.
Okyanus ve denizler, sürekli olarak hareket halindedirler. Ve pek çok insan bu suların neden yer değiştirdiklerinin üzerinde pek fazla durmaz. Oysa okyanus akıntıları, yeryüzünde yaşamın varlığı için çok çeşitli açılardan önemli bir gerekliliktir. Alçak ve yüksek enlemlerde genellikle doğu veya batı yönlü olan bu akıntılar, bulundukları enlemin sıcaklığına uygun olarak sıcak ve soğuk su akıntıları biçiminde gerçekleşirler.
Bu akıntıların en önemli etkisi, sıcak akıntıların, düşük sıcaklığı olan bölgelere ilerleyerek ısıyı
75
yükseltmeleridir. Soğuk akıntılarının bir kısmı ise soğuk bölgelerden veya yüzeye çıkan soğuk dip sularından kaynaklanırlar ve su sıcaklığı 15oC olmasına rağmen bulundukları sıcak enlemlerde soğuk akıntı olarak hissedilirler. Bu nedenle sıcaklığı düşürürler ve havanın bunaltıcı etkisini azaltırlar. Bu yönleriyle okyanus akıntıları, iklimler üzerinde etkilidirler. Ayrıca okyanus akıntıları, soğuk su akıntılarının etkili olduğu bölgelerde, hava kütlelerinin soğumasına yol açar ve bu kütlelerin sıcak kara alanı üzerinden geçerken yoğunlaşmasına ve böylelikle yağmurun oluşmasına yol açarlar.
Okyanus akıntılarının en önemli etkilerinden bir tanesi de çeşitli bölgelere oksijen ve besin taşımalarıdır. Bunun anlamı, akıntıların ulaştıkları yerlerle beslenme potansiyelini, dolayısıyla biyolojik çeşitliliği artırmalarıdır.
Okyanuslar aynı zamanda, ulaştıkları yerlerde farklı ürünlerin gelişmesini de sağladıklarından, insanlara çeşitli rızıkları da ulaştırırlar. Bitki ve balık türleri artmakta, insanlar farklı iklimlerde olmalarına rağmen aynı ürünleri yetiştirebilmektedirler. Eğer okyanuslarda akıntılar meydana gelmeseydi ve sular tam anlamıyla durağan olsaydı, böyle bir durumda yeryüzünde yaşamın varlığı mümkün olmazdı. Denizlerde ısı değişiklikleri çok ani olur, oksijen ve tuz oranı değişirdi. Bunun sonucunda, denizlerdeki yaşam ortadan kalkardı. İklimde anormallikler meydana gelir, yoğun sisler ve şiddetli yağışların getirdiği seller ölümcül sonuçlar getirebilirdi. Ilıman iklim, soğuk bölgelere ulaşamadığı için tür ve ürün zenginliği meydana gelemez, dolayısıyla insanların yaşam alanı bu kadar geniş olmazdı.
Okyanus suları, Allah’ın dilemesiyle yer değiştirir, Allah’ın dilemesiyle yeryüzünde değişikliklere sebep olurlar. Okyanusu oluşturan suların, sıcaklıkları soğuk bölgelere taşıması, yağmurlara sebep olması, deniz canlılarına ve insanlara rızık taşıması mümkün değildir. Onu bu şekilde hareket ettiren, ona özellikler veren, içinde sınırsız rızıkları yaratıp ikram eden, tüm alemlere hakim olan Yüce Allah’tır. Tüm bunlar Allah dilediği için yaşam veren sebeplerdir. Kuşkusuz Allah dilediği takdirde, sebepsiz yaratmaya kadirdir.
“Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün artarda gelişinde temiz akıl sahipleri için gerçekten ayetler vardır. Onlar, ayakta iken, otururken, yan yatarken Allah’ı zikrederler ve göklerin ve yerin yaratılışı konusunda düşünürler. (Ve derler ki:) ‘Rabbimiz, Sen bunu boşuna yaratmadın. Sen pek Yücesin, bizi ateşin azabından koru’. (Al-i İmran Suresi, 190-191)
DÜNYADAKİ MÜKEMMEL AYARLANMIŞ SİSTEMLERDEN BİRİ: OKYANUS AKINTILARI
Gökyüzünde çakan şimşekler, şiddetle yağan yağmur, kar, hızla esen rüzgarlar veya açık bulutsuz sıcak bir hava… Tüm bu tanımlar, içinde yaşadığımız gezegende hepimizin tanık olduğu iklim olaylarıdır. Bu tasvirlerde ortaya çıkan gerçek ise çeşitliliktir. Yüce Allah bu çeşitliliği sebepleri ile birlikte yaratarak bizlere üstün aklını bir kez daha gösterir. Dünyanın şekli, yörüngesi, yükselti, bakı, kara ve denizlerin dağılışı, denize olan yakınlık ve uzaklık, rüzgarlar ve okyanus akıntıları iklim çeşitliliğini yaratan sebeplerin başlıcalarıdır.
İşte bu sebeplerden biri olan “Okyanus Akıntıları” sınırlı su kütlesinin belirli bir yönde hareketi olarak tanımlanır. Alçak ve yüksek enlemlerde genellikle doğu veya batı yönlü olan akıntılar bulundukları enlemin sıcaklığına uygun olarak sıcak ve soğuk su akıntıları biçimindedir. Şüphesiz Yüce Allah sıcak ve soğuk su akıntılarını, insanların öğüt alıp düşünmesi için birçok ilim ve hikmetle yaratmıştır. (En doğrusunu Allah bilir.) Bu hikmetleri şöyle sıralayabiliriz:
76
İKLİM ÜZERİNDE DEĞİŞİKLİK MEYDANA GETİRİRLER
Akıntı sistemlerinden sıcak akıntıların bir kısmı oluştukları sıcak bölgeden, daha düşük sıcaklığı olan bölgelere ilerleyerek ısıyı yükseltirler. Örneğin Japonya’da Kuro Şiyo sıcak su akıntısının etkisi ile kışlar, bulunduğu enleme göre olması gerektiğinden daha ılık ve nemlidir, yöre bu iklim sayesinde zengin bir doğal bitki örtüsüne sahiptir. Golfstream sıcak su akıntısı ile Norveç yer aldığı enlem dairesine göre daha ılık ve bol yağışlı kışlara sahiptir.
Soğuk akıntıların bir kısmı ise soğuk bölgelerden veya yüzeye çıkan soğuk dip sularından kaynaklanırlar ve su sıcaklığı 150C olmasına rağmen bulundukları sıcak enlemlerde soğuk akıntı olarak hissedilirler. Bu nedenle sıcaklığı düşürürler ve havanın bunaltıcı etkisini azaltırlar. Örneğin sıcak Afrika’nın Namibya kıyıları boyunca kuzeye akan Benguala soğuk su akıntısı ısının önemli ölçüde düşmesine neden olurken, benzer etki Fas kıyıları boyunca Kanarya, Güney Amerika’da Peru’da ise Humbolt soğuk su akıntısına bağlı olarak meydana gelir.
YAĞIŞLARIN DÜZENLENMESİNİ SAĞLARLAR
Soğuk su akıntılarının etkili olduğu sahalarda bu akıntılar hava kütlelerinin soğumasına yol açarak, bu kütlelerin sıcak kara alanı üzerinden geçerken yoğunlaşmasına ve yağmurun yağmasına engel olurlar. Bu biçimde kıyı kesimlerde sisli, bulutlu, serin günler oluştururken, nem yüklü hava kütlelerinin kıtaların iç kısımlarına ilerleyerek yağış bırakmasına neden olurlar.
BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ ARTIRIRLAR
Su akıntıları denizlerde bir yerden bir yere besin ve oksijen taşırlar. Nitekim Meksika Yukatan yarımadası-Küba arasındaki boğazda, Florida’nın doğusu Bahamalar arasındaki açık sularda yer yer 800 metre derinliğe kadar etkili olan ve Missisippi nehrinden daha fazla su taşıyan Gulf Stream akıntıları, ile Humbolt soğuk su akıntısının etkisi altında olan Peru kıyılarında bu suların beraberinde getirdiği planktonlar, beslenme potansiyelini dolayısıyla balık çeşitliliğini artırmaktadır. Ayrıca bu balıklarla geçinen deniz kuşlarının türü ve sayısı da çevre adalarda artmıştır.
77
Denizlerde yaşayan algler ve bazı otsu deniz bitkileri, su geçirmeden 1.600 km. yüzebilen diasporlar ve çeşitli bitki tohumları dünyanın farklı bölgelerine akıntılar yoluyla taşınırlar.
İNSANLARA RIZIK SAĞLAR
Yüce Allah’ın Rezzak sıfatı bu akıntılara bağlı olarak ekonomik kullanımların çeşitlenmesi ile tecelli eder. Nitekim Mozambik sıcak su akıntısının etkisi ile şeker kamışı çok daha aşağı enlemlerde yetişebilmekte, suların beraberinde taşıdığı organizmalarla beslenen balık sayısı ve tür çeşidinin artması, balıkçılık ekonomisini geliştirmektedir.
Soğuk su akıntısının etkisindeki Peru kıyılarında yağış görülmez, ancak kış ayları boyunca devamlı bulutlar “Loma” adı verilen bir ot örtüsünün oluşmasına olanak verir. Bu ot örtüsü hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır.
Sıcak su akıntıları şehirlerin gelirlerini de doğrudan etkileyebilir. Aynı enlemdeki iki şehirden biri sert bir iklime sahipken diğeri sıcak su akıntısıyla daha ılıman bir iklime sahip olabilir. Güney Afrika’nın Durban şehri, kıyılarındaki sıcak su akıntısı nedeniyle uzun bir turizm dönemine sahiptir ve gelir düzeyi aynı enlemdeki diğer birçok şehre göre daha yüksektir.
GEMİLERİN HIZLARINI VE ROTALARINI KONTROL EDER
Akıntılar gemilerin seyrinde, akıntı yönünde hareket edildiğinde hızın artmasına yardımcı, aksi durumda engelleyici rol oynayabilir. Polar akıntılar orta enlemlere buz taşıdıklarından bu bölgeler seyir bakımından tehlikelidir. Sıcak ve soğuk akıntıların karşılaştıkları yerlerde deniz (girdap, dalga) çok değişkendir. Buralarda oluşan sis de deniz ulaşımında tehlike oluşturur.
DAĞLARIN HAREKET ETMESİ
Bir ayette dağların göründükleri gibi sabit olmadikları, sürekli hareket halinde bulundukları şöyle bildirilmektedir:
Dağları görürsün de, donmuş sanırsın; oysa onlar bulutların sürüklenmesi gibi sürüklenirler… (Neml Suresi, 88)
Dağların bu hareketi, üzerinde bulundukları yer kabuğunun hareketinden kaynaklanır. Yer kabuğu kendisinden daha yoğun olan manto tabakası üzerinde adeta yüzer gibi hareket etmektedir. İlk olarak 20. yüzyılın başlarında Alfred Wegener isimli Alman bir bilim adamı, yeryüzündeki kıtaların Dünya’nın ilk dönemlerinde birarada bulunduklarını, daha sonra farklı yönlerde sürüklenerek birbirlerinden ayrılıp uzaklaştıklarını öne sürmüştü.
78
Ancak jeologlar, Wegener’in haklı olduğunu onun ölümünden 50 yıl sonra yani 1980’li yıllarda anlayabildiler. Wegener’in, 1915 yılında yayınlanan bir makalesinde belirtmiş olduğu gibi; yeryüzündeki kara parçaları yaklaşık 500 milyon yıl önce birbirlerine bağlılardı ve Pangaea ismi verilen bu büyük kara parçası Güney Kutbu’nda bulunuyordu. Yaklaşık 180 milyon yıl önce Pangaea ikiye ayrıldı. Farklı yönlere sürüklenen bu iki dev kıtadan birincisi Afrika, Avustralya, Antartika ve Hindistan’ı kapsayan Gondwana idi. İkincisi ise, Avrupa, Kuzey Amerika ve Hindistansız Asya’dan oluşan Laurasia idi. Bu bölünmeyi izleyen yaklaşık 150 milyon yıl içindeki çeşitli zamanlarda Gondwana ve Laurasia daha küçük parçalara ayrıldılar. İşte Pangaea’nın parçalanmasıyla ortaya çıkan bu kıtalar sürekli olarak kara ve deniz arasındaki dağılımı değiştirerek, yılda birkaç santimetrelik hızlarla Dünya yüzeyinde sürüklenmektedirler.
Burada belirtilmesi gereken önemli bir nokta da şudur: Allah dağların hareketini ayette “sürüklenme” olarak bildirmiştir. Nitekim bilim adamlarının bugün bu hareket için kullandıkları İngilizce terim de “continental drift” yani “kıtasal sürüklenme”dir. Kıtaların kayması Kuran’ın indirildiği dönemde gözlemlenemeyecek bir bilgidir ve Allah ayette geçen “dağları görürsün de, donmuş sanırsın” ifadesiyle insanların bu konuyu ne şekilde değerlendireceklerini önceden bildirmiştir. Ancak bunun ardından bir gerçeği açıklamış ve dağların bulutların sürüklendikleri gibi sürüklendiklerini haber vermiştir. Görüldüğü gibi ayette dağların bulunduğu tabakanın hareketliliğine açıkça dikkat çekilmiştir.
Bilimin çok yeni keşfettiği bu bilimsel gerçeğin, evren ve doğa hakkındaki görüşlerin, hurafe, batıl inanç ve efsanelere dayandığı 7. yüzyılda, Kuran’da haber veriliyor olması şüphesiz büyük bir mucizedir. Ve Kuran’ın Allah’ın sözü olduğunun çok önemli bir delilidir.
YERYÜZÜNDE OKYANUS AKINTILARI DÜNYADAKİ HASSAS DENGESİNDEN SAPMIŞ OLSAYDI…
– Denizlerde ısı değişlikleri çok ani olur, oksijen ve tuz oranı değişirdi. Bu durum balık ve diğer deniz canlılarının ölümüne neden olurdu.
“23 Temmuz 1958’de okyanus araştırmaları gemisi ‘Sivastopol’ tam hızla Danimarka Boğazı’ndan geçmekteydi. Birden gemidekiler inanılmaz bir manzara gördüler: Dalgalar göz alabildiğine
79
bembeyaz olmuştu. Deniz, milyonlarca balık ölüsü ile kaplanmış bulunuyordu. Balıkların bir sıcaklık farkı sonucu öldükleri anlaşıldı. Geminin cihazları da şaşılacak sıcaklık farkları kaydetti: örneğin deniz yüzeyinde aralarında bir mil bulunan iki noktanın sıcaklıkları 7.20C ve 340C idi. Bu fark 20-30 m. derinliklere kadar mevcuttu. Gemi, balık ölüleri arasında bir saatten fazla ilerledi. Felaket, Irminger sıcak su akıntısı ile Grönland’dan gelen soğuk su akıntısının sınırında meydana gelmişti.”
– İklimde anormallikler ortaya çıkardı. Yoğun sisler ve şiddetli yağışların getirdiği seller, ölümcül sonuçlar yaratabilirdi.
“Londra sislerinin en ölümcülü ve unutulmazı Aralık 1952’de meydana geldi. 5 Aralık’ta rüzgarların dinmesiyle sis oluşmaya başladı. Bundan sonraki 3 gün boyunca sis yoğunlaştı, belli bir zaman sonra görüş mesafesi birkaç metreye kadar indi. Trafik tamamen durdu ve birçok kaza meydana geldi. Cahil halk, nemle mücadele etmek için gerekenden daha çok miktarda evlerini ısıttı. Bu da daha çok kömür tozu ve sülfür dioksit üretti-havayı daha fazla zehirledi ve sisin yoğunlaşmasına sebep oldu. Bu sis ve hava kirliliği yüzünden yalnız Londra bölgesinde toplam olarak 4.000 ölüm gerçekleşti”
– İklimsel engeller oluşurdu. Ilıman bölge bitkileri soğuk alanlara veya tropikal bitkiler mutedil alanlara bugünkü kadar sokulamaz, tür zenginliği, tarım alanlarının sınırları, dolayısıyla insanların yaşam alanı bu kadar geniş olmazdı.
Sonuç olarak, sıcak ve soğuk su akıntılarının tam olması gerektiği yerde havayı ısıtması veya serinletmesi ile insanların dünya üzerindeki yaşam alanlarını genişletmesi, ve diğer canlıların tür çeşitliliğini arttırması tesadüf olamaz. Bu akıntıların kendilerine ait bir bilinçleri olamayacağına göre yerküre üzerindeki bu hassas dengeyi üstün akıl sahibi Allah’ın kurduğu çok açıktır.
“Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün artarda gelişinde temiz akıl sahipleri için gerçekten ayetler vardır. Onlar, ayakta iken, otururken, yan yatarken Allah’ı zikrederler ve göklerin ve yerin yaratılışı konusunda düşünürler. (Ve derler ki:) ‘Rabbimiz, Sen bunu boşuna yaratmadın. Sen pek yücesin, bizi ateşin azabından koru’. (Al-i İmran Suresi, 190-191)
GÜNEŞİN ULAŞAMADIĞI OKYANUS DİPLERİ
Güneş ışınlarının ulaşamadığı zifiri karanlık bir ortam, yüksek basınç, zehirli gazlar, aşırı yüksek ya da aşırı düşük sıcaklık ve yanardağ etkinlikleri…..
Uzun yıllar boyunca derin denizlerdeki bu ortamda canlı yaşamının olmadığı düşünülüyordu.
Ancak bilim adamları yaptıkları araştırmalar sonucunda verimsiz olduğu düşünülen okyanusların derinliklerinde oldukça sosyal bir canlı yaşamıyla karşılaştılar.
80
Derin denizlerin verimsiz olarak değerlendirilmesinin en önemli nedenlerinden biri, ışıktan tamamen yoksun olmasıdır. Ancak güneş ışınlarının ulaşabileceğinden çok daha derinlerdeki zorlu koşullar yalnızca zifiri karanlıkla sınırlı değildir. Aynı zamanda yüksek basınç, aşırı yüksek ve düşük sıcaklık, yanardağ etkinlikleri gibi birçok olumsuzluğa rağmen, derinlerde yaşayan tüm canlılar bu koşullara kolaylıkla uyum sağlamaktadır.
Bugün daha tam olarak keşfedilememiş olan bu derin dünyada yapılan her yeni araştırma, derin denizlerde hayranlık uyandıran yaşamın tanınmasına vesile olmaya devam ediyor.
DERİN DENİZLERİN KEŞİFLERİ
Günümüz teknolojisi ile yapılan ölçümlere göre, güneş ışığının %3-30’u deniz yüzeyinden yansıtılır. Bu ışınların geri kalan kısmı, denizlerde ancak 200-300 metre derinliğe kadar ulaşabilmektedir. 1000 metrenin altındaki derinliklerde ise artık hiçbir şekilde ışığa rastlamak mümkün değildir. Okyanus canlıları da bu nedenle 200-300 metrelik derinlikteki kendilerine büyük yarar sağlayan aydınlık kuşakta yaşamayı tercih etmektedirler. Bu aydınlık kuşakta üretilen besinin ve canlı artıklarının bir bölümü daha sonra okyanusun derinliklerine ulaşır ve daha aşağılardaki canlıların yaşamasını mümkün kılar.
Ancak deniz altında araştırma yapan ilk bilim adamları, 600 metreden daha derin yerlerde canlı yaşamı olmadığını ileri sürmüşlerdir. Çünkü eğer derinlerdeki canlılar yalnızca yukarıdaki canlılardan arta kalan yiyecekler sayesinde yaşıyorlarsa, belli bir derinlikten sonra besinler tükenecek ve derinlerdeki canlılar yaşamlarını yitireceklerdi. Ancak ilerleyen yıllarda yapılan araştırmalarda, bilim adamları beklemedikleri bir görüntü ile karşılaştılar.
OKYANUSUN DERİNLİKLERİNDE HANGİ CANLI TÜRLERİ KEŞFEDİLDİ?
20. yüzyılın son çeyreğinde okyanusların derinliklerinde bulunan sıcak su ağızlarında yapılan araştırmalar sonucunda, okyanusların en derin yerlerinde bile canlıların yaşadığı belirlenmiştir. Sıcak su ağızları yoğun bir şekilde omurgasız canlılarla çevriliydi. Bu canlıların bir bölümü, daha
81
önceden tanınan midye gibi canlıların çok daha büyükleriyken, bir bölümü de ilk defa karşılaşılan dev tüp solucanlarıydı.
Yapılan keşifte bilim adamlarını en çok şaşırtan, sıcak su ağızlarındaki kompleks yaşam ve canlı çeşitliliğiydi. Ancak bilim adamlarında merak uyandıran konu, güneş ışığı da dahil tüm besin kaynaklarından uzak olan bu ekosistemin nereden beslendiği olmuştur. Bu doğrultuda yapılan araştırmalar sonucunda ise mucize gerçek ortaya çıkmıştır:
Okyanusun derinliklerindeki sıcak su ağızlarında besin için ne ışığa ne de suyun yüzeyinden aşağıya çöken besin ve canlı artıklarına ihtiyaç vardır. Sıcak su ağızlarında, kimyasal olarak besin üreten canlılar bulunmaktadır.
KİMYASAL BESİN ÜRETİMİ NASIL GERÇEKLEŞİYOR?
Sıcak su ağızlarındaki harikulade doğal yaşam keşfedilinceye kadar, bu tarz ekosistemlerdeki besin üretiminin ancak ışık enerjisi ile mümkün olduğu düşünülmekteydi. Ancak bu araştırma sonucu keşfedilen bir diğer gerçek, sıcak su ağızlarında yaşayan ve besin üreten canlıların, basit moleküllerdeki kimyasal enerjiden yararlanan bakteriler olduğuydu. “Kemosentez” olarak adlandırılan bu işlemde bakteriler, sıcak su içinde çözünmüş hidrojen sülfür, hidrojen ve metan gibi gazlardaki kimyasal enerjiyi kullanıp karbondioksitle suyu birleştirerek besin üretiyorlardı.
SİMBİYOTİK (ORTAK) YAŞAM ALANI
Yapılan araştırmalar sonucu kimyasal enerjiden besin üreten bakterilerin ardından, birçok canlı ve olağanüstü sistem daha keşfedilmiştir. Bunlardan biri de sıcak su ağızlarında yaşayan canlılar arasındaki ortak yaşam ilişkisidir.
Ağızdan çıkan sıcak suyun okyanusun soğuk suyu ile karışması sonucu, ağız çevresinde yaşama ve ortak yaşama imkan sağlayan bir ortam oluşur. Sıcak su ağızlarında yaşayan canlıların büyük bir bölümü, sıcaklığı 10-200C arasında değişen bu ılıman bölgede yaşar. Kemosentez yapan bakterilerin aşırı sıcağı sevenleri ise sıcaklığın 1000C’yi bulduğu bölgelerde yaşar.
Okyanus derinliklerindeki sıcak su ağızlarında yaşayan canlıların başlıcaları, eklembacaklılar, yumuşakçalar ve solucanlardır. Önceleri bu canlıların yaşamlarının av-avcı ilişkisine dayandığı
82
düşünülmüşse de araştırma ilerledikçe bu açıklamanın yeterli olmadığı ve burada yaşayan canlılar arasında ortak yaşam ilişkisi olduğu ortaya çıkmıştır.
Sıcak su ağızlarındaki doğal yaşamın en dikkat çekici canlılarından biri, ne besin alacak bir ağzı ne de aldığı besinleri sindirecek bir sindirim sistemi olmayan dev tüp solucanlarıdır. Araştırmalar sonucunda dev tüp solucanlarının, trofozom adı verilen organında kemosentez yapan bakteriler olduğu ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda bilim adamları sıcak su ağızlarındaki yaşamın önemli bir sırrını aydınlatmışlardır. Dev tüp solucanı kendi hücreleri içinde yaşayan bakterilere kimyasal madde sağlarken, bakteriler de solucana besin sağlıyordu. Bu bilimsel gerçeğin bulunmasının ardından midye ve tarak gibi ağız çevresinde yaşayan diğer pek çok canlının da kemosentez yapan bakterilerle benzer bir ortak yaşam ilişkisi içinde olduğu keşfedilmiştir.
DERİN KARANLIKLARDAKİ ZORLU KOŞULLAR
Yeni bir sıcak su ağzı oluştuğu andan itibaren o bölgedeki doğal yaşamda birçok zorlu koşul oluşur. Okyanusun en alt tabakasında yeni bir ağız meydana geldiğinde, buraya ilk yerleşen canlılar kemosentez yapan bakterilerdir. Oldukça fazla sayıda ve hızla çoğalan bu bakteriler, ağız çevresinde kalın bir tabaka oluştururlar. Bu oluşumun ardından diğer canlılar da zamanla ağız çevresine yerleşmeye başlarlar. Besin kaynaklarından bu denli uzak ve soğuk olan bu bölgelere daha sonra sırasıyla karides benzeri amfipod ve kopepodlar, karides ve salyangozlar, tüp solucanları, ıstakozlar, ahtapotlar, midye ve taraklar yerleşir.
Ancak her zaman için bu bölgelerde yaşam koşullarını olumsuz etkileyecek şartlar oluşabilir. Örneğin buradaki canlılar, sıcak su ağzında etkinliğin çok artmasıyla haşlanabilirler. Ya da ağıza su sağlayan kaynağın yön değiştirmesi ya da tıkanmasıyla ağızdaki canlı yaşamı sona erebilir. Bu durumda mevcut besin kaynakları yok olacağı ve suyun ısısı aniden düşeceği için sıcak su ağzının çevresinde yaşayan tüm canlılar büyük zorluklarla ve hayati tehlikelerle karşı karşıya kalırlar. Bu noktada yapılabilecek tek şey yeni bir sıcak su ağzı bulmaktır. Ağız çevresinde yaşayan canlılar ya bir yere tutunarak yaşadıkları ya da çok yavaş hareket ettikleri için yeni bir ağız bulmaları oldukça zordur. Ancak bu duruma rağmen hareket edemeyen canlılar, yüzebilen larvalarının yeni bir ağız bulmaları sayesinde mucizevi bir şekilde soylarını devam ettirirler.
83
DERİN DENİZLERDE YAŞAYAN CANLILARIN %95’İ HALA TANIMLANAMAMIŞTIR
Bilim dünyasında büyük yankı uyandıran sıcak su ağızlarının keşfi, önemli bir gerçeği gözler önüne sermektedir. Bu ağızlarda yaşayan canlıların bir bölümü incelenmiş ve tanımlanmış olsa da % 95’i henüz tanımlanamamıştır. Sıcak su ağızlarındaki bu yaşam ve canlı çeşitliliği, Yüce Rabbimiz’in evrenin her noktasındaki hakimiyetini, ilmini ve rahmetini sergilemektedir. Evrendeki herşeyi yaratan, evrenin her köşesinde sonsuz aklını tecelli ettiren Yüce Allah’tır. Allah’ın ilmiyle her yeri kuşattığı Kuran’da şu şekilde bildirilmektedir:
“Sizin İlahınız yalnızca Allah’tır ki, O’nun dışında İlah yoktur. O, ilim bakımından herşeyi kuşatmıştır.”(Taha Suresi, 98)
KURAN’DA BİLDİRİLEN “DENİZLERDEKİ KARANLIK”
Günümüz teknolojisi kullanılarak üretilmiş olan denizaltı gibi araçlar ve çeşitli özel aletler, denizlerin genel coğrafi yapısı, derinliği gibi bilgilere ulaşmakta kullanılan en önemli unsurlardır. Ancak bir insanın teknolojik aletler olmadan 70 metreden daha derine dalması çoğunlukla mümkün değildir. Bununla birlikte bir insanın yardımsız olarak okyanusların 200 metre civarındaki karanlık derinliklerinde yaşaması da kesinlikle mümkün değildir. Bu nedenle bilim adamları denizler hakkındaki detaylı bilgileri çok yakın zamanlarda keşfetmişlerdir. Oysa engin denizlerin karanlık olduğu, Kuran’da bundan 1400 sene önce Nur Suresi’nde bildirilmiştir.
Hiçbir teknolojinin, dolayısıyla insanların denizlerin derinliklerine dalacak araçlarının olmadığı bir dönemde, böyle bir bilginin verilmiş olması şüphesiz Kuran mucizelerinden biridir. Denizlerdeki karanlıkların bilgisinin geçtiği Kuran ayetinde şöyle buyrulmaktadır:
“Ya da (inkar edenlerin amelleri) engin bir denizdeki karanlıklara benzer; onun üstünü bir dalga kaplar, onun üstünde bir dalga, onun da üstünde bir bulut vardır. Bir kısmı bir kısmı üzerinde olan karanlıklar; elini çıkardığında onu bile neredeyse göremeyecek. Allah kime nur vermemişse, artık onun için nur yoktur.”(Nur Suresi, 40)
84
ALLAH’IN DİLEMESİYLE SUYUN FELAKETE DÖNÜŞMESİ
Su, Allah’ın insanlar ve tüm canlılık için rahmetidir. Onsuz canlılık mümkün değildir. Ancak Allah’ın rahmeti olan su , yine Allah’ın dilemesiyle canlılar için bir felakete dönüşebilir.Allah insanlara azabı her yönden gönderebilir.Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi,tüm bu olaylarda bir hikmet vardır.Bu belalar aslında insan için bir fırsattır.
Dünya üzerinde hiçbir şey Allah’tan bağımsız değildir. “.. Allah, emrinde galib olandır, ancak insanların çoğu bilmezler” (Yusuf Suresi, 21) ayetiyle de bildirildiği gibi, Allah’ın takdirini hiçbir güç engelleyemez.
Fakat ayette de bildirildiği gibi insanların çoğu bu gerçeği düşünmez, gaflet içinde yaşarlar. Etraflarında olup biten afetleri kendilerinden oldukça uzak görürler. Bir gün bunların kendi başlarına da gelebileceğini akıllarına bile getirmezler. Meydana gelen afetleri duyduklarında kısa bir an için etkilenebilirler ama bir süre sonra tamamen unuturlar. Yaşadıkları olaylar sonucunda Allah’ı hatırlayan ama sıkıntı sona erdiğinde unutan insanlar için azap bitmemiştir:
O ülkeler halkı, geceleri uyurken, onlara zorlu azabımızın gelmeyeceğinden güvende miydiler? Ya da o ülkeler halkı, kuşluk vakti eğlenceye dalmışken, onlara zorlu-azabımızın gelmeyeceğinden güvende miydiler? (Veya) Onlar, Allah’ın tuzağından güvende mi idiler? Allah’ın bir tuzak kurmasından, hüsrana uğrayan bir topluluktan başkası (akılsızca) güvende olmaz. (Araf Suresi, 97-99)
Nuh kavmi de dünya üzerinde var olan her şeyin sahibinin Yüce Allah olduğunu, Allah dilemedikten sonra kimsenin kendilerine bir zarar veya fayda sağlamaya güç yetiremeyeceğini kavramamış bir topluluktu. Ve bu zulmeden kavim,büyük bir tufanla helak edilmişti.İnsan, Allah dilemedikçe, karşılaştığı hiçbir beladan sakınmaya güç yetiremez. Gücün tümü Allah’a aittir ve O, herşeye güç yetirendir.Tufanı anlatan ayetlerden birinde , göklerin ve yerin O’nun emriyle hareket ettiği çok açık açıklanmıştır;
85
Denildi ki: ‘Ey yer, suyunu yut ve ey gök, sen de tut.’ Su çekildi, iş bitiriliverdi, (gemi de) Cudi üstünde durdu ve zalimler topluluğuna da: ‘Uzak olsunlar’ denildi. (Hud Suresi, 44)
Sebe kavmi de, herşeyin Allah’a ait olduğunu unutmuş ve Allah korkusundan uzaklaşmıştı. Sahip olduklarını kendilerinden bilen, acizliklerini kabullenmeyen diğer kavimler gibi Sebe kavmi de yok edilmiştir. Kimse mülkün sahibi değildir, mülkün tek sahibi, Allah’tır. Ve sahip olunan herşey insanlara imtihan amacıyla verilmiştir. Tüm bu kavimlerin başlarına gelen belaların bizlere Kuran’la bildiriliyor olmasının da hikmeti vardır. Allah, bu kıssalarda düşünebilenler için ibretler olduğunu buyurmaktadır. Allah’ı unutan topluluklar için sığınılacak hiçbir yer yoktur:
Andolsun, Sebe’ (halkı)nın oturduğu yerlerde de bir ayet vardır. (Evleri) Sağdan ve soldan iki bahçeliydi. (Onlara demiştik ki:) “Rabbinizin rızkından yiyin ve O’na şükredin. Güzel bir şehir ve bağışlayan bir Rabb(iniz var).” Ancak onlar yüz çevirdiler, böylece biz de onlara Arim selini gönderdik. Ve onların iki bahçesini, buruk yemişli, acı ılgınlı ve içinde az bir şey de sedir ağacı olan iki bahçeye dönüştürdük. Böylelikle nankörlük etmeleri dolayısıyla onları cezalandırdık. Biz (nimete) nankörlük edenden başkasını cezalandırır mıyız? (Sebe Suresi, 15-17)
Allah’ın sınırsız aklı, sonsuz gücü ve bilgisinin yanında, aciz bir varlık olan insanın elde ettiği başarıları kendinden bilmesi büyük bir gaflet olur. Aciz olan insanın yapması gereken, dünyanın en üstün yeteneklerine sahip, en zeki insanı da olsa, asla bunlarla büyüklenmemesidir. Eğer sahip olduğu tüm bu nimetlere rağmen aczinin farkında olarak hareket eder ve verilen nimetleri de Allah yolunda kullanırsa, Allah’ın rızası,rahmeti ve cennetini kazanabilir.
“Kim Rabbinin makamından korkar ve nefsi heva (istek ve tutkular)dan sakındırırsa, artık şüphesiz cennet, (onun için) bir barınma yeridir.” (Naziat Suresi, 40-41)
Kuran’da kıssası anlatılan Firavun da acizliğini kabullenmeyip, ilahlık iddiasında bulunmuştur. Halbuki Firavun’un sahip olduğu bütün mülk ve zenginlik, askeri güç Allah’a aitti.Ancak halk bu gerçeği kavrayamadığı ve Allah’ı da hakkıyla takdir edemediği için Firavun’un zahiri gücüne aldanmıştır. Allah Firavun’u suda boğarak istediği anda elinden tüm gücünü alabileceğini de
86
göstermiştir. Büyüklük taslamışlar, sırt çevirmişler ve inkar etmişler, bunların sonucunda da, ne uygarlıkları, ne de askeri güçleri onları helak olmaktan kurtaramamıştır:
Bunun üzerine Musa’ya: “Asanla denize vur” diye vahyettik. Deniz hemencecik yarılıverdi de her parçası kocaman bir dağ gibi oldu. Ötekileri de buraya yaklaştırdık. Musa’yı ve onunla birlikte olanların hepsini kurtarmış olduk. Sonra ötekileri suda boğduk. Şüphesiz, bunda bir ayet vardır. Ama onların çoğu iman etmiş değildirler. Ve hiç şüphesiz, senin Rabbin, güçlü ve üstün olandır, esirgeyendir. (Şuara Suresi, 63-68)
87
Suyun Molekül Modeli Örnekleri
Su, iki hidrojen ve bir oksijen atomundan meydana gelmiştir. İki hidrojen atomunun ortasında oksijen atomu bulunur. Bu merkezi birleştiren doğrular arasındaki açı 104,5 derecedir.
Suyun kimyasal formülü H2O’dur. Bunun anlamı bir su molekülünün iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluştuğudur. Oksijen atomunun 2 yanında 104,45° açı oluşturacak şekilde bağlanmış iki hidrojen atomu bulunur.
İyonik olarak da, (H+) bir hidrojen iyonuna bağlanmış, (OH-) hidroksit iyonu; yani HOH şeklinde tanımlanabilir.
Standart sıcaklık ve basınçta, suyun buhar fazı ve sıvı fazı arasında dinamik (değişken) bir denge vardır. Su moleküllerinin bir tarafı negatif, bir tarafı pozitif yüklüdür.
Bu nedenle suyun pozitif yüklü hidrojenleri diğer moleküllerin negatif yüklü kısımları ile zayıf da olsa bir bağ oluşturur. Hidrojen bağı denilen bu özel etkileşim sayesinde su molekülleri birbirlerine ve çevrelerinde bulunan diğer maddelere tutunurlar.
Su moleküllerinin ‘ + ‘ ve ‘-‘ yüklerinden dolayı aralarında hidrojen bağları oluşur. Bu sayede iki su molekülü birbirine tutunur. Bu olaya kohezyon gerilim denir.
Normalde nötr olan su molekülünde hidrojenlerin olduğu bölge protonlardan dolayı ‘ + ‘ yüklü, diğer taraf ise oksijenin serbest elektronlarından dolayı ‘-‘ yüklüdür (polar yapı). Dolayısıyla, bir molekülün artı yükü, diğer molekülün eksi yükü tarafından çekilerek iki su molekülü arasında hidrojen bağı oluşturulur.
88
Su, kohezyon kuvvetine sahip renksiz, kokusuz ve tatsız sıvı bir bileşiktir. Kimyada formülü (H2O) 2 Hidrojen ve 1 Oksijen atomundan meydana gelmiştir. H+ iyonu içeren bir madde ile (ör. asit) ve OH- iyonu içeren maddenin (ör: baz) tepkimesi ile oluşur. Yanıcı olmadığı gibi söndürücü özelliği vardır. Bu özelliği yangınlarda ateşi söndürmeye yarar.
Konu başlıkları 1 Yüksek kohezyon ve adezyon kuvvetleri 2 Yüzey gerilimi 3 Kılcal hareket 4 Su, yüksek erime ısısına sahiptir 5 Suyun Isınma (özgül) ısısı yüksektir 6 Suyun gizli buharlaşma ısısı yüksektir 7 Donma noktası farklıdır 8 Üçlü Noktası 9 Elektriksel iletkenlik 10 Suyun halleri 11 Suyun insan hayatındaki yeri ve önemi
89
12 Suyun vücuttaki görevleri 13 Kaynakça 14 Dipnotlar Yüksek kohezyon ve adezyon kuvvetleri
Su, kendi molekülleri arasında çekim kuvveti sayesinde dağılmadan kalabilir. Moleküllerin dipol olması nedeniyle su, birçok maddeye yapışabilir, suyun ıslatma özelliği burdan gelir.
Su aynı zamanda adezyon (farklı iki maddenin molekülleri arasındaki çekim kuvveti) kuvveti yüksek bir maddedir. Hidrojen bağı nedeniyle su molekülleri birbirlerini de çekerler yani su molekülleri arasında kohezyon gücüde çok yüksektir. Suyun kohezyon ve adezyon yetenekleri, suyun belirli kılcal yapılar içinde kopmadan yükselmesine ve taşınmasına yardımcı olur. Bu da bitkilerin karada yaşamlarını sürdürmeleri açısından önem arz eder. Örneğin; civanın dağılmamasıdır.
Suyun sekliğini sağlayan kohezyon maddesi, adezyon kuvveti ile çarpışarak suyu daha sek hale getirir. Molekülleri sekleşen su, artık daha yumuşak ve saftır. Suyun rengini ve tadını sekliği belirler.
Yüzey gerilimi
Su, molekülleri arasındaki güçlü kohezyon kuvveti nedeniyle oluşan yüksek yüzey gerilimine sahiptir. Bu görülebilir bir etkidir, örneğin, küçük miktardaki su çözünmez bir yüzey üzerine (örn: polietilen) konduğunda, su, diğer madde ile beraber düşene dek kalacaktır.
Bu kuvvetin kaynağı temel olarak su moleküllerini bir arada tutan moleküller arası çekici kuvvetlerdir. Suyun içinde olan moleküller her yönden komşu moleküllerle kuşatıldıkları için, üzerlerine etkiyen toplam kuvvet sıfırdır. Buna karşın, yüzeydeki moleküllerin sadece bir tarafı diğer su molekülleriyle çevrili olduğu için, bunlar içeriye doğru net bir kuvvetle çekilirler. Bu durum yüzeyde bir gerilme oluşturup yüzeyin minimum olmasını sağlar. Hacimleri eşit birçok geometrik şekil içinde yüzey alanı en az olan küredir. Su damlalarının küresel bir şekil alması da yüzey geriliminin en az yüzey oluşturacak şekilde molekülleri hareket ettirmesidir.
Kılcal hareket
Kılcal hareket, suyun çok dar (kılcal) bir boru/kanalda yerçekimi kuvvetine karşı hareketini ifade eder. Bu hareket oluşur, çünkü su boru/kanalın yüzeyine yapışır ve daha sonra boru/kanala
90
yapışan su, kohezyon kuvveti sayesinde üzerinden daha fazla suyun geçmesini sağlar. İşlem, yerçekimi adezyon kuvvetini yenecek kadar su boru/kanaldan yukarı geçinceye dek tekrarlanır. Bu olayı doğada da görmek mümkündür. Örneğin ağaçların kılcal damarlarında su en yüksek dallara kadar yerçekimine karşı hareket edebilmektedir.
Su, yüksek erime ısısına sahiptir
1 gram buzu eritmek için 0 °C’de 80 kalori gerekir. Erime ısısının yüksek olması suyun donmasını geciktirir; böylece biyolojik sistemler düşük sıcaklıklara dayanıklı olabilen özelliklerini kazanırlar.
Suyun Isınma (özgül) ısısı yüksektir
1 gr suyun sıcaklığını 1 °C arttırmak için 1 kalori’lik enerji gereklidir. Bu özgül ısı, amonyak dışındaki tüm maddelerinkinden yüksektir. Böylece su sıcaklıklarda fazla artış olmadan daha fazla enerji depolayabilir ve böylece canlı sistemde sıcaklık ve metabolik olaylar daha kararlı olabilmektedir.
Suyun gizli buharlaşma ısısı yüksektir
100 °C’de 1 g suyu 1 g su buharı haline dönüştürmek için 539 kaloriye ihtiyaç vardır. Gizli buharlaşma ısısının yüksekliği canlı sisteminin izotermal olmasında en önemli katkıya sahiptir. Suyun gizli buharlaşma ısısı, H bağlarından dolayı yüksektir.
Donma noktası farklıdır Suyun basit fakat çevre açısından son derece önemli bir özelliği de suyun sıvı hali üzerinde batmadan yüzebilen, suyun katı hali olan buzdur. Bu katı faz, (sadece düşük sıcaklıklarda oluşabilen) hidrojen bağları arasındaki geometriden dolayı, sıvı haldeki su kadar yoğun değildir. Hemen hemen tüm diğer maddeler için, katı form sıvı formdan daha yoğundur. Standart atmosferik basınçtaki taze su, en yoğun halini 3.98 °C’de alır ve aşağı hareket eder, daha fazla soğuması halinde yoğunluğu azalır ve yukarı doğru yükselir. Bu dönüşüm, derindeki suyun, derinde olmayan sudan daha sıcak kalmasına sebep olur, bu yüzden suyun büyük miktardaki alt bölümü 4 °C civarında sabit kalırken, buz öncelikle yüzeyde oluşmaya başlar ve daha sonra aşağı yayılır. Bu etkiden dolayı, göllerin yüzeyi buz ile kaplanır. Hemen hemen tüm diğer kimyasal maddelerin katı halleri, sıvı haline göre yoğun olduğundan dipten yukarı donmaya başlarlar.
Suyun hacmi, bilinen tüm sıvıların aksine, belirli bir sıcaklığa (+4 °C’ye) düşene kadar azalır, daha sonra tekrar artmaya başlar. Donduğunda ise hacmi sıvı hale göre daha fazladır. Bu nedenle suyun katı hali, sıvı halinden daha hafiftir. Bu yüzden buz, suyun dibine batmayıp su üstünde yüzer. Suyun bu özelliği yaşamın kış aylarında ya da her zaman soğuk olan bölgelerde sudaki yaşamın devam etmesine olanak tanır. Deniz, nehir ve göllerin üst kısmı donar, buz üst kısımda kaldığı için su içindeki canlılar yaşamlarını sürdürmeye devam edebilirler. 100% saf su -48 °C’de donar[1] 91
Denizli’de Karcı Dağı’ndan Akan bir Akarsu Üçlü Noktası
Suyun üçlü noktası (saf haldeki sıvı su, buz ve su buharının dengede bulunduğu sıcaklık ve basınç kombinasyonu), kelvin sıcaklık ölçü biriminin tanımlanması için kullanılır. Sonuç olarak, suyun üçlü nokta sıcaklığı, 273.16 Kelvin (0.01 °C) ve basıncı 611.73 Pascal’dır (0.0060373 ATM).
Elektriksel iletkenlik
Genellikle yanlış bir kanı olarak, suyun çok güçlü bir elektrik iletken olduğu düşünülür ve elektrik akımının öldürücü etkilerini iletme riski bu popüler inanış ile açıklanır. Su içindeki tüm elektriksel özelliği sağlayan etkenler, suyun içinde çözülmüş olan karbondioksit ve mineral tuzların iyonlarıdır. Su, iki su molekülünün bir hidroksit anyonu ve bir hidronyum katyonu halini alması ile kendini iyonize eder, fakat bu elektrik akımının yaptığı iş veya zararlı etkilerini taşımak için yeterli değildir. (“Saf” su içinde, hassas ölçüm cihazları, 0.055 µS gibi çok zayıf bir elektriksel iletkenlik değeri saptayabilirler.) Saf su, oksijen ve hidrojen gazları içinde de çözülmüş iyonlar olmadan elektroliz olabilir; bu çok yavaş bir süreçtir ve bu şekilde çok küçük bir akım iletilir. (Elektroliz, elektrik akımı yardımıyla, bir sıvı içinde çözünmüş kimyasal bileşiklerin ayrıştırılması işlemine denir.)
Suyun halleri
Su yerkürede değişik hallerde bulunur: su buharı, (bulutlar), su (denizler, göller), buz (kar, dolu, buzullar) gibi. Su sürekli olarak su döngüsü olarak bilinen döngü içinde değişik fiziksel hallere dönüşür.
92
1. Snowflakes (Kartaneleri), Wilson Bentley, 1902.
Gökkuşağı, yağmur damlacıklarının doğal optik prizma özelliği ile ışığın yansımasından oluşur.
Yağışın insanlık ve tarım için öneminden dolayı, değişik biçimlerine farklı isimler verilmiştir: çoğu ülkede genel ismi yağmur’dur, dolu, kar, sis ve çiy diğer örneklerdir. Uygun şartlar oluştuğunda, havadaki su damlacıkları güneş ışığını kırarak, gökkuşağı oluştururlar.
Temel olarak, su akışı, nehirler ve tarım için su ihtiyacı gibi, insanlık tarihinde büyük roller oynamıştır. Nehirler ve denizler, ticaret ve ulaşım için elverişli yollar sunmuştur. Su akışı, erozyon
93
etkisi ile çevrenin şekillenmesinde büyük roller oynayarak, vadiler ve deltalar oluşmasını sağlamış ve insanların yerleşimine uygun arazi ve alanlar meydana getirmiştir.
Su aynı zamanda zemine nüfuz ederek, yer altına doğru iner. Bu yeraltı suları daha sonra tekrar yüzeye çıkarak doğal kaynaklar, sıcak su kaynakları ve gayzerler oluşturur. Yeraltı suları, aynı zamanda ambalajlanarak maden suyu olarak satılmaktadır.
Su, kendi içinde farklı maddelerin koku ve tadlarını barındırabilir. Bu nedenle, insan ve hayvanların, suyun içilebilirliğini anlamak için duyuları gelişmiştir. Hayvanlar genel olarak, tuzlu deniz suyunun ve bataklık suyunun tadından hoşlanmaz, dağlardan veya yeraltından gelen saf kaynak sularını ararlar. Kaynak suyu veya mineral su diye bilinen tat, aslında suyun içinde çözülmüş olan minerallerin tadıdır. Saf su (H2O), tatsızdır. Bu yüzden, kaynak veya mineral suyunun saflığı diye bilinen şey, suyun içinde zararlı (toksik) maddeler, kir, toz veya mikrobik organizmalar olmadığını belirtir.
Suyun insan hayatındaki yeri ve önemi
Yetişkin bir insan vücut ağırlığının %60-70’i (2/3’si) sudur. Bu oran yaşa, cinsiyete, kiloya bağlı olarak farklılık gösterir. Örneğin yeni doğan bebeklerin vücudundaki su oranı %75’dir. Yaşamın ilk 5 gününde %70’e inen su oranı, sonradan yavaş yavaş azalarak bir yaşın sonunda yetişkindeki su oranına yaklaşır. Erkeklerdeki su oranı kadınlara, şişmanlar zayıflara oranla daha fazladır. Yaş ilerledikçe de vücut suyunda azalma görülür.
Su besinler ve içeceklerle de sindirim yoluyla vücuda alınır. Vücuda alınan su sindirim sisteminde emildikten sonra kana geçer. Kan dolaşımı ile vücuda dağılır ve kılcal damarlardan çıkarak doku sıvısını oluşturur. Hücre içinde bazı kimyasal reaksiyonlara katıldıktan sonra tekrar hücre dışına çıkar ve tekrar doku sıvısına dönüşür. Dokulardan kan dolaşımına katılır. Kan dolaşımı aracılığı ile böbreklere gelerek önemli bir kısmı idrar olarak vücut dışına atılır. Diğer bir kısmı ise deri, solunum ve sindirim sistemi vasıtasıyla kullanılıp vücuttan atılır.
Yetişkin bir insanın günlük su ihtiyacı 2500-2600 ml kadardır. Suyun vücuda alımı ve atılımı bir denge içinde oluşur. Vücutta normal sıvı hacminin korunması için günlük sıvı alımının günlük sıvı kaybına eşit olması gerekir. Bu denge bozulduğunda hastalıklar ortaya çıkar. Yemek yemeden aylarca yaşanabilir, ancak susuz sadece birkaç hafta dayanılabilir[2]. İnsan vücudunda su dengesini düzenleyen (regüle eden) merkezler ve sistemler mevcuttur.
• Vücuda su alımı (Hidrasyon) : Vücuda besinlerle (1000 ml) ve içeceklerle (1200 ml) ağız yoluyla su alımına ekzojen su kazanımı denir. Bir de vücudumuzda hücre metabolizması esnasında meydana gelen kimyasal reaksiyonlar sonucu oksidasyon ürünü olarak 300 ml kadar su açığa çıkar. Vücutta bu şekilde su açığa çıkmasına endojen su kazanımı denir.
• Vücuttan su kaybı Dehidrasyon : Vücuda alınan su, idrarla böbreklerden (1500 ml kadarı), solunum havasıyla akciğerlerden (500 ml kadarı), terleme yolu ile deriden (500 ml kadarı) ve gaita ile bağırsaklardan (100 ml kadarı) vücut dışına atılır.
• %1: Susuzluk hissi, ısı düzeninin bozulması, performans azalması, • %3: Vücut ısı düzenin iyice bozulması, aşırı susuzluk hissi, • %4: Fiziksel performansın %20-30 düşmesi, • %5: Baş ağrısı, yorgunluk,
94
• %6: Halsizlik, titreme, • %7: Fiziksel aktivite sürerse bayılma, • %10: Bilinç kaybı, • %11: Vücut dirençsizliği, olası ölüm, • %12: %97 oranında ölüm, • %15: %100 ölüm.
Suyun vücuttaki görevleri
• Hücrelerin ihtiyacı olan maddeleri hücreye taşımak, • Hücrelerin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gerekli olan katı maddelerin çözünmesini sağlamak, • Hücrelerde metabolik faaliyetler sonucu oluşan atık maddeleri boşaltım organlarına (böbrek, akciğer, deri, sindirim kanalı) taşıyarak vücut dışına atılımını sağlamak, • Vücut ısısını dengede tutmak, • Kanın hacmini dengelemek, • Besinlerin sindirimine yardımcı olmak, • Beyin, omurilik gibi bazı organları dış etkenlerden korumak, suyun görevleridir.
Deniz
Akdeniz, Türkiye’deki, Antalya kıyıları
95
Dalga
Deniz, bir okyanus ile bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan ve genellikle tuzlu olan su birikintisidir. Terim genellikle okyanus terimi yerine de kullanılır.
Denizler Dünya yüzeyinin % 70’ini kaplamaktadır. Yeryüzünde kapladıkları 1,338 milyar km³ hacimle dünya üzerindeki su varlığının % 96,5’ini oluşturmaktadırlar. Ancak, deniz suyu ortalama % 3,5 oranında tuz içerdiğinden, halen oldukça pahalı olan arıtma yöntemleri uygulanmadan içme suyu olarak kullanılamamaktadır.
Denizler üzerinden gerçekleştirilen ticaret, hava yoluyla taşımacılığın gittikçe gelişmesine karşın, öneminden pek bir şey yitirmemiştir. Dünya ticaretinde aktarılan malların % 92’si, yılda 5,7 milyar ton, deniz yolu üzerinden taşınmaktadır.
Konu başlıkları
• 2 Dünya üzerindeki denizlerin listesi o 2.1 Atlas Okyanus o 2.2 Arktik Okyanusu o 2.3 Hint Okyanusu o 2.4 Büyük Okyanus o 2.5 Güney Okyanusu o 2.6 Okyanuslarla bağlantısı olmayan göller o 2.7 Dış bağlantılar • Kıyı uzunluklarına göre ülkelerin listesi
Dünya üzerindeki denizlerin listesi Atlas Okyanus
• Baffin Körfezi • St. Lawrence Körfezi • Fundy Körfezi • Karayip Denizi • Meksika Körfezi • Sargasso Denizi • Kuzey Denizi • Baltık Denizi o Orta Baltık Denizi o Bothnia Körfezi  Bothnia Koyu  Bothnia Denizi o Finlandiya Körfezi • Hebrides Denizi • İrlanda Denizi • Celtic Denizi • Akdeniz
96
o Adriyatik Denizi o Marmara Denizi o Ege Denizi  Mirtoon Denizi  Girit Denizi  Trakya Denizi o Alboran Denizi o Karadeniz  Azak Denizi o Katalan Denizi o Ligurian Denizi o Tyrrhenian Denizi o Sidra Körfezi • Biscay Körfezi • Gine Körfezi
Arktik Okyanusu
• Hudson Körfezi o James Körfezi • Barents Denizi • Kara Denizi • Beaufort Denizi • Amundsen Körfezi • Grönland Denizi • Norveç Denizi • Chukchi Denizi • Laptev Denizi • Doğu Sibirya Denizi • Beyaz Deniz • Lincoln Denizi
Hint Okyanusu
• Kızıl deniz • Aden Körfezi • Basra Körfezi • Umman Körfezi • Arabistan Denizi • Bengal Körfezi • Andaman Denizi • Timor Denizi • Umman Denizi
Büyük Okyanus
• Şili Denizi • Bering Denizi • Alaska Körfezi
97
• Salish Denizi • Cortez Denizi (Kaliforniya Körfezi) • Okhotsk Denizi • Japon Denizi • Seto Inland Denizi • Doğu Çin Denizi • Güney Çin Denizi • Sulu Denizi • Celebes Denizi • Bohol Denizi (Mindanao Denizi) • Filipin Denizi • Camotes Denizi • Flores Denizi • Banda Denizi • Arafura Denizi • Timor Denizi • Tasman Denizi • Sarı Deniz • Bohai Denizi • Coral Denizi • Carpentaria Denizi • Bismarck Denizi • Solomon Denizi • Ceram Denizi • Halmahera Denizi • Molucca Denizi • Savu Denizi • Java Denizi • Tayland Denizi
Güney Okyanusu
• Weddell Denizi • Ross Denizi • Büyük Avustralya Denizi • Saint Vincent Körfezi • Spencer Körfezi • Scotia Denizi • Amundsen Denizi • Bellingshausen Denizi • Davis Denizi
Okyanuslarla bağlantısı olmayan göller
• Aral Gölü • Hazar Denizi • Lut Gölü • Taberiye Gölü • Salton Denizi
98
• Büyük Tuz Gölü
Buzul
Türkiye’nin en büyük buzuluna sahip olan Ağrı Dağı’nın uydudan görünüşü
Buzul, dağ zirvelerinde yaz kış erimeyen ve yer çekiminin etkisiyle yer değiştiren büyük kar ve buz kütlesidir. Eğimli arazilerde yıllar boyunca biriken kar kütlesinin önce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle oluşur. Buzullar okyanuslardan sonra dünya üzerindeki ikinci büyük su deposu ve en büyük tatlı su deposudur, tatlı suyun % 98,5’ini oluştururlar. Hemen hemen her kıtada buzullara rastlanır. Dünya’nın belirli bölgeleri, bütün yıl erimeyen ve “buzul” adını alan buzlarla kaplıdır. Bunlar kutup bölgeleriyle yüksek dağların tepeleridir. Buzul oluşabilecek bölgenin deniz yüzeyinden yüksekliği, enlemin artmasıyla azalır. Ekvator yakınlarında 0° enlem çevresinde buzullara rastlamak için Runewenzorilerin 4.400 m yüksekliğine çıkmak gerekirken, Alplerde (45°) 2500 m’ye, Norveç’te (60°) 1500 m’ye çıkmak yeterlidir. Kutupta buzullara deniz yüzeyinde rastlanır.
Buzullarla taşınan kayalar ve çökeltilerle oluşan uç, yanal, yer ve orta buzultaşları, buzul teknesi (U şekilli vadiler), buzyalağı (buz sirki) buzullarla ilgili jeolojik yüzey şekilleridir.
99
Buzulların oluşumu ve yapısı Konu başlıkları
• 1 Buzulların oluşumu ve yapısı • 2 Buzulların hareketi o 2.1 Kırılma bölgesi ve yarıklar o 2.2 Buzul hareketinin hızı • 3 Buzul aşındırması • 4 Buzulların oluşturduğu yerşekilleri o 4.1 Buzultaş (Moren) o 4.2 Drumlin o 4.3 Buzul vadisi o 4.4 Aret ve buzul boynuzu o 4.5 Hörgüçkaya o 4.6 Tortul çökelti katmanlaşması o 4.7 Kama ve esker o 4.8 Lös çökelleri • 5 Buzul tipleri o 5.1 Dağ buzulları tipleri  5.1.1 Vadi buzulu  5.1.2 Yamaç buzulu  5.1.3 Sonradan oluşan buzul  5.1.4 Buzyalağı (Sirk) buzulu  5.1.5 Dağeteği (Piedmont) buzulu  5.1.6 Kıyı buzulu  5.1.7 Doruk buzulu (Yerel buzul şapkaları) o 5.2 Kıtasal buzul tipleri  5.2.1 Buzul şapkaları  5.2.2 İnlandsis (Kutupsal buzul şapkası) o 5.3 Sıcaklıklarına göre buzullar • 6 Turizm • 7 Kıtalara göre büyük buzullar • 8 Dünya dışındaki buzullar o
Norveç’teki Folgefonna Buzulu’nun buzul dili Buarbreen. Buzullar mavi renkte ışık saçar.
100
Buzul buzunun oluşumu.
Yukarı Grindelwald Buzulu’nun ve Schreckhorn’un birikme ve aşınma bölgeleri görülüyor.
Buzulu oluşturan kar sürekli olarak donma ve erimeye maruz kalır ve taze yağan kar tanelerinden bir çeşit taneli kar olan buzkar (névé) hâline dönüşür. Üzerindeki buz ve kar katmanlarının basıncı altında bu taneli kar daha da yoğun olan eski kara (firn) dönüşür. Yıllar süren bir dönemden sonra eski kar katmanları daha da sıkışarak buzulu oluşturan buza dönüşür. Buzulların kendine özgü mavimsi renginin nedeni gökyüzünün de mavi görünmesini açıklayan Rayleigh saçılımıdır.
Buzulun alt katmanları basınç nedeniyle erimeye maruz kalır ve buzulun tamamı bir akışkan gibi hareket eder. Buzullar akışkan gibi hareket etmek için eğime ihtiyaç duymaz, birikme bölgelerinde sürekli yağan karın birikmesi bu hareketi sağlar. Buzulların üst katmanları kırılgandır ve zaman zaman yarıklar (crévasse ve Bergschrund) oluşturur. Bu yarıklar nedeniyle gerekli güvenlik önlemi alınmadan buzulun üzerinde gitmek tehlikelidir. Eriyen buzul suları, buzulun içinden ve altından tüneller kazarak akar ve buzulun hareketini kolaylaştırır.
101
Kar yağışının çoğunu alan en üst kısma “birikme bölgesi” denir. Genel kural olarak buzulun yüzey alanının %60-70 arası birikme bölgesi sayılır. Buradaki buz kalınlığı bölgedeki kayanın aşırı erozyona uğramasına neden olacak kadar büyük bir kuvvetle aşağı doğru baskı uygular. Buzul bölgeden gittikten sonra kalan kâse ya da amfiteatr biçimindeki bu çöküntüye buzyalağı ya da sirk adı verilir.
Buzulun diğer ucuna, bittiği yere, çökelti ya da aşınma bölgesi adı verilir. Bu bölgede eriyerek kaybolan buz, kar yağışıyla birikenden daha fazladır. Aynı zamanda buzul çökelleri bu bölgede ortaya çıkar. Buzulun yok olana kadar inceldiği bölgeye buzul cephesi denir.
Her iki bölgenin birleştiği yüksekliğe denge hattı denir. Bu yükseklikte yeni kar yağışı ile biriken buzun miktarı, aşınma ile kaybedilen buzun miktarına eşittir. Birikme bölgesinin aşağı doğru olan aşındırma kuvvetleri ile aşınma bölgesinin çökel bırakma yatkınlığı birbirini dengeler. Ancak yanal erozyon kuvvetleri dengelenmediğinden, akarsuların oyduğu v şeklindeki akarsu vadileri buzullar tarafından u şekilli buzul vadilerine dönüşür.
Bir buzulun “sağlığından” söz edilirken birikme bölgesinin alanı aşınma bölgesinin alanıyla kıyaslanır. Sağlıklı buzulların birikme bölgesi daha geniş olur. Doğrusal olmayan birçok bağlantı, birikme ve aşınma arasındaki ilşkiyi belirler.
Küçük Buz Çağı’nın ardından 1850 yıllarında dünya buzulları oldukça önemli oranda geri çekildi. Bu gerilemenin ana sebebi sanayi Devrimi’nden sonra dünya üzerinde giderek artan oranda karbondioksit (CO2) üretilmesi ve bu karbondioksidin karbonik asit üretmek için gereksinimi olan suyu doğrudan buzullardan almasıdır. Avrupa’daki Alp Dağları buzullarının yakınlarında kurulan fabrikalar oldukça önemli oranda yakıt tüketmiş ve yanma sonucu ortaya çıkan bu karbondioksidi atmosfere bırakmıştır. 1980’lerden itibaren hızlanan bu geri çekilme, küresel ısınma ile bağlantılandırılmaktadır.[
Buzulların oluşabilmesi, bulundukları enleme ve iklime bağlıdır. Kutup bölgelerinde buzullar deniz seviyesinde iken, Alp Dağları’nda 2.700 – 3.500 m yüksekliktedir. Dönencelerin arasında ise buzullarla daha yükseklerde karşılaşılabilir. Bir buzulun oluşması ve devamlılık sağlaması için yağış olması ve yağarak biriken buzun aşınarak kaybolan buzdan fazla olması gerekir. Çok soğuk iklimlerde bile yeterince yağış almayan bölgelerde birikme olmayacağından, buzullar da oluşmaz. Dördüncü zaman’daki (kuvaterner) buz çağlarında Sibirya’nın büyük çoğunluğu, orta ve kuzey Alaska ve Mançurya’nın tamamı bu durumdaydı. Günümüzde de Antarktika’nın McMurdo Kuru Vadileri’ndeki ve And Dağları’nın 19°S ile 27° enlemleri arasındaki bölümünde, aşırı kurak Atacama Çölü’nün üzerindeki alanda da bu nedenle buzullara rastlanmaz. And Dağları’nın bu bölgesi deniz yüzeyinden 6.700 m yüksekte olmasına rağmen, soğuk Humboldt akıntısı yağışı tamamen engeller. Ek bilgi: Dünyadaki tüm buzullar erirse deniz seviyesinin 7m ile 12 metre artacağı tahmin edilmektedir
Buzulların hareketi
102
Titlis Buzulu’ndaki buz yarıkları
Buzullar, içeriden ve dışarıdan olmak üzere iki şekilde hareket eder. Buz, kalınlığı 50 metreyi geçene dek oldukça kolay kırılan bir katı madde gibi davranır. 50 metreden daha derinde oluşan basınç, buzun “plastik” hale gelmesine ve akmasına neden olur. Buzulu oluşturan buz, üst üste birikmiş molekül katmanlarından oluşur. Bu katmanlar arasındaki bağlar görece zayıftır. Stres iç bağ kuvvetlerini aştığında katmanlar birbirinin üzerinde kaymaya başlar.
İkinci hareket şekli de temelden kaymadır. Buzulun tamamı, eriyen suların yarattığı kaydırıcı etkiyle birlikte üzerinde bulunduğu ortamın üzerinde kayarak ilerler. Buzulun tabanına doğru basınç arttıkça buzun erime noktası da azalır, dolayısıyla buz erimeye başlar. Buz ile kaya arasında hareket sonucu oluşan sürtünme ve dünyanın içinden gelen jeotermal ısı da erimeye yardımcı olur. Ilıman buzullar genellikle bu şekilde hareket eder.
Kırılma bölgesi ve yarıklar
Görece daha sert ve kırılgan olan buzulun ilk 50 metresi kırılma bölgesini oluşturur. Bu bölgede buzun tamamı bir arada hareket eder. Birbiri üzerinde kayan katmanlar yoktur, aksine bu bölgedeki buz bütün olarak alttaki plastik şekilde akan buzun üzerinde kayar. Buzulun üzerinden geçtiği arazideki düzensizlikler bu bölgede kırılmalara neden olur. Oluşan yarıklar 50 metre derinliğe kadar inebilir. Bu derinlikte plastik akışla karşılaşan yarıklar daha fazla ilerlemez.
Kolayca fark edilmeyen yarıklar nedeniyle buzulları gezmek tehlikelidir.
Buzul hareketinin hızı
Buzul yer değiştirmesinin hızını, kısmen sürtünme belirler. Sürtünme nedeniyle buzulun altı, üstünden daha yavaş yer değiştirir. Dağ buzullarında ayrıca vadinin yanlarında oluşan sürtünme de kenarların merkeze göre daha yavaş hareket etmesine neden olur. 19. yüzyılda yapılan deneylerle bu kanıtlanmıştır. Bir dağ buzuluna hat şeklinde çakılan kazıklar izlenmiş ve öncelikle ortadaki kazıkların daha uzağa gittiği gözlemlenmiştir.
Ortalama hız değişiklik gösterir. Bazı buzullar o kadar yavaş hareket eder ki, buzulların yarattığı çizikler arasında ağaçlar bile yetişir. Bazı buzullar ise günde birkaç metre hızla hareket eder. Uydu fotoğrafları Antarktika’daki Byrd Buzulu’nun yılda 750 – 800 metre hareket ettiğini gösterir, bu da günde yaklaşık 2 metre demektir. Birçok buzulun, buzul dalgası adı verilen çok hızlı hareket ettikleri dönemler vardır.[4] Bu buzullar birdenbire hızlanana kadar normal hızda hareket eder. Buzul dalgası sırasında normal hızlarının 1.000 katı hıza ulaşan buzullar, bu dönem geçtikten sonra normal hızlarına dönerler.
103
Buzul aşındırması
Eratik blok
Buzu l zımparalama ve parçalama aşındırması
Kayalar ve çökeltiler, değişik sebeplerle buzulların yapısına eklenir. Buzullar araziyi başlıca iki yöntemle aşındırır: Çizme ve parçalama.
Kayayatağının kırık yüzeyinden akarak geçen buzul, kaya parçalarını yerinden kaldırarak buzun içine katar. Bu sürece kaya parçalama denir. Buzulun altındaki su, kaya çatlaklarının arasına girer ve bunu izleyen donma neticesinde genişleyen buz, kayaları parçalayarak kayayatağından ayırır. Buz hâline gelerek genişleyen su, kaldıraç kolu görevi görerek kayaları ayırır. Bu süreç sonunda her çeşit kaya ve çökelti buzulun bir parçası haline gelir.
Zımparalama, buzun ve içindeki kayaların kayayatağı üzerinde kayarak zımpara kağıdı gibi davranması ve altındaki yüzeyi pürüzsüz hâle gelene kadar zımparalaması sürecidir. Toz haline gelen kaya parçalarına kaya unu denir ve 0,002 ile 0,00625 mm. büyüklüğündeki kaya taneciklerinden oluşur. Kaya ununun fazla olduğu zamanlarda, karıştığı erime sularının rengi grileşir.
Buzul aşınmasının bir başka görünür özelliği buzul çiziğidir. Buzulun alt kısmında büyük kaya parçaları olduğunda, bunların kayayatağında uzun çizikler yaratması sonucu oluşur. Bu çiziklerin yönleri dikkate alındığında buzul hareketinin yönü de belirlenebilir.
Bir buzulun aşındırma hızı değişkendir ve dört önemli faktöre bağlıdır:
• Buzul hareketinin hızı, • Buzulun kalınlığı, • Buzulun alt kısmında bulunan kaya parçalarının şekli, miktarı ve sertliği, ve • Buzulun altında bulunan arazi yüzeyinin görece kolay aşınabilmesi.
104
Buzulda biriken maddeler genellikle aşınma bölgesinin sonuna kadar taşınır ve orada bırakılır. Buzul çökelleri başlıca iki farklı tiptedir:
• Buzul tili: Doğrudan buzuldan bırakılan çökelti. Buzul tilinin içinde en küçükten en büyüğe kadar değişik kaya ve malzeme bulunabilir. Buzultaşları (moren) oluşturan temel yapı da budur. • Akarsu çökeli ve tortul kayaçlar: Bunlar suyla biriken çökeltilerdir. Büyük parçalar küçük parçalardan ayrılacak şekilde katmanlar halinde birikir.
Buzul tili içinde bulunan ve yüzeyde bırakılan büyük kaya parçalarına eratik bloklar denir. Bunlar küçük çakıl taşından büyük kaya parçalarına kadar değişik boyutlarda olur. Buzulla birlikte uzun mesafe katettikleri için, üzerinde bulundukları kayalardan daha farklı tipte olabilirler. Eratik blokların bulundukları düzen, geçmişteki buzul hareketleri hakkında ipuçları verir.
Buzulların oluşturduğu yerşekilleri
Geri çekilen buzulun bıraktığı yeryüzü şekilleri.
Buzultaşlar Buzultaş (Moren)
Buzultaşlar, buzulun getirip bıraktığı ve geri çekildikten sonra yüzeyde kalan taş oluşumlarıdır. Bu oluşumlar genellikle buzul tilinin doğrusal yığınlar halinde toplanması şeklinde görülür. Buzul tili ince tozumsu bir madde içinde küçüklü büyüklü taş ve kaya parçalarının bir araya gelmesinden oluşur. Buzultaşlara verilen moren adı Fransızca kökenlidir ve Alp Dağları’ndaki buzulların getirdiği tortul kayaçları adlandırmak için Fransız dağ köylüleri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Buzultaşların değişik tipleri bulunur ve buzulun oluştukları yere göre adlandırılır:
• Uç buzultaşı: Buzul cephesinin hemen önünde oluşur. Birikme bölgesinden taşınan buza eş miktarda buzun eriyerek kaybolduğu yerde oluşur.
105
• Bitiş buzultaşı: Buzulun ulaştığı en uç noktada taşıyıp geri çekilirken bıraktığı yığına verilen addır. • Yanal buzultaşı: Genellikle dağ tipi buzulların açtıkları vadilerin yan kısımlarında oluşan tortul çökeltilerdir. • Orta buzultaşı: Yine dağ tipi buzullarda oluşan buzultaş tipidir. İki buzul birleşip tek buzul oluşturduğunda bunların yanal buzultaşları birleşerek ortada daha koyu bir bölüm oluşturur. • Yer buzultaşı: Buzulun altında bulunan ve buzul geri çekilirken ardında bıraktığı, arazi üzerinde dalgalı yapıdaki buzul tili oluşumudur.
Drumlin
Drumlin sahası buzul araziyi değişime uğrattıktan sonra ortaya çıkar. Damla şekilli oluşumlar buz akış yönünü gösterir.
Drumlinler genelde buzul tilinden oluşan aerodinamik şekilli asimetrik tepeciklerdir. Yükseklikleri 15 ila 50 metre arasında değişir, uzunlukları ise bir kilometreye kadar erişir. Tepeciklerin dik kısmı buz akış yönüne doğru bakar, daha uzun eğimli kısmı buz akış yönünü izler.
Drumlinler drumlin sahası denen gruplar halinde bulunur. Bu sahaya bir örnek, New York eyaletinin Rochester şehrinin doğusunda görülebilir. Bu alanda yaklaşık 10.000 drumlin olduğu tahmin edilmektedir.
Drumlinleri oluşturan süreç tam olarak anlaşılmamış olsa da, şekillerine bakarak bunların eski buzulların plastik deformasyon bölgeleri olduğu söylenebilir. Buzulların ilerleyerek eski buzulların bıraktığı çökeltileri değiştirmesiyle birçok drumlin oluştuğu düşünülmektedir.
Mount Hood Wilderness’ta kendine has U şeklinde ve düz tabanlı buzul vadisi.
106
Buzul vadisi
Buzlanmadan önce dağ vadileri suyun aşağı doğru aşındırmasıyla oluşan V şekline sahip olurlar. Buzlanma sırasında bu vadiler genişler, derinleşir ve U şekilli buzul vadileri oluşur. Derinleşme ve genişlemenin yanı sıra; buzul, aşınma nedeniyle vadiyi daha pürüzsüz hale getirir. Bu nedenle vadi boyunca uzanan arazi çıkıntıları yok olur, yerine tıraşlanmış yamaçlar oluşur.
Ana buzul hattına bağlanan küçük buzul kolları bulunur. Bu küçük buzul kolları, yeri aşındırırken ana buzul kadar derine inemezler. Dolayısıyla buzullar geri çekildikten sonra, bu kolların oluşturduğu vadiler buzulun oluşturduğu çöküntüden daha yukarıda kalır. Bu oluşuma “asılı vadiler” denir.
Zımparalama ve parçalanmadan etkilenmiş arazinin bazı kısımlarında çöküntüler suyla dolup paternoster göllerini oluşturur. Hristiyanların kullandığı tesbih tanelerine benzedikleri ve tesbih gibi, ipe benzeyen ince kanallarla birbirlerine bağlandıkları için Latince babamız anlamına gelen sözcükten bu adı almışlardır.
Buzulun başladığı yerde corrie adı verilen ve sirke benzeyen buzyalakları bulunur. Kâse şeklinde olan buzyalaklarının üç tarafı dik yamaçlarla kapalıdır ancak dördüncü taraf vadiye açılır. Buzyalaklarında buz birikir. Önceleri dağın yan yüzlerinde düzensiz arazi şekilleri olarak başlayan oluşum buzun ilerlemesiyle büyüyerek buzyalağı haline gelir. Buzul eridikten sonra buzyalakları genelde tarn adı verilen küçük dağ göllerine dönüşür.
Bir sırtla birbirinden ayrılan iki buzul varsa, zamanla iki buzyalağı arasındaki bu sırt aşınarak aret şekline dönüşür. Bu oluşum zamanla dağ geçidine dönüşebilir.
Buzullar aynı zamanda yüksek enlemlerde görülen fiyordların ve yarların oluşumuna da neden olur.
Buzulların oluşturduğu yeryüzü şekilleri Aret ve buzul boynuzu
Keskin kenarları olan dar sırtlara “aret” denir. Üç ya da daha fazla aretin birleşmesiyle piramidimsi zirve şeklinde ve çok dik kenarları olan “buzul boynuzları” oluşur.
Her iki yüzey şekli de aynı süreçten geçerek, buzyalaklarının parçalanma yoluyla genişlemesi ve buzun çalışması sonucu oluşur. Buzul boynuzları tek bir dağı çevreleyen buzyalakları yüzünden oluşur. Aretler de benzer şekilde oluşur ancak buzyalakları bir daire içinde değil de karşılıklı olarak
107
bir sırtın iki yakasında bulunur. Aynı zamanda iki paralel buzulun birbiriyle çarpışmasından da oluşabilir. Bu şekildeki buzul dilleri aşınma yoluyla sırtları kazarak vadi duvarlarını zımparalar.
Hörgüçkaya
Buzulun yolu üzerinde bulunan bazı kaya oluşumları “hörgüçkaya” diye bilinen küçük tepecikler şeklinde aşınır. Buzul aşınması yoluyla oluşan bu tepecikler, uzun yuvarlağımsı, asimetrik ve hörgüç şeklinde kaya yatağının şekillenmesiyle oluşur. Buzulun geldiği yöne doğru tatlı bir eğimle inen kayaların, buzulun gittiği yöne doğru olan eğimleri ise oldukça diktir. Buzulun geldiği taraftaki yüzey aşınırken, diğer taraftan kaya parçaları koparılarak buzla beraber taşınır. Bu yüzdeki kaya, suyun etkisi, çatlaklardaki buzlanma ve yapısal stres nedeniyle parçalanır.
Bu resimde Bhutan-Himalaya’da buzulların bitiş bölgeleri görünüyor. Son yirmi-otuz yıldır çökelti kaplı buzulların yüzeyinde hızla göllerin oluştuğu gözlemlenmektedir. Tortul çökelti katmanlaşması
Aşınma bölgesinden akan su, buzuldan uzaklara giderken beraberinde ince aşınmış çökeltileri de götürür. Akan suyun hızı azaldıkça, askı halindeki bu maddeleri taşıma yetisi de azalır. Yavaş yavaş bu maddeler su tarafından tortu halinde bırakılarak alüvyon düzlüğü oluşturur.
Alüvyon vadilerinde ortaya çıkan bir oluşum da kazan adı verilen havuzcuklardır. Buzulların yarattığı çukurlar buzul tillerinde de oluşur. Büyük bir parça buz bu tilin içinde sıkışıp, buzul geri çekildikten sonra eridiğinde çökelti içinde delik şeklinde oluşumlar bırakır. Bir kilometre çapında bir buzulun erimesi için yaklaşık 30 yıllık bir zaman gerekmektedir.
Bu şekilde oluşan çöküntülerin çapı genelde 2 km’yi geçmese de, ABD’nin 10.000 göl ülkesi diye bilinen Minnesota eyaletinde bu şekildeki bazı çöküntüler 10 ila 50 metre derinliğe sahip olup 50 km çapa ulaşırlar.
Kama ve esker
Bir buzul boyut olarak kritik noktaya ulaştığında akışı durur ve buz sabit hale geçer. Bu esnada erimeyle oluşan su buzulun üstünden, içinden ve altından akmaya ve gerisinde tortul çökeltiler bırakmaya devam eder. Buz eridikçe arkasında bu tortuların oluşturduğu sütun, teras ya da öbek şeklinde çökeltiler bırakır. Bu çökeltiler genel olarak buz ile temas halindeki çökeltiler olarak bilinir.
Sütun ya da höyük şeklindeki çökeltilere kama denir. Bazı kamalar, erime suyunun buzulun içindeki açıklıklardan bıraktığı tortularla oluşur. Diğer bir deyişle kama, erime suyunun buzulun dışına doğru yarattığı deltalarda tortu bırakmasıyla oluşur.
Buzul, bir vadiyi işgal edince vadinin kenarlarında teras ya da kamalar oluşturabilir.
108
Uzun ama genelde dar olan, yılankavi şekildeki çökelti tipine esker denir. Buzul eridikten sonra geride erime suyunun taşıyarak bıraktığı kum ve çakılın oluşturduğu sırt şeklidir. Bu sırtların bazıları 100 m yüksekliğe sahiptir ve uzunlukları da 100 km yi geçebilir.
Lös çökelleri
Çok ince buzul çökeltileri ya da kaya unu, çoğunlukla çıplak yüzeylerden rüzgârlarla alınıp asıl alüvyon biriken alandan ötelere taşınır. Rüzgârla taşınan lös çökelleri Çin’in bazı bölgeleri ve ABD’nin ortabatısında görüldüğü gibi yüzlerce metre derinliğe sahip olabilir.
Buzul tipleri
Mendenhall Buzulu, Alaska
Alaska’daki Malaspina Buzulu’nun uydudan görünüşü
Norveç’te Engabreen buzul dili
109
Sidley Dağı ve Antarktika’da indlansis
İsviçre’de Aletsch Buzulu
İzlanda’da Vatnajökull buz takkesi
Alaska’daki Riggs Buzulu’nun 1992 yılında çekilmiş bir fotoğrafı
110
Grönland’daki buzul kütlesinin kenarı
33 km lik diliyle Avrupa’nın en uzun buzulu: Aletsch, İsviçre.
Buzullar başlıca ikiye ayrılır:
• Dağ buzulları (ya da Alp tipi buzullar): Dağlarda ve dağlık alanlarda bulunan buzullar. • Kıtasal buzullar (ya da örtü buzulları): Buz Çağı’ndan kalma ve kıtaların geniş alanlarına yayılan buzullar.
Dağ buzulları tipleri
Vadi buzulu
Buzul olarak adlandırılan oluşumların klasik bir biçimidir: Karın üzerine çıkan zirvenin hemen altında besleme havzası görevi yapan buzyalağı ve bir vadinin tüm genişliğini kaplayan ve ırmak şeklinde uzanan bir buzdili ile akarsuya dönüşen buzul cephesi.
Bir vadi buzulu bir veya daha fazla birikme bölgesinden oluşabilir. Komşu buzullarla birleşerek akan buz kütlesi daha da büyüyebilir.
Vadi buzullarına örnekler:
• Fransa’daki Mer de Glace (Buz denizi), • İsviçre’deki Aletsch Buzulu, • Alaska’daki Bering Buzulu.
111
Yamaç buzulu
Genelde bir dağın yamacında bulunan küçük buzullardır. Tek bir birikme bölgesinden ve bazen de küçük bir hareket bölgesinden oluşur. Bu buzullarda aşınma bölgesi ile nadiren karşılaşılır. Buzuldan kütle kaybı ya uçunum ile ya da buz bacalarının (serakların) düşmesi ile olur. Buz bacalarının düştüğü yerde buzul oluşumları ortaya çıkabilir.
Yamaç buzullarına örnekler:
• Fransa’da Ailefroide Buzulu, • Fransa – Pelvoux’da La Momie Buzulu, • Fransa’da Grande Casse (Büyük Yarık)’taki Grands Couloirs Buzulu.
Sonradan oluşan buzul
Yamaç buzullarındaki buz bacalarının düşmesi sonucu ortaya çıkan ve çok yer kaplamayan buzul tipleridir. Aslında bunlar yamaç buzullarının aşınma bölgesi sayılabilir. Vadi buzulu oluşturamayacak kadar küçük olan bu buzullarda hem uçunum hem de yüzeyden erime görülebilir.
Buzyalağı (Sirk) buzulu
Bir buzyalağının tamamını kaplayan ve burada sabit duran buzul biçimidir. Aslında bir vadi buzulunun birikme bölgesidir. Bir birikme bölgesi, dar bir hareket bölgesi ve aşınma bölgesi bulunur.
Buzyalağı buzuluna örnekler:
• Fransa’da Arsine Buzulu, • Avusturya – Jochdohle’de Stubaier Buzulu.
Dağeteği (Piedmont) buzulu
Bir dağ sırasının eteğindeki düzlüğe ulaşan vadi buzulunun bir çeşididir. Birikme ve hareket bölgesi klasik yapıdadır ancak aşınma bölgesi ya parça parça yayılır ya da tek bir buzul parçası olarak düzlüğü kaplar. Buzul parçasının önünde bir sandur düzlüğü oluşabilir. Bu düzlükte drumlin (hörgüçlü kaya), esker, kama, kazan, eratik blok ve buzultaş gibi buzul oluşumlarına rastlanır.
Dağeteği buzullarına örnekler:
• Alaska’da Malaspina Buzulu, • İzlanda’da Vatnajökull’un bazı buz dillerinin son kısmı.
Kıyı buzulu
Bir buzulun dillerinden birinin denize ya da okyanusa ulaşmasıdır. Böyle bir buzul deniz seviyesinde yıllık ortalama sıcaklığın donma sıcaklığına yakın olmasını gerektirdiği için, bu duruma ancak yüksek enlemlerde rastlanır. Fiyortlara dökülen bu tür buzullara Norveç ve Alaska’da rastlanır.
112
Kıyı buzullarına örnekler:
• Norveç’te Svartisen Buzulu’nun Engabreen buzul dili, Atlas Okyanusu’na 20 metre mesafede durmaktadır. • Alaska’da 39 km. uzunluğunda Brady Buzulu Büyük Okyanus’ta Taylor Körfezi’ne dökülür. • Şili’de Brüggen Buzulu Büyük Okyanus’ta Eyre Fiyortu’na dökülür. • Alaska’da Chenega Buzulu Büyük Okyanus’ta Prens William Boğazı’na dökülür.
Doruk buzulu (Yerel buzul şapkaları)
İnlandsis buzullarının özelliklerini paylaşırlar. Geniş bir yüzeye sahip, rastgele biçimlenmiş, kayalık katmanın büyük bir eğimde olmadığı ve geniş buzul cepheleriyle ya da buzullarla buzun tahliye edildiği kalın buzullardır. Aslında, genellikle dağların ya da yanardağların zirvelerinde bulunan küçük inlandsistirler. Eski buzul çağlarından kalan buzul kalıntılarıdır.
Doruk buzullarına örnekler:
• Tanzanya’da Klimanjaro’daki Furtwängler Buzulu, • Alaska’da Sanford Dağı buz takkesi.
Kıtasal buzul tipleri
Yayıldıkları alan çok geniş ve kalınlıkları fazla olduğu için, arazi şekilleri biçimlerini etkilemez. Muazzam büyüklükte buz yığınlarından oluşurlar. Üst kısımları genelde çok az eğimli bir düzlüktür, ara sıra nunataklarla bölünürler. Parçalı ya da bütün olarak akar ve buz akıntıları oluştururlar.
Buzul şapkaları
Genişliği 50.000 km²’den daha az olan kıtasal buzul tipidir.
Buzul şapkasına örnekler:
• İzlanda’da Vatnajökull buz takkesi, • Kerguelen Adaları’nda Cook Buzulu (Fransa), • Svalbard’da Austfonna Buzulu (Norveç).
İnlandsis (Kutupsal buzul şapkası)
50.000 km²’den daha geniş, kıtasal buzul tipidir. Bunlarda buz halinde bulunan su miktarı çok önemlidir. Eğer Grönland’daki buz erirse dünya denizleri 6 metre yükselir. Antarktika’daki buz erirse, bu yükselme 65 metreye kadar çıkabilir.
Dünya’da iki tane inlandsis vardır:
• Grönland inlandsisi • Antarktika inlandsisi
113
Sıcaklıklarına göre buzullar
Buzullar sıcaklıklarına göre de sınıflandırılır. Bu sınıflandırma buzulların yüksekliği ve bulundukları enleme bağlı olduğu kadar, altlarında volkanik hareketlilik olup olmamasına da bağlıdır:
• Ilıman buzul (eş sıcaklıklı) yıl boyunca yüzeyin hemen altında (10 ila 20 m derinliğe kadar) erime noktasında bulunan buzullardır. Dağların (Himalayalar, Alpler ve Kayalık Dağları gibi) alçak ve orta yüksekliklerinde bulunurlar. • Soğuk buzullar (ya da Kutup buzulları) ise tabandaki sıcaklığın yıl boyunca −30 °C’nin altında olduğu ve buzulun her zaman donma noktasının altında bulunduğu buzullardır. Kutuplarda ve dağların zirvelerinde bulunan bu tür buzullarda kütle kaybı genellikle uçunum yoluyla oluşur. • Kutupaltı (çok sıcaklıklı) buzullarında tabandaki sıcaklık yıl boyunca −30 °C’nin altındadır. Ancak çok sıcak olan aylarda karın toplanma bölgesindeki sıcaklığı erime noktasını geçebilir. Dolayısıyla iç akaçlama bulunsa da taban erimesi yok denecek kadar azdır.
Sıcaklığa göre sınıflandırma çeşitlilik gösterdiği için, erime durumunu tanımlamak üzere buzulların değişik bölümleri kullanılır. Yaz aylarında bile erime olmayan bölüme kuru kar bölgesi denir. Yüzey erimesi bulunan ve genellikle eriyip tekrar donmuş buz lensleri ve buz tabakaları olan bölüme süzülme bölgesi denir. Önceki yaz sonundan beri toplanan karın 0 °C’ye geldiği yere ıslak kar bölgesi denir. Ekleme buz bölgesi ise çok fazla erime ve donma olan ve buz lenslerinin tek bir kütle oluşturacak şekilde kaynamış olduğu bölümdür.
Turizm
İsviçre’deki Fee Buzulu içine kazılmış mağara
Buzullar önemli birer turist cazibe noktasıdır. Buzullara gitmenin değişik nedenleri vardır:
• Manzara, • Yazın kayak yapabilmek, • Buz mağaraları, • Buz tırmanışları, • Dağcılık, • Motorlu araçlarla ya da yaya olarak buz üzerinde trekking.
114
Kıtalara göre büyük buzullar
Kıtalara göre bazı büyük buzullar
Avrupa Asya Afrika Okyanusya Amerikalar Antarktika
Fransa:
• Mer de Glace • Argenti ère Buzulu • Cook Buzulu (Kergue len Adaları)
İsviçre:
• Aletsch Buzulu
İzlanda:
• Vatnajö kull
Norveç:
• Austfon na • Folgefo nna • Jostedal sbreen
Hindistan:
• Siachen Buzulu
Kırgızistan:
• Inylche c Buzulu
Tanzanya:
• Furtwän gler Buzulu (Klimanj aro)
Yeni Zelanda:
• Hook er Buzul u • Franz Josef Buzul u • Fox Buzul u • Tasm an Buzul u
Alaska, ABD:
• Barnard Buzulu • Malaspi na Buzulu • Menden hall Buzulu
Arjantin:
• Perito Moreno Buzulu
• Beardmor e Buzulu • Axel Heiberg Buzulu • Commonw ealth Buzulu • Kanada Buzulu
Dünya dışındaki buzullar
115
Mars gezegeninin kuzey kutup buz şapkası
Güneş sisteminde yalnız Dünya üzerinde değil diğer gezegen sistemlerinde de buzullar bulunur:
• Mars üzerinde kutuplardaki buz şapkalarının dışında da buzulların izlerine rastlanmıştır. Hatta kutuplara yakın bölgelerdeki bazı kraterlerin çatlaklarında hâlâ bazı buzulların bulunduğu sanılmaktadır. • Jüpiter’in doğal bir uydusu olan Ganymede’nin yüzeyi su buzu ve silikatlardan oluşur. • Jüpiter’in diğer iki uydusu olan Callisto ve Europa’nın yüzeyleri de su buzundan oluşmuştur.
• Türkiye’nin buzulları
Türkiye’nin buzulları
Kaçkar Dağları’nın en yüksek noktası Kaçkar Dağı zirvesi
Türkiye’de az da olsa özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde bulunan daimî kar sınırının üzerindeki dağlarda buzullar bulunur. Genellikle vadi buzulu ve buzyalağı buzulu tipinde olan buzulların yanı sıra, Türkiye’nin tek doruk buzulu (buzul şapkası) Ağrı Dağı’ndadır ve 10 km2’lik alanıyla da ülkedeki en büyük buzuldur. Türkiye’nin en büyük vadi buzulu ise ülke içindeki buzulların üçte ikisini bulunduran Güneydoğu Toroslardaki 4 km uzunluğu ve 8 km2 alanıyla Uludoruk Buzulu’dur.
Türkiye’de bulunan buzulların, 20. yüzyılın başından beri eriyerek geriledikleri gözlemlenmiştir.
Türkiye’deki buzullar başlıca üç bölümde incelenir:
• Toros Dağları, • Doğu Karadeniz Dağları, • Volkanlar.
116
Konu başlıkları
• 1 Toros Dağları buzulları • 2 Doğu Karadeniz Dağları’ndaki buzullar • 3 Volkanlardaki buzullar
Toros Dağları buzulları Batı Toroslar’da güncel buzul bulunmamasına karşılık, Orta Toroslarda bir miktar küçük buzula rastlanır. Güneydoğu Toroslar ise Türkiye’nin güncel buzullarının %65’ini barındırır.
• Güneydoğu Toroslar’daki buzullar: o Uludoruk Buzulu (Cilo Dağı) o Mia Hvara Buzulu (Cilo Dağı) o Suppa Durek Buzulu (Cilo Dağı) o Geverok Buzulu (Sat Dağı) o Kavuşşahap Dağı’ndaki buzul • Orta Toroslar’daki buzullar o Lolut Buzulu (Aladağ) o Bolkar Dağları ve Dedegöldağ’daki buzullar Doğu Karadeniz Dağları’ndaki buzullar
Doğu Karadeniz Dağları’ndaki buzulların çoğu yörenin en yüksek zirvesi olan Kaçkar Dağı’ndadır.
• Kaçkar Dağı’ndaki buzullar: o Kaçkar I, II, III buzulları o Krenek I, II buzulları o Dübe Buzulu • Verçenik Dağı’ndaki buzullar: o Sinançor Buzulu o Dilektepe Buzulu • Altıparmak Dağı’ndaki Kırmızıgedik Buzulu • Bulut Dağı’ndaki Avucur Buzulu • Soğanlı Dağı’ndaki buzulcuklar • Gâvur Dağı’ndaki Avliyana Buzulu • Giresun Dağı’ndaki buzulcuklar
Volkanlardaki buzullar
Türkiye’deki üç önemli stratovolkanda da buzul bulunmaktadır:
• Ağrı Dağı doruk buzulu • Süphan Dağı vadi buzulu • Erciyes Dağı vadi buzulu
117
Yeraltı suyu
Yeraltı suyu birçok şehrin, havzanın ve sanayi tesisinin su ihtiyacını karşılamak üzere faal durumda olan doğal su kaynağıdır.
Yeryüzüne düşen yağışların bir bölümü bitkiler tarafından tutulmakta, bir bölümü toprak tarafından emilmekte, bir bölümü yüzeysel akıma geçerek akarsulara kavuşmakta, bir bölümü de yüzeyden alta doğru sızarak muhtelif derinliklerde kayaların çatlaklarında, çeşitli boyuttaki kum, mil ve çakıl gibi malzemelerin arasındaki boşluklarda depolanmaktadır. Yeraltındaki boşluk veya gözeneklerde tutulan suya “yeraltı suyu” denilmektedir.[1] Yeraltı suyu dünyanın tatlı suyunun yaklaşık olarak %22’sini sağlar. Hidrolojik döngünün bir parçasıdır. Yeraltı suyunun kaynakları yağışlar, okyanuslar, ırmaklar, göller, bataklıklar, yapay gölcükler ve su arıtma sistemlerinden oluşur.[2] Konu başlıkları
• 1 Akifer • 2 Yeraltı sularının hareketi • 3 Yeraltı sularının fiziksel-kimyasal özellikleri • 4 Kaynaklar o 4.1 Kaynak Sınıflandırılması • 5 Kaynakça
Akifer
Akifer
Akifer, yeraltı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamına akifer denir. İçlerine suyun serbestçe girebileceği veya hareket edebileceği boyutta ve miktarda birbiriyle bağlantılı boşluk içeren kayaçlardan oluşmuş geçirimli kesimlerdir.[2] 118
Yeraltı sularının hareketi Yeraltı suyunun aşağı yönlü hareketi için gereken enerjiyi yer çekimi sağlar.[2] Yeraltı suları yeryüzünde akan suların aksine çok yavaş hareket ederler. Bu nedenle yeraltı sularının hızı bir günde veya bir yılda alınan yol olarak m/yıl şeklinde ifade edilir. Yeraltı sularında hareket yavaş olduğu için akış düzgündür.[1] Yeraltı sularının fiziksel-kimyasal özellikleri
Yeraltı sularının fiziksel ve kimyasal özellikleri incelendiğinde bazı ayırıcı özellikler bulunduğu dikkat çeker. Bunlardan fiziksel özellikler arasında en dikkat çekici olanlar sıcaklık, akış hızı, basınç durumu ve seviye değişmeleri gibi özelliklerdir. Yeraltı suları tıpkı yerüstü sularında olduğu gibi saf değildir.
Erimiş bazı kimyasal maddelerle karışık olarak bulunurlar. Hemen bütün yeraltı sularının kimyasal bileşimlerinde az çok belli oranlarda elementler bulunur. Bunlar; Kalsiyum karbonat, kalsiyum sülfat, sodyum klorür, demir, kükürt, azot ve silisyum gibi elementlerdir. [3] Yeraltı suyunun topoğrafya üzerinde akışa geçtiği ya da süzüldüğü yerlere “kaynak” denir.[2] • Süreklilik Durumuna Göre Kaynaklar • Konumlarına Göre Kaynaklar • Jeolojik Özeliklerine Göre Kaynaklar • Akifer Tiplerine Göre Kaynaklar • Yeryüzüne Çıkış Şekline Göre Kaynaklar • Sıcaklıklarına Göre Kaynaklar • Sularının Kimyasal Bileşimine Göre Kaynaklar
Nehir Başlığın diğer anlamları için Nehir (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Irmak (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Gambia Nehri
Nehir ya da ırmak, genellikle denizlere, göllere ya da bir başka büyük akarsuya dökülen, özellikle genişliği ve taşıdığı su miktarı bakımından büyük akarsulara verilen genel isimdir.[1] Bazı durumlarda ise bir başka suya ulaşmadan yer altında kaybolduğu ya da tamamen kuruduğu da görülmektedir. Büyük akarsular nehir ya da ırmak olarak adlandırılırken daha küçükleri ise çay ve dere olarak adlandırılırlar.
119
Nehir, su döngüsünün önemli bir öğesidir. Nehirlerdeki suyun temel kaynağı yağışlardır. Yağmur ya da kar yağışı ile yer yüzüne inen su yüzey akıntıları, yer altı suları biçiminde nehirleri beslerken buzullar gibi doğal kaynakların erimesiyle oluşan suları da bu kaynaklara ekleyebiliriz.[2] Nehirlerin doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece küçük ırmaklar genellikle kol diye adlandırılır.
Bir çay ile nehir arasındaki fark açık ve net olarak tanımlanamamıştır. Çay dereden büyük ama ırmaktan küçük akarsu olarak[3] tanımlansa da bu büyüklük kavramı görecelik göstermektedir. Bazen bu ayrım akarsunun üzerinde yapılan aktivitilere (taşımacılık, suyun ekonomik değeri, çevresel faktörler) göre belirlenebilir.
Nehirlerdeki sukayıpları nehir yatağından veya derindeki akiferden meydana gelen su sısıntıları ve kısmen de buharlaşma neticesinde olur.[2] Nehirlerdeki toplam su miktarı dünyadaki toplam su miktarının sadece küçük bir parçasını oluşturmaktadır;
Uydudan Amazon Nehri’nin görünümü
Nehirler, kaynaklarından başlamak üzere yer çekiminin etkisiyle yokuş aşağı yönde akarak bu akışlarını bir deniz ya da göle ulaşıncaya kadar sürdürürler. Ancak kurak alanlarda nehirlerin sularının tamamını buharlaşma yoluyla kaybettiği durumlarda mevcuttur. Bazı durumlarda ise bir nehrin belli yerde yer altına girerek bazı kayaç türlerinin içinden yer altı suyu oluşturacak biçimde yoluna devam ettiği de olmaktadır. Yine bazı nehirler insan eliyle yaratılmış edüstriyel bölgelerde aşırı yoğun olarak kullanılmakta ve bu da nehrin sularının doğal akıntısına devam edemeden tükenmesine neden olabilmektedir. Dünya üzerimndeki suyun %97’si okyanuslarda bulunurken içilebilir su miktarının üçte biri ise kara buzullarında bulunmaktadır, ve geri kalanının neredeyse tamamı yer altı kaynaklarındadır. Göller içilebilir suyun sadece %0,5’lik bir kısmı içerirken nehir kanallarında bulunan suyun oranı ise bunun yarısı olan %0,025’tir ve bu da dünyadaki toplam su reservinin dört binde birine denk gelmektedir.[2] Topoğrafyası
Bir nehrin suları genellikle yatak dediğimiz doğal bir kanal içinde akar. Bazı büyük nehirler, özellikle ovalar gibi düz alanlarda akarken belli dönemlerde ya da sürekli olarak nehrin her iki kıyısından taşacak biçimde sel benzeri biçimde de akarlar. Nehrin başladığı yani kaynağının olduğu kısım yukarı nehir olarak adlandırılırken nehrin akış yönü doğrultusu ise aşağı nehir olarak adlandırılır.
120
Göl
Arjantin’de göl
Göl, karalar üzerindeki çanakları doldurmuş tatlı veya tuzlu su kütlesi. Göller, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır. Göller, yeryüzündeki tatlı suların %87’sini oluştururken, karalar üzerinde kapladığı alan %2’dir.
Göller, yer altı ve yer üstü sularıyla beslenir ve acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilir. Bu farklılığın nedenleri, iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı, gölün büyüklüğü, derinliği ve gideğeninin (göl ayağı) olup olmamasıdır.
Beslenme kaynağı güçlü olan göller fazla sularını bir gideğen yardımıyla denizlere boşaltır. Sularını dışarıya bir gideğen yardımıyla boşaltan göllerin suyu tatlı, sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suyu ise acı veya tuzludur. Göller ve nehirler tatlı su ekosistemine girer.
Yeryüzündeki başlıca göller Göl adı Yüzölçümü (km2)
Derinlik (m)
Su Tipi Ülke
Hazar Denizi (Hazar Gölü) 393.897 768 Tuzlu Azerbaycan, Iran, Kazakistan, Rusya, Türkmenistan
Superior Gölü 82.414 405 Tatlı ABD , Kanada
Viktoria Gölü 68.870 85 Tatlı Tanzanya, Kenya, Uganda
Huron Gölü 59.596 229 Tatlı ABD, Kanada
Michigan Gölü 58.016 85 Tatlı ABD Tanganika Gölü 32.893 1470 Tatlı Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya,
121
Göl adı Yüzölçümü (km2)
Derinlik (m)
Su Tipi Ülke
Zambiya, Burundi
Büyük Ayı Gölü 31.792 88 Tatlı Kanada
Baykal Gölü 31.492 1637 Tatlı Rusya (Sibirya) Aral Gölü 28.687 32 Tuzlu Kazakistan, Özbekistan (1998’de, geçmiş 68.000 km² 68 m)
Büyük Esir Gölü 28.438 614 Tatlı Kanada
Erie Gölü 25.745 64 Tatlı ABD, Kanada
Winnipeg Gölü 24.341 19 Tatlı Kanada
Ontario Gölü 19.500 225 Tatlı ABD, Kanada
Balkaş Gölü 16.996 27 Tuzlu Kazakistan
Çad 10.000-20.000 6,5 Tatlı Nijerya, Kamerun, Nijer, Çad
Vostok Gölü 11.500 1000 Tatlı Antarktika
General Carrera Gölü 2.200 836 Tatlı Şili, Arjantin
Argentino Gölü 1.466 719 Tatlı Arjantin
Malavi Gölü (Nyassa Gölü) 23.310 706 Tatlı Malavi, Tanzanya, Mozambik, Afrika
Issık Göl 6.236 668 Tatlı Kırgızistan
Crater Lake 53 592 Tatlı ABD
Tahoe Gölü 497 501 Tatlı ABD
Van Gölü 3.740 451 Sodalı Türkiye
Como Gölü 146 410 Tatlı İtalya Göl ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunmaktadır.
• Krater gölü • Türkiye’nin gölleri • Gölet
122
Dolu
Dolu tanecikleri
Dolu, kule tipi bulutlardaki düşey hava sirkülasyonuna kapılan bulut damlacıklarının bulut içindeki 0 derece ve -40 derece seviyelerini geçerken (donma ve erimeler ile) tabaka tabaka büyümesi ile oluşur.
Bulut içinde düşey hava sirkülasyonunu ve yerçekimini yenilerek yere düşen dolu taneleri bulut ile yer arasındaki hava sıcaklığından çok fazla etkilenmez. Ama bulut tabanından ayrılan kar kristalleri içinden geçtiği hava tabakasının sıcaklığına göre, kuşbaşı kara, granül şeklindeki kara, sulu sepkene, yağmura veya donan yağmura dönüşebilir.
Yağmur damlaları fırtına nedeniyle donar. Yere doğru inerken hava akımları bunları bir aşağı bir yukarı sürükleyerek daha büyük buz parçaları hâline getirir. Ağırlaşan buz parçaları yere düşer. Buna dolu denir.
Dünyada dolu yağışının en yoğun yaşandığı bölge Kuzey Amerika kıtası, özellikle de Meksika Körfezi’nin kuzey kesimleridir. Bu zamana kadar kaydedilmiş en iri dolu tanesi de Bangladeş’in Gopalganj bölgesine [23°00’K, 89°56’D, rakım: 4 m] düşmüş olup ağırlığı yaklaşık 1 kg’dir. Bu dolu yağışında 92 kişi ölmüştür
123
Sis
Türkiye’nin Bolu ilinin kırsalından, sisli bir gün doğumu.
Sis, yatay görüş mesafesini 1 km’nin altına düşüren meteorolojik bir olay. Stratus bulutunun yerde veya yere yakın seviyede oluşması olarak da bilinir. Hava içindeki su buharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelir. Görüşü fazla düşürmeyen hafif sise pus denir.
Sis içinde çisenti biçiminde çok hafif yağış olabilir. Zirai açıdan faydalı olduğu kadar güneşe engel olduğu için gündüz sıcaklıklarının artmasını engeller, deniz, kara ve hava ulaşımını büyük ölçüde olumsuz etkiler.
Konu başlıkları 1 Sis türleri
o 1.1 Hava kütlesi sisleri   1.1.1 Radyasyon sisi  1.1.2 Adveksiyon sisi  1.1.3 Yamaç sisi  1.1.4 Cephe sisleri
Sis türleri Hava kütlesi sisleri
Radyasyon sisi
Açık ve durgun gecelerde ısı kaybı sebebiyle yer yüzünde hava soğur. Bu soğuk hava özellikle çukurluk alanlara, vadi ve ovalara yoğun olduğu için çöker. Yerden yukarı doğru yükseklik arttıkça atmosferde ters bir sıcaklık dağılımı ortaya çıkar, buna enverziyon denir. Enverziyonla beraber yükseklik arttıkça sıcaklık da artar. Eğer aşağıdaki soğuk havanın sıcaklığı, yukarı seviyedeki daha sıcak havanın çiğ noktasını yakalarsa sis meydana gelir. Genellikle gece başlar, gündüz hava ısınınca
124
öğleden sonraya doğru ortadan kalkar. Bazen durgun havalarda günboyu etkili olabilir. Radyasyon sisi karasal bölgelerde görülür.
Radyasyon sisinin oluşması için ideal şartlar şunlardır:
• Bulutsuz bir gece • Nemli hava • Hafif rüzgâr (5-7 knot)
Adveksiyon sisi
Adveksiyon sisi etkisindeki Golden Gate Köprüsü, San Francisco.
Sıcak ve nemli havanın soğuk bir yüzey üzerine hareketi ile soğuyarak içeriğindeki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan sislerdir. Adveksiyon havanın kısaca yatay hareketi demektir.
Yamaç sisi
Rüzgârla taşınan hava kütlesinin dağ veya tepe yamacı boyunca yükselerek soğuması neticesinde oluşan sistir. Özellikle havanın çok nemli olduğu günlerde görülür.
Cephe sisleri
Karşılaşan iki farklı hava kütlesinden sıcak olanın soğuk olan üzerinde yükselerek soğuması neticesinde oluşan sislerdir. Genellikle sıcak cephelerde görülür çünkü sıcak cephe, soğuk cepheye göre ağır hareket eder.
125
San Francisco’nun şehir merkezine yaklaşan sis
Hava durumu
Yağış türleri Dolu · Kar · Yağmur · Çisenti · Kırkikindi · Konveksiyonel · Sulusepken · Çiy · Kırağı   Mevsimler İlkbahar · Yaz · Sonbahar · Kış   İklimler Akdeniz · Karadeniz · Karasal · Ilıman · Marmara · Soğuk · Çöl · Sıcak · Muson · Ilıman okyanusal iklim · Step iklim   Rüzgârlar Fırtına · Alize · Dalaz  · Pampero · El Niño · Jet stream · Meltem · Lodos · Kasırga · Siklon · Hortum · Tayfun  · Wind shear   Bulutlar Sirrüs · Sirrokümülüs · Sirrostratüs · Altokümülüs · Altostratüs · Nimbostratüs · Stratokümülüs · Stratüs · Kümülüs  · Kümülonimbus   Meteorolojik olaylar Dağ dalgası  · Gök gürültüsü  · Gökkuşağı  · Görüş  · Kum fırtınası  · Nem  · Oraj  · Pus  · Sel  · Sis  · Su buharı  · Su taşkını  · Süper hücre  · Şimşek ve yıldırım  · Toz  · Toz pusu  · Tsunami   Küresel ısınma Sera etkisi · Sera gazları · Global Warner
126
Çisenti
Stratus opacus uniformis. Çisenti genellikle stratüs tipi bulutlardan yağar ve sisli havalarda görülür.
Çisenti ya da çiseleme, çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü Çoğunlukla 0,2-0,5 mm çapında olan damlacıklar hava akımları nedeniyle bazen uçuyor gibi görünürler. Büyük damlalar yağmur damlası iken, daha küçük olanlar genellikle bulut veya sis damlacıklarıdır. Meteorolojik sembolü DZ’dir.
Çiseleme yağış türü, damlacıkların genellikle çapı  0,5 mm den küçük olup su moleküllerinden oluşmaktadır. Bu yağış türü genellikle stratus ve stratucumulus bulut türlerinden yağdırılır. Bu damlacıkların çok küçük olmasından dolayı çok büyük bir kısmı daha yere düşmeden buharlaşıp su buharı döngüsüne katılmaktadır ve tamamını gözleme şansımız olmamaktadır.
Çiseleme genellikle insan üzerinde çok küçük etkilere sahip olmasına rağmen güvenilmez havaya öncülük yapabilir. Donma noktası sıfırın altındayken çiseleme yine de yeryüzüne düşebilir. Bu yağışın ardından yollarda tehlikeli olan ani buzlanma meydana gelebilir.
Bu yağış okyanus üzerinde geniş alanda çok sık görülen bir türdür. Az da olsa daha soğuk olan astropika alanlarında da görülmektedir. Bu alanlar deniz sınır tabakası boyunca uzanan stratus ve stratucumulus bulutlarınca hakimdir. Düşük yığılma oranı olmamasına rağmen, çiseleme açıkça meydana gelmektedir. Bu da bilim adamlarını daha karmaşık hassas cihazlar, yüksek frekanslı çiselemeyi fark edebilen türden radarlar üretmeye motive etmiştir. Bu çalışma gösteriyor ki, çiselemenin yoğunluğu güçlü bir şekilde bulut şekline ve okyanus yüzeyindeki havanın yükselmesine bağlıdır. Yüksek çiseleme miktarı,  bulut damlacıklarının düşük konsantrasyonlu hava kütlelerinin bulunduğu deniz bulutlarında eğilimli olduğu görülmüştür. Bu bulut ve çiseleme arasındaki bağlantı yüksek çözünürlüklü sayısal modelleme simülasyonu örneğin large eddy smulation ile incelenebilir
Kırkikindi yağışları
Kırkikindi, Anadolu’da kış ve yaz başlarında genelde öğleden sonra, ikindi saatlerinde görülen konveksiyonel yağışlara halk arasında verilen isimdir. Bu yağışlara, genelde ikindi vakti başladığı ve 40 gün yağdığına inanıldığı için kırk gün, ikindi vakti yağan yağışlar anlamında Kırkikindi yağışları
127
denmiştir. Lakin, 40 gün sürmelerinin bilimsel bir dayanağı yoktur. Bu konveksiyonel yağışların dönem aralıkları sinoptik koşullara göre yıldan yıla fark edebilmektedir.
Isı kapasitesi, albedo gibi özellikleri açısından farklı karakteristiklerdeki araziler, güneş ışınlarından farklı dozlarda etkilenirler ve atmosferik sınır tabakanın ısınması da alttaki yüzeye göre farklılık gösterir. Bu farklılık, yere yakın tabakada bir heterojenlik oluşturur ve meydana gelen yoğunluk farkı, daha düşük yoğunluktaki (genellikle fazla ısınan) hava parselinin yükselmesini tetikler. Gerçekleşen konveksiyon yeterince güçlü ise gökgürültülü fırtına meydana gelir. Tabii bunda düşey rüzgar kayması ve troposferin üst seviyelerindeki soğuk hava da etkilidir. Kırkikindi yağışları da diğer konvektif yağışlarda olduğu gibi kısa süreli ve ani bastıran sağanaklar şeklinde görülür. Çoğunlukla birkaç saati aşmaz ancak önemli bir miktar bırakır. Koşullar uygun ise dolu da vuku bulabilir.
Konveksiyonel yağış
Yükselim yağışının oluşumu
Yükselim yağışına neden olan Kümülonimbus bulutu
Konveksiyonel yağış ( Konvektif yağış, Kırkikindi yağışı, Yükselim yağışı) ısınan hava parselinin, her 1000 feet mesafede adyabatik olarak 3 derece soğuyarak içeriğindeki nemin yoğunlaşması sonucu oluşan kümüliform bulutlarının neden olduğu yağıştır. Yükselen hava parselinin sıcaklığı çevredeki havadan daha sıcak olduğu müddetçe hava yükselme devam eder ve parselin daha sıcak olduğu atmosfer tabakalarında hava kararsızdır. Çevresel sıcaklık ile parsel sıcaklığının birbirine eşit olduğu yükseklik denge seviyesi olarak adlandırılır. Denge seviyesinden itibaren hava kararlıdır ve
128
aşağı yönlü hava akımı başlar. Denge seviyesi ne kadar yüksekte bulunursa, kümülonimbus bulutlarının dikey gelişme imkânı bir o kadar fazladır. Parsel sıcaklığı ile çevresel sıcaklık arasındaki fark çok fazla olan bir bölgede, dikey rüzgar da fazla olduğundan oluşabilecek konvektif bir fırtınanın hortum ve dolu yapma kabiliyeti artar.
Konvektif yağışlar genellikle sağanak olarak tabir edilen, kısa süreli yağışlardan ibarettirler.
Şimşek aktivesi, konvektif yağışları stratiform tipi bulutların neden olduğu kararlı hava yağışlarından ayıran en önemli özelliğidir.
Sulusepken
Yağmur ve karın aynı anda yağış olarak yere düşmesi olayıdır. Bu yağış türüne sulusepken kar yağışı adı da verilmektedir. Su buharının soğumasıyla yoğunlaşma çekirdekleri oluşur, yoğunlaşmamın devamında zerrecikler büyür ve yağmur damlasına dönüşür. Yer çekiminin etkisiyle aşağı doğru düşen damla 0°C’nin altıda sıcaklığa sahip bir katmandan geçerken damlalar kısmen donar. Oluşan yağış sulusepken olarak adlandırılır.
Kırağı
Kırağı
Kırağı, atmosferik sinir tabakadaki hava partiküllerinin efektif buhar basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait buz üstünde donmuş buhar basıncından daha alçak olması sonucu, havadaki su buharının soğuk yüzey ve/veya cisim üzerinde yoğuşarak katı feyze geçmesidir. Kısaca kırağı zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır. Kırağının oluşabilmesi için de havanın açık ve durgun olması gerekir. Oluşum biçimi bakımından çiyden bir farkı yoktur. Meteorolojide yağış
129
kategorisinde değerlendirilmez. Soğumanın çok şiddetli olduğu yerlerde, havanın temas ettiği yüzeylerde buz kristallerişeklinde oluşan yoğuşma ürünüdür. Türkiye’de bu olay kış mevsiminin başlarında görülür
Pus
Danimarka’da puslu hava
Pus, görüş mesafesini çok azaltmayan bir tür hafif sis. Atmosferdeki çok küçük su damlacıklarından (50-200 mikron çapında) kaynaklanır. Sis ile pus arasındaki tek fark görüş mesafesidir. Görüş mesafesi 1 km’den az ise sis, eşit veya fazla ise pus kabul edilir. Meteorolojide Fransızca kökenli BR (brume) kısaltması ile gösterilir.
ABD’de bazen pus (mist) sözcüğü çisenti (drizzle) anlamında da kullanılır. Benzer şekilde Birleşik Krallık’ta bazen yoğun sis eşliğindeki çisentiye “İskoç pusu” (Scotch mist) denir.
Sis, hava içindeki su buharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelir. Normal hava şartlarında veya volkanik faaliyetlerden dolayı doğal olarak oluşabilir
Yağış
130
Buharlaşma ve suyun yoğunlaşması yağışların en büyük nedenlerindendir
Yıl içinde ortalama yağışın aylara göre değişimi
Kırağı
Vergla
Yağış, hava kütlelerinin soğuk bir hava tabakası ile karşılaşarak, soğuk bir yerden geçerek ya da yükselerek soğuması sonucunda içerisindeki su buharının yoğuşarak sıvı veya katı halde yeryüzüne inmesi olayıdır. Plüvyometre adı verilen bir âletle ölçülür. Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak,
131
günlük yağış miktarı ise kg/m² ile ifade edilir. Birçok farklı formda meydana gelebilir, bunlar yağmur, kar, graupel, dolu ve sulusepkendir.
Konu başlıkları
• 1 Yağışın Oluşumu • 2 Yoğunlaşma Ürünleri • 3 Oluşum Şekillerine Göre Yağış Türleri  o 3.1 Konveksiyonel (Yükselim) Yağışlar o 3.2 Cephe Yağışları o 3.3 Orografik Yağışlar • 4 Yağışın Yeryüzüne Dağılışı [3] • 5 Yapay yağmur
Yağışın Oluşumu
Yağışın oluşabilmesinin temel şartı ortamda su buharı (nem) bulunmasıdır. Nemin yanında şu olaylarında gerçekleşmesi gereklidir
• Soğuma: Yoğunlaşmanın gerçekleşmesi için soğumanın gerçekleşmesi gerekir. Soğuma, sıcak havanın soğuk zemine temasıyla (konveksiyon) oluşabilir. Gökyüzünün açık olduğu bulutsuz gecelerde yerin ısı kaybıyla (radyasyon) olabilir. Soğuk ve sıcak hava kütlelerinin karışımı ile oluşur. Isınan havanın yükselmesi ile (adyabatik) yöntemle soğuma gerçekleşir. • Yoğunlaşma: Nemin bulunduğu havada yoğunlaşmanın başlayabilmesi için yoğunlaşma çekirdeklerinin bulunması gerekir. Yoğunlaşma çekirdeği; havadaki asılı haldeki çölden kalkan tozlar, okyanuslardan uçuşan tuz parçaçıkları, volkandan püsküren kül zerrecikleri, meteorların parçalanma artıkları gibi katı zerreciklerdir. 10 mikrondan küçük bu parçacıklar üzerinde su tutunabilir. İnce film tabakası halindeki higroskopik su giderek kalınlaşır. Yer çekimine karşı koyamayacak ağırlığa ulaşınca düşmeye başlar. • Alana yeni bulut gelmesi: Bulutlarda bulunan 2-3gr/m³ su kısa sürede tükenir, alana yeni bulutlar gelmedikçe uzun ve güçlü bir yağış oluşmaz.
Yoğunlaşma Ürünleri
• Yağmur: Bulutlardan düşen 0.5 mm çapından daha büyük su damlalarına verilen isim. 6 mm’den büyük yağmur damlalarının hava sürtünmesinden dolayı parçalanır ve küçülür. • Kar: Buluttaki nemin 0°C altında buz kristalleri şeklinde yoğunlaşmasıyla oluşan yağış türü. • Dolu: Dikey hava hareketlerine bağlı, damlacıkların yükselmesi ve donmasıyla oluşan buz parçalarının yere düşmesiyle oluşur. • Çisenti: 0.5 mm’den küçük damlaları olan yağmura verilen addır. • Sulusepken: Kar ve yağmurun birlikte yağması durumudur. • Çiy: Baharlarda, açık, soğuk ve rüzgarsız gecelerde zemin, bitkiler ve cisimler havadan daha soğuk durumdaysa, su buharı bu cisimler üzerinde yoğunlaşır. Yerdeki cisimler üzerinde su damlacıkları oluşur. • Kırağı: Çiy oluşumu ile benzerdir. Farkı, toprak ve zeminde soğumanın şiddetli olmasından dolayı, nem buz kristalleri haline dönüşür. Cisimlerin üzerini ince, beyaz bir buz tabakası kaplar. • Kırç: Aşırı soğumuş cisimler üzerinde buz tabakaları halinde yoğunlaşmasıdır. Kırağının ilerlemiş halidir.
132
• Vergla: 0°C’nin altına kadar soğumuş cisimler üzerine yağmur tanelerinin düşerek, donmasıyla oluşur.
Yağmur, kar, dolu, çisenti, sulusepken gökyüzünden düştükleri için yağış (düşen hidrometeor) denir. Kırağı, çiğ, vergla yerde oluşur, düşmeyen hidrometeor adı verilir.
Oluşum Şekillerine Göre Yağış Türleri Konveksiyonel (Yükselim) Yağışlar
Konveksiyonel yağışların oluşum şekli
Yükselim yağışları olarak da bilinirler, ısınan havanın yükselerek soğuması sonucunda; sıcaklık düşer, mutlak nem azalır, bağıl nem yükselir. Hava neme doygun hale gelince yağış bırakır. Alçak basınç alanlarında havanın yükselme hareketinden dolayı sıkça görülür. Ekvator çevresinde yılın her vaktinde, Türkiye’de daha çok ilkbahar mevsiminde bu yağışlara rastlanır.
Mutlak nem
Mutlak nem, havanın hacim birimi (m³) başına içerdiği su buharının gram cinsinden kütlesine denir. En basit ifade tarzı olmasına rağmen bağıl neme nazaran daha az kullanılır.
Hacmin esas alındığı bu değerlendirmede havanın içerdiği su buharı miktarı sıcaklığa bağlıdır. Zira çevresinden hacim olarak soyutlandıktan sonra basınç değişikliklerine maruz kalsa da o hacme giren havanın miktarı değişmeyeceğinden içerisinde tutabileceği su buharı miktarı sadece sıcaklıktan etkilenecektir.
Burada, 1 m³ havanın belirli bir sıcaklık derecesinde tutabileceği en yüksek su buharı miktarı “doygunluk nemi” olarak da tanımlanabilir. Mutlak nem buharlaşma olanaklarına bağlıdır. Özellikle yüksek sıcaklıkta ve buharlaşmaya elverişli yüzeylerde fazla olur. Bu nedenle ekvatordan kutuplara, kıyılardan iç kısımlara ve yükseklere doğru azalır. Yazın kıştan, gündüzleri de gecelerden fazladır. Mutlak nem higrometre adı verilen aletle ölçülür. Coğrafya bölümünde kullanılan kelimedir. Nem İnsanları rahatsız edebilmektedir.
133
Bağıl nem
Bağıl nem, havanın bünyesinde su buharı halinde tuttuğu mutlak nemin, bulunduğu sıcaklık ve basınç koşullarında tutabildiği azami su miktarına olan oranıdır. Başka bir deyişle, belli bir yerdeki hava kütlesinin sıcaklığına ve basıncına bağlı olarak taşıyabileceği azami nemin yüzde kaçı kadar neme (su buharına) sahip olduğunu ifade eden bir kavramdır.
Bağıl nemin %100 olması, havanın artık suyla doyurulmuş olması demektir. Bu durumda hava daha fazla su alamayacak ve katılan buhar yoğuşarak sıvı haline dönüşecektir. Bağıl nem %100’den küçük bir değerdeyse buharlaşma gözlenir.
Bağıl nemin Türkiye’de en yüksek olduğu yerler Karadeniz Bölgesi’ndedir. Bağıl nem=mutlak nem:azami nem.100 veya 1000
Buhar
Su-buhar sıcaklık-entropi diyagramı
Buhar, fizik, kimya ve mühendislikte, buharlaşmış suyu ifade eder. 100 santigrat derece civarındaki sıcaklıkta ve standart atmosferik basınçtaki buhar, saftır, saydam gaz haldedir ve sıvı haldeki sudan 1600 kat daha hacimlidir. Buhar doğal olarak suyun kaynama noktasından daha sıcaktır. Daha yüksek sıcaklıklardaki buhara genelde kızdırılmış buhar denir.
Sıvı haldeki su, çok sıcak sıvı bir madde ile temas ettiğinde (örneğin lav veya erimiş metal), çok çabuk olarak buhar haline gelebilir. Buna buhar patlaması adı verilir. Bu patlama, özellikle kapalı alanlarda ani basınç değişikliği nedeniyle, son derece büyük hasarlara sebep olabilir.
Bir buhar makinesi, mekanik iş üretmek için türbin veya pistonun hareketini buharın genişlemesi ile sağlar. Diğer endüstriyel uygulamalarda, buhar genellikle borular boyunca dolaşarak depoladığı enerjiyi ısı transferi ile aktarır. Buhardaki bu depolanmış ısının nedeni suyun yüksek buharlaşma ısısıdır. Mühendisler buhar makinelerini modellemek için ideal termodinamik çevrim olan Rankine çevrimini kullanır.
134
Entalpi-entropi diyagramı
Buhar, endüstri dışında sauna ve hamam gibi yerlerde de sıcaklık ve insanlar üzerindeki terapi etkileri sağlamak için kullanılır.
ABD’de elektrik enerjisi üretiminin % 90’ından fazlası akışkan olarak buhar kullanan buhar türbinleri ile sağlanmaktadır. Buhar türbininde enerji verimini maksimize etmek için düşük basınçta, buharın yoğuşarak su haline gelmesi sık sık meydana gelir. Fakat bu durumun (yaş- buhar), korozyona sebep olmaması için süreç çok dikkatli bir şekilde kontrol edilmelidir.
Su buharı Başlığın diğer anlamları için Su (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Ana madde: Buhar
Su buharı, normal şartlar altında sıvı halde bulunan suyun gaz halidir.
Su her sıcaklıkta buharlaşabildiği için havada her zaman su buharı bulunur. Buharlaşma su yüzeyinden meydana gelir. Suyun su buharı hâline gelmesine buharlaşma denir. Su buharının
135
tekrar su haline geçmesine de yoğunlaşma denir. Atmosferde bulunan su buharı ani yoğunlaşmalar yaşarsa yağmur yağar, yoğunlaşma ortamı aniden ve aşırı soğursa su buharı direkt yoğunlaşma olmadan katı hale geçer. Buna da kırağılaşma denir.
• Buharlaşma, bir hal değişimidir. Sıvıların ısı alarak gaz haline geçmesidir. • Kolonya kokusunun odaya yayılması, • Bulutların oluşması, buharlaşmaya en iyi örnektir. • Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir. • Sıcaklık arttığında maddelerde genleşme olur.
Cephe Yağışları
Frontal yağışların oluşum şekli (Mavi: soğuk hava kütlesi, Kırmızı: sıcak hava kütlesi)
Frontal yağışlar olarak da bilinirler; farklı karakterdeki iki hava kütlesinin karşılaşması sonucu, yeterli neme sahip havanın soğuyarak içerisindeki su buharının yoğuşması sonucu oluşur. Genellikle soğuk ve sıcak hava kütlelerinin karşılaşmasıyla oluşur. İlerleyen soğuk hava, daha ağır olduğundan sıcak havanın yükselmesine neden olur. Yükselen nemli ve sıcak hava kütlesinin soğumasıyla yağış oluşur.Akdeniz kıyılarında kış aylarında görülürler, Orta Avrupa ve Batı Avrupa’da batı rüzgarları ve kutup rüzgarlarının karşılaşması sonucunda yılın her vakti oluşurlar.
Orografik Yağışlar
Orografik yağışların oluşum şekli
Yamaç yağışları olarak da bilinirler; bir hava kütlesinin bir yamaç boyunca yükselmesi, giderek soğumasına neden olur. Bu durum maksimum nemi düşürerek havanın neme doygun hale gelmesine neden olur. Yüksek alanlar çevrelerine göre bu yağış türüyle daha fazla yağış alırlar. Dağın uzanış doğrultusu hakim rüzgar yönüne dik olduğu durumlarda yağış daha da artar. Rize yaklaşık 2500 mm yağışla Türkiye’nin en fazla yağış alan yeridir. Bu olayda Kaçkarların hakim rüzgar yönüne dik uzanışta olması temel sebeptir. Yağışın çoğunu denize bakan yamaçta bırakan hava
136
kütlesi dağın diğer yamacına kuru olarak geçer. Bu yamaç yağış gölgesinde (yağış duldası) kalır. Yüksek dağların orta kısımları daha çok yağış alır. Yükselen hava kütlesi neminin önemli kısmını alt ve orta yüksekliklerde bıraktıktan sonra, zirvelere daha az nemle ulaşırlar. Yamaç yağışı rüzgar yıl boyu eserse yıl boyu, dönemli eserse estiği dönemde görülür.. Muson Asyasında yamaç yağışları yaz musonları etkisiyle sadece yazın oluşur.
Karadeniz’deki dağların kuzey yamaçları, Toroslar’ın güney yamaçları Türkiye’de yamaç yağışlarının görüldüğü alanlardır. Dünyada yamaç yağışları en fazla Hawaii’de, Madagaskar ve Brezilya’nın doğu kıyılarına düşer. Deniz üzerinden gelen alizeler yağışın temel nedendir. Yaz musonları Himalaya ve Gat dağlarına yamaç yağışlarıyla bol yağmur bırakırlar.
Yağışın Yeryüzüne Dağılışı
Dünya yıllık yağış ortalaması. Karalara düşen yıllık yağış ██ 0-300 mm██ 300-500 mm██ 500- 700 mm██ 700-1000 mm██ 1000-2100 mm██ 2100-4200 mm██ 4200-6301 mm██ 6301-8401 mm██ 8401-10501 mm██ n/a
Ülkelerin yıllık ortalama yağış miktarı
1973 yılı Ortadoğuda yağış haritası
137
Yağış yeryüzüne eşit dağılmaz. Değişik coğrafi şartlara sahip alanlarda yağış miktarı farklılık gösterir. Fazla yağış alan iklim bölgeleri şunlardır:
• Ekvatoral iklim: Dünyanın şeklinden dolayı güneş ışınlarını yıl boyu dik ve dike yakın alır. Bu ısınmanın fazla olmasına, ısınma ise konveksiyonel yağışlara sebep olur. Isınmanın fazla olduğu ekinoks dönemlerinde yağış bir miktar artar. Ekvatoral iklim bölgesinde yağış bol ve yıla düzgün dağılmıştır. Kurak mevsim yoktur. • Muson iklim bölgesi: Denizden karaya doğru esen yaz musonları bol miktarda yağış bırakır. Yaz musonları güneyden geldikleri için sıcaktır, deniz üzerinden geçtikleri için ise bol nem taşırlar. Özellikle kıyılardaki dağlık alanlarda yamaç yağışlarına neden olurlar. Dünyada yıllık ortalama en fazla yağış bu bölgede, Himalayalar yamaçlarında, Assam (Hindistan), Çerapunci’de gerçekleşir: 12.000 mm. • Ilıman okyanusal iklim Bölgesi: Güneyden ve deniz üzerinden geçen Batı rüzgârları bol nem taşırlar, orta enlem karalarının batı kıyılarına bol yağış bırakırlar. Yağış rejimi düzenlidir.
Dünyada bazı alanlar ise oldukça az yağış alan, kurak yerlerdir. Dönence çölleri, kutup bölgeleri ve kıtaların iç kısımları bu alanlardandır.
• Dönence çölleri: 30° enlemleri ekvatordan yükselen üst alizeler dünyanın dönüşünün etkisiyle alçaldığı alanlardır. Alçalan hava kütleleri adyabatik olarak ısındığı için nem ihtiyacı artar, yağıştan uzaklaşır. Kuru bir hava haline gelir. Bu alanlarda kuzey yarımkürede ve güney yarımkürede geniş çöller oluşur: Büyük Sahra Çölü, Namib Çölü, Kalahari Çölü, Atakama Çölü, Gibson çölü, Büyük Victoria Çölü • Orta enlem kıtalarının iç kısımları: Denizden oldukça uzakta bulunduklarından nemli hava kütleleri bu alanlara ulaşamaz. Bu alanlarda ilkbahar ve yaz başlarında ısınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşan konveksiyonel yağışlar görülür. Yağış azlığı çöllerin oluşmasına neden olur: Gobi çölü, Taklamakan Çölü, Kızılkum ve Karakum çölleri, gibi. • Kutup bölgeleri: Kutuplar 150 mm civarında yağış alırlar. Soğuk çöl olarak adlandırılan alanlardır: Grönland, Antarktika. Yağış azlığının nedeni sıcaklık düşüklüğünden dolayı buharlaşmanın bunun sonucunda ise mutlak nemin az olması ve yüksek basınç alanı olmasıdır. •
Yapay yağmur
Gökyüzünde bulutun bulunduğu durumlarda uygulanabilir. Yoğunlaşma çekirdekleri bulunmaması nedeniyle yağışın oluşmadığı durumlarda kullanılır.
Yoğunlaşma çekirdeği olarak; kuru buz (Karbondioksit buzu), su damlacıkları, nem çeken maddeler veya gümüş iyodür kullanılır. -5C sıcaklığa sahip bulutlara atılabilen CO2 buzu, CO2’nin -90C’de dondurulmasıyla elde edilir. Yağışa uygun şartlardaki bir buluta, 200 gr CO2 buzu atıldığında 100 ton yağış elde edilmesi mümkündür[1].
Yapay yağmurlar havaalanlarındaki sisi dağıtmak, doluyu azaltmak, orman yangınlarını söndürmek, yağışı artırmak amaçlarıyla kullanılmaktadır. Dünyada 1940’lı yıllarda kullanılmaya başlanan sistem, 1990’lı yıllarda İSKİ tarafından İstanbul’da uygulanmıştır. Daha sonraki yıllarda İzmir ve Ankara’da kullanılmıştır.
138
Çisenti
Stratus opacus uniformis. Çisenti genellikle stratüs tipi bulutlardan yağar ve sisli havalarda görülür.
Çisenti ya da çiseleme, çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü. Çoğunlukla 0,2-0,5 mm çapında olan damlacıklar hava akımları nedeniyle bazen uçuyor gibi görünürler. Büyük damlalar yağmur damlası iken, daha küçük olanlar genellikle bulut veya sis damlacıklarıdır. Meteorolojik sembolü DZ’dir.
Çiseleme yağış türü, damlacıkların genellikle çapı  0,5 mm den küçük olup su moleküllerinden oluşmaktadır. Bu yağış türü genellikle stratus ve stratucumulus bulut türlerinden yağdırılır. Bu damlacıkların çok küçük olmasından dolayı çok büyük bir kısmı daha yere düşmeden buharlaşıp su buharı döngüsüne katılmaktadır ve tamamını gözleme şansımız olmamaktadır.
Çiseleme genellikle insan üzerinde çok küçük etkilere sahip olmasına rağmen güvenilmez havaya öncülük yapabilir. Donma noktası sıfırın altındayken çiseleme yine de yeryüzüne düşebilir. Bu yağışın ardından yollarda tehlikeli olan ani buzlanma meydana gelebilir.
Bu yağış okyanus üzerinde geniş alanda çok sık görülen bir türdür. Az da olsa daha soğuk olan astropika alanlarında da görülmektedir. Bu alanlar deniz sınır tabakası boyunca uzanan stratus ve stratucumulus bulutlarınca hakimdir. Düşük yığılma oranı olmamasına rağmen, çiseleme açıkça meydana gelmektedir. Bu da bilim adamlarını daha karmaşık hassas cihazlar, yüksek frekanslı çiselemeyi fark edebilen türden radarlar üretmeye motive etmiştir. Bu çalışma gösteriyor ki, çiselemenin yoğunluğu güçlü bir şekilde bulut şekline ve okyanus yüzeyindeki havanın yükselmesine bağlıdır. Yüksek çiseleme miktarı,  bulut damlacıklarının düşük konsantrasyonlu hava kütlelerinin bulunduğu deniz bulutlarında eğilimli olduğu görülmüştür. Bu bulut ve çiseleme arasındaki bağlantı yüksek çözünürlüklü sayısal modelleme simülasyonu örneğin large eddy smulation ile incelenebilir
139
Damla
Bir musluktan damlayan su damlacığı.
Su birikintisine damlayan bir su damlacığı ve damlacığın etkisiyle oluşan şekiller.
Yerçekimi kanununa ufak da olsa karşı çıkmayı başarabilen damlacıklar
Bir damla ya da su damlacığı; küçük bir hacmi olan, tamamen veya neredeyse çok küçük yüzeylerle sınırlıdır. Açıldığı zaman bir tübün alt uçlarında birikir, asılı bir damla oluşur. Damla, buharlaşma veya yoğunlaşmadan atomizasyon sayesinde oluşabilir.
Konu başlıkları
• 1 Yüzey gerilimi • 2 Ses • 3 Optik • 4 Ayrıca bakınız
140
Yüzey gerilimi
Bir damla oluşturmanın basit bir yolu da sıvıyı yavaş yavaş küçük çaplı bir tüpten akıtmaktır. Tüp sarkmadıkça sıvı damla olarak akar. Düşen damla halindeki sıvı yüzey gerilimi tarafından düzenlenmektedir.
Ses
Sıvı damlasından çıkan sesin ana kaynağı olan sıvı kabarcıklarında yüzeye çarptıklarında sıvı çarpışır. Bu kabarcıklar, su sıçramalarından oluşan çoğu sesin nedenidir.
Optik
Yağmur damlaları ışık kırılması ve yansıması dolayısıyla gökkuşağını oluşturabilir.
Bulut
Yağışsız bir havada kümülüs bulutları. Kümülüslerin tabanı yeterince güneş almadığı için genellikle gri renktedir.
Bulut, serbest bir hava kütlesinde toplanmış, gözle görülebilir su damlacıkları, buz kristalleri veya her ikisinin karışımından oluşan yapı. Bulutlar yer seviyesinden yüksekte bulunur. Yer seviyesinde oluşan sığ bulut katmanları ise sis olarak adlandırılır.
Atmosferde yoğunlaşan su buharı küçük su damlacıklarını ve genellikle 0,01 mm çapındaki buz kristallerini meydana getirir. Milyarlarca damlacık ve kristal bir arada bulut denilen yapıyı oluşturur. Bulutlar tüm görünür dalga boyutlarını yansıtır. Genellikle beyazdır ancak gri veya siyah olarak da görünebilirler. Gri ya da siyah görünmelerinin sebebi, kalınlıkları nedeniyle güneş ışığının geçmesine izin vermemeleridir.
Konu başlıkları
• 1 Adlandırma • 2 Başlıca bulut tipleri • 3 Fotoğraflar
141
• 4 Kaynakça • 5 Ayrıca bakınız
Adlandırma
Bulutlar görünüşlerine göre adlandırılırken başlıca dört Latince kökenli kelime ve bunlardan türetilmiş ekler kullanılır::
• Sirrüs ailesi: Cirrus sözcüğü Latincede “kıvrım” veya “bukle” anlamına gelir. Birleşik isimlerde sirrüs sözcüğü bazen sirro- şeklinde önek olarak kullanılır: sirrostratüs vs. Sirrüs ailesindeki bulutlar bazen “lifli” veya “at kuyruğu” şeklinde tanımlanırlar. • Kümülüs ailesi: Cumulus sözcüğü Latincede “yığın” anlamına gelir ve bir şeyin birikmesini anlatmakta kullanılır. Birleşik isimlerde kümülüs sözcüğü bazen kümülo- şeklinde önek olarak kullanılır: kümülonimbüs vs. • Stratüs ailesi: Stratus sözcüğü Latincede “yayılmış” anlamına gelir.[6] Birleşik isimlerde stratüs sözcüğü bazen strato- şeklinde önek olarak kullanılır: stratokümülüs vs. • Nimbüs ailesi: Nimbus sözcüğü Latincede “bulut” veya “hale” anlamına gelir. Birleşik isimlerde stratüs sözcüğü bazen nimbo- şeklinde önek olarak kullanılır: nimbostratüs vs. Nimbüs ailesi “yağış taşıyan” bulutlardır.
Bunlar haricinde kullanılan bir diğer önek olan alto- Latince altus “yüksek” sözcüğünden gelmesine rağmen adında alto bulunan bulutlar genellikle orta seviye bulutlarıdır.
Seviyelerine göre başlıca bulut tipleri
Bulutlar deniz seviyesinden yüksekliklerine göre yüksek, orta ve alçak seviye bulutları olmak üzere 3 ana gruba ayrılırlar. Yaygın sınıflandırma şöyledir:
• Yüksek seviye 5-13 km (16.500-42.500 ft) • Orta seviye 2-7 km (6.500-23.000 ft) • Alçak seviye 0-2 km (0-6.500 ft)
Başlıca on adet bulut tipi vardır: sirrüs, sirrokümülüs, sirrostratüs, altokümülüs, altostratüs, nimbostratüs, stratokümülüs, stratüs, kümülüs ve kümülonimbüs.
Bulut adı Latince Kısaltm a
Sembo l
Taban yüksekliğ i ve
Görünüm Nem ve yağış Örnek resim
142
seviye
Sirrüs cirrus Ci
20.000 ft (6 km) üzeri – Yüksek
Beyaz, birbirinden ayrılmış ipliksi yapıda, yamalar veya ince şeritler halinde. Lifli veya ipeksi görünümde
Atmosferin soğuk katmanlarınd a olduğu için su buharı yerine buz kristali yapısında
Sirrokümülüs cirrocumulus Cc
20.000 ft (6 km) üzeri – Yüksek
Beyaz, ince yamalar veya tabaka halindedir. Gölgesizdir. 1 derece (serçe parmak) kalınlığında tahıl gibi ufak tanelerden veya topaklardan oluşur. Parçacıklar devamlı veya ayrık ve genellikle düzenli bir şekilde dizilmiş haldedir.
Atmosferin soğuk katmanlarınd a olduğu için su buharından çok buz kristali yapısındadır.
Sirrostratüs cirrostratus Cs
20.000 ft (6 km) üzeri – Yüksek
Şeffaf, beyazımsıdır. İpliksi veya pürüzsüz yapıdadır. Gökyüzünü tamamen veya kısmen kaplar. Güneş ve ay etrafında dışı beyazımsı, içi kırmızımsı hale (çember)
Buz kristali yapısındadır.
143
oluşturur.
Altokümülüs altocumulus Ac
6.500- 20.000 ft (2-6 km) – Orta
Yamalı, düz veya top top tabaka halindedir. Beyaz ve/ya gri gölgelidir. Parçaları 1-5 derece (3 parmak kalınlığı) arasındadır. Parçalar düz veya kıvrımlı desenler oluşturur. Güneş çevresinde “coronae” denen renkli halkalar oluşur.
Kararsız bir atmosferde hafif sağanak yağışa veya yere ulaşmayan yağışa (virga) neden olabilir.
Altostratüs altostratus As
6.500- 20.000 ft (2-6 km) – Orta
Gri veya mavimsidir. Lifli veya yekpare katman halindedir. Gökyüzünü kısmen veya tamamen kaplar. İnce kısımlarından Güneş -cam tozu arkasındaymı ş gibi- belli belirsiz görünür.
Yağmur veya kar yağışına neden olabilir.
Nimbostratüs nimbostratus Ns
10.000 ft (3 km) altı – Orta veya alçak
Koyu gridir ve genellikle gökyüzünü kaplar. Güneş ve Ayı gizleyecek kadar
Yağış bulutlarıdır.
144
kalındır. Tabanı yağış nedeniyle sürekli çözünür durumdadır. Altostratüse benzer ancak daha koyu renklidir ve tabanı As gibi düz değildir.
Stratokümülü s
stratocumulu s Sc
6.500 ft (2 km) altı – Alçak
Gri veya beyazımsı, yamalı veya tabaka halindedir. Koyu gri toplanmış kısımlar veya tabakalar arasında kırıklar görülebilir. Toplanmış (yuvarlak) kısımlar 5 dereceden (3 parmak) kalın olabilir.
Hafif yağmur veya kar görülebilir.
Stratüs stratus St
6.500 ft (2 km) altı – Alçak
Gri ve görece düz bulut tabakası. Güneş bulut arkasındayke n hatları net olarak seçilebilir.
Çiseleme görülebilir.
Kümülüs cumulus Cu
6.500 ft (2 km) altı – Alçak
Parçalı, yoğun ve keskin hatlıdır. Dikey olarak oluşur ve kubbe ya da kule şeklinde
Büyük olanlarında sağanak yağış ve kar görülebilir. Kısa süreli sağanak yağışların
145
parçalardan meydana gelir. Üst kısmı karnıbahara benzer. Güneş değen kısımları parlak, beyazdır. Tabanı görece koyu renkli ve düzdür. Güneş ışığı altına ulaşmayabilir .
ardından güneş açabilir.
Kümülonimbü s
cumulonimbu s Cb
13.000 ft (4 km) altı – Alçak, orta ve yüksek
Dikey olarak dağ veya kule şeklinde uzayan, ağır ve yoğun bir buluttur. Üst kısmı örs şeklinde lifli uzantılara sahip olabilir. Tabanı koyu renkli ve fırtınalıdır. Alt kısmında Cu ve Sc gibi başka bulutlar bulunabilir.
Yıldırım, dolu ve şiddetli yağış görülebilir.
Bunların haricindeki bazı önemli bulut tipleri şunlardır:
• Stratüs fraktüs ve kümülüs fraktüs: Ns ve As altında bulunan parçalı bulutlardır. Cb civarında da görülebilirler.  • Kastellanus: Kümülüs ailesinden küçük, kule şeklinde bulutlardır. Ortak bir taban üzerinde birleşirler ve orta seviyede oluştuklarında kararsız bir atmosferin habercisidirler.  • Lentikülaris: Lens şeklinde, daş üzerinde oluşan bulutlardır. Kuvvetli rüzgarlar nedeniyle oluşurlar ve “kararlı” bir atmosferin ve dağ dalgalarının habercisidirler.
146
Fotoğraflar
•  Süper hücre olarak bilinen bulut şekli
•  Alacakaranlıkta bulutlar
•  Duvar bulutu
•  Cumulonimbus
•  Cumulonimbus incus
•  Swifts Creek, Victoria, Avustralya’da kümülüsler (7)
147
KAR  Başlığın diğer anlamları için Kar (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kar kristalleri üzerinde ilk araştırmaları yapan ABD’li Wilson Bentley, elli yıl boyunca kar kristalinin 6.000 fotoğrafı çekmiştir.
Kar, bir yağış çeşididir.
Çok sayıda kar kristal çeşidi olmasına rağmen hepsi altı köşelidir. Kar tanelerinin kristal yapıları birbirinin tıpa tıp aynısı değildir. Mikroskopla büyütülen kar taneleri üzerinde yapılan araştırmalarda, kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlanmamıştır. Kar kristalleri üzerinde ilk araştırmaları yapan ABD’li Wilson Bentley, gördüğü muhteşem sanat karşısında adeta büyülenmiş ve elli yıl boyunca sürekli kar kristali fotoğrafı çekmiştir. Elde ettiği 6000 resim içinde kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlayamamıştır. Daha sonraları diğer bilim adamlarının sürdürdüğü çalışmalar neticesinde şimdiye kadar kar tanecikleri arasında aynı büyüklükte, aynı şekilde ve aynı sayıda su molekülü ihtiva eden iki kristal bile bulunamamıştır.
Karla kaplı ağaçlar.
148
Kar yağışının görüldüğü yerler: ██ Her yıl deniz seviyesinden 1.000 metrelik rakımın altında kar yağar. ██ Her yıl deniz seviyesinden 1.000 metre yükseklikte kar yağar, ancak deniz seviyesinden 1.000 metrelik rakımın altında kar yağabilir. ██ Sadece deniz seviyesinden 1.000 metre yükseklikte kar yağar. ██ Kar yağışı görülmez.
Kar kristallerinin şekillerinin çok fazla çeşitlilik göstermesi, popüler olan “birbirine benzer iki tane yok” ifadesine yol açmıştır. İstatistik olarak mümkün olmasına rağmen, yere inerken kristalin maruz kaldığı sıcaklık ve nem çok fazla değişkenlik gösterdiği için aynı şekilde iki kristal oldukça ender oluşur. 1885 yılından itibaren mikroskopla fotoğraflama yöntemi ile ikiz kar kristali arama girişimleri sonucunda bugün binlerce kar kristalinin farklı varyasyonlarını bilmekteyiz. Aynı koşullarda oluşan kar kristallerinin birbirlerine benzer olmaları, oluşum ortamları birbirine ne kadar çok benzerse, o kadar olasıdır. Birbirinin aynısı iki kar kristali 1988 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Wisconsin eyaletinde tespit edilmiştir.
Büyük Britanya Adası’nın tamamı karlarla kaplı iken çekilmiş bir uydu fotoğrafı.
Çapları 2-4 mm, ağırlıkları ise yaklaşık 0,005 gram olan kar tanecikleri havanın gösterdiği direnç sebebiyle süzülerek (limit hızla) yere inerler. Bu inme sırasında tanecikler birbirlerini ittiklerinden yapışmazlar. Özelliklerini koruyarak yere inerler. Bunlar güneş ışığını tamamen yansıttıkları için beyaz olarak görülürler. Kar yağışı genellikle hava sıcaklığı -4 °C ilâ -20 °C arasındayken olur. Bu yağış, sıcaklık sıfırın altında birkaç derece olduğunda ağır, nemli, ebatları bir santimetreye ulaşan parçalar halinde gerçekleşir. “Lapa lapa kar yağması” tabiri bu durum için kullanılır. Atmosfer ile toprağın sıcaklıkları eşit olursa yüzeye ulaşan kar hemen erimez. Toprak sıcaklığı atmosfer sıcaklığının üzerinde ise, yere düşen kar kısa sürede erir.
149
Dünya üzerinde bir bölgede, kar yağışı olma ihtimali, o bölgenin ekvatordan uzaklık ve deniz seviyesinden yüksekliği ile doğru orantılıdır. Buna rağmen ılıman bölgelerin kara iklimi görülen kısımlarında, ekvatordan uzaklık ve denizden yükseklik şartları yeterli durumda olmasa bile, kar yağışı görülür. Yapılan araştırmalarda bütün yağışların altı veya sekizde birinin kar olarak gerçekleştiği anlaşılmıştır. Karın, tarım toprağını koruması ve nemli tutmasında önemi büyüktür. Kar, yeryüzü ve yeraltı su rezervlerinin ana kaynağıdır.
Kar, -8 °C’de, bitkilerin üzerinde ince bir hava tabakası bırakarak, bu bölgeyi 0 °C olacak şekilde örter. Kış boyunca toprak ve bitkileri donmaktan koruyan kar, ilkbaharda sıcaklığın artmasıyla eriyerek nehirlere ulaşır. Ayrıca kışın yağan ve dörtte üçü üst kısımlarda kalan kar, yaz kuraklığına karşı da toprağı ve bitkileri korumuş olur. Karda bulunan amonyak, kar erimesiyle birlikte toprakta kalır. Bu amonyak, azot bakterileri tarafından kalsiyum nitrat gibi azot tuzlarına çevrilerek bitkilerin azot ihtiyacını karşılar.
Kar tanelerinin kristalizasyonu
SEM ile çeşitli ölçeklerde görüntülenen kar tanesi. Ortam sıcaklığı kristal yapının oluşum morfolojisini belirleyen etmendir.
150
Genellikle çapları 2-4 mm, ağırlıkları ise yaklaşık 0,005 gram’dır. Kar tanesi, oluşmaya başladığı zamanki sıcaklığa ve neme göre şekil alır. Nadiren yaklaşık -2 ° C derecede kar taneleri simetrik üçgen şeklinde oluşur. Kar tanelerinin çoğu çıplak gözle düzensiz görünür, ama resimlerde şekillerin çekiciliği nedeniyle mükemmele yakın görülebilir. İnce ve düz şekilli kristaller hava 0 ° C ila -3 ° C arasında oluşur. -3 ° C ila -8 ° C arasında kristaller iğne, içi boş sütunlar veya prizmalar (uzun ince kalem şekli) şeklinde oluşur. -8 ° C. ila -22 ° C arasında tabak şekline döner ve bazen dallı ve dendritik özellikler taşır. Sıvı ile buz arasındaki buhar basıncının maksimum farkı yaklaşık -15 ° C derecede görülür ve bu ısıda kristaller sıvı damlacıklarını tüketerek hızla büyürler. -22 ° C derece altında kristaller sütun şekline girer ancak çok daha karmaşık büyüme modellerine de sahiptir. Sütunlar, düzlemler, yan-düzlemler, kurşun-rozetler gibi şekiller oluşur. Eğer bir kristal yaklaşık −5 °C derecede sütun şeklinde bir büyüme eğiliminde ise, bu sütunlar daha sıcak bir havaya rastladığında sütunun sonunda bir tabak-plaka veya dendritik şekiller oluşur, ve bu kristallere “şapkalı sütun” denir.
• Kar ayakkabısı
Çiy
Bir örümcek ağındaki çiy taneleri.
Çiy, atmosferik sınır tabakadaki hava parselinin aktüel buhar basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait doymuş buhar basıncından daha yüksek olması sonucu, havadaki su buharının soğuk yüzey ve/veya cisim üzerinde yoğunlaşarak sıvı faza geçmesidir. Bahar aylarında bulutsuz gecelerde gerçekleşen radyasyon kaybı, yeryüzeyine temas eden ince bir hava tabakasında fazlaca soğumaya neden olur ve çiy de genellikle bu durumda -nem, sıcaklık ve basınç koşulları da uygunsa- gerçekleşir. Yer/cisim sıcaklığı donma seviyesinin altında ise, çiy yerine kırağı gerçekleşir. Çiy, meteoroloji biliminde yağış kategorisine girmez. Hatta klimatolojik rasat cetvellerinde meteorolojik hadise değil, müşahede olarak rapor edilir.
İlkbahar veya yaz mevsiminde sabahları cisimlerin üzerinde, bahçedeki bitkilerin yapraklarında su damlacıkları oluşur. Bu damlacıklar yağmur damlası değildir, geceleri havanın soğumasıyla havada bulunan su buharının yoğuşarak oluşturduğu damlacıklardır.
151
Otların üzerindeki çiy
İşbâ ya da çiy noktası, bir gaz içinde bulunan serbest nemin içinde bulunduğu veya etrafında bulunduğu cisimlerin yüzeyinde yoğunlaşarak su (sıvı) durumuna geçmeye başladığı sıcaklık derecesidir.
Çiy noktası havanın içerdiği nemi belirtmek için de kullanılır. Havanın sıcaklığı düştükçe, su buharından yeterli miktarda enerji serbest bırakılır ve bu da yoğunlaşmaya yani sıvılaşmaya neden olur. Bu işlem buharlaşma sürecinin tersidir. Başka bir değişle, havanın sıcaklığı düştükçe içinde bulunan oransal nem artarak %100’e ulaştığında yoğunlaşma başlar. Oransal nemin %100’e ulaştığı sıcaklık değeri çiy noktası indeksini gösterir. Çiy noktasının artması havadaki nem miktarının da arttığı anlamına gelir. Oransal nem artıyorsa sıcaklık ve nem de artıyor demektir.[2] Konu başlıkları
• 1 İnsan üzerindeki etkileri • 2 Hesaplanması • 3 İç bağlantılar
İnsan üzerindeki etkileri
İşbâ dereceleri insanların sıcaklığı nasıl hissettiklerini göstermek için de kullanılmaktadır. Aşağıdaki çizelge buna ilişkin bilgiler vermektedir:
Çiy noktası
sıcaklığı °C
İnsandaki etkisi
32,2 °C’deki Havadaki
Göreceli Nem >24 °C Aşırı rahatsız edici  %62
21 – 24 °C Çok nemli, çok rahatsız edici  %52 – %60
18 – 21 °C Birçok kişi için rahtsızlık verici  %44 – %52
16 – 18 °C Çoğunluk için rahat bir hava  %37 – %46
13 – 16 °C Rahat  %31 – %41
10 – 12 °C Çok rahat  %31 – %37
152
<10 °C Kuru hava  %30
Hesaplanması
Çiy noktasının Santigrat cinsinden değerini hesaplamak için:
• Tc = Santigrat cinsinden Çiy noktası • T = Santigrat cinsinden sıcaklık • RH = % olarak görece nem
Yeraltı suyu
Yeraltı suyu birçok şehrin, havzanın ve sanayi tesisinin su ihtiyacını karşılamak üzere faal durumda olan doğal su kaynağıdır.
Yeryüzüne düşen yağışların bir bölümü bitkiler tarafından tutulmakta, bir bölümü toprak tarafından emilmekte, bir bölümü yüzeysel akıma geçerek akarsulara kavuşmakta, bir bölümü de yüzeyden alta doğru sızarak muhtelif derinliklerde kayaların çatlaklarında, çeşitli boyuttaki kum, mil ve çakıl gibi malzemelerin arasındaki boşluklarda depolanmaktadır. Yeraltındaki boşluk veya gözeneklerde tutulan suya “yeraltı suyu” denilmektedir. Yeraltı suyu dünyanın tatlı suyunun yaklaşık olarak %22’sini sağlar. Hidrolojik döngünün bir parçasıdır. Yeraltı suyunun kaynakları yağışlar, okyanuslar, ırmaklar, göller, bataklıklar, yapay gölcükler ve su arıtma sistemlerinden oluşur.
Konu başlıkları
• 1 Akifer • 2 Yeraltı sularının hareketi • 3 Yeraltı sularının fiziksel-kimyasal özellikleri
Tatlı su
153
Küçük bir İsviçre köyündeki tatlı su kaynağına bağlı bir çeşme. Önünde ise Anadolu’da yalak olarak adlandırılan taştan yapılmış küçük su havuzu yer almaktadır. Başlığın diğer anlamları için Su (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Tatlı su, suyun içilebilir nitelikte olduğunu anlatmaktadır. Suyun acı ya da tuzlu olmaması durumunu ifade etmektedir. Ekolojik döngü ile doğada oluşabileceği gibi insan yapımı gölet ve sarnıçlarda biriktirme, damıtma yoluyla da elde edilebilir. Yeryüzünün yüzeye yakın katmanlarında ya da yüzeyinde, doğal süreç içerisinde yağmur ve eriyen kar sularından oluşabileceği gibi, yüzey altı (yeryüzünün dış katmanı, Yerkabuğu) içerisinde yine doğal süreçte damıtılıp arındırılmış suyun tekrar yeryüzüne çıkması ya da çıkarılması ile de elde edilebilir. Tatlı su kaynakları olarak;
• Yer altı suları, • Kaynak suları, • Akarsular, • Göl ve göletler, • Denizler sayılabilir.
Tatlı su, içerisinde yeryüzünün dış katmanlarında bulunan tamamen çözünmüş mineraller ve ayrıca  %1’den daha az miktarda çözünmüş tuz barındırabilir.
Su tuzluluğu
Tatlı su Acı su Tuzlu su Salamura
< 0.05% 0.05 – 3% 3 – 5% > 5%
< 0.5 ‰ 0.5 – 30 ‰ 30 – 50 ‰ > 50 ‰
154
Akifer
Akifer
Akifer, yeraltı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamına akifer denir. İçlerine suyun serbestçe girebileceği veya hareket edebileceği boyutta ve miktarda birbiriyle bağlantılı boşluk içeren kayaçlardan oluşmuş geçirimli kesimlerdir.
Yeraltı sularının hareketi
Yeraltı suyunun aşağı yönlü hareketi için gereken enerjiyi yer çekimi sağlar. Yeraltı suları yeryüzünde akan suların aksine çok yavaş hareket ederler. Bu nedenle yeraltı sularının hızı bir günde veya bir yılda alınan yol olarak m/yıl şeklinde ifade edilir. Yeraltı sularında hareket yavaş olduğu için akış düzgündür.
Yeraltı sularının fiziksel-kimyasal özellikleri
Yeraltı sularının fiziksel ve kimyasal özellikleri incelendiğinde bazı ayırıcı özellikler bulunduğu dikkat çeker. Bunlardan fiziksel özellikler arasında en dikkat çekici olanlar sıcaklık, akış hızı, basınç durumu ve seviye değişmeleri gibi özelliklerdir. Yeraltı suları tıpkı yerüstü sularında olduğu gibi saf değildir.
Erimiş bazı kimyasal maddelerle karışık olarak bulunurlar. Hemen bütün yeraltı sularının kimyasal bileşimlerinde az çok belli oranlarda elementler bulunur. Bunlar; Kalsiyum karbonat, kalsiyum sülfat, sodyum klorür, demir, kükürt, azot ve silisyum gibi elementlerdir.
Kaynaklar
Yeraltı suyunun topoğrafya üzerinde akışa geçtiği ya da süzüldüğü yerlere “kaynak” denir.
155
Kaynak Sınıflandırılması
• Süreklilik Durumuna Göre Kaynaklar • Konumlarına Göre Kaynaklar • Jeolojik Özeliklerine Göre Kaynaklar • Akifer Tiplerine Göre Kaynaklar • Yeryüzüne Çıkış Şekline Göre Kaynaklar • Sıcaklıklarına Göre Kaynaklar • Sularının Kimyasal Bileşimine Göre Kaynaklar
Yağmur
156
Yağmur yağışı.
Yağmur,bulutlardan su şeklinde yağan yağış biçimidir. Yağmur taneleri düşme esnasında kuru havadan geçerken bir kısmının veya tamamının buharlaşması sonucu bulut tabandan aşağı doğru sünüyormuş gibi görünür buna virga denilir. Bilim adamlarının yağmurun oluşumu ve yağışı ile ilgili açıklamaları Bergeron Süreci olarak adlandırılır. Ayrıca yazın bazı günlerde bulut olduğu halde yağmur yağmamasının sebebi hava kütlesinin taşıdığı toplam su miktarının az olması sebebiyle yeterince yağış yapacak kadar yoğunlaşmamasıdır. Yapay yağmurlar ise havanın bulutlu olduğu günlerde bulutlara gümüş iyodür bulutu sıkılarak yağdırılır. Havada bulut olmazsa asla yapay yağmur yağdırılamaz.
Jeotermal enerji
Sürdürülebilir enerji
Yenilenebilir enerji
• Akıntı enerjisi • Anaerobik arıtma • Biyokütle • Jeotermal • Hidroelektrik • Güneş • Gelgit • Rüzgâr
Enerji tasarrufu
• Kojenerasyon • Enerji verimliliği • Jeotermal • Yeşil bina • Mikrojenerasyon • Pasif güneş bina
157
• Rankine çevrimi
Sürdürülebilir ulaşım
• Karbon nötr yakıt • Elektrikli araç
• Yeşil araç • Plug-in hibrid
• g • t • d
Yenilenebilir enerji
• Biyoyakıt • Biyokütle • Jeotermal • Hidroelektrik • Güneş enerjisi • Gelgit enerjisi • Dalga gücü • Rüzgar enerjisi
• Ülkelere göre liste
Jeotermal (jeo-yer, termal-ısı anlamına gelir) yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal enerji de bu jeotermal kaynaklardan ve bunların oluşturduğu enerjiden doğrudan veya dolaylı yollardan faydalanmayı kapsamaktadır. Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmez, ucuz, güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil bir enerji türüdür.
Jeotermal kaynaklar ile;
1. Elektrik enerjisi üretimi, 2. Merkezi ısıtma, merkezi soğutma, sera ısıtması vb. ısıtma/soğutma uygulamaları,
158
3. Proses ısısı temini, kurutma işlemleri gibi endüstriyel amaçlı kullanımlar, 4. Karbondioksit, gübre, lityum, ağır su, hidrojen gibi kimyasal maddelerin ve minerallerin üretimi, 5. Termal turizm’de kaplıca amaçlı kullanım, 6. Düşük sıcaklıklarda (30 °C’ye kadar) kültür balıkçılığı, 7. Mineraller içeren içme suyu üretimi,
gibi uygulama ve değerlendirme alanlarında kullanımlar gerçekleştirilmektedir.
Yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmez bir enerji kaynağı olması; Türkiye gibi jeotermal enerji açısından şanslı ülkeler için bir özkaynak teşkil etmesi; temiz ve çevre dostu olması; yanma teknolojisi kullanılmadığı için sıfıra yakın emisyona sebebiyet vermesi; konutlarda, tarımda, endüstride, sera ısıtmasında ve benzeri alanlarda çok amaçlı ısıtma uygulamaları için ideal şartlar sunması; rüzgar, yağmur, güneş gibi meteoroloji şartlarından bağımsız olması; kullanıma hazır niteliği; fosil enerji veya diğer enerji kaynaklarına göre çok daha ucuz olması; arama kuyularının doğrudan üretim tesislerine ve bazen de reenjeksiyon alanlarına dönüştürülebilmesi; yangın, patlama, zehirleme gibi risk faktörleri taşımadığından güvenilir olması; % 95’in üzerinde verimlilik sağlaması; diğer enerji türleri üretiminin (hidroelektrik, güneş, rüzgar, fosil enerji) aksine tesis alanı ihtiyacının asgari düzeylerde kalması; yerel niteliği nedeniyle ithalinin ve ihracının uluslararası konjonktür, krizler, savaşlar gibi faktörlerden etkilenmemesi; konutlara fuel-oil, mazot, kömür, odun taşınması gibi problematikler içermediği için yerleşim alanlarında kullanımının rahatlığı; gibi nedenlerle büyük avantajlar sağlamaktadır.
Yağmur, kar, deniz ve magma sularının yeraltındaki gözenekli ve çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek oluşturdukları jeotermal rezervleri, yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam ettiği müddetçe yenilenebilir ve sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa süreli atmosfer koşullarından etkilenmezler. Reenjeksiyon, jeotermal rezervuarlardan yapılan sondajlı üretimlerde jeotermal akışkanın çevreye atılmaması ve rezervuarı beslemesi bakımından, işlevi tamamlandıktan sonra tekrar yeraltına gönderilmesi işlemidir. Reenjeksiyon birçok ülkede yasalarla zorunlu hale getirilmiştir.
İtalya’da Larderello sahasında 1904 yılından beri, Kaliforniya’da Geyser sahasından 48 yıldır jeotermal elektrik enerjisi üretilmektedir. 1890’dan beri Boise, Idaho’da (ABD) ve 1934’den bu yana Reykjavik’de (İzlanda başkenti) jeotermal kaynaklı merkezi ısıtma sistemi bulunmaktadır. Ayrıca, Paris banliyölerinde 85.000 konut jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır.
Jeotermal enerjinin tarihçesi
• M.Ö. 10000: Jeotermal akışkandan Akdeniz Bölgesi’nde çanak, çömlek, cam, tekstil, krem imalatında yararlanılmaktaydı. • M.Ö. 1500: Romalılar ve Çinliler doğal jeotermal kaynakları banyo, ısınma ve pişirme amaçlı olarak kullanıyorlardı. • 630: Japonya’da kaplıca geleneği yaygınlaştı. • 1200: Jeotermal enerji ile mekân ve su ısıtması yapılabileceği Avrupalılar tarafından keşfedildi. • 1322: Fransa’da köylüler doğal sıcak su ile evlerini ısıtmaya başladı. • 1800: Yine Fransa’da yerleşim birimlerinin jeotermal enerji ile ısıtılması yaygınlaştı. • 1800: ABD’de kaplıca turizmi hızla yaygınlaşmaya başladı.
159
• 1818: İtalya’da yerleşik Fransız asıllı sanayici Francesco Giacomo Larderel ilk defa jeotermal buhar kullanarak borik asit elde etti. • 1833: Paolo Savi tarafından İtalya’daki Larderello Bölgesi’nin altındaki jeotermal rezervuarın yayılımı araştırıldı. • 1841: Larderello’da yeni teknikler kullanılarak jeotermal kuyularının açılmasına başlandı. • 1860: Kaliforniya eyaletinde The Geysers bölgesinde jeotermal kaynağını değerlendirmeye dönük tesisler açıldı. • 1870: ABD’de kaplıca ve benzeri yerlere büyük talep doğdu. • 1891: Idaho eyaletinin Boise şehrinde (ABD) ilk jeotermal bölgesel ısıtma sistemi uygulaması gerçekleşti. • 1900: Kaliforniya eyaletinin Calistoga bölgesinde otuzdan fazla kaplıca merkezi açıldı. • 1904: İtalya’da Larderello’da jeotermal buhardan ilk elektrik üretimi sağlandı. • 1920: Kaliforniya eyaletindeki The Geysers tesislerinde ilk jeotermal kuyular açıldı. • 1929: Oregon eyaletinde (ABD) Klamath Falls’da evler jeotermal enerji ile ısıtılmaya başlandı. • 1930: İzlanda’da büyük ölçekli merkezi ısıtma projesi çalışmaları başladı. • 1930: İzlanda, ABD, Japonya ve Rusya’da jeotermal akışkanın kullanımı yaygınlaştı. • 1943: İtalya’da Larderello’da jeotermal sahasından elektrik üretimi 132 MWe kapasiteye erişti. • 1945: Süt pastörizasyonunda ilk kez jeotermal akışkandan yararlanıldı. • 1945: ABD’de buzlanmaya karşı yer ısıtmasında, hacim ısıtmasında ve sera ısıtmacılığında jeotermal ısı kullanıldı. • 1958: Yeni Zelanda’da Flash Metodu ile jeotermal elektrik üretimine başlandı. • 1960: Kaliforniya, The Geysers jeotermal alanında ticari elektrik üretimi için ilk kez kuru buhar kullanıldı. • 1963: Türkiye’de ilk jeotermal sondaj kuyusu Balçova, İzmir’de açıldı. • 1966: Japonya’da ilk jeotermal elektrik santrali kuruldu. • 1968: Türkiye’de Kızıldere, Denizli jeotermal alanının keşfedilmesiyle elektrik üretimi amaçlı ilk jeotermal kuyunun inşaatına burada başlandı. • 1969: İkincil çevrim jeotermal teknolojiler Kaliforniya’da başarı ile uygulandı. • 1969: Fransa’da büyük jeotermal ısıtma projeleri başladı. • 1970: Çin’de ilk kez elektrik üretiminde jeotermal akışkandan yararlanıldı. • 1975: Kaliforniya’da The Geysers jeotermal alanındaki kaynaklardan 500 Mwe’lık elektrik üretimi kapasitesine ulaşıldı. • 1978: Nevada eyaletinde (ABD) ilk jeotermal gıda kurutma tesisi kuruldu. • 1978: New Mexico eyaletinde (ABD) kızgın kuru kayada jeotermal rezervuar oluşturulup test edilmeye başlandı. • 1979: Endonezya’da ilk jeotermal elektrik üretimi gerçekleştirildi. • 1980: ABD’nin batı eyaletlerinde pek çok yeni jeotermal elektrik santralleri kuruldu. • 1981: Hawaii eyaletinin (ABD) Puna bölgesinde kurulan jeotermal tesisler faaliyete geçti. • 1982: Türkiye’de Germencik, Aydın jeotermal alanı keşfedildi. • 1983: Türkiye’de kuyu içi eşanjörlü ilk jeotermal ısıtma sistemi Balçova, İzmir’de kuruldu. • 1984: Türkiye’nin ilk ve Avrupa’nın İtalya’dan sonra ikinci jeotermal enerji santrali (20.4 MWe kapasiteli) Kızıldere, Denizli’de hizmete açıldı. • 1984: Oregon eyaletinde (ABD) mantar yetiştiriciliğinde jeotermalden yararlanıldı. • 1985: Jeotermal elektrik santrallerinde dünya çapında yaklaşık 2.000 MW’lık elektrik üretim kapasitesine ulaşıldı. • 1987: Nevada’da jeotermal akışkan altın madenciliğinde kullanıldı.
160
• 1987: Türkiye’nin ilk jeotermal merkezi ısıtma sistemi Gönen, Balıkesir ve Kozaklı ‘da işletmeye açıldı. • 1990: ABD’de jeotermal elektrik üretimi kurulu kapasitesi 3.000 MWe’e yükseldi. • 1992: Dünya’da 21 ülkede jeotermal elektrik üretimi toplam yaklaşık 6.000 MWe’e ulaştı. • 1996: Türkiye’de 15.000 konut ana kapasiteli Balçova, İzmir jeotermal merkezi ısıtma sistemi devreye girdi. • 2000: Tüm dünyada jeotermalden yaklaşık 8000 MWe jeotermal elektrik üretimi ve 17.000 MWt civarında jeotermal kaynaklar doğrudan kullanımı gerçekleştirildi. • 2001: Türkiye’nin jeotermal kurulu ısıtma gücü 493 MWt’e ulaştı. Türkiye böylece jeotermalin elektrik dışı uygulamalarda dünyanın 5. büyük ülkesi durumuna geldi. • 2009: Türkiye’nin en büyük jeotermal santrali olan (47,4 MWe) Aydın-Germencik Jeotermal Enerji Santrali’nin devreye alımı gerçekleştirildi.
Türkiye’de jeotermal enerji kaynakları ve kullanımı
Türkiye’de jeotermal enerji tespitine ve bu enerjinin kullanımına dönük çalışmalar özellikle İzmir ve Ege Bölgesi’nin bazı diğer noktalarında ilerlemiştir. İzmir’in Balçova ve Narlıdere ilçelerinde halen yaklaşık 15 bin konut jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. Seferihisar, Dikili, Bergama, Çeşme, Aliağa, Urla, Güzelbahçe, Bayındır, Menderes, Kemalpaşa ve Kozaklı ilçelerinde de varlığı bilinen jeotermal kaynaklarının kullanılması halinde, sadece İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde 220 bin konutu ısıtabilecek kapasiteye ulaşılabileceği hesaplanmaktadır. Ancak atılan adımlar (İzmir Jeotermal A.Ş. gibi) doğalgaz dağıtım çalışmalarına kıyasla daha yavaş yürümekte, resmi enerji politikalarının zorlayıcı etki yaratan düzenlemeleri de devreye girdiğinde, jeotermal enerji altyapı çalışmalarını caydırıcı unsurlar giderek belirginleşmektedir. Dış etkenlere bağımlılıkla eşdeğer doğalgaz kullanımını asgariye indirerek, teknolojisi ve insan kaynakları halihazırda mevcut yerli jeotermal enerjinin ön plana çıkarılmasına yönelik çabalar pek çok ilgili çevre tarafından ısrarla sürdürülmektedir. Bu bağlamda, yıllardır Jeotermal Yasası (Teklif) çıkarılmasına uğraşılmış ve bu yasa yönetmeliği ile birlikte 13.06.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Diğer ülkelere oranla daha şanslı bir konumda olan Türkiye’nin jeotermal potansiyeli gelişen jeofizik yöntemlerle ortaya çıkarılmış olacaktır.
161
İNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN SU
Ne kadar su içmeliyiz?
Her nefes alıp vermede, terleme ile, idrar ve dışkılama yoluyla vücuttan sürekli su kaybı gerçekleşir. Özellikle sıcak ve nemli havalarda, yüksek efor gerektiren aktivitelerden sonra vücuttan su kaybı artar. Yaşam için gerekli tüm vücut fonksiyonlarının çalışması ve su kaybının önlenmesi için sürekli olarak suya gereksinimimiz olduğu açıktır.
Günlük su ihtiyacı, vücudun içerdiği su miktarına ve harcadığı enerjiye bağlı olarak değişir.
Yetişkinlerin vücudunda %55-75, yeni doğan bebeklerin vücudunda ise %75-80 oranında su bulunur. Yaş ilerledikçe vücudun su oranı azalır fakat artan vücut ağırlığı ve enerji harcaması sebebiyle su gereksinimi artar.
Yetişkinlerde harcanan her kalori başına 1-1,5 mililitre (ml) suya gereksinim vardır. Örneğin; 3000 kalori harcayan yetişkin bir erkeğin sıvı gereksinimi 3-4,5 litredir.
Bebek ve çocukların sıvı gereksinimi ise harcanan her kalori için 1,5 ml’dir. Örneğin; 1200 kalori harcayan 10 yaşındaki bir çocuğun su ihtiyacı 1,8 litredir.
Hamilelik döneminde enerji ve besin öğeleri gereksinimi artar. Kan hacminin artması, amniyotik sıvının oluşması su gereksinmesinin artması için başlıca sebeplerdir. Anne adayının hamilelikten önce alması gereken su miktarına en az 0,5-1 litre ilave gerekir. Ortalama 3-3,5 litre hamile bir bayanın ihtiyacı olan su miktarıdır.
Sıvı ihtiyacı nasıl karşılanmalıdır?
Suyun en temel kaynağı içme suyudur. Bunun dışında birçok yiyecek ve içecek sıvı ihtiyacımızı karşılamamız için iyi birer kaynaktır. Özellikle taze sebze ve meyveler, suyun diğer önemli kaynaklarıdır. Metabolizma da bir miktar su üretir ancak bu ihtiyacın çok küçük bir bölümünü karşılayabilir. Günlük su ihtiyacının ancak %20’si yiyeceklerden, %20’si de su dışındaki içeceklerden sağlanabilir. Günlük su ihtiyacımızın yarısından fazlası (%50-60 kadarı) doğrudan su içerek sağlanmalıdır.
162
Su gereksinimini karşılamak için en ideal oran; %60 doğrudan sudan, %40 ise yiyecek ve içeceklerden olmalıdır.
3 litre sıvı ihtiyacı olan bir yetişkinin en az 1,5 litre su içmesi gerekir. 2 litre sıvı ihtiyacı olan bir çocuğun en az 1 litre su içmesi gereklidir.
Kadın ve erkek ve çocuklar için günlük ortalama önerilen su tüketimi şu şekildedir;
• Kadın: 10 bardak, • Erkek: 14 bardak • Çocuk: 6-8 bardak
Kilo fazlası olan kişilerin bu miktara; her fazla 5 kiloları için ilave 1 bardak su eklemeleri gerekmektedir.
Sıvı kaybı ile sıvı alımı dengelenmelidir
Vücuda alınan su ile kaybedilen suyun her zaman dengeli olması vücudun sağlıklı olması için çok önemlidir. Örneğin yaz aylarında açık havada uzun saatler antrenman yapan bir atlet, terleme yoluyla saatte 1 litreye yakın su kaybeder. Bu nedenle sporcuların günlük içeceği su miktarı kaybettiği sıvılar da göz önünde bulundurularak hesaplanmalıdır.
Su içmek için asla susamayı beklemeyin!
Susamak vücudun su kaybettiğinin en önemli göstergesidir. Susama hissi vücuttan 0,5 ila 1 litre su kaybedildiğinde gelişir. Susama, su ihtiyacının arttığını gösterir ancak bu sistem; yaşlılarda, sıcak havalarda, çocuklarda, hastalık durumlarında ve ağır fiziksel aktivite durumlarında çalışmayabilir. Bu nedenle susamayı beklemeden su içilmelidir. Saatte 1 bardak su içmek, su ihtiyacını karşılamak için en ideal yöntemdir. İhtiyaçtan fazla su içildiğinde böbrekler aracılığı ile su kolayca atılabilir ancak ihtiyacı karşılayacak kadar su içmeye özen gösterilmelidir.
Sudaki minerallerin vücuda olan yararları
163
Kaynak ve doğal mineralli suyun tanımı, sudaki minerallerin faydalarını daha iyi anlamamızı sağlamaktadır.
İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte bulunan tanıma göre, kaynak suları; jeolojik koşulları uygun jeolojik birimlerin içinde doğal olarak oluşan, bir veya daha fazla çıkış noktasından yer yüzüne kendiliğinden çıkan veya teknik usullerle çıkartılan ve bu yönetmelikte izin verilenler dışında her hangi bir işleme tabi tutulmaksızın Ek-1’ deki nitelikleri taşıyan, etiketleme gerekliliklerini karşılayan ve satış amacı ile ambalajlanarak piyasaya arz edilen yer altı sularıdır.
Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmeliğe göre, doğal mineralli su: Yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde uygun jeolojik şartlarda doğal olarak oluşan, bir veya daha fazla kaynaktan yeryüzüne kendiliğinden veya teknik usullerle çıkartılan, mineral içeriği, kalıntı elementleri ve diğer bileşenleri ile tanımlanan, her türlü kirlenme risklerine karşı korunmuş bu Yönetmeliğin 5 inci, 6 ncı ve 7 nci maddelerinde belirtilen özellikleri haiz olan ve 8 inci madde gereği onaylanan yeraltı sularıdır.
Vücudun kendi kendine oluşturamadığı inorganik maddeler olan mineraller, vitaminlerin vücutça en fazla ihtiyaç duyulan bölgelere etkin bir şekilde ulaşmalarını sağlarlar. Dolayısıyla insan vücudunun en az vitaminler kadar minerallere de ihtiyacı vardır. Su ise en doğal mineral kaynağıdır.
Bazı mineraller vücudumuz için hayati öneme sahiptir
Yaşam kaynağı olan suyun içerisinde hayati önemi bulunan birçok mineral bulunur. Özellikle sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve fosfat gibi vücudumuz için hayati önemi olan mineraller suda doğal olarak bulunmaktadır.
Sudaki minerallerin bazıları ve vücuttaki işlevlerini kısaca özetleyecek olursak;
Sudaki kalsiyum: Kasların kasılıp gevşemesinde, kemik ve iskelet sağlığında, dişlerin oluşumunda önemli rol oynar. Kalsiyum ihtiyacı karşılanmazsa kemiklerde depolanmış kalsiyum kullanılmaya başlar ki bu durum zamanla kemik dokusunun zayıflamasına neden olur. Bu durum uzun süre devam ederse osteoporoz da denilen kemik erimesi riski artar. Kalsiyum tüm kasların kasılmasında rol oynayan kilit bir mineraldir. Kalsiyum eksikliğinde kas seğirmeleri, kasılma sorununa bağlı hareket güçlüğü gibi sorunlar görülebilir.
Sudaki magnezyum: Vücudun yaşam için enerji üretmesi gerekir. Bunun için metabolizmanın birçok kimyasal olayı gerçekleştirebilmesi gerekmektedir. Bu olayların tümünde magnezyumun kilit rolü bulunur. Kısaca magnezyum olmadan vücutta enerji üretimi mümkün değildir. Magnezyum, birçok enzimin yapısında bulunarak enerji üretimi, sindirim ve emilim gibi hayati olaylarda görev alır. Kalsiyum nasıl kas kasılmasında görevli ise magnezyum da kasların gevşemesinden sorumludur. Günlük hareketlerimiz kaslarımızın düzenli kasılıp gevşemesi ile mümkündür.
Sudaki potasyum: Potasyum, vücuttaki sodyum ile işbirliği yaparak vücudun su ve elektrolit dengesini sağlar. Kalp ritminin düzenlenmesini sağlayarak hayati bir rol üstlenir. Ayrıca potasyum tansiyonun dengelenmesinde hatta yüksek olan tansiyonun düşürülmesinde etkilidir. Aktivite
164
sonrası kasların toparlanması, kasılıp gevşemelerin ritminin düzenlenmesi yine potasyum yardımıyla gerçekleşir.
Sudaki florür: Kemik ve diş sağlığında faydalı etkilere sahiptir. Ancak suda yüksek oranda bulunması istenmez. Yüksek florlu sular (Litrede 1 miligram’dan fazlası yüksek florlu sudur) florizis hastalığına sebep olabilir.
Sudaki sodyum: Vücuttaki su ve elektrolit dengesinin sağlanmasında görevli en önemli mineraldir. Hücrelerden kana ya da kandan hücrelere madde geçişi sodyum sayesinde düzenlenmektedir. Özellikle yaz aylarında terleme ile vücuttan sodyum kaybı olmaktadır. Çok fazla sodyum atılırsa tansiyon düşüklüğü ve buna bağlı bayılmalar, halsizlik, yorgunluk gibi belirtiler görülebilir. Sodyum başta tuz olmak üzere hemen her besinde bulunur. Fazla sodyum alımı da; ödeme, tansiyonun yükselmesine ve böbreklerde fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Günlük 2-3 gram sodyum ihtiyacımız vardır. Su, çok az miktardaki sodyum içeriğiyle sodyum alımına çok fazla bir katkı yapmamakta ancak su ve elektrolit dengesinin sağlanmasında önemli rol oynamaktadır.
Vücuttaki su oranını korumak için su tüketim ipuçları
İnsan vücudunun su bileşimi; yaş, cinsiyet, boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve fiziksel aktiviteye göre değişmektedir.
Bebek ve çocukların vücudundaki su oranı yüksektir (%75-80 oranında) ve yaş ilerledikçe suyun yerini yağ dokusu almaya başlar. Dolayısıyla yaş ilerledikçe suyu daha çok tüketmek gerekir.
Yetişkinlerde vücut su oranı %55-75 aralığında değişir, ancak yaşlılarda % 50-55 civarındadır.
165
Özel durumlarda su gereksinimi artar
Sporcuların su oranının ise spor yapmayan kişilerden % 5-10 daha yüksek seviyede olması gerekmektedir. Yapılan egzersize bağlı olarak su tüketimi arttırılmalıdır. Egzersiz sırasında vücutta kaybedilen suyun ve minerallerin yerine konulması ve vücut su-elektrolit dengesinin tekrar sağlanması için yeterli su tüketimi şarttır. Su tüketimi egzersiz sonrasında olabileceği gibi, vücudu su kaybına hazırlamak adına egzersiz öncesinde hatta egzersiz esnasında da (15’er dakikalık aralıklarla yudum yudum su içilmesi şeklinde) olabilir.
Susamadan su içilmeli
Susamak, vücudumuzdaki sıvı miktarının azaldığına işaret eder. Susama hissi oluşmadan su içilmelidir. Aksi halde geri dönüşü zor sağlık problemleri oluşabilir.
Son yıllarda artan obezite nedeniyle aşırı yağ artışı ve vücut su oranlarında azalmalar dikkat çekmektedir. Bioelektrik empedans yöntemiyle çalışan ileri teknoloji cihazlarıyla yaptığımız ölçümler de bunun en önemli kanıtıdır.
Bazı insanlar su içmekte zorlandığını belirtmektedir. Vücuttaki su oranını korumak için suyu tüketmenin çok farklı yolları vardır. Su içmek için aşağıdaki önerilerimizden yararlanabilir, vücut su oranınızı koruyabilirsiniz.
Sporcularda Suyun Önemi
Sporda başarı ve yüksek performans için YETERİNCE SU İÇİN
Su, insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğedir. İnsan yemek yemeden haftalarca yaşayabilir, fakat susuz ancak birkaç gün yaşayabilir.
İnsan vücudunun yarıdan fazlasının sudan oluştuğunu hatırlayarak, hücrelerin yaşamsal faaliyetleri ve vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi, vücudun su dengesinin korunması ile mümkün olacağını vurgulamakta yarar vardır. Sporcuların su oranının ise standart kişilerden % 5 daha yüksek seviyede olması gerekmektedir.
166
Vücutta biriken toksinleri atmak ve vücudun ısı dengesini sağlamak için idrarla yaklaşık 1500, deri yoluyla 500, dışkı ve solunum ile 300’er ml (toplamda yaklaşık 2,5 lt) su kaybedilmektedir. Bu miktarlar sporcular için daha da fazladır. Kaybedilen suyun her an yerine konması yaşam ve performansın arttırılması için çok büyük önem taşımaktadır.
Yapılan egzersize bağlı olarak su tüketimi artırılmalıdır.
Vücutta egzersiz sırasında kaybedilen suyun yerine konulması ve tekrar vücut su dengesinin sağlanması için su içmek çok önemlidir. Su tüketimi, egzersiz sonrasında olabileceği gibi vücudun su kaybını önlemek için egzersiz öncesinde hatta egzersiz esnasında da (15’er dakikalık aralıklarla yudum yudum su içilmesi şeklinde) devam ettirilmelidir.
Susamak, vücudumuzdaki su kaybının başladığına işaret eder. Susama hissi oluşmadan önce su içmeye özen göstermek gerekir. Aksi halde geri dönüşü zor problemler yaşanabilir. Aşırı yağ artışı, vücut su oranlarında da azalmaya neden olmaktadır.
Sporcular için sıvı gereksinmesi enerji ihtiyacı ile paralel olarak hesaplanabilir. Enerji ve su gereksinmesi 1:1,5 (bire bir buçuk) oranında hesaplanır. Yani 3000 kalori ihtiyacı olan bir sporcunun 4500 ml yani 4,5 litre sıvı gereksinmesi vardır.
Bir sporcunun yanından ayırmaması gereken ilk şey su şişesidir.
Sporcular antrenmana vücutlarında yeterli miktardaki sıvı ile başlamalıdır. Kısaca sadece antrenman sonrasında değil öncesinde de yeterince sıvı almak çok önemlidir. Antrenmandan 2–3 saat önce 400–600 ml sıvı tüketimi yeterlidir. Bu sayede vücudun sıvı dengesi sağlanabilir ve idrarla fazla sıvının atılması için yüzücüye yeterli süre sağlanmış olur.
Antrenmana başlarken ve sonrasında 15–20 dakika aralıklarla 150–200 ml sıvı tüketimi antrenman sırasında kaybedilen sıvının yerine konmasını ve performansın devamlılığını sağlar.
Özetle; bir sporcu su içmek için asla susamayı beklememelidir. Ortalama her saat için 2 bardak su içmek bir sporcunun sıvı ihtiyacını karşılamaya yeter.
Dehidrasyon (Sıvı kaybı- vücuttaki su miktarının azalması)
Antrenmanlar ve yarışlar sırasında su dengesini koruyan yani hidrasyonu sağlayan sporcular optimal egzersiz performansına ulaşırlar. Dehidrasyonun performansı olumsuz yönde etkilediği unutulamamalıdır. Ayrıca sporcular için dehidrasyon, yaşamı tehdit eden sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması risklerini de arttırmaktadır.
Dehidrasyon nasıl takip edilir ?
Vücuttan su kaybı yani dehidrasyon, antrenman öncesi ve sonrası vücut ağırlığının ölçülmesi ile takip edilebilir. Antrenman öncesi ile sonrasındaki kilo arasındaki farkın 1,5 katı kadar sıvı alımıyla hidrasyon sağlanabilir. Gün içinde kilosu çok sık değişen bir sporcunun dehidrasyon riski taşıdığı unutulmamalıdır.
Ayrıca sporcular, idrar renklerine bakarak vücutlarındaki sıvının yeterli olup olmadığını kendileri anlayabilirler. İdrar renginin koyu sarı ve kahverengine yakın olması vücuttaki sıvı miktarının
167
yetersiz olduğunu yani dehidrasyonun varlığını göstermektedir. Dehidrasyon varsa sporcunun idrarı açık renk olana kadar sıvı tüketimi artırılmalıdır.
Bütün bu uygulamaların yanında bazı laboratuar testleri ile de hidrasyon durumu takip edilebilir. Ancak bu testlerin uygulanması pratik değildir.
Uygun hidrasyon için ilkeler (ACSM* önerileri)
• Egzersizden önce ve sonra tartılın (özellikle sıcak havalarda) • Egzersiz sırasında her 0,5 kg kayıp için 2 bardak sıvı tüketin • Müsabaka sırası ve öncesi sıvı tüketimini sınırlamayın • Antrenman ve müsabakadan 2 saat önce en az 1–2 bardak sıvı tüketin (240–480 cc) • Egzersizden hemen önce en az 120–240 cc sıvı tüketin • Antrenman ve müsabaka sırasında 15–20 dakika arayla en az 120–240 cc sıvı tüketin • Egzersizden sonra en az 240–480 sıvı tüketin • Yemekler arasında en az 240 cc sıvı tüketin • Sıvı kaybını karşılayan içecekler 80–120 mg sodyum/240 cc içermeli
Su içmek kilo vermeye yardımcı olur mu ? (olur)
Obezite yani şişmanlık çağımızın en büyük salgını olarak yaygınlaşıyor. Ülkemiz obezite konusunda dünyada 6. sırada yer alıyor. Obezitenin tedavisi önemli bir konu ancak obezitenin önlenmesi de öncelikli bir konu olarak önümüzde duruyor. Obeziteyi önlemek ve ideal kiloda olmak için çok az bir çaba ile yapabileceğimiz şeyler var.
Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve yeteri kadar su – sıvı üçlüsünün uyumu
Obezitenin önlenmesi için; yeterli ve dengeli beslenme, yeteri kadar su ve sıvı alımı ile düzenli egzersizin birlikte yaşam şekline dönüştürülmesi gerekiyor. Günümün hızlı yaşam koşullarında kişinin fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal dengesinde fiziksel boyutu oluşturan beslenme ve
168
hareket, ideal kilo yönetiminde yani şişmanlığın önlenmesinde çok etkili bir yer tutuyor. Bu açıdan değerlendirdiğimizde gereksinimimiz kadar su tüketmenin sağlıklı beslenmemizde ve ideal kilo yönetiminde oynadığı önemli ve zorunlu rolü hemen görürüz.
Su ve yağ arasındaki oransallık
Su, insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğedir. İnsan yemek yemeden haftalarca yaşayabilir, fakat susuz ancak birkaç gün yaşayabilir. Vücut bileşiminin önemli bölümü sudan oluştuğu için su beslenmemizde çok ayrı bir öneme sahiptir.
Vücutta yağ miktarının artışı ile birlikte su oranı da önemli ölçüde azalır. Zayıflamak için kalori kontrolü kadar su tüketiminin artırılmasının çok önemli etkisi bulunmaktadır. Kısacası yağ miktarı ile su miktarı arasında dikkate alınması gerekn bir orantı var.
Su iştah kontrolü sağlar
Sağlıklı beslenmenin gerçekleşmesi olarak adlandırdığımız; dengeli ve ölçülü şekilde vücudun gereksinimi kadar alınan besinlerin vücutta oluşan biyokimyasal etkileşimle işlev görmesi sürecinde, su anlamlı bir rol oynamaktadır. Suyun bu rolü ve yeterli alımı kişinin ideal kilo dengesini korunmasını sağlamaktadır
Sıvı kaybını karşılayan içecekler %6–8 karbonhidrat (glikoz-glikoz polimeri,
• fruktoz) içermeli, içecek serin olmalıdır • Bir bütün olarak baktığımızda su, vücut bileşimde kapladığı büyük yer ve yaşamsal oluşu yanında beslenmede tek başına değerlendirilen 6 temel besin öğesinden bir tanesidir.
‘Su iştah kontrolünü sağlar mı?’ sorusu diyetisyenlere yöneltilen sorular arasında önemli bir yer tutar. Kısa yanıt ‘evet sağlar’ şeklindedir.
Özellikle yemeklerden önce ve zamansız acıkma durumlarında içilen su, midede doygunluk hissinin oluşmasına yardım eder. Yemeklerden 15 dakika önce 1-2 bardak su içmek yenilen yemeğin porsiyonunu azaltmaya yardımcı olur.
Su metabolizmayı hızlandırır, kabızlığı önler!
Hücrelerin yaşamsal faaliyetleri, vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi vücudun su dengesinin korunmasıyla mümkündür. Fiziksel aktivitenin artışına paralel olarak içilen su miktarının artırılması, metabolizmayı hızlandırarak kilo vermeye yardımcı olur. Ayrıca yeterince su içen kişilerde bağırsak tembelliği ve buna bağlı kabızlık görülmez. Kabızlığın diyet yapan kişilerde sık görülen bir durum olduğu göz önünde bulundurulursa su içmenin kabızlığı önlediği gerçeği de akıllardan çıkarılmamalıdır.
Su içmek selülitleri azaltır
169
Selülit bir dolaşım bozukluğu hastalığıdır. Yeterince su içmeyen ve yağ depolamaya müsait kişilerde dolaşım yavaşlayarak özellikle kalça, basen ve bacak bölgesinde portakal kabuğu görünümünde yapılar oluşur. Selüliti önlemek için yeterince su içmek etkilidir; oluşan selülitlerin tamamen olmasa da derecesini azaltmak bol su tüketimi ile mümkün olmaktadır.
Kilo vermek için ne kadar su içilmelidir ?
Harcanan enerjiyle paralel olarak içilmesi gereken su hesaplanmalıdır. Genel olarak kadınların 2- 2,5 litre erkeklerin ise 3-3,5 litre su içmesi kilo verme amaçlı yapılan egzersiz ve diyete destek olmaktadır. Kişinin ideal kilosundan her 5 kilo fazlası için 1 bardak daha fazla su içmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kilo vermek için içilen suyun sıcaklığı önemli midir ?
Soğuk su metabolizma hızını az da olsa arttırır, ılık su ise bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlığın önlenmesine yardım eder. Suyun sıcaklığı kilo vermede doğrudan etkili değildir, bireylerin arzu ettikleri ve sevdikleri sıcaklıkta su içmesi daha önemlidir.
Su Tüketiminin Hastalıklar ile İlişkisi
Su Tüketiminin Hastalıklar ile İlişkisi
İnsan vücudunun canlı kalabilmesi ve hayatını devam ettirebilmesi için vücuttaki hücre, organ ve dokuların en çok suya ihtiyacı vardır. Özellikle bazı organ ve sistemler suyun çok ya da az alınmasıyla paralel olarak zarar görür ve işlevlerini yitirirler. Özellikle böbrekler, damarlar, deri, sindirim ve emilim organları susuzlukta ilk zarar gören organlardır.
Su ve böbrek sağlığı
Böbrekler kanın süzülmesinden ve zararlı maddelerin idrar ile atılmasından birinci derecede sorumlu organımızdır. Kanın süzülmesi sırasında vücuda faydası olan maddelerin atılmasına izin vermeyerek vücuda geri kazandırırken, toksik olabilecek birçok maddenin de atılmasını sağlayarak vücudu korurlar. Yaşa göre değişmekle birlikte böbrekler günde ortalama 150-200 litre kanı süzerler ve zararlı maddeleri yaklaşık 1,5 litre idrarla birlikte vücuttan uzaklaştırırlar. Vücudun sıvı dengesini sağlamak da bir anlamda böbreklerin görevidir. Yine böbreklerin en önemli görevlerinden birisi de vücudun su, tuz ve asit baz dengesini sağlamak böylece kan basıncını düzenlemektir.
Vücut yeteri kadar suyu bulamazsa ilk başta böbrekler zarar görür ve kan basıncı yani halk arasında bilindiği şekliyle tansiyon yükselir. Vücudun asit-baz dengesi bozulduğu için birçok sistem zarar görür ve sağlığımız olumsuz yönde etkilenir.
170
Yeterince su içmeyen bir kişide böbrek taşlarının görülme sıklığı daha fazladır. İdrarın yoğunluğunu azaltmak taş oluşumunu önler. Böbrek taşı olan bir kişinin taş gelişimini yavaşlatmak ve taşları büyümeden vücuttan uzaklaştırmak da yine bol su içerek sağlanabilir.
Böbrekleri korumak için her gün yeterince su içilmesi gereklidir ve ihmal edilmemelidir.
Su ve Hipertansiyon
Fazla tuzlu besinler tüketmek tansiyonun yükselmesi için en önemli sebeptir. Metabolizmasında yeterince su bulunan kişiler aldıkları fazla tuzu böbrekler aracılığı ile rahatlıkla vücuttan uzaklaştırabilirler ancak su tüketimi az kişilerde bu mümkün olmadığından kan basıncı yükselir ve ortaya kronik bir hastalık olan hipertansiyon çıkar.
Su ve kabızlık
Barsak hareketlerinin azalmasına bağlı olarak akut ya da kronik olarak dışkılama sıklığının azalması ve zor dışkılama kabızlık olarak ifade edilebilir. Kısaca söylersek bu durum bağırsakların yetersiz çalışması sonucu oluşan bir sorundur. Bağırsakların düzenli çalışması, toksik maddelerin vücuttan zamanında uzaklaştırılması için çok önemlidir. Ayrıca karın ağrısı, şişkinlik, gaz problemleri ve karın bölgesinde doluluk hissi yaratan bağırsak tembelliği, yaşam kalitesini bozan en önemli sağlık problemlerindendir.
Barsak hareketlerinin artması ve kabızlığın önlenmesi lifli beslenme ile birlikte bol su içerek sağlanabilir.
Su ve Deri sağlığı
Susuz kalan metabolizma ilk olarak cildin kuruması ve pul pul dökülmesi şeklinde belirti gösterir. Deri; tüm vücudu kaplayan, dış etkenlere karşı kalkan görevi üstlenen ve vücudun en çok alana sahip organlarından bir tanesi olarak önemli işlevleri yerine getirir.
Cildin elastikiyetinin sağlanması ve hücrelerinin sağlıklı olarak işlev görebilmesi için yeterince su içmek şattır.
Vücudun nem dengesinin sağlanması, toksinlerin terleme ile vücuttan uzaklaştırılması için cildin su oranının yeterli düzeyde tutulması gerekmektedir. Cildinin kuruluğundan ya da pütürlü görünümünden şikâyet ederek çeşitli kozmetik ürünlerde şifa arayan birçok insanın temelde ihtiyacı olan şey sudur.
Düzenli olarak günde 8-10 bardak su tüketimiyle cildin nem dengesi sağlanabilmektedir.
Su ve obezite
Vücutta su oranı azaldığında yağ oranı artmaya başlar. Obezite de vücutta yağ oranının artmasıyla karakterize olan bir hastalıktır.
Vücudun su oranını düşürmeyerek ve ayrıca doğru zamanlarda su içerek tokluk hissini sağlayarak obeziteyi önlemeye çok önemli katkı sağlanmaktadır.
Su ve damar sağlığı
171
Damarlarımızı karayollarına benzetirsek; büyük damarlarımızı otoyola, kılcal damarlarımızı ise tali yollara benzetebiliriz. Yollarda nasıl ki trafiğin akışını sağlamak için çeşitli düzenlemeler, tabela, ışık ve çeşitli işaretler kullanıyorsak vücutta da buna benzer işlevleri yerine getirmek için mineraller, hormonlar ve bazı kan hücreleri görev yaparlar. Damarlarımız vücudumuzun en ücra köşesine bile ulaşmaktadır. Her bir hücrenin canlı kalabilmesi ve faaliyetini sürdürebilmesi; damarlar yoluyla gelen kandaki oksijeni, suyu ve besin maddelerini kullanabilmesi ve artıklarını yine kan yoluyla uzaklaştırabilmesi gereklidir. Vücudun kan ve damar sağlığı, yeterli ve dengeli beslenme kadar yeterince su tüketimi ile doğrudan ilişkilidir.
Kanın önemli bir kısmının sudan oluştuğu düşünülürse su tüketiminin her bir hücre için ne kadar önemli olduğu anlaşılır.
Ramazanda Su Tüketimi
Ramazanda Yeterince Su Tüketmeyi İhmal Etmeyin
Ramazan ayı, bu yıl yazın en sıcak ve en uzun günlerine rastlıyor. Günlerin uzun olması, oruçlu olunan sürenin uzun olmasına ve dolayısıyla açlık-susuzluk süresinin de uzamasına neden oluyor.
Hem sıcak havanın etkisi hem de uzun saatler vücudun su gibi en temel ihtiyacının karşılanamaması sonucunda; susuzluk ve buna bağlı olarak da sağlık sorunları görülebilmektedir. Oruç tutarken metabolizmanın su ihtiyacının değişmediği, azalmadığı ve
hatta sıcaklara bağlı olarak arttığı unutulmamalıdır.
Sıcak havalarda oruç döneminde yeterli sıvı alınmadığı gözleniyor! Sıcak havaların egemen olduğu dönemde oruçla birlikte sıvı tüketiminin azaldığı yapılan birçok araştırmada gösterilmiştir. Hâlbuki aksi olması gerekmektedir.
172
Sıcaklarla birlikte sıvı kaybının arttığı bir gerçektir. Normal şartlarda bir günde insan terle, idrarla ve deri yoluyla 2 litre su kaybeder, yaz aylarında bu kayıp artar. Bu kaybın karşılanması gerekmektedir. Yeterli sıvı alınmadığında; bayılma hissi, bulantı, baş dönmesi gibi sıvı kaybıyla birlikte gelişen olumsuz durumlar yaşanabilir. Vücudun aldığı ve kaybettiği su miktarı eğer dengelenmezse, dehidrasyon durumu yani vücudun ciddi boyutta su kaybetmesi kaçınılmaz hale gelir.
Oruç döneminde su kaybının önlenmesine daha çok özen göstermeli
Su tüketimini engellememesi ve sıvı kaybını artırmaması açısından çay ve kahve tüketimi sınırlandırılmalı, bunun yerine doğrudan su tercih edilmelidir. Tuzlu gıdaların aşırı tüketimi de oruçla birlikte su dengesini bozar ve vücuttan su kaybına yol açar. Oruç döneminde dikkat edilmezse oluşabilecek su kayıpları ve buna bağlı olarak vücudun sıvı-elektrolit dengesinin bozulması başta böbrekler olmak üzere, kalp ve dolaşım sistemini, beyin sağlığını bozabilir.
Ramazanda günde en az 2,5 – 3 litre su tüketimi vücudun su ve elektrolit dengesinin bozulmasını engeller. Oruç süresi 16-17 saat sürdüğü için geri kalan zamanda gerekli su ihtiyacını karşılamak için mutlaka sahura kalkılmalı ve iftarla birlikte sahura kadar geçen sürede planlanacak ara öğünlerde su tüketimi de zamana yayılmalıdır.
Suyun alternatifleri tam olarak suyun yerini tutmaz
Yeterince sıvı tüketmenin su içmek dışındaki bazı diğer alternatifleri, Ramazan ayında tercih edilebilir. Ama hiçbiri tam olarak suyun yerini tutmaz. Duru yapılmış çorbalar, sulandırılarak hazırlanmış ayran, ev yapımı meyve suyu ve limonatalar, sulu yemekler sıvı tüketimini artırmak için önerdiğim diğer yöntemlerdir. Ancak suyun tek başına tüketilerek, su gereksiniminin ölçülü ve dengeli şekilde karşılanması asıl önerimdir.
Yaz Aylarında Su İhtiyacı
173
Yaz aylarında su ihtiyacı artıyor
Sağlıklı beslenmenin ilkeleri mevsimsel olarak değişmese de uzun ve sıcak yaz günlerinde su ihtiyacı değişmektedir. Hava sıcaklığının arttığı yaz aylarında, kişinin durumuna göre günlük olarak 500 mililitre ile1 litrearasında değişen miktarlarda daha fazla su içilmesi, kaybedilen suyu yerine koyarak dehidrasyonu önlüyor.
‘Yaz aylarında su ihtiyacı neden artıyor?’ diye sorulursa temel nedeni şöyle açıklayabiliriz:
Yaz aylarında sıcaklığın artmasıyla birlikte ter yoluyla vücuttan atılan su miktarı da artıyor. Bu nedenle de daha fazla suya gereksinim duyuluyor. .
‘Kaybedilen suyu, su tüketerek mi karşılamamız gerekiyor?’ sorusuyla sıkça karşılaşırız.
En önemli sıvı kaynağımızın su olduğu unutulmamalıdır. Su yaşamımız ve sağlığımız için önemi tartışılmaz bir kaynaktır. Su vücudumuzun en önemli bileşenlerindendir ve su kaybı durumunda ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşılabilir. Yaz aylarında su kaybına bağlı olarak sıcak çarpması, baş dönmesi, halsizlik, yorgunluk, yüksek tansiyon hatta beyin kanamaları gibi ciddi sağlık problemleri görülmektedir. Bu nedenle diğer sıvı kaynakları ile susuzluk hissini giderebiliriz ancak yeterince su almamış olabiliriz. Bu nedenle öncelikle su ihtiyacını suyla karşılamaya özen gösterilmesi doğru olacaktır.
Yaz aylarında bir günde ne kadar su içmeliyiz?
Sıcak havalarda proteinli ve tuzlu besinler, kafeinli ve tanenli içecekler ile alkollü içkiler aşırı tüketildiğinde, fazla fiziksel aktivite yapıldığında ve ayrıca ateşli hastalıklar ile ishalde su kaybı daha fazla olur. Dolayısıyla su gereksinimi de artar. Vücuttaki suyun dengede tutulması yaşamsal öneme sahip olduğundan sıvı dengesini korumak için kaybedilen suyun yerine mutlaka konulması gerekir.
Günlük su ihtiyacımızı; 1200–1500 mililitre su içerek, yiyecek ve içeceklerin bileşiminde 1000 mililitrelik kısmını alarak, vücutta yiyeceklerin enerjiye dönüştüğü ve kullanıldığı sırada oluşan 260 mililitre su ile birlikte toplam2,5 litresu ile karşılarız.
Yine bir günde; böbreklerden yaklaşık 1500 mililitre, terle yaklaşık 500 mililitre, bağırsaklardan yaklaşık 300 mililitre ve solunumla yaklaşık 300 mililitre olmak üzere toplam yaklaşık2,5 litresu kaybederiz.
Yaz aylarında terle atılan sıvı arttığı için içilen su miktarı 1500-2000 mililitreden den az olmamalıdır ki su ihtiyacı karşılanabilsin.
Çünkü su dengesi bozulduğunda ve vücut suyu kaybı arttıkça hayati tehlike de artıyor.
Aşağıdaki oranlar su ile ilgili gerçeği daha açık ortaya koyuyor:
• %2’lik kayıp bazı fizyolojik sorunlara ve performans düşüklüğüne, • %3’lük kayıp fiziksel performans azalmasına ve konsantrasyon bozukluğuna, • %8’lik kayıp solunum güçlüğüne, • %11’lik kayıp kas performansının bozulmasına ve böbrek yetmezliğine,  • %20’lik kayıp ise ölüm riskinin artmasına neden oluyor.
174
Bu oranlar vücudun sıvı dengesine gereken özenin gösterilmesini ve gereksinim doğrultusunda su tüketilmesine dikkat edilmesini çarpıcı şekilde vurguluyor.
Detoks ve Su
Düzenli ve yeterli su içerek toksinlerden arınmak mümkün
Suyun vücuttaki temel işlevlerinden birisi vücudun zararlı maddelerden arınmasını sağlamaktır. Dolaşım sistemi sayesinde dokulara taşınan besin maddeleri hücrelerde kullanıldıktan sonra artık maddeler ya da toksin olarak adlandırılan maddeler oluşur. Bu maddeler yine dolaşım sistemi sayesinde böbrekler ya da barsaklar yoluyla vücuttan uzaklaştırılırlar. Toksinler vücutta bu şekilde oluşabildiği gibi dışarıdan solunum ya da sindirim yoluyla da vücuda alınabilirler. Hangi yolla vücuda girerse girsin toksinlerin vücutta fazla miktarda birikmesi sağlığın bozulmasına yol açar. Vücuttaki toksik maddelerin yani toksinlerin uzaklaştırılması için suya ihtiyaç vardır, çünkü dolaşım ve boşaltım sistemi ancak yeterli su bulunduğunda işlerini yapabilirler.
Yetersiz su alımı kabızlığa yol açar Düzenli ve yeterince su tüketmek ayrıca kabızlığı önler. Yeterli su alınmadığı zaman beden ihtiyacı olan suyu bağırsaklardan çektiği için kabızlık oluşur. Kronik kabızlık durumunda toksinlerin vücuttan sağlıklı bir şekilde uzaklaştırılamadığı anlaşılmaktadır.
Toksinlerden arınmanın en iyi yolu dengeli beslenmedir. Özellikle de mevsiminde en doğal besinleri tüketmek ve yeterli su içerek vücudun çalışmasına yardım etmektir. Sağlıklı bir insanın karaciğer ve böbrekleri toksinleri atmak için çalışan en önemli iki organdır. Sağlıkla ilgili bir sıkıntınız yoksa dengeli beslenme ve yeterli su tüketmek kaydıyla bedeniniz kendi doğal işleyişiyle toksinlerle rahatlıkla başa çıkabilir.
Sağlığınız için su içmeyi ihmal etmeyin! Uzun süreli yetersiz ve dengesiz beslenme; yeterli su tüketmeme; sigara, alkol ve kafeinli, içeceklerin aşırı tüketimi, hareketsiz yaşam ve rafine yağ ile şeker tüketiminin fazla olması vücutta daha fazla toksik madde birikmesiyle ve daha başka sağlık sorunlarının ortaya çıkmasıyla sonuçlanır. Özellikle toksik maddeleri vücuduna daha fazla alan kişilerin daha fazla su içmesi ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarını zaman içinde yeniden edinmesi gereklidir.
Su içme konusunda sıkıntısı olan kişiler kendilerine su içmeyi anımsatacak incelikleri ve uygulamaları göz ardı etmemelidir. Örneğin masanızda yer alacak güzel bir sürahi ve bardak size su
175
içmeyi anımsatma konusunda çok önemli bir işlev görecektir. Küçük yudumlar suyu anımsatma ve suya alışma konusunda etkili olacaktır. Özellikle su dışı sıvıları alma alışkanlığı yüksek olan kişiler bu konuda daha da hassas olmalıdır.
Sağlıklı Yaşam
Sağlıklı yaşam ve sağlıklı böbrekler için yeterli su tüketimi gerekir.
Vücudumuzda su dengesini böbrekler düzenler. Böbreklerin düzenli çalışması, böbrek yetmezliği ile yüksek tansiyonun önlenmesine ve böbrek taşlarının oluşmasının engellenmesine yardımcı oluyor.
Böbreklerin görevi Yeterli su tüketiminin önemini anlamak için önce böbreklerin yapısına ve işleyişine kısaca bir göz atalım. Böbrekler bir milyon civarında nefron adı verilen birimden oluşuyor. Vücuttaki kan bileşiminin devamını sağlamak, filtre sistemiyle kan hacmini dengede tutmak, asit idrar çıkararak normal vücut PH’ını korumak ve gerektiğinde amonyak sentezleyerek üre yapmak, metabolizma sonucu oluşan atık ürünleri veya atılması gereken diğer ürünleri vücuttan atmak gibi önemli görevleri olan böbrekler bir nevi arıtma-süzme işlemini gerçekleştiriyor. Normalde kalbimiz bir dakikada 5 litre kanı vücuda pompalıyor. Bunun % 20 – 22`si hemen böbreklere gidiyor. Bu da dakikada 1200 ml, 24 saatte ise 1800 litre yapıyor. Günde böbreklere gelen 1800 litre sıvının % 10`u süzülüyor ve 180 litre olarak böbrek tüplerine geçiyor. Böbrekler bunun % 99.3 ünü geri emerek 1-1,5 litre idrarı oluşturup dışarı atıyor. Yani böbrekler her gün yaklaşık 2 ton suyu işleyip sonuçta 1,5 litre idrar ile vücudun su dengesini koruyor ve vücudumuzda her gün oluşan üre, kreatin, ürik asit gibi zararlı atık maddeleri su ile seyreltip atıyor. Börekler bu işlevini alınan sıvıya göre gereksinimi belirleyerek yerine getiriyor.
Yetersiz su tüketimi böbrekleri yoruyor Vücuttaki su miktarının ayarlanması hipofizden salgılanan antidiüretik hormon (ADH) tarafından
176
yapılıyor. Bedende su eksikliği olduğunda beyin uyarılarak antidiüretik hormon(ADH) salgılanıyor ve böbreklerden su atımı azalarak idrar yoğunlaşıyor. Su tüketimi azaldığında bu hormonun salınımı artıyor. Bu durumun sürmesi böbrek yetmezliği riskini artırıyor. Yeterli su alımı kanın yoğunluğunu azaltarak hormon salınımını azaltıyor ve böbreklerin idrar üretmesini kolaylaştırıyor. Az su içildiğinde yoğun idrar üretimi böbrekleri yoruyor, yeterli su içildiğinde ise böbreklerin yükü hafifliyor.
Yeterli su tüketmek böbreklerden tuzun atılmasını sağlıyor Hipertansiyon, herhangi bir şikayete yol açmasa da uzun vadede felç, kalp hastalıkları ve kalp yetmezliği ile böbrek hastalıklarının en önemli sebeplerinin başında geliyor. Aşırı tuz tüketmek hipertansiyon riskini arttırıyor. Araştırmalara göre yeterli su içildiğinde idrarla tuz atımı artıyor, az su içildiğinde azalıyor. Günlük 15 mg’a çıkan tuz tüketimini gıdaları dikkatli alma yoluyla azaltarak 5-6 mg’a ( 2 çay kaşığı) indirmenin yanı sıra yeterli su tüketimi sağlandığında tuz atımının artması nedeniyle hiper tansiyon riski azalıyor.
Yeterli su tüketmek böbrek taşı oluşumu önlüyor. Yeterli su alınmazsa, özellikle de su içilmediği için idrar çok yoğunlaşırsa taş oluşumuna yol açan minerallerin konsantrasyonu ve böbrek taşı oluşma riski artıyor. Böbrek taşı, idrarda yüksek düzeylerde kalsiyum, okzalat, ürik asit maddeleri veya kristallerin birbirine yapışmasını engelleyen sitratın’ın az miktarda olduğu durumlarda ortaya çıkıyor. Yoğun idrar içerisinde atılan tuzlar ve mineraller böbreklerin iç yüzeyinde tübül denilen ünitelerde kristaller halinde çökeltiler oluşturuyor ve zamanla bu kristaller birleşerek taş haline geliyor.
Günümüzde aşırı et ve tuz tüketiminin yanısıra yeterince su içilmemesi çok şiddetli ağrıyla kendini gösteren böbrek taşı sorununun görülme sıklığını giderek arttırıyor. Böbrek taşı türlerinin başında kalsiyum okzalat taşı geliyor. Çay, ıspanak, pazı gibi otlarda bulunan ve vücutta metabolizma sonucu oluşan okzalat, sindirim sisteminde kalsiyumla bağlanarak kana emilmeden kalın bağırsaktan dışkıyla atılıyor. İdrarın yoğunlaşmasıyla taş oluşuyor.
Taş oluşumunun önlenmesi için yeterince su içilerek idrarın yoğunluğunun azaltılması gerekiyor. Böbrek taşı sorunu olanların günlük 3 litre kadar su içmeleri, 900-1200 miligram kalsiyum almaları öneriliyor. Kalsiyum içeriği yüksek su kalsiyum alımına katkı sağlıyor.
Ayrıca hayvansal besinlerin aşırı tüketimi, idrarın asitliğini artırıyor. İdrar asit tepkimede olduğunda ürik asit kristalleri oluşuyor. Ürik asit taşı oluştuğunda hayvansal ve bitkisel kaynaklı proteinden zengin gıdaların yeterince ve dengeli alınması ayrıca idrar yoğunluğunu ve asitliğini azaltmak için yeterince su içilmesi gerekiyor.
Sonuç olarak her gün yeterince su içilmesi hem sağlıklı böbreklere sahip olmak hem de sağlıklı yaşam için çok önem taşıyor.
177
Cilt Sağlığınız ve Güzelliğiniz İçin Su İçin
Deri bedenimizin dışa açılan ön yüzü, penceresi ve 5 duyu organımızdan biridir. Yetişkinlerde 1.5 metre karelik bir alanı kaplayan ve vücudumuzu dış etkenlere karşı koruyan deri, vücudun sıvı dengesini ve ısısının sabit kalmasını da sağlar. Çevreyi algılayarak uyaran en geniş organımız derimizdir. Birçok işlevlerinin yanı sıra cildin yumuşak, temiz ve pürüzsüz olmasının, kişinin başkaları tarafından değerlendirilmesinde ilk kriterlerden biri olarak öne çıktığı bir gerçektir. Kısacası cilt, hem sağlık hem de estetik ve toplumsal açıdan önemlidir.
Yeterli düzeyde su olması gerekli Deri, üst deri (epidermis) ve alt deri (dermis) diye tanımlanan tabakalardan oluşmuştur. Üstderinin alt katmanında epitel hücreleri üretilir. Bu hücreler yüzeydeki katmana doğru ilerleyerek boynuzsu yüzey katmanı şeklini alır. Derinin yüzeyini oluşturan bu katman koruyucu duvardır. Sürekli yenilenen bu hücrelerinin alttaki tabakadan üste çıkması için 3-4 haftanın geçmesi gerekir. Bu hücrelerin oluşturduğu deri tabakası yeterli düzeyde su içerdiğinde deriye gereken elastikiyeti ve işlevlerini yerine getirme olanağını sağlar.
Yeterli su olmazsa cilt kuruması başlar Deri bedende oluşan fazla ısıyı buharlaştırarak dışarı atan organdır. Dolaşım sistemi deriye yeterli su getirmezse yani yetersiz su alınırsa hücre içi suyu azalarak derinin onarım hızı düşer ve cildin kuruması başlar. Deriyi oluşturan hücrelerin kuruması derinin görünümünü ve sağlığını olumsuz etkiler. Sağlıklı, yumuşak, nemli bir cilde sahip olmak için yeterli su içilmelidir.
Kuru ve donuk bir cildin başlıca nedeni dehidrasyondur. Dehidrasyon vücuttan su kaybıyla oluşur. Dehidrasyonda derideki su depoları kullanılırken kaybedilen su aynı oranda yerine koyulamamış olabilir. Dehidrasyonun neden olduğu en sık görülen cilt hastalığı sklerodermadır. Kol, bacak, el ve ayaklarda deri incelir, pullanır. İlk aşamada su tüketiminin arttırılması gerekir. Bu durumu danışanlarımın su tüketimini arttırarak takip ettiğimde açık olarak görüyorum.
178
Suyun etkisi bakım ürünleriyle kıyaslanabilir nitelikte Ayrıca yapılan bir araştırmada günde ek bir litre su tüketimi derinin su içeriğini önemli derecede yükselmiştir. Derinin kuruluğu ve pütürlü durumu azalmış, elastikiyeti ise artmıştır. Araştırmacılara göre deride oluşan olumlu değişiklikler, deriye uygulanan bakım ürünlerinin sağladıklarıyla kıyaslanabilir niteliktedir. Derinin fizyolojisi ve sağlığı, özellikle deri kuruluğunun önlenmesi için yeterli su alımına özen gösterilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Vücudumuz normal fizyolojik işlevlerini sürdürmesi için günde 8-10 bardak suya gereksinim duyar. Yolda kalmamak için arabanıza benzin bitmeden nasıl benzin alıyorsanız susuz kalmamak için de “susamadan” su içmelisiniz. Hem cilt sağlığınız için hem de diğer vücut fonksiyonlarınızın sağlıklı işleyişi için…
Hidrasyon-Dehidrasyon ve sağlığımız
Su olmadan yaşam olmuyor. Suyun ne kadar yaşamsal olduğunu
gösteren iki önemli olgu:
1. Yetişkin bir kişi günde böbrekler, sindirim sistemi, ter ve solunumla 2-2,5 litre su kaybediyor. Bu kaybı karşılamak için bir insanın harcadığı günlük enerjinin her kalorisi için 1-1,5 mililitre suya gereksinimi var. 2. 2. Vücudumuz kendisini korumak için bir uyarı sistemi geliştirmiştir. Yeterince su içmezsek, yani dehidratasyon başlamışsa vücudumuz işlevlerini tehlikeye atmamak için tepki veriyor. Damar çeperlerindeki tutucular ve kan hacmindeki eksilmeye karşı oldukça duyarlı olan kalp, beyindeki susama merkezine sinyaller gönderiyor. Aynı anda hormonlar daha etkin bir su tutmaya katkıda bulunmak üzere salgılanıyor. Örneğin, idrarın yoğunluğu artıyor ve ancak kaybedilen su telafi edildiğinde her şey normale dönüyor.
Yeteri kadar sıvı tüketilmediğinde;
• Halsizlik, ağız kuruluğu, bitkinlik hissi, performansta azalma, sıvı kaybının daha da artması durumunda kan basıncında düşme, dikkat ve hareket etmede gecikme başlıyor. • Su kaybı sıcak ortamda olmuşsa sıcak veya sıcak şoku gibi ciddi sorunlar oluşuyor. 0.5-1 kilogram su kaybedildiğinde susama hissi duyuluyor.
179
Vücutta oluşan sıvı kaybı ise;
• Toplam plazma hacminde düşmeye • Vücut iç ısısında artışa (rektal ısı) • Kalp atım hızında artışa • Kalp dakika volümünde azalmaya neden oluyor. Su kaybı vücut ağırlığının % 10’una ulaştığında dilde şişme, bilinçte bulunma, kas spazmları, ağrıları ve böbrek fonksiyonlarında durma oluşuyor.
Hidrasyonun önemi
Sağlıklı yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalar, vücut ağırlığının yalnızca ortalama %2’sinin dehidrasyonla kaybının, konsantrasyon ve dikkat gibi belirli algılama fonksiyonlarını değiştirebildiğini ayrıca yorgunluk hali yarattığını gösteriyor. 70 kilogram ağırlığındaki bir erkeğin vücut su içeriğinin % 2 azalması 1.4 litre su kaybına denk geliyor. Bu miktardaki su kaybının, kişinin 25 santigrat derece ve % 40 hava nemliliği ortamında 2 saat koşma sırasında yitirdiği su kadar olduğunu da vurgulamamız gerekiyor.
Hidrasyon bebekler için de çok önemlidir. Bebeklerinin neden ağladıklarını anlayamayan ebeveynler bebeğin önce acıktığını değil susadığını düşünmeliler. Çünkü bebekler yetişkinlere oranla sıcak havalarda, ateşleri varken ya da ishal olduklarında veya kustuklarında daha hızlıca dehidrasyona uğrarlar.
Ne yapabilirsiniz?
• Vücudunuzdaki suyu kaybetmemek için işyerinizde veya evinizde elinizin altında bir şişe su bulunmasına dikkat edin ve gün boyunca düzenli olarak su için. • Yapacağınız fiziksel egzersizin uzunluk ile yoğunluğuna ve dışarıdaki sıcaklık derecesine bağlı olarak su tüketiminizi dengeleyecek şekilde hem egzersiz öncesi hem de egzersiz sonrası su içmeyi unutmayın. Yürüyüşe bile çıksanız yanınıza su almayı unutmayın. • Sürekli bilgisayar başında çalışanlar da yanlarında bir şişe su bulundurmalılar ve ara sıra su içmeyi ihmal etmeliler. • Sıcak ortamda idrarla atılan su miktarı pek değişmezse de buharlaşma nedeniyle deriden su kaybı fazlalaşır. Bu nedenle sıcak ortamda çalışanlar için yeterli su alımı daha da büyük önem taşır. Bu durumda olan kişiler yanlarında su bulundurmayı ve kaybı karşılayacak miktarda su içmeyi ihmal etmemeliler. • Trafikte uzun süre zaman geçirenlerin araçlarında mutlaka su bulunmalıdır. Sürücülerin, susama duygusu gelişmese bile ara sıra su içerek bedenin susuz kalmasını önlemeleri yararlı olur. Özellikle sıcak havalarda yapılan yolculuklarda su kaybı, dikkatin azalmasına neden olabilir. • Seyahate çıkarken yanınıza su alın, bol su için.
180
Bağışıklık Sistemi ve Su
Bağışıklık sistemi ve su ilişkisini iyi anlayarak sağlığımızı da korumak için önce bağışıklık sisteminin ne olduğunu çok iyi anlamak gerekli.
Tıbbi adıyla immün sistem (bağışıklık sistemi) insan vücudunu dış etkilere karşı özellikle de mikroplara karşı korumakla görevli bir sistemdir. Bağışıklık sistemi zayıfladığında birçok hastalık kapınızı çalabilir. Bağışıklık sisteminin iki şekli vardır: Doğumsal ve kazanılmış bağışıklık.
Vücudumuzun savunucusu: Bağışıklık sistemi mekanizmaları
Vücudumuzun içinde bağışıklık sistemi adı verilen, şaşırtıcı ve bir o kadar da ilginç savunma mekanizmaları bulunur. Bağışıklık sistemi vücudu genelde halk arasında “mikrop” diye tanımlanan, enfeksiyonlara sebep olan mikrop, virüs, bakteri, mantar, bitki toksinleri ve parazit gibi mikrororganizmaların zarar verici etkilerine karşı korur.
İnsan vücudu çevresinde bulunan çok sayıdaki bu zarar vericilerin saldırısına uğrar ve bu organizmalar vücudumuza girebilmek için uğraş verir. Sağlıklı bir vücut; karşılaştığı hastalık etkenleriyle ve yabancı maddelerle çoğunlukla belirti vermeksizin baş eder. Mikroplarla baş edemediğimiz durumlarda da “hasta” oluruz.
Bağışıklık sisteminin görevi de; öncelikle bu mikroorganizmaların vücuda girmelerini engellemek veya vücuda girdikleri takdirde girdikleri yerde yutmak, yayılmalarını engellemek ya da geciktirmektir. Bağışıklık sistemi bu görevlerini, yaşam süresi boyunca sürdürür ancak bazı koşullarda bağışıklık sistemi zayıflar.
Barsakların düzenli çalışması bağışıklık sistemi için önemli
Özellikle mevsim geçişlerinde bahar aylarında birçok kişide halsizlik, güçsüzlük, yorgunluk, isteksizlik, uykusuzluk, huzursuzluk gibi şikâyetler görülür. Bunun da en önemli nedeni bağışıklık sisteminin güçlendirilmemiş olması ve vücudu toksinlerden arındıran sistemlerin yeterli çalışmayışıdır. İnsan barsağında 500’den fazla faydalı bakteri bulunur. Barsak bakterilerinin önemli bir görevi sindirime ve emilime yardımcı olmaktır. Diğer önemli görevi ise zararlı
181
mikroorganizmaları yok etmektir. Barsak bakterilerinin sayısında azalma, aralarındaki dengenin bozulması bağışıklık sisteminin de bozulmasına neden olur. Yetersiz ve dengesiz beslenme, vücudun su kaybetmesi ve yeterince su içmeme, sebze ve meyve tüketiminin azlığı, fiziksel aktivitenin azlığı bağışıklık sisteminin zayıflamasında diğer önemli etmenlerdir.
Vücudun bakteriyel ya da viral enfeksiyonlara karşı direnç göstermesi bağışıklık sisteminin iyi çalışmasına bağlıdır. Özellikle kan dolaşımı ve lenfatik dolaşımda mikroorganizmalar ve vücuda dışarıdan alınan birçok zararlı maddeye karşı savunma görevini üstlenen bağışıklık hücreleri bulunur. Bu hücrelerin işlevlerini eksiksiz yerine getirmesi için metabolizmanın düzenli çalışması ve gereksinimlerinin eksiksiz karşılanması gereklidir.
Sağlıklı bir insanda bağışıklık sistemi güçlüdür ve enfeksiyon hastalıklarına sağlıklı kişilerde daha az rastlanır. Özellikle kış aylarında grip, nezle ve soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlar sık görülür. Özellikle su miktarında azalmayla ve yetersiz beslenme sonucunda zayıflayan vücudun bağışıklık sistemi, mikroorganizmaların vücutta yok edilmeyip hastalıklara neden olmasına yol açar.
Barsakların düzenli hareketi ve güçlü bağışıklık sistemi için yeterince su şart
Bağışıklık sisteminin güçlü olması için barsakların düzenli çalışması birinci şarttır. Vücuda zarar veren birçok toksinin atılması için yeterince su içilerek barsak hareketlerinin düzenli olması sağlanmalıdır.
Besinler ve kirli sularla alınan birçok mikroorganizma besin zehirlenmelerine neden olabilmektedir. Besin zehirlenmesi durumunda ishal ve kusma ile vücuttan su ve elektrolit kaybı olmakta ve bağışıklık sistemi zayıflamaktadır.
Güçlü bir bağışıklık sistemi için;
• Dolaşım sisteminin • Boşaltım sisteminin • Sindirim sisteminin düzenli çalışması gereklidir.
Bunun için de vücudun hidrate olması yani vücudun su kaybetmemiş ve hücreler için gerekli suyun karşılanmış olması gereklidir.
Yediğimiz yiyeceklerin sindirilmesi, sindirim sonrası besin öğelerinin barsaklar yoluyla emilimi ve kan yoluyla taşınması ile metabolizma hareketlerinin sürekliliği metabolizmada suyun yeterince bulunması halinde sağlıklı bir şekilde yürüyebilir.
Metabolizma sonucu oluşan artık ve zararlı olan maddelerin böbrekler yoluyla dışarı atılması yine suyun varlığı ile mümkündür. Yeterince su içilmediği zaman boşaltım sistemi yeterince çalışamaz ve toksinler vücuda zarar verebilir ve bizi hasta edebilir.
Özetle güçlü bir bağışıklık sistemi için her gün en az 8-10 bardak su içmek gereklidir.
182
Zihinsel performans için su tüketiminin önemi
Ne içtiğimiz ve ne kadar içtiğimiz, neyi ne kadar yediğimiz kadar önemlidir!
Vücut ağırlığımızın yarısından fazlası içi minerallerle dolu bir deniz gibidir. Yaşam su içinde gerçekleşir ve sürdürülür. Hücrelerin yaşamsal faaliyetleri ve bu sayede vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi, vücudun sıvı dengesinin korunması ile mümkündür.
Vücut suyunun %20 kaybı ölümle sonuçlanır. Başka bir deyişle susuz kalırsak ölürüz.  Su yaşamımızın kaynağıdır. Su içmeden 2 ya da 5 gün yaşanabilir. Susamak ise, insanın aklının almayacağı kadar karmaşık bir durumdur. Susuz kalırsak yediğimiz besinlerin sindirimi, emilimi ve hücrelere taşınması sağlanamıyor. Hücrelerde yaşam ve sağlık için gerekli biyokimyasal tepkimeler oluşmuyor. Kan basıncınızı kontrol eden elektrolitlerin dengesi bozuluyor. Göz, ağız ve burun kanallarınız nemlenemiyor. Gözyaşı pınarı kuruyor. Terlenemiyor. Tükürük salgısı azalıyor,. Yutma zorlaşıyor. Kan hücrelere oksijen taşıyamıyor. Eklemlerin kayganlığı azaldığı için hareketlerimiz sınırlanıyor. Metabolizma sonucu oluşan zararlı maddeler böbreklere taşınamıyor ve böbreklerden atılamaz hale geliyor. Sıcak havalarda vücut serin tutulamıyor. Soğuk havalarda vücut yalıtımı ve vücut ısısının denetimini sağlanamıyor. Kısacası yaşam damarı kuruyor…
Vücuttan %2’lik sukaybı zihinsel performans düşüklüğüne yol açıyor.  Vücut ağırlığının yalnızca %2’sinin susuz kalarak kaybedilmesi algılama fonksiyonlarını değiştiriyor, konsantrasyon bozukluğuna ve dikkatin azalmasına yol açıyor ayrıca yorgunluk da yaratıyor. Herhangi bir olayı anında farkedip tepki verme performansında yetersizlik görülüyor. Bir araştırma, bedenin su içeriğinin % 2.8 azalmasının araştırmaya katılanlarda ciddi zihin yorgunluğu oluşturduğunu göstermiştir.
Zihinsel performanstaki yetersizlik, bedenin su içeriğinin azalmasına paralel olarak artıyor. Bedenin su içeriğinin azalmasıyla oluşan zihinsel yetersizlikler yeterli su alımıyla hemen düzeltilebiliyor.
Yeterince su içerek zihinsel faaliyetlerinizi daha iyi çalıştırın.  Beynin yaklaşık % 75’i sudur. Sıcak ya da soğuk havalarda vücuttan fazla su kaybetmek ve yeterince su içmemek zihinsel performansı düşürüyor. Bu durum özellikle çok dikkat isteyen olay ve iş alanlarında daha çok önem kazanıyor. Örneğin; Trafik kazalarının en önemli nedenlerinden biri dikkatsizliktir. Bir anlık dalgınlık birçok can ve mal kaybına yol açmaktadır. Özellikle sıcak havalarda direksiyon kullanan kişilerde gelişen su kaybı, dikkatin azalmasına neden olabiliyor. Yapılan bir araştırmada ramazan aylarında diğer aylara göre susuzluğa bağlı olarak trafik kazaların arttığı belirlenmiştir. Sürücüler, yanlarında içme suyu bulundurmalı, yolculuk sırasında susama duygusu gelişmese bile belirli aralıklarla su içmelidir. Ofis ortamında görev yapanların da uzun süre verimli çalışabilmesi için sık su içmelerinde yarar vardır. Çalışırken içilen fazla çay ve kahve böbreklerden su atımını arttırıyor. Bu nedenle çalışma masalarında mutlaka su bulunmalı ve içilmelidir. Ayrıca işyeri sorumluları su sebillerini herkesin kolayca ulaşabildiği noktalara koymalıdır.
Kısa sürede performans ölçen sınav sistemlerinde yeterince su içilmesi zihinsel dikkati yükseltir. Bu nedenle özellikle yaz aylarında sınava giren öğrenciler yanında su bulundurmalıdırlar.
183
Son söz olarak; Bitkinlik hissi, dikkat dağınıklığı, kas krampları, sürekli yorgunluk, tansiyon düşüklüğü, bilinç kaybı yaşamamak için susamayı beklemeyin.
Su nasıl içilmeli , sıcak , soğuk , kaynatılmış gibi vb farkı nedir ?
Su nasıl içilmeli?
‘Su nasıl içilmeli?’ sorusu soranlar genellikle su içmenin yeri ve zamanı dışında suyun hangi sıcaklıkta içilmesi gerektiğini özellikle merak etmektedirler.
Suyu sıcak, soğuk, kaynatılmış gibi ve benzeri şekillerde içmek farklı sonuçlara neden olur mu? Soruyu şu şekillerde de sorabiliriz: Hangisi daha yararlı? veya İçilen suyun ısısı yararını etkiler mi?
Kilo yönetimi ile ilgilenenlerin soruları ise biraz daha farklı bir temele dayanmaktadır. Şişmanlığın önlenmesinde ve kilo kontrolünün sağlanmasında diyetisyenlere yöneltilen ‘Su iştah kontrolünü sağlar mı?’ sorusu önemli bir yer tutar. Kısa yanıt ‘evet sağlar’ şeklindedir. Hemen arkasından genellikle “Suyu sıcak mı ya da soğuk mu içmeliyim?” sorusu gelir.
Suyun rolü farklıdır ve ideal kilo yönetiminde yaşamsal etkiye sahiptir
Önce yağ eritme ya da kalori yakma konusuyla ilgili soruya açıklık getirelim.. Suyun yaşamsal bir rolü var, su içenler daha sağlıklı besleniyor ve dolayısıyla suyun ideal kilo yönetiminde çok önemli bir rolü bulunuyor ancak su bu işlevini doğrudan kalori harcaması sağlayarak değil çok farklı şekilde yerine getiriyor.
Kilo yönetimiyle ilgilenenlerin önemli bir kısmı kısa sürede yağ eritme ya da kalori yakma şeklinde ifade ettikleri kısa sürede fazla yağdan kurtulmak isteğiyle hareket ettiklerinden su dahil tüm yiyecek ve içeceklerin öyle bir etkisi olsun istiyorlar. Tek başına böyle yapabilen bir mucize yiyecek ve içecek de hiç yok zaten.
“Soğuk su içince vücudun onu kendi sıcaklığına getirmek için fazla enerji harcanır mı?” sorusuna yanıt aranan bir araştırmada sıcak su içenlerin kalori harcama oranı, normal su içenlerle kıyaslandığında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Suyun sıcaklığı kilo vermede doğrudan belirleyici değildir.
İdeal kilo yönetimiyle ilgilenenler açıkladığım nedenlerle öncelikle suyu soğuk ya da sıcak olsun (bazı farklı etkileri olsa da) yeterli miktarda içmeden ideal kilo yönetimi sağlanamayacağını unutmamalılar.
Bilinen bazı etkiler
Suyu farklı şekillerde içmenin bilinen bazı etkileri vardır: Soğuk su metabolizma hızını az da olsa arttırır, ılık su ise bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlığın önlenmesine yardım eder. Soğuk suyla sıcak su arasındaki başka bir fark, mideyi terk etme hızlarıdır. Soğuk su mideyi 20 dakika içerisinde terk ederken, sıcak su için bu süre 80 dakikadır.
184
Su içenler daha sağlıklı besleniyor
Araştırmalar, günlük sıvı ihtiyacının, büyük bir kısmını sadece sudan alanların genel olarak daha sağlıklı bir beslenme programı yürüttüklerini gösteriyor. Günlük sıvı gereksinimini sudan karşılayanlar daha fazla lif, daha az şeker ve daha az kalorili besin tüketiyor.
Su nasıl içilmeli?
Açıklamalarımdan görüleceği gibi su yaşamsal ve ideal kilo yönetiminde önemli role sahip. Bu nedenle yeterli miktarda suyun tüketilmesi gerektiğinden bireylerin arzu ettikleri ve sevdikleri sıcaklıkta su içmesi daha önemlidir. Sudan daha etkili şekilde yararlanmak için şu konulara dikkat etmekte yarar var:
1. Suyu yemeklerden önce içmekte fayda vardır. İdeal zaman yemeklerden 30 dakika öncedir. Bu süre özellikle gastrit, dumping sendromu, mide ekşimesi, ülser, kolit hazımsızlık veya gaz sorunu olanların sindirim sistemini sürece hazırladığı için önem kazanır. 2. Yemeklerden 2-2.5 saat sonra içilen su, besinlerin yıkımıyla oluşan dehidratasyona engel olur. Bu süreç acıkma ile susuzluğun karıştırıldığı dönemlerdir. Atıştırma seçenekleri düşünmeden önce susuzluğun giderilmesi boş enerji alınmasını önler. 3. Uzun bir uykudan sonra sabahları kalkar kalkmaz içilen bir bardak ılık su güne iyi başlamayı sağlar. Organları uyandırır, sindirimi kolaylaştırır. Özellikle sabahları aç karnına içine biraz da limon konularak içilen su, mideyi rahatlatır, sindirimi kolaylaştırır, vücut ısısını dengeler. En etkili laksatiftir. 4. Yatmadan önce içilecek bir-iki bardak su rahat uyumayı sağlar. 5. Su içme alışkanlığı olmayan bireyler çalışırken, kitap okurken, bir şeyler seyrederken yanlarında gereksinimi karşılayacak miktarda su bulundurmalı ve belli aralıklarda içerek bitirmeyi hedeflemelidir. Bu yöntem, alışkanlık kazanmak için yapılan en etkili yollardan biridir. Bir süre sonra su içmeyi ister hale gelindiği alışkanlığının oluştuğu görülmektedir.
Sonuç;
Bir bütün olarak baktığımızda su, vücut bileşimde kapladığı büyük yer ve yaşamsal oluşu nedeniyle değerlendirilen 6 temel besin öğesinden bir tanesidir. Susama hissi geliştiğinde vücutta yüzde 1’lik su kaybı oluşmuş demektir. Bu nedenle su içmek için önemli olan susamayı beklenmeden susuzluğu gidermek olmalıdır.
Arabası olanlar bilir, benzin bitmeden deposunu doldurma telaşına kapılırlar ve ertelemeden doldururlar aynı bunun gibi vücudun da susuz kalmadan su içilmesi prensip haline dönüştürülmelidir.
Sindirim ve Emilim İçin Suyun Önemi
Yaşam beslenmeyle, sağlıklı yaşam da ancak sağlıklı beslenmeyle olanaklı hale geliyor.  Vücudumuz yiyerek ve içerek aldığımız kaynakları varlığımızı sürdürmek için mükemmel bir mekanizma ve çalışmayla değerlendiriyor.  Dışarıdan yiyeceklerle ve içeceklerle aldığımız besin maddelerinin kanda dolaşabilecek ve vücudumuz için kullanılabilecek hale gelmesi, vücudun onları türlü işlemlerden geçirmesi ile mümkün olmaktadır.  En basit şekliyle; besin maddelerinin mekanik olarak parçalanmasına ve emilime hazırlanmasına
185
sindirim, bağırsaklar yoluyla kana geçmesine ise emilim denilmektedir.
Sindirim, yiyecek ve içeceklerin ağızdan alınmasından dışarı atılana kadar ilgili organların bir sistem dahilinde çalışmasıyla oluşur.
Yiyecek ve içecekler, sindirim kanalında ilerleme esnasında kana geçebilecek küçük yapı taşları haline getirilir ve emilime hazır hale gelmiş tüm besin öğeleri de (vitamin ve mineraller ile birlikte protein, karbonhidrat ve yağlar) kana geçer.  Sindirim, yiyeceklerin ve içeceklerin ağza alınmasıyla başlar.
Ağızda çiğnemeyle küçük parçalara ayrılan besin tükürükle karışarak özafagus vasıtasıyla mideye geçer. Mide, yutulan besinleri salgılarıyla yarı-sulu hale getirerek, ince bağırsaklara verir, ayrıca proteinleri daha küçük yapı taşlarına parçalar. İnce bağırsaklara geçen yarı-sulu besinler, safra ve pankreas salgılarının yardımı ile sindirilir ve emilir. Kalın bağırsaklar ise su ve elektrolitleri emer ve feçes atılana kadar depo görevi görür.
Vücudumuzda farklı işlevlere sahip olan besin öğeleri sindirim ve emilim sistemi iyi çalıştığı takdirde kana geçerek vücutta kullanılabilir. Örneğin Kalsiyum emiliminde bir azalma olması demek kişi yeterince kalsiyum alsa dahi yeterince kalsiyumdan yararlanamaması ile sonuçlanır. Yiyeceklerle alınan kalsiyum emilemeyince idrar ve dışkı ile dışarı atılır.
Su olmaz ise taşıma olmaz ve yiyecekler kolay parçalanamaz
Sindirim sisteminin düzenli çalışabilmesi için öncelikle sağlıklı besinlerle beslenmek ve yeterince su içmek çok önemlidir. Çünkü su yeterince bulunmazsa sindirim kanalında yiyeceklerin taşınması ve parçalanması daha güç olur. Su sindirim sürecindeki bu işlevi nedeniyle çok önemlidir ve vazgeçilmezdir.  Sindirim sistemindeki en ufak bir sorun sağlığımızın bozulması ile sonuçlanır. Kabızlık, ishal, ülser, hassas barsak sendromu gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarının önlenmesi için dengeli beslenmek ve normal koşullarda günde en az 2 litre su içmek gerekir.
* Kaynak : “Sindirim sistemi hastalıkları ve beslenme tedavisi” Şubat 2008-Ankara- Sağlık Bakanlığı Yayın No: 728
Bağırsak sağlığında suyun önemli yeri
Susuz hayat olmaz. Susuz birkaç gün bile yaşayamayız. Vücuttaki bütün fizyolojik olayları yürütülmesinde su ya aracı olarak ya da doğrudan kimyasal işlemlere katılarak önemli rol oynuyor. Su ihtiyacının karşılanmaması bazı hastalıklara neden olurken bazı hastalıklar da vücut suyunun azalmasına neden olarak büyük tehlike yaratmaktadır.
186
Susuzluğa hiç dayanamayan en duygusal organımız!
En duygusal organımız olan bağırsaklarımız susuzluğa hiç dayanamaz. İnce ve kalın bağırsaklar, katı ve sıvı besinlerin emilerek kan dolaşımına geçebilecek küçük yapı taşlarına parçalandığı önemli organlarımızdır. Birçok barsak hastalığının en önemli nedeni yetersiz su tüketimi olduğu gibi tedavisinde de sağlıklı su tüketimi önemli bir yer tutuyor.
Bağırsaklar ve sağlık ilişkisinde günlük su ihtiyacının karşılanması önemlidir
Bağırsaklarımızda, vücut hücre sayımızın 10 katı kadar bakteri yaşıyor. Bunların 500’den fazlasını faydalı bakteriler oluşturuyor. Bu kadar büyük orandaki canlı mikroorganizmanın insan sağlığı üzerindeki etkisi göz ardı edilemez. Çünkü en önemli görevleri sindirime ve emilime yardımcı olmaktır. Diğer önemli görevi ise zararlı mikroorganizmaları yok etmektir. Barsak bakterilerinin sayısında azalma, aralarındaki dengenin bozulması bağırsak sağlığını bozmakla kalmıyor bağışıklık sisteminin de bozulmasına neden oluyor. Son yıllardaki araştırmalar bağırsaktaki yararlı ve zararlı bakteri dengesizliğinin birçok hastalığa yol açtığını gösteriyor. Obezitenin nedenleri arasında bağırsak bakterileri önemli yer alırken diyabet hastalığının gelişmesi, ortaya çıkması veya tedavisinde de etkili oluyor. Özellikle genç kadınlarda çok görülen, karında şişkinlik, kabızlık, gaz veya ishalle kendini gösteren, yaşam kalitesini bozan spastik kolon ya da huzursuz bağırsak sendromu denilen hastalıkta da bağırsaklardaki bakterilerin dengesizliği önemli rol oynuyor. Yetersiz ve dengesiz beslenmenin yanı sıra vücudun su kaybetmesi ve yeterince su içmeme, posadan zengin gıdaların yeterince tüketilmemesi, fiziksel aktivitenin azlığı genel sağlığın bozma yanında bağırsak sağlığının da bozulmasına neden oluyor.
Kabızlığın nedenlerinin başında yetersiz su alımı geliyor
Kabızlık sık görülen bir bağırsak hastalığıdır. Nedenlerinin başında yetersiz su alımı geliyor. Günlük beslenmede posa (diyet lifi) yönünden zengin tam tahıl ürünleri, kuru baklagiller, sebze ve meyveler yeterince yer almadığında kalın bağırsağın hareketi azalıyor. Bir hafta süreyle günlük su alımı0.5 litreolarak sınırlandırıldığında defekasyon sıklığı ve dışkı ağırlığında önemli azalma görülüyor. Kabızlığı önlemede en etkin yol su tüketiminin artırılmasıdır. Günde en az 8-10 su bardağı su içilmelidir.
En sık rastlanan hastalıklardan diğeri ishaldir.
En sık görülen bağırsak sorunlarından biri de ishaldir. Tifo, kolera, dizanteri gibi enfeksiyonlar, bağırsak parazitleri, gıda zehirlenmeleri, gıda alerjileri, kanserler, çölyak, kısa bağırsak sendromu, kolit, benzeri hastalıklar ishalin başlıca nedenleridir.
Kirlenmiş gıda ve suyla alınan zararlı mikroplar mideyi geçerek incebağırsağa ulaştığında burada hızla çoğalarak büyük sayılara ulaşıyor ve aşırı su kaybına neden oluyor. Günlük su kaybı ishalin şiddetine göre 20-30 litreyi bulabiliyor. Beslenme ve emilim bozuklukları gibi hastalıklara bağlı görülen ishallerde günlük sıvı kaybı daha az olmakla birlikte sürekli ishal durumları olduğundan bedende yine su eksikliği ortaya çıkıyor. Su eksikliği özellikle çocuklarda ölüme neden oluyor. Bu nedenlerden dolayı hem temiz ve sağlık su içme hem de kaybolan suyu karşılama koruma ve tedaviye katkıda son derece önemlidir.
187
Bağırsak sağlığında suyun önemi
Bağırsak sağlığının en önemli bileşenlerinden biri de sudur. Su bağırsakları kayganlaştırıyor, yapışkan dışkıyı kalın bağırsağın iç duvarlarındaki sümük dokudan yani mukozadan ayırıyor. Su, bağırsak duvarlarının hareket etmesini sağlayan hormonları da uyarıyor. Bağırsak duvarlarının hareketleri dışkının taşınması için çok önem kazanıyor.
Bağırsak sağlığını korumak ve bağırsak hareketlerini düzenlemek için atılacak 10 adım:
1. Sabahları güne 1-2 su bardak su içerek başlayın. 2. Posa alımını artırmak için meyve ve sebze tüketiminizi arttırın. Öğünlere mutlaka salata ekleyin. 3. Çok tam tahıllı, kepek, çavdar, yulaf ekmeklerini tercih edin. 4. Haftada en az 3 öğün kuru baklagiller tüketin. 5. Prebiyotik yoğurt ve kefir seçeneklerini kullanın. 6. Kolalı ve kafeinli içecekler sıvı atımını hızlandırır bu nedenle tercih etmeyin. 7. Daha aktif olun. 8. Gıda güvenliğine dikkat edin. Gıda hijyenine saygılı firmalarda yemek yiyin, alışveriş yapın. 9. İshal durumlarında bir sağlık kuruluşuna gitmeden önce bir su bardağı temiz su içine bir silme çay kaşığı tuz, onun yarısı kadar yemek sodası, bir silme çorba kaşığı şeker, bir çorba kaşığı limon suyu katılarak karıştırın ve azar azar için. 10. 8-10 su bardağı su için.
Yaşlılık döneminde suyun önemi
21. yüzyılın başlarında dünya ortalaması 66 yıl olan yaşam süresinin 2025 yılında 73 yıl olacağı tahmin ediliyor. Dünyada 2000 yılında 60 yaş ve üzerinde olanların sayısı 600 milyon iken 2025 yılında bu sayının 1,2 milyar, 2050 yılında ise 2 milyar olması bekleniyor. Ülkemizde 65 yaş ve üzerindekilerin tüm nüfusa oranı ise % 6’dır. 2025 yılında bu oranın % 10’a ulaşması öngörülüyor. Dolayısıyla tüm dünyada yaşlılar ve onların karşı karşıya olduğu sağlık sorunları sürekli önem kazanıyor.
Dünya Sağlık Örgütü 65 yaş ve üzeri bireyleri “yaşlı” olarak tanımlıyor. Yaşlılığın seyrine ve vücut fonksiyonlarında oluşan değişikliklere göre yaşlılar; 65-74 yaş arası “genç yaşlılar”, 75-84 yaş arası “yaşlılar” ve 85 yaş ve üzeri grup da “yaşlı yaşlılar” olarak sınıflandırılıyor.
Yaşlılıkta vücut bileşimi değişikliğe uğrar Yaşlılıkta vücuttaki su yüzdesi azalarak % 60’dan % 50’ye düşer. Hatta bazı kronik rahatsızlıklar nedeniyle yaşlılarda vücut su oranı %50’nin altına da inmektedir. Yaş ilerledikçe hastalık riskinin doğal olarak arttığı düşünülürse, su eksikliği ve aşırı su kaybı hastalıkların ortaya çıkışını hızlandıran önemli faktörlerden biridir. Yaşlılıkta zamana bağlı olarak fiziksel ve çevresel faktörlerin etkisiyle vücut yapısında, organlarda ve organların fonksiyonlarında bir takım değişiklikler ortaya çıkar. Genellikle 60 yaştan sonra vücut ağırlığı azalmaya başlar. Kadınlar, kemikteki kalsiyumunun neredeyse % 40’ını kaybediyor.
188
Yaşlılık döneminde susama hissinin azalması nedeniyle su tüketimi de azalıyor. Su kaybı sonucunda, su ve diğer sıvı besinlerin yeterince tüketilmemesi ciddi sağlık sorunlarının gelişmesinde önemli rol oynuyor.
Yaşlılıkta susama duygusu azalır Yaşlılarda su tüketiminin azalması birçok faktöre bağlıdır. Bunlardan en önemlisi organ fonksiyonlarındaki değişiklikler ve susama duygusunun azalmasıdır. Susama duygusu çoğu zaman vücuttan önemli oranda su kaybına neden olur. Yaşlılarda bu duygunun azalması sebebiyle su kayıpları ciddi oranlara varabilir. Genç yaşlarda ağız kuruluğu su içme isteği oluştururken, hücrelerdeki kayıp ve yıpranma nedeniyle yaşlılarda bu isteğin gelişimi yavaşlar.
Su kaybı yaşlılarda önceden var olan rahatsızlıkların ilerlemesine de neden olur Vücuttan su kaybedildiğinde ilk olarak kan yoğunlaşır ve akışkanlığı azalmaya başlar. Kan yoğunluğunun artmasıyla uyarı sistemi azalır. Kan akımının yavaşlaması ile hatta bazı damarlarda oluşan tıkanıklıklar ve plaklar sebebiyle, doku ve organlara gereken besin öğeleri, oksijen, enzim ve hormonlar daha yavaş ve yetersiz ulaşır ki bunun sonucunda birçok organın çalışmasında önemli sorunlar baş gösterir. Su kaybı başlı başına bir sağlık sorunudur ve peşinden birçok kronik rahatsızlığın da başlaması için bir nedendir.
Yaşlılarda su kaybını artıran önemli bir başka neden de boşaltım sistemindeki bozukluklardır. Yaşla birlikte böbreklerin yapısında değişiklikler oluşmaya ve böbreklerin süzme işlevinden sorumlu hücrelerde kayıplar başlar. Su ve tuzun böbreklerden geri emilimini sağlayan renin ve aldosteron hormonlarının düzeylerinde azalma görülür. Böbreklerden su atımını düzenleyen antidiüretik hormon salınımı da azalır. Böylece yaş ilerledikçe böbreklerden su kaybı artar. Yine yaşlıların hipertansiyon sebebiyle kullandıkları antihipertansif ve antidiüretik ilaçlar da böbreklerden su kaybını hızlandırmaktadır.
Yaş ilerledikçe derinin elastikiyetini yitirmesi nedeniyle su ve yağ içeriği azalır. Ayrıca terlemeyi düzenleyen hücrelerdeki fonksiyon bozuklukları sebebiyle deri yoluyla su kayıpları da artmaktadır. Yaşla oluşan fizyolojik değişikliklerin yanında, unutkanlık ve hareketsizlik gibi sorunlar da yaşlı bireyin su içmeyi unutmasıyla ve su kaybının farkına varmamasıyla sonuçlanmaktadır.
Yaşlılıkta su tüketimini etkileyen diğer faktörler Tat ve koku alma duyusunun azalmasıyla birlikte oluşan iştahsızlık su içmeyi engeller. Tükürük salgısının azalmasıyla ortaya çıkan ağız kuruluğu da yiyeceklerin yutulmasını güçleştirir. Ağız kuruluğu yaşlılığın bir sonucu olmakla birlikte diüretik, sakinleştirici ve laksatif ilaçların kullanımı ile de gelişebilir.
Diş sayısında azalma ve takma diş kullanımı da su içme isteğini engeller.
Yaşla birlikte midedeki yiyeceklerin boşalma hızının azalması uzun süreli tokluk hissi ve susamama hissi yaratır. Ayrıca yaşlanmanın etkisiyle midede oluşan lezyonlar su eksikliğiyle ilerleyerek kusma ve ishale neden olabilir. İnce bağırsaktaki değişiklikler de kusma ve ishalin nedenleri arasında yer alabilir. Bu sorunlar su kaybının da fazla olması anlamına gelmektedir.
Yaşlılıkta bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla üst solunum yolları enfeksiyonları ve diğer enfeksiyon hastalıkları görülme sıklıkları artar. Bağışıklık hücrelerinin çoğalması yavaşlar, enfeksiyonlara karşı vücut direnci düşer. Enfeksiyonlara karşı direncin azalması su gereksinimini artırır ancak yaşlılarda bu gereksinimin yeterince karşılanamadığı sıkça gözlenmektedir.
189
Yaşlıların kaldıkları ortam da su tüketimlerini etkilemektedir. Gece ve uygun olmayan ortamda (ev dışında vb.) idrar kaçırma korkuları yaşlıları su içmekten alıkoymaktadır.
Yaşlılık döneminde en az 2 litre su içilmelidir Uzunca açıkladığım nedenler yaşlıların su tüketimi konusunda daha hassas ve dikkatli olmaları gerektiğini açıkça göstermektedir. Su gereksinimi karşılanmalıdır.
Yaşlılar içtikleri her bir tablet ilaç için bir bardak su içmeye yönlenerek su tüketimlerini artırılabilirler. Yaz aylarında buzlu su tüketilerek ağız kuruluğunun da önüne geçilebilir. Su tüketmeyi teşvik etmek amacıyla her yaşlının kendini rahat hissettiği ortamda yaşaması sağlanmalı ve tuvalet ihtiyacını sıkıntı yaşamadan giderebileceği ortamlar yaratılmalıdır. İştahsızlık sorunu olan yaşlıların suyu mümkünse yemeklerden sonra içmesi önerilir.
Yazın oruç tutanlar susuz kalmamak için ne yapmalı?
Yaz aylarına rastlayan Ramazan ayı dolayısıyla bu günlerde en çok gündemdeki konu su ihtiyacının nasıl karşılanacağıdır. Yetişkin ve sağlıklı bir bireyin günde ortalama 2 litre su ihtiyacı olduğu düşünülürse oruç tutanların hem oruç hem de yaz sıcakları nedeniyle artan su ihtiyacını eksiksiz karşılaması için bazı uyarılarda bulunmakta fayda görüyorum.
2013 Ramazan ayında ortalama oruç süresi 17 saat olacak. İlk günler için gece 03.15 den akşam 20.49’a kadar olan süre boyunca oruç tutulacak (İstanbul İmsakiyesi kaynak alınmıştır). Geri kalan 7 saatin de çoğu zaten uykuda geçecek. Bu 7 saatin içinde hem iftar hem de sahur öğünü yer alıyor ve bu öğünlerde su ihtiyacının da karşılanması sağlık için çok büyük önem taşıyor. Yaz aylarında terle birlikte atılan suyun da miktarı arttığı için su ihtiyacı 2 bardak kadar artıyor. Hem yaz sıcakları hem de oruç birleştiğinde su kaybının ve su kaybına bağlı sağlık sorunlarında artış olabileceği akıllardan çıkarılmamalı.
Yaz aylarında oruç tutacak kişiler için daha fazla su tüketmenin kolay yolları ise şöyle sırlanabilir:
1. İftarda orucunuzu büyük bir bardak suyla açın.
2. Çorbanızı bol sulu yaparak mümkünse büyük kâse tüketin, kremalı, aşırı tuzlu ve çok koyu kıvamlı çorba içmekten kaçının.
3. Yemek arasında ve sonrasında su içmeye devam edin.
4. Kafeinli içecekleri (çay, kahve vb) yanında su ile birlikte için.
5. Yatmadan önce büyük bir bardak su için.
6. Sahura kalktığınızda büyük bir bardak su için.
7. İftar ve sahurda soğuk içecek tercihinizi sulandırılmış kompostodan yana kullanın.
8. Tatlı ve aşırı tuzlu yiyecekleri daha az tüketmeye çalışın, tüketirken yanında bol su içmeyi unutmayın.
9. Sıcak saatlerde evden dışarı çıkmayın, nemli ve yüksek sıcak iklime sahip bölgelerde
190
oturuyorsanız gün içinde sık sık ılık suyla duş alın.
10. Su içmeyi zevkli hale getirin, bunun için de çeşitli meyveleri ve meyve sularını suyunuza karıştırabilirsiniz.
Susuz kalmayın, sağlığınızdan olmayın.
Su içmeyi sevmek
Su içmeyi sevmiyorsanız su içme hilelerine başvurun!  Önce neden su içmek istemediğinizi anlamaya çalışın. Bu soru sorulduğunda sıkça verilen yanıtların başında ‘Midem bulanıyor!’, ‘Başka çok sıvı tüketiyorum’ gibi yanıtlar geliyor. Bunları aşmanın basit ve pratik yolları var.
Az miktarlarda su içmeyi deneyin!  İçeceğiniz suyu küçük miktarlara bölerek bir süre devam edebilirsiniz. Çok küçük bir fincanla su içmeye başlayıp, zamanla bardağa geçebilir ve bardağınızı daha da büyütebilirsiniz. Örneğin 1 litre suyu öğle yemeğine kadar bitirmeliyim diyerek suyu az miktarlara bölerek içebilirsiniz. Susamayı beklemeyi bırakmanız lazım. Bunu yapmanız önemli. Böylece aklınıza sıvı almak düşüncesi geldiğinde suya yönelmiş olursunuz. Su içmenin önemini diğer yazılarımda aktardım. Suyun yaşamsal önemi hiç unutulmamalı.
Hatırlatıcı kullanın!  Suyu her zaman hatırlayın ve kendinize hatırlatma yolları bullun. Örneğin evinizin ya da işyerinin herhangi bir yerinde görülebilen bir yerdeki su şişesi ya da bir sürahi size suyu hatırlatacaktır. Bilgisayarınızı, cep telefonunuzu veya saatinizin alımını belirli periyotlarda su içmenizi hatırlatmak için kullanabilirsiniz. Örneğin saatlik bir hatırlatma sizin için iyi olabilir.
Sabah kalkınca suyu ödül yapın!  Sabah kalktığınızda 2-3 yudum da olsa güne su içerek başlayın. Zamanla su miktarını 2 bardağa kadar çıkarın. Bunu gece uykusunda susuz kalan vücudunuza vereceğiniz güzel bir hediye olarak düşünün.
Lezzetlendirmeyi deneyin!  Limon ve taze nane ile buz kalıbında buzlar yapın, her su bardağınıza bir iki adet koyarak içeceğiniz suyu lezzetlendirin.
Diğer sıvıları sulandırın!  Ayran ve meyve suyu içerken sulandırarak içmeyi deneyebilirsiniz.
Maden suyundan da yararlanabilirsiniz!  Hipertansiyon sorununuz yoksa günde birkaç bardak maden suyu da içebilirsiniz. Su ile yakınlaşmanıza yardımcı olacaktır.
Günde 12-14 su bardağı civarında su tüketir hale gelmek için önerileri yavaş yavaş yaşama geçirmenizi öneriyorum.
191
Çocukların su tüketimi
Çocukların sağlıklı gelecekleri için en önemli yatırımlardan biri erken yaşlarda su içme alışkanlığını kazandırmaktır
Çocuklara sağlıklı bir yaşam için suyun önemi mutlaka anlatılmalıdır. Yetişkinlerin aksine çocuklar susadıklarının her zaman farkına varamayabilir. Çocukların su tüketimini takip etmek ve çocuklara su içmelerini anımsatmak için annelere, öğretmenlere önemli görevler düşüyor.
Su yaşamımız için temel gereksinimdir
Aslında, bir insan birkaç hafta yemek yemeden yaşayabilir ama birkaç günden fazla su içmeden yaşayamaz. Çocuklar su içtikleri zaman vücutlarının gereksinim duyduğu su alımı gerçekleşir. Su vücudun her yerindedir. Su her bir hücreye, organa ve en önemlisi de beyine kadar ulaşır.
Çocukların beyini suya ihtiyaç duyar.
Yetersiz su tüketimi sadece fiziksel değil, aynı zamanda zihinsel performansı da olumsuz etkiliyor, dikkatsizliğe yol açarak öğrenme yeteneklerini azaltıyor. Bu süreç okul çağındaki çocuklarda başarısızlığı tetikliyor. Beyin karmaşık bir organdır. Düşünmeyi, sorgulamayı, analitik düşünmeyi, öğrenmeyi ve daha fazlasını sağlıyor. Beyindeki temel bileşen sudur. Yetişkin bir insan beyni %70’den fazlası sudan oluşur. Bu nedenle yeterli su alımı bütün vücut için ve beyinin düzenli olarak çalışması için önemli oluyor.
Çocukların su tüketim miktarı
Su tüketimi her çocuğun yaşına, cinsiyetine, kilosuna, boyuna ve aktivite düzeyine göre değişiyor. Ancak yine de her çocuğun mutlaka alması gereken bir ‘su’ miktarı var. Milli Akademi Tıp Enstitüsü Gıda ve Besin Kurulu’nun verilerine göre çocuklarda günlük sıvı tüketiminin aşağıdaki miktarlarda olması gerektiğini belirtiyor.
1-3 yaş arasındaki çocuklar: 1.3 litre* 4-8 yaş arasındaki çocuklar: 1.4 litre 9-13 yaş arasındaki kız çocuğu: 2.1 litre / erkek çocuğu 2.4 litre 14-18 yaş arasındaki kız 2.3 litre / erkek – 3.3 litre *1 litre yaklaşık 5 orta boy su bardağı kadardır.
Çocukların yeterli su içtiği nasıl anlaşılır
Çocukların yeterli su tüketip tüketmediğini anlamanın en pratik yolu, tuvalete gitme sıklığını takip etmektir. Eğer çocuklar 2-3 saatte bir tuvalete gidiyorsa, idrarın yoğunluğu normalse ve rengi açık sarı ise bu çocuğun vücudunda yeterli su olduğu anlamına geliyor. Ülkemiz üriner sistem taş hastalıklarında dünya genelinde İngiltere’den sonra ikinci sıradadır. Bu durum göz önüne alındığında su tüketimini takip etme bilincinin yerleşmesi ve erken yaşlarda su içme alışkanlığının kazanılması olası böbrek hastalarına yakalanma riskinin azalmasına neden olacaktır.
Çocukların çantasında mutlaka su bulunmalıdır
192
Çocuklar okulda bulundukları süre boyunca su içmeyi unutabilirler. Beslenme çantasına su eklenirse çocuk su şişesini gördükçe su içmeyi hatırlayabilir. Yeterli su tüketimine destek olur. Ayrıca velilerin okul içinde uygun alanlarda sağlıklı içme suyu olanakları olup olmadığını ya da su deposu kullanılıyorsa deponun temizliğinin rutin aralıklara yapılıp yapılmadığını da sormasında yarar vardır. Başka bir önemli nokta da okul içinde su sebili bulunuyorsa buraya alınan suların kaliteli olup olmadığını kontrol edilmelidir. Çünkü güvenli su içmek sağlığın temelidir.
Güne su içerek başlamaları sağlanmalıdır.
Çocuklar uyandıkları zaman bir bardak su içmeye teşvik edilmelidir. Çocukların erişebileceği yerlere ilgisini çekebilecek su şişesi, sürahi, suluk koyulması çocuğun su içme isteğini arttırabilir.
Gazlı içeceklere dikkat!
Okul çantasına koyulan su her gün değiştirilmeli, susuzluğunu gazlı içeceklerle gidermesine fırsat verilmemelidir.
Çocuklara örnek rol model olunmalıdır.
Çocuklar anne ve babalarını, öğretmenlerini örnek model alıyor. Bu nedenle yeterli su tüketmeleri için anne- babaların günlük su tüketimi konusunda çocuklarına örnek olmaları gerekiyor. Dolayısıyla ebeveyn ve öğretmenlerin bu konuda bilinçlenerek çocukların yanında sık sık su içerek, suyun sağlık için ne denli önemli olduğunu sık sık tekrarlamaları gerekiyor.
Menopoz dönemi özelikleri ve su ihtiyacı
Menopoz, 48-55 yaşları arasındaki kadınların sadece doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu önemli bir yaş dönemidir. Bazı kadınlarda çeşitli sağlık nedenlerinden dolayı daha erken yaşlarda da oluşabilir. Kadınların yaşamının üçte birini bu dönemde geçirdiği söylenebilir. Menopoza girmiş kadınlarda kalp ve damar hastalıkları, osteoporoz, şişmanlık, şeker hastalığı, hipertansiyon gibi hastalıkların gelişme riski artıyor. Bu hastalıkların gelişmesinde sadece östrojen hormonunun azalması değil menopoz öncesi kadının beslenme durumu, beden kütle indeksi, vücut yağ oranı, fiziksel aktivite düzeyi, sigara kullanımı da etken oluyor.
Menopoz döneminde kadınların sağlığını tehdit eden 5 hastalık
Kadınlar kalp ve damar hastalıklarından erkeklerden daha fazla etkileniyor. Bu hastalıklar kadınlarda daha ağır seyrediyor ve özellikle menopoza girildikten sonra kadınların bir numaralı ölüm nedeni oluyor. Doğal östrojenin koruyuculuğu kalktığında östrojenin damarlar üzerinde de gevşetici, olumlu bir etkisi de kalkıyor. Damar duvarı sertleşmeye hazır, kan ise pıhtılaşmaya elverişli hale geliyor. Total kolesterol yükseliyor, iyi huylu kolesterol düşüyor. Sigara içiliyorsa bu süreç hızlanıyor. Damar sertliği ve kalp krizi riski % 60 artıyor. Bu dönemde ve sonrasında kadınlar dikkat edilmediği takdirde hızla kilo alıyor. Çünkü östrojen düzeyindeki azalma besin alımını etkiliyor ve bazal metabolizma hızı yavaşlıyor. Toplam enerji harcaması ve buna bağlı olarak da kalori gereksinmesi azalarak vücuttaki yağ kitlesi artıyor ve kas kitlesi azalıyor. Şişmanlıkla birlikte
193
hareketsiz yaşam tip II diyabet (şeker hastalığı) oluşumunu tetikliyor. Şişmanlık, kalp-damar hastalıkları, diyabet ve hipertansiyonla birleşince tedavisi zor ve pahalı “metabolik sendrom” olarak adlandırılan bir hastalıklar yumağı ile karşı karşıya geliniyor. Menopozda östrojen düzeyindeki azalma ile birlikte bireysel birçok faktörün etkisiyle kemik kaybı artıyor. Bu dönemde yeterince kalsiyum alınmadığında osteoporoz riski oluşuyor.
Menopoz dönemi hastalık değildir. Bu dönemi yaşamın başka bir dönemi olarak algılayarak hazırlanmak ve suyla ilişkiyi kavramak gerekiyor.
1. Yavaşlayan metabolizmayı hızlandırmak için hayatın pınarı olan suyu ihmal etmeyin. Su tüketmek hem bağırsakların sağlıklı çalışabilmesi hem de metabolizmanın hızlanabilmesi için ilk adımdır. Gün içinde susamadan ortalama 8 su bardağı su tüketmek metabolizma hızınızı destekleyecektir.
2. İdeal vücut ağırlığınızı koruyun. Şişmansanız zayıflayın, zayıfsanız ideal kilonuza ulaşın.
3. Öğün sayısını arttırarak düşen metabolizma hızınızı hareketlendirin.
4. Her öğünde 4 temel besin grubundaki besinleri (süt ve süt ürünleri, et ve et yerine geçen seçenekler, taze sebze ve meyveler ekmek ve tahıl grubu besinler) gereksiniminize uygun miktarlarda tüketin ve besin çeşitliliğine önem verin. ;
5. Menopoz öncesinde kalsiyum gereksinimi 1000 mg/günken, menopoz sonrasında 1500 mg/güne çıkar. Kalsiyumun ana kaynağı olan süt-yoğurt grubundan en az 2 porsiyon tüketin. 1 porsiyon süt grubu = 1 su bardağı az yağlı yoğurt veya süt veya 2 bardak ayran veya 2 dilim az yağlı peynirdir.
6. Sütün yanı sıra diğer zengin kalsiyum kaynakları olan yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, fındık, ceviz ve kuru kayısı gibi kuru meyveleri sıklıkla tüketin.
7. Aşırı proteinli beslenme programı, idrarla kalsiyumun atımını arttırarak osteoporoz riskini oluşturur. Temel protein kaynağı olan et ve et grubu yiyeceklerden ortalama 3-4 porsiyon tüketin.
8. Kalp damar hastalıkları riskini azaltmak için özellikle zeytinyağı tüketin. Osteoporoz ve kalp damar hastalıklarındaki koruyucu etkisi bilinen omega-3 yağ asitlerinden zengin seçeneklere yer verin. Haftada 2 kez balık yemeğe çalışın.
9. Vitamin, mineral ve antioksidanlardan zengin ceviz gibi sert kabuklu yemişler, tam tahıllar, elma, mandalina, lahana, brokoli, maydanoz, domates, biber gibi her renkten seçilmiş sebze ve meyveleri tüketerek posa alımını arttırın.
10. Glisemik indeksi yüksek besinlerden, rafine gıdalardan, nişasta bazlı şeker kullanılmış şekerli ve hazır gıdalardan uzak durun.
11. Aşırı tuz tüketimi idrardan kalsiyum kaybını artırır. Bu nedenle hem osteoporoz hem de hipertansiyon riski oluşturmamanız için tuz ve tuzlu besinleri aşırı tüketmeyin.
12. Alkolden, sigaradan uzak durun. Kafein içeren çay, kahve ve kola tüketimi sınırlayın.
194
Menopozla yaşam zor değildir. Kabullenmek ve bir diyetisyenden yardım almak sizi bu dönemde daha sağlıklı kılmanıza yardımcı olacaktır.
Su Tüketimini Arttırmak İçin Tavsiyeler
Su içmek için o kadar çok nedenimiz var ki, aslına bakarsanız bu nedenleri sıralamak bile su içmemizi teşvik edip arttırmaya yeter. Önceki yazılarımda suya dair birçok konudan ve sağlığa faydalarından bahsetmiştim. Suyun saymakla bitmeyen faydalarına rağmen su içmeyi alışkanlık edinemeyen ve su tüketimini artırmayı başaramayanlar için bir adım daha ileri giderek bazı tavsiyeler hazırlamak istedim. Alışkanlıklar kolay değişmiyor hatta hiçbir alışkanlık kolay kazanılmıyor ya da kolay bırakılmıyor. Alışkanlık kazanmak için bu noktada anahtar istemek ve elbette başarmak için motivasyonu devam ettirmek önemli hale geliyor.
Kendinize “Bir bardak su koyun”.
• Sevdiğiniz bir tarzda bardak edinin, bu büyük bir kadeh ya da şık bir su bardağı olabilir. Bazı restoran ya da kafelerde sırf güzel bardak ile su ikram ettikleri ve siz istemeden bardağınızı sık sık doldurdukları için su içmiyor musunuz? O halde haydi, güzel ve sevdiğiniz bir bardağı evde ve işte yanınıza almayı unutmayın.
• Sulandırarak tüketebileceğiniz yiyecekleri sulandırın. Mesela ayran, komposto, çorba, sulu yemekler, meyve suları daha fazla suyla duru hazırlanabilir. Bu yöntem sayesinde içecekleriniz daha fazla su içmenize yardımcı da olacak.
• Suyunuzun içine çeşitli yiyecekler ekleyip aroma kazandırabilir, keyifle içeceğiniz lezzete dönüştürebilirsiniz. Kabuk tarçın, nane, limon, zencefil, meyve dilimleri, portakal kabuğu, kabuk vanilya gibi baharat ve meyvelerden arzu ettiğiniz birini cam sürahiye koyun ve su ilave edin. Birkaç saat bekledikten sonra suyunuz içmeye hazır.
• Özellikle kış aylarında sıcak su içmeyi deneyebilirsiniz. Arzu ederseniz içine ıhlamur, adaçayı, limon dilimleri, taze zencefil dilimleri koyup lezzetli ve sağlıklı içecekler hazırlayabilirsiniz.
• Su içmeyi çok seven eşiniz, çocuğunuz, anneniz ya da kardeşinizden yardım isteyin. Sıkça sizi su içmeniz konusunda uyarmalarını ve su içme alışkanlığını kazanana kadar size sürekli bir bardak su koymalarını isteyin. Siz unatsanız dahi sevdikleriniz sizi unutmayacak ve su içmeniz için size destek olacaklardır.
• Başlıkta da belirttiğim gibi su içmek için yüzlerce nedeniniz var, haydi kendinize “1 bardak su koyun”.
Ne kadar su içmeliyiz?
195
Egzersiz öncesi-sırası ve sonrasında su tüketmek: Ne kadar ve nasıl?
Hidrasyon, organizma için gerekli su ve elektrolit düzeyinin sürekli olarak performansı destekleyecek şekilde belirli düzeyde tutulmasıdır.
Su ve elektrolitler, yoğun egzersizler sırasında terleme ile kaybolmaktadır.
Su, insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğedir. İnsan yemek yemeden haftalarca yaşayabilir, fakat susuz ancak birkaç gün yaşayabilir.
Sporcular ve egzersiz yapanlarda hidrasyonun sağlanması çok önemlidir. Terle kaybedilen su yerine konulmadığında kişinin yaşamı tehlike altındadır.
Hidrasyonun sağlanması için en temel ilke vücuda giren ve çıkan su miktarının eşit olmasıdır.
Dehidrasyon (Sıvı kaybı- vücuttaki su miktarının azalması); Dehidrasyon spor müsabakalarında ve antrenmanlarda sıklıkla görülen aşırı su kaybına bağlı görülen en önemli sağlık sorunudur. Dehidrasyon ile kaybedilen sıvı ve elektrolitler toparlanma periyodu sürecinde yiyecek ve içecek alımı ile karşılanmaya çalışılır. Vücutta oluşan sıvı kaybının yeterli düzeyde yerine koyulmaması sadece performansı düşürmekle kalmaz bununla birlikte sporcularda ciddi düzeyde sağlık problemlerine ve hatta ölümlere yol açmaktadır.
Antrenmanlar ve yarışlar sırasında su dengesini koruyan yani hidrasyonu sağlayan sporcular optimal egzersiz performansına ulaşırlar. Buna karşılık dehidrasyonun yani aşırı sıvı kaybının performansı önemli ölçüde düşürdüğü unutulamamalıdır. Ayrıca sporcular için dehidrasyon, yaşamı tehdit eden sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması risklerini de arttırmaktadır.
Zorlu antrenmanında sıvı kaybı oldukça fazladır. Her 1 saat yüksek yoğunluklu antrenmanda yaklaşık 500 ml sıvı kaybı olmaktadır. Egzersiz sırasında kaybedilen suyun anında yerine konulması gerekmektedir.
Bir çok spor dalı için günde en az 2 saat antrenman yapıldığı düşünülürse, bir antrenmanda 1000 ml yani 1 litre su kaybı yaşanmaktadır ve bu kayıp anında su ve spor içeceği içilerek yerine konulmalıdır. Özetle kaybedilen sıvı vakit kaybedilmeden yerine konulmalıdır.
Özellikle, sporcularda sıcak ve nemli hava koşullarında egzersiz sonucu meydana gelen dehidrasyon performans kaybına neden olmakla birlikte, sağlık risklerini daha da artırmaktadır. Bu nedenle, antrenman öncesinde, esnasında ve sonrasında uygun hidrasyon düzeyinin korunması için düzenli olarak su içilmelidir.
Egzersiz öncesi ve sonrasında sevilen-arzu edilen sıcaklıkta su içilebilir. Egzersiz sırasında ise soğuk su içmek emilim açısından önemlidir. Soğuk su artan vücut ısısının düzenlenmesi ve suyun mideyi biran önce terkedip barsaklara gelerek emilmesi açısından daha avantajlıdır.
Egzersiz sırasında harcanan her 1 kalori için 1,5 ml su içilmelidir.
40 yaşında, 170 cm boyunda, 70 kg olan bir erkeğin 1 saat orta yorucu seviyede yüyürüş yapması
196
halinde harcadığı enerji 350 kkaldir. Günlük 3 litre su içmesi gereken bu kişinin, yürüyüş yaptığı gün içmesi gereken su miktarı 525 ml daha fazla yani toplam 3525 ml olmalıdır.
İshalin Tedavisinde Suyun Önemi
İshal veya diyare dışkının sık olarak sulu veya yumuşak çıkması durumudur. İshal kesinlikle bir hastalık değil, bir çok nedene bağlı bir semptomdur.Dünyada ishal beş yaşından küçükler arasında ölümün ikinci büyük nedenidir. Az gelişmiş ülkelerdeki çocuk ölümlerinin en büyük nedeni yeterince temiz suyun olmaması ve atık su arıtma kapasitesinin yetersizliğidir.
İnsan vücudu bağışıklık sistemi adı verilen muazzam bir mekanizmaya sahiptir. Zararlı olabilecek herhangi bir madde vücuda girdiğinde giriş yoluna bağlı olarak tepki verir ve bu zararlıyı uzaklaştırmaya çalışır. Ağız, yemek borusu ve mide kanalından yani sisndirim yoluyla vücuda giren zehirli olabilecek her türlü madde kusma veya ishal ile uzaklaştırılmaya çalışılır. İshal- kusma birlikteyse çoğu zaman besin zehirlenmesinden şüphelenilir.
Vücuttan bu zararlı maddeler atılırken ne yazık ki su, vitaminler ve mineraller de atılır. Ayrıca sindirim kanalındaki besin maddelerinin de bir çoğu kana emilmeden dışarı atılır. Bu durumda önemli derecede su kaybı ve besin kaybı yaşanmaktadır.
Su kaybı saatte 0,5-1 litreyi geçtiğinde hayati tehlike söz konusudur. Özellikle çocuklar, hamile ve emziren kadınlar ile yaşlılar risk altındaki kişilerdir ve su kaybının derecesi arttıkça hayati tehlike de artmaktadır. Kalsiyum, potasyum gibi vücut sıvılarında bulunan ve eksikliğinde yaşamsal tehlike oluşan mineraller kaybolduğunda kasılma ve kramplar görülür. Suyla beraber tuz kaybı olması da susamayı engellediğinden su kaybı erken dönemde farkedilmeyebilir.
İshalin tedavisinde ilk olarak yapılması gereken kaybedilen suyun yerine konmasıdır. İkinci olarak sodyum, potasyum gibi madensel tuzlar suyla birlikte yerine kunulmalıdır. Su ve elektrolit dengesi sağlandıktan sonra beslenme düşünülmeli ve uygun şekilde sıvı ağırlıklı beslenmeye başlanılmalıdır.
İshalin tedavisinde temiz su ile hazırlanmış ayran gibi içecekler de tedaviyi hızlandırmaktadır. İshalin derecesine göre alınması gereken su ve elektrolit miktarı doktor ve tedaviyi üstlenen sağlık ekibi tarafından belirlenmelidir.
Hafif ishal durumunda yapılması gereken ise devamlı su içerek, minerallerden zengin maden suyu ile ayran tüketmek ve dışkılama sayısının azalması ve dışkı kıvamının nırmale gelmesini beklemektir. Ağır ve orta dereceli ishallerde ise eletrolitleri içeren eczanelerde satılan toz karışımlar kullanılmaktadır. Bu karışımların temiz su ile birlikte karıştırılması sonucunda ORS-Oral Rehidrasyon Sıvısı elde edilmektedir. Bebeklerde ilk 6 ay içinde görülen ishallerde bebek devamlı emzirilmelidir. 6-12 ay arasında ve sonrasında ORS sıvısı, su ve elektrolitleri içeren sular verilmelidir.  Son olarak şunu vurgulamak gerekirse ishalin nedeni ne olursa olsun, vücuttan su kaybı olmaktadır. İshalin zamanında tedavi edilmemesi ve su kaybının yerine konulmaması hayati tehlikeye neden olur. Bu yüzden ishal başladığı anda temiz olduğundan emin olunan su içilmeye başlanmalıdır.
197
Hamilelik Döneminde Su Tüketimi
Hamilelik döneminde annenin fizyolojik durumuna bir de fetal büyüme eklenir. 40 hafta boyunca 3 farklı trimester halinde bebeğin gelişimi gerçekleşmektedir. Annenin beslenmesi ve yeterince sıvı tüketmesi ile fetüsün gelişimi doğru orantılıdır.
Hamileliğin başından sonuna kadar yaklaşık 1-1,5 litre annenin kan hacmi artar, yaklaşık 1 litre amniyotik sıvı oluşur, bunun yanında bebeğin hücre yapısının da yaklaşık %80 ini su oluşturmaktadır. İnsan yaşamında metabolik olarak sıvı ihtiyacının arttığı en önemli dönem hamilelik ve emzirme dönemidir.
Hamilelik döneminde vücut sıvılarının da artması sebebiyle su ihtiyacı artar. Günlük 2-2,5 litre olan su gereksinimi bu dönemde 3-3,5 litre civarına çıkar. Günde 15-20 bardak su içmek hamileliğin son dönemlerinde sıkça karşılaşılan preekklempsi, ödem gibi sağlık sorunlarının görülme sıklığını azaltır ve önler.
Hamilelikte anne karnındaki bebeğin içinde bulunduğu amniyotik sıvının azalması veya kaybı bebeğin yaşamını tehdit eden önemli bir sorundur. Annenin stresten uzak, yeterince dinlenmiş olmasının yanı sıra bol su içmesi amniyotik sıvının devamlılığı için önemli bir şarttır. Bu yüzden bebeğin yaşamı için de anne adayının günde 3-3,5 litre su içmesi gerekmektedir. Eğer hamile birey suyu rahatlıkta içemiyorsa yoğurda, ayrana, meyve suyuna, çorbalara kısacası sıvı tüm yiyecek ve içeceklere daha fazla su ilave ederek tüketimini arttırabilir.
Özetle hamilelik dönemi su tüketiminin en fazla olması gereken dönemlerden biridir ve anne adayının düzenli olarak her gün 15-20 bardak su içmesi gerekmektedir.
Anne sütü, emzirme dönemi ve su ihtiyacı
Anne sütü doğadaki en saf, en mükemmel besindir. Anne sütünün yerini hiçbir şey dolduramaz. 9 ay 10 günlük gebelik döneminin ardından artık loğusa bir kadın vardır ve lohusalığın yanında emziren bir kadının ihtiyaçları değerlendirilmeli ve karşılanmalıdır. Anne sütü bebeğin ilk 6 ay tek başına tüm ihtiyaçlarını karşılamaya yeterlidir. Bebeğe ilk 6 ay anne sütü dışında su dahi verilmemelidir. Anne sütünün miktarı ve kalitesi annenin yeterince sıvı alması ve dengeli beslenmesine bağlıdır.
Doğum sırasında plesenta sıvısı, bebek, plesenta ile beraber önemli ölçüde su kaybı olmaktadır. Annenin kaybettiği suyu yerine koyması kendi sağlığı için önemlidir.
Annenin anne sütü yapabilmesi için öncelikle emzirmeyi istemesi, sonra ise yeterli ve dengeli beslenerek yeterince su içmesi gerektiğini tekrar vurgulamak istiyorum.
Doğum sonrası ilk 6 ayda günlük süt üretimi ortalama 600-800 gramdır. Altıncı aydan sonra ek gıdaya başlanınca bu miktar 400- 550 grama iner. Anne sütü içindeki tüm besin maddeleri vitaminler, mineraller su içerisinde çözünmüş haldedir. Yani sıvı bir besin olan anne sütünün temel bileşeni sudur. Bu yüzden de annenin emzirdiği süre boyunca en az 2-3 litre su içmesi bir zorunluluktur.
198
Su ihtiyacı belirlenirken kişinin harcadığı enerjinin 1,5 katı hesaplanır. Örneğin 2000 kilokalorinin 1,5 katı 3000 mililitredir. Yani 2000 kalori enerji harcayan bir kişi 3 litre suya gereksinim duyar. Emzirme döneminde annenin enerji harcaması ve metabolizma hızı önemli ölçüde arttığı için su ihtiyacı da normal dönemlere göre daha fazladır. Emzirme döneminde günlük su ihtiyacına ortalama 1 litre daha ilave edilmesi annenin su ihtiyacını karşılamaya yetecektir.
Gebelik ve emzirme döneminde enfeksiyonlara anne daha açıktır, buna karşın doktorlar daha seyrek ilaç önermektedirler. Bu sebeple bol su içerek özellikle idrar yolları, solunum yolları enfeksiyonlarını önemek ve enfeksiyon başlamışsa daha az semptomla geçirmek mümkündür.
Özetle biz kadınların emzirme dönemi belki de hayatımızda en fazla su içmemiz gereken dönemidir. Emzirdiğiniz sürece elinizden suyu düşürmeyin, eksiksiz ve kaliteli beslenip yeterince su için.
199
Hidrojen
Hidrojen (H) H Periyodik cetvel He
Li Be
B C N O F Ne
Na Mg
Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba
Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra
Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Uut Fl Uup Lv Uus Uuo

La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu

Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr    Temel özellikleri
Atom numarası 1
Element serisi Ametaller
Grup, periyot, blok 1, 1, s
Görünüş renksiz
Atom ağırlığı 1.00794(7) g/mol Elektron dizilimi 1s1
Enerji seviyesi başına Elektronlar 1
CAS kayıt numarası 1333-74-0
200
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hali Gaz
Yoğunluk
(0 °C, 101.325 kPa)
0.00008988 g/cm³ Sıvı haldeki yoğunluğu 2.267 g/cm³ Ergime noktası 14.01 °K -259.14 °C Kaynama noktası 20.28 °K -252.87 °C
Ergime ısısı (H2) 0.117 kJ/mol Buharlaşma ısısı (H2) 0.904 kJ/mol Isı kapasitesi (H2) 28.836 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı Kübik
Yükseltgenme seviyeleri 1, -1
Elektronegatifliği 2.20 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi 1312.0 kJ/mol
Atom yarıçapı 25 pm
Atom yarıçapı (hes.) 53 pm
Kovalent yarıçapı 37.3 pm
Van der Waals yarıçapı 120 pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci ((300 K) 180.5 m nΩ·m (20°C’de)
Isıl iletkenlik ? W/(m·K)
Isıl genleşme ? µm/(m·K) (25°C’de)
Ses hızı (gaz, 27 °C) 1310 m/s (?’de)
Mohs sertliği ?
201
Vickers sertliği ? MPa
Brinell sertliği ? MPa
Hidrojen (Yunanca: ὑδρογόνο ( İdrogono = su yapan); Osmanlıca müvellidülmâ = su yapan), element sembolü H olan, 1 atom sayılı ametaldir. Standart sıcaklık ve basınç altında renksiz, kokusuz, metalik olmayan, tatsız, oldukça yanıcı ve H2 olarak bulunan bir biatomik gazdır. 1.00794 g/mol’lük atomik kütlesi ile tüm elementler arasında en hafif elementtir. Periyodik cetvelde sol üst köşede yer alır.
Hidrojen, evrenin kütlesinin %75’ni oluşturan ve evrende en çok bulunan elementtir. Ana hatta bulunan yıldızların çoğunluğu plazma halinde olan hidrojenden oluşur. Elementel hidrojen dünyada az bulunur. Endüstride metan gibi hidrokarbonlardan üretilebildiği gibi, pahalı olsa da suyun elektrolizinden de üretilebilir.
Hidrojenin en yaygın doğal izotopu, nötronsuz protiyumdur. Hidrojen pek çok elementle bileşik verebilir, suda ve pek çok organik molekülde bulunur. Suda çözünen moleküller arasındaki asit-baz tepkimlerinde önemli rol oynar. Schrödinger denkleminin analitik olarak çözülebildiği tek nötral molekül olduğu için, hidrojen atomunun enerji basamakları ve bağ özellikleri kuantum mekaniğinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
Konu başlıkları
• 1 Tarihi • 2 Hidrojenin Elde Edilmesi o 2.1 Hidrojenin Atom Yapısı • 3 Hidrojenin Evrendeki Yeri • 4 Hidrojen Atomu o 4.1 Izotopları • 5 Uygulamaları
Tarihi
Hidrojen 1500’lü yıllarda keşfedilmiş, 1700’lü yıllarda yanabilme özelliğinin farkına varılmış, evrenin en basit ve en çok bulunan elementi olup, renksiz, kokusuz, havadan 14.4 kez daha hafif ve tamamen zehirsiz bir gazdır.
Güneş ve diğer yıldızların termonükleer tepkimeye vermiş olduğu ısının yakıtı hidrojen olup, evrenin temel enerji kaynağıdır. -252.77 °C’de sıvı hale getirilebilir. Sıvı hidrojenin hacmi gaz halindeki hacminin sadece 1/700’ü kadardır. Hidrojen bilinen tüm yakıtlar içerisinde birim kütle başına en yüksek enerji içeriğine sahiptir. 1 kg hidrojen 2,1 kg doğalgaz veya 2,8 kg petrolün sahip olduğu enerjiye sahiptir. Ancak birim enerji başına hacmi yüksektir.
Hidrojenin Elde Edilmesi
Hidrojen gazını yapay olarak ilk defa T. Von Hohenheim (ayrıca Paracelsus, 1493 – 1521, olarak da bilinir) tarafından güçlü asitlerle metalleri karıştırılarak elde edilmiştir. Bu kimyasal reaksiyon
202
sonucu elde edilen bu yanıcı gazın yeni bir element olduğunun farkına varamamıştır. 1671 yılında hidrojen Robert Boyle tarafından demir çubuk ve seyreltik asit çözeltilerinin reaksiyonu sonucu üretilerek yeniden keşfedilmiştir. 1766 yılında Henry Cavendish metal asit reaksiyonuyla elde edilen, havada yanan, yandığı zaman su açığa çıkaran hidrojenin ayrı bir element olduğunun farkına varmıştır. Cavendish’in hidrojenle tanışması cıva ve asitlerle yaptığı deneyler zamanında olmuştur. Başlangıçta hidrojenin cıvayı oluşturan birimlerden biri olduğunu, cıvanın asitle reaksiyonundan ortaya çıktığını düşünmüş, buna rağmen hidrojenin pek çok önemli özelliğini gerçekci şekilde tasvir edebilmiştir. 1783’te Antoine Lavoiser, Laplace ile Cavendish’in bulduklarını tekrarlarken, yandığı zaman su üreten bu gaza hidrojen adını vermiştir. Hidrojenin ilk kullanım yerlerinden biri balonlar ve daha sonraları zeplinlerdir. Bu amaçlar için hidrojen metalik demir ve sülfürik asidin reaksiyona girmesiyle elde edilmiştir. Hidrojen Hindenburg adlı, havada yanarak yok olan zeplinde kullanılmıştır. Balonlarda daha sonraları oldukça patlayıcı olan hidrojenin yerine inert helyum kullanılmıştır.
Hidrojenin Atom Yapısı
1 proton ve 1 elektrondan oluşan hidrojen atomu, basit atomik yapısı, ışık emilim ve yayma spekturumu sayesinde atomik yapının geliştirilmesinde önemli rol oynamıştır. Hidrojen molekülünün ve ona karşılık gelen H2+ katyonu basit yapısı kimyasal bağların doğası hakkında önemli bilgiler vermiş, bu 1920’li yıllların ortalarında hidrojen atomunun kuantum mekaniği uygulamasıdır.
Hidrojenin Evrendeki Yeri
Hidrojen evrenin kütlece %75’ini, atom sayıca %90’nı oluşturur ve bu oranlarıyla evrende en çok bulunan elementtir. Bu element yıldızlarda, dev gaz gezegenlerinde büyük miktarda bulunur. Moleküler hidrojen bulutları yıldızların oluşumuyla bağlantılıdır. Hidrojen yıldızların proton-proton nükleer füzyon reaksiyonuyla enerji üretmesinde önemli rol oynar.
Evrende hidrojen atomik ya da plazma halinde bulunur. Plazma hali atomik halinden oldukça farklıdır. Bu halde hidrojen elektronu ve protonu bağlı değildir ve bu oldukça yüksek elektrik iletkenliği ve ışık yayılımına (güneş ve diğer yıldızlar ışık yayar) sahiptir. Yüklü partiküller elektrik ve manyetik alanlarda oldukça etkilenirler. Mesela, güneş rüzgarında dünyanın magnetospheri ile etkileşerek Birkeland akımları ve auroraya yol açarlar. Uzayda hidrojen nötral atomik halde bulunur.
Normal şartlar altında hidrojen biatomik gaz (H2) halinde bulunur. Hafifliği nedeniyle diğer daha ağır gazlara göre yerçekimi kuvvetinden kolayca kurtulur. Bu nedenle dünya atmosferinde hidrojen gazı oranı oldukça düşüktür (hacimce 1 ppm). Hidrojen atomu ve H2 molekülü uzayda bolca bulunduğu halde dünya da bunların üretimi ve saflaştırılması oldukça güçtür. Bütün bunlara rağmen hidrojen dünyada en çok bulunan üçüncü elementtir. Yeryüzündeki hidrojen su, hidrokarbonlar gibi kimyasal bileşiklerin içinde bulunur. Hidrojen gazı bazı bakteri ve algae tarafından üretilir. Günümüzde methan gazı önemi artan bir hidrojen kaynağıdır.
203
Hidrojen Atomu Izotopları
Protiyum, hidrojenin en yaygın izotopu Hidrojenin doğada üç izotopu vardır. Bunlar 1H, 2H, ve 3H. Oldukça kararsız diğer izotoplar (4H – 7H) laboratuar koşullarında sentezlenmiştir. • 1H %99.98 ile hidrojenin doğada en çok bulunan izotopudur. Bu izotop çekirdeğinde yanlızca bir proton içerdiğinden protium denilmiştir. • 2H `hidrojenin diğer kararlı izotopudur. Döteryum olarak da bilinir. Çekirdeğinde 1 proton ve 1 nötron içerir. Deuterium yeryüzündeki hidrojenin %0.0184’nü oluşturur. Radyoaktif değildir ve belirgin bir kirliliğe yol açmaz. Suyun içinde hidrojen yerine deuterium bakımından zenginleştirilmiş suya ağır su denir. Deuterium ve bileşikleri kimyasal reaksiyonlarda radyoaktif olmayan etiketlemelerde ve 1H-NMR da çözücü olarak kullanılır. Ağır su nükleer reaktörlerde nötron kontrolü ve soğutucu olarak kullanılır. Deuterium ayrıca ticari çekirdek füzyonda olası yakıttır. • 3H ayrıca Trityum olarak da bilinir. Çekirdeğinde 2 nötron ve 1 proton içerir. Radyoaktiftir ve 12.32 yıl yarı hayatıyla beta bozunmasıyla Helyum-3 e dönüşür. Az miktarda trityum kozmik ışınların atmosferik gazlarla etkileşmesi sonucu ortaya çıkar. Ayrıca nükleer silah testlerinde de havaya salınır. Tritium kimya da ve biyolojide radyoetiketleme deneylerinde kullanılır.
Hidrojen, izotoplarının değişik isimleri olan tek elementtir. IA grubu elementleri, Ca, Sr,Ba gibi aktif metallerin su ile reaksiyonu sonucunda hidrojen gazı elde edilir.
Ca(k) + 2H2O à Ca2+ (aq) + 2OH-(aq) + H2 (g)
Uygulamaları
Hidrojen zehirsiz ve havadan 14,4 kez daha hafif bir gazdır. Güneş ve diğer yıldızların termonükleer tepkimeyle vermiş olduğu ısının yakıtı hidrojen olup, evrenin temel enerji kaynağıdır. -252,77 °C’ta sıvı hale getirilebilir. Sıvı hidrojenin hacmi gaz halindeki hacminin sadece 1/700’ü kadardır. Hidrojen bilinen tüm yakıtlar içerisinde birim kütle başına en yüksek enerji içeriğine sahiptir (Üst ısıl değeri 140,9 MJ/kg, alt ısıl değeri 120,7 MJ/kg). 1 kg hidrojen, 2,1 kg doğalgaz veya 2,8 kg petrolün sahip olduğu enerjiye sahiptir. Petrol yakıtlarına göre ortalama 1,33 kat daha verimli bir yakıttır. Buna karşın, enerji olarak kullanılabilmesi için doğadaki bileşiklerden ayrıştırılması gerekir. Üretilmesi de göz önünde bulundurulduğunda petrol gibi hazır yakıtlar kadar kârlı değildir. Ancak hidrojenin diğer yakıtlardan önemli bir farkı, güneş veya rüzgar enerjisinin yardımıyla sudan
204
üretilebilmesi ve kullanıldığında tekrar suya dönüşebilmesidir. Bu özellik hidrojenin herkesin üretimine ve kullanımına açık bir yakıt olmasını sağlar.
Hidrojen doğada serbest halde bulunmaz, bileşikler halinde bulunur. En çok bilinen bileşiği ise sudur. Isı ve patlama enerjisi gerektiren her alanda kullanımı temiz ve kolay olan hidrojenin yakıt olarak kullanıldığı enerji sistemlerinde, atmosfere atılan ürün sadece su ve/veya su buharı olur. Bunun dışında çevreyi kirleten hiçbir gaz ve zararlı kimyasal madde (karbonmonoksit veya karbondioksit gibi) üretimi olmaz.
Güneşin özel tekniklerle yakından çekilmiş fotoğrafı (NASA)
Güneşin hidrojen ve helyum içeriği – Kuran Mucizeleri
Güneş’in %70’i Hidrojen (H), %28’i de Helyum (He) atomlarından oluşmaktadır. Geri kalan diğer maddelerin hepsi %2’den daha az oranlardadır. Güneş’te her saniye 600 milyon ton Hidrojen, 596 milyon ton Helyuma dönüştürülmektedir. Kalan 4 milyon ton ise ısı ve ışık enerjisi olarak açığa çıkmaktadır. Bu bakımdan Güneş denildiğinde akla ilk olarak, H (Hidrojen) ve He (Helyum) atomlarını simgeleyen harfler gelir. Kuran’daki “Güneş” anlamına gelen “Şems” Suresi’nde ise, suredeki onbeş ayetin hepsi istisnasız olarak H ve E harfleriyle bitmektedir. Bu harflerin Arapça’daki karşılıkları şöyledir:
205
(Arapça’da He harfi) – (Arapça’da Elif harfi)
Aşağıda Şems Suresi’ndeki ayetlerin Arapça yazılışları ve son kelimelerinin okunuşları görülmektedir:
Tablodan da görüldüğü gibi Şems (Güneş) Suresi’ndeki tüm ayetlerin sonu, bu ayetlerin hepsinin sonu he ve elif harfleri ile bitmektedir. Hidrojen’in simgesi “H” ve Helyum’un simgesi “HE” harflerini içermektedir. Kuran’da Şems Suresi’nden başka hiçbir sure baştan sona HE harfleriyle bitmez. Bu bakımdan Kuran’da sadece bu surede böyle bir harf diziliminin olması son derece dikkat çekicidir. Ayrıca Şems Suresi’nin numarası olan 91 rakamı da özeldir. Hidrojen dışında doğada tabi olarak bulunan 91 element daha vardır ve bunlar Hidrojen atomlarından meydana gelmektedir. Diğer bir ifadeyle, en hafif element olan Hidrojenden ağır 91 elementteki tüm atomlar, Hidrojenin intra-atomik (atomlararası) bileşikleridir. Bu nedenle Güneş’te yer alan H (Hidrojen) atomu, doğadaki diğer 91 elementi de oluşturmaktadır.
Evreni içinde var olan tüm detayları ile Yüce Allah yaratmıştır ve yaratmaya devam etmektedir. Bu detaylara ait tüm ilimler de, Rabbimiz’in sonsuz bilgisini kavramamıza izin verdiği kısımlarıdır. Bir ayette şöyle buyurulmaktadır:
Allah… O’ndan başka İlah yoktur. Diridir, Kaimdir. O’nu uyuklama ve uyku tutmaz. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. İzni olmaksızın O’nun Katında şefaatte bulunacak kimdir? O, önlerindekini ve arkalarındakini bilir. (Onlar ise) Dilediği kadarının dışında, O’nun ilminden hiçbir şeyi kavrayıp-kuşatamazlar. O’nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp-kuşatmıştır. Onların korunması O’na güç gelmez. O, pek Yücedir, pek büyüktür. (Bakara Suresi, 255)
206
Oksijen
8 Azot ← oksijen → flor
↑ O ↓ S
Periyodik cetvel
Genel Adı, Sembolü, Atom numarası Oksijen, O, 8 Element serisi Kalkojen grup, periyot, blok 16, 2, p Görünüş Renksiz Atom ağırlığı 15.9994(3) g·mol−1 Elektron dizilimi 1s2 2s2 2p4 Enerji seviyesi başına Elektronlar 2, 6 Fiziksel özellikleri Maddenin hali Gaz Yoğunluk (o.s.) 1.429 g/lt Erime noktası 54.36 K -218.79 °C, -361.82 °F) Kaynama noktası 90.20 K -182.95 °C, -297.31 °F) Ergime ısısı (O2) 0.444 kJ·mol−1 Buharlaşma ısısı (O2) 6.82 kJ·mol−1 Buhar basıncı
P(Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T(K)

61 73 90
207
Atom özellikleri Kristal yapısı Kübik Yükseltgenme seviyeleri 2, 1,−1,−2 Elektronegatifliği 3,44 (Pauling ölçeği)< İyonlaşma enerjileri 1313,9 kJ/mol Diğer özellikleri Isıl iletkenlik 0,02674 W·m−1·K−1 CAS kayıt numarası 7782-44-7 Özdirenç ? µΩ·m Seçilmiş izotoplar
izo TB YÖ BM BE (MeV) BÜ 16O 99.76% stabil    17O 0.039% stabil    18O 0.201% stabil
Oksijen atom numarası 8 olan ve O harfi ile simgelenen kimyasal elementtir. Oksijen ismi Yunanca ὀξύς (oksis – “asit”, tam anlamıyla “keskin”, asitlerin acı tadı kastedilir) ve -γενής (-jenēs) (“üretici”, tam anlamıyla “sebep olan şey”) köklerinden gelmektedir, çünkü isimlendirildiği zamanlarda tüm asitlerin oksijen içerikli olduğu sanılırdı. Standart şartlar altında, elementin iki atomu bağlanarak çok soluk mavi renkte, kokusuz, tatsız, diatomik yapıdaki, O2 formülüne sahip dioksijen gazını oluşturur.
Oksijen periyodik tablodaki kalkojen grubunun üyesidir ve neredeyse diğer tüm elementlerle kolayca bileşik (başta oksitler olmak üzere) oluşturabilecek, büyük ölçüde reaktif olan bir ametaldir. Oksijen güçlü bir oksidanttır ve tüm elementler içinde ikinci en yüksek elektronegatifliğe sahiptir (sadece florun daha yüksek bir elektronegatifliği vardır). Kütlesel olarak, hidrojen ve helyumdan sonra evrende en bol bulunan elementtir[ ve yerkabuğunda en bol bulunan elementtir, bu kısmın kütlesinin neredeyse yarısını oksijen oluşturur. Serbest oksijen, sudan oksijen elde etmek için Güneş ışığını kullanan bazı fotosentetik organizmalar olmadan Dünya üzerinde bulunamayacak derecede fazla reaktiftir.
Suyun kütlesinin %88’i oksijendir, bu yüzden canlı organizmaların kütlesinin büyük bir bölümünü oksijen oluşturur. Organizmalardaki hem organik (proteinler, yağlar ve karbonhidratlar) hem de inorganik (dış iskelet, dişler ve kemikler) neredeyse tüm ana moleküllerin yapısında oksijen bulunur. Element halindeki oksijeni; siyanobakteriler, algler, bitkiler üretir ve tüm kompleks yaşam biçimlerindeki canlılar hücresel solunumda kullanır.
208
Oksijenin başka bir formu (allotrop) Ozon (O3), biyosferin morötesi radyasyondan korunmasına yüksek irtifadaki ozon tabakası yardımcı olur, ancak yeryüzüne yakın yerlerde hava kirliliğinin yan ürünü olarak çevreyi kirletici özelliği de bulunmaktadır. Daha yüksekte alçak Dünya yörüngesi irtifasında kayda değer miktarda atomik oksijen bulunur ve uzay araçlarında erozyona neden olur.[5] Oksijen Carl Wilhelm Scheele tarafından 1773 yılında veya daha erken yıllarda Uppsala’da ve Joseph Priestley tarafından 1774 yılında Wiltshire’da keşfedilmiştir. Fakat öncelik genellikle Priestley’e verilir çünkü onun çalışması daha önce yayınlanmışıtr. Oksijen ismi, bu elementle yaptığı deneylerle o zamanlar popüler olan korozyon ve yanma ile ilgili phlogiston teorisinin gözden düşmesine sebep olan Antoine Lavoisier tarafından 1777 yılında türetilmiştir.
Oksijen, sıvılaştırılmış havanın ayrımsal damıtılmasıyla, zeolitlerin basınç salınım adsorpsiyonu ile kullanılarak oksijenin havadan ayrılarak yoğunlaştırılmasıyla, suyun elektroliziyle ve diğer yollarla endüstriyel olarak üretilir. Oksijenin kullanım alanları arasında çelik, plastik ve tekstil üretimi; roket yakıtı; oksijen terapisi; ve hava taşıtlarında, denizaltılarda, insanlı uzay uçuş programlarında ve dalgıçlıkta yaşam destek üniteleridir.
1×5 cm’lik parlayan ultrapür oksijen viyali
Işık tayfını gösteren oksijen tüpü
209
Manyetik alan tarafından saptırılan sıvı oksijen damlası, oksijenin paramanyetik özelliği gösteriliyor.
Standart sıcaklık ve basınçta oksijen çok soluk mavi renkte ve kokusuz bir gazdır. O2 molekülünde iki oksijen atomu birbirlerine üçlü spin elektron dizilimiyle oluşmuş kimyasal bağlarla bağlıdır.
Oksijenin doğada kütle numaraları toplamı (15.9999, yaklaşık=) 16’dır (%99,76), 17 (%4) ve 18 (%0,20) olan üç izotopu vardır. Oksijenin atom ağırlığı 16 olarak kabul edilir. Kütle numaraları 14, 15 ve 19 olan izotopları radyoaktiftir. Fakat bu radyoaktiflerin ömrü oldukça kısadır. Oksijenin çekirdeğinde 8 proton bulunmaktadır. Kimyasal tepkimelerin hemen hemen hepsinde iki elektron alarak eksi hale geçer. Oksijen normal sıcaklıkta pasiftir; yüksek sıcaklıkta aktiftir.
Oksijenin sudaki çözünürlüğü 0 °C’de 14,6 mg/L’dir. Oksijenin kritik sıcaklığı –118,8 °C’dır. Oksijen, bu sıcaklığın üzerinde sıvılaşamaz. Yani sadece basınç ile sıvılaştırılmaz. Oksijenin kritik basıncı 49,7 atmosferdir. Bir atmosfer basınçtaki ergime noktası –218,8 °C ve kaynama noktası –183 °C dır. Belirli bir miktardaki oksijen, katı ve sıvı hallerinin her ikisinde de açık mavi ve şeffaftır. Sıvı oksijen, kuvvetli bir magnetiktir. Şayet sıvı oksijenin bir atmosfer basıncındaki bir hacmi, normal şartlar altında (760 mm Hg ve 20 °C) buharlaştırılırsa, buharın hacmi sıvı hacminin 860 misli olur. Katı oksijenin yoğunluğu –252,5 °C de 1,426 g/cm³’tür. Metallerin çok azı, sıvı halde iken oksijen absorblar (emerler). Absorblanan bu oksijen metal katılaşırken tekrar metali terk eder.
Dioksijen
Dioksijen bağları
Dioksijen ya da oksijen molekülü oksijenin allotroplarıdan Dünya’da en yaygın olanıdır. Oksijen atomları apolar kovalent bağ ile birbirlerine bağlanırlar. Oksijenler arasında 498 kj/mol enerjili bir bağ bulunur. Yoğunlaşma sıcaklığı -183 °C (90 K; −297 °F)[1] Sıvı oksijen mavi renktedir ve mıknatıs tarafından çekilir.
210
Oksijenin Hayatımızdaki Önemi
Oksijenin yeryüzündeki kusursuz döngüsü nasıldır?
Allah’ın oksijen oranında yarattığı hassas denge olmasaydı neler olurdu?
Oksijenin insan hayatındaki önemi nedir?
Dünya’nın atmosferi, yaşam için gerekli son derece özel şartların bir araya gelmesinden oluşan olağanüstü bir karışımdır. Dünya atmosferi, % 77 azot, % 21 oksijen ve % 1 oranında karbondioksit ve argon gibi diğer gazların karışımından oluşur. Bu gazların en önemlisi oksijendir, çünkü insanların ve hayvanların enerji elde etmek için kullandıkları çoğu kimyasal reaksiyon oksijen sayesinde gerçekleşir.
Oksijenin Kusursuz Döngüsü
Atmosferdeki oksijen oranının dengede kalması da, mükemmel bir “geri dönüşüm” sistemi sayesinde gerçekleşir. İnsanlar ve hayvanlar devamlı olarak oksijen tüketirler ve kendileri için zehirli olan karbondioksiti üretirler. Bitkiler ise bu işlemin tam tersini gerçekleştirir ve karbondioksiti hayat verici oksijene çevirerek canlılığın devamını sağlarlar. Her gün bitkiler tarafından milyarlarca ton oksijen bu şekilde üretilerek atmosfere salınır. Bitkiler, insanlar ve
211
hayvanlar, eğer aynı reaksiyonu gerçekleştirselerdi, dünya çok kısa sürede yaşanılmaz bir gezegene dönüşürdü.
Üzerinde yaşadığımız mavi gezegeni, Allah bizim yaşamımız için özel olarak düzenlemiş, Kuran’da ifade edildiği gibi dünya Allah tarafından canlılar için “serilip döşenmiştir”. (Naziat Suresi, 30) Allah’ın Dünya’yı canlılık için yarattığını bildiren diğer bir ayet ise şöyledir:
“Allah, yeryüzünü sizin için bir karar, gökyüzünü bir bina kıldı; sizi suretlendirdi, suretinizi de en güzel (bir biçim ve incelikte) kıldı ve size güzel-temiz şeylerden rızık verdi. İşte sizin Rabbiniz Allah budur. Alemlerin Rabbi Allah ne yücedir.” (Mümin Suresi, 64)
Oksijenin İdeal Oranı
Soluduğumuz havadaki oksijen oranının, son derece hassas dengelere dayalı olması çok ilginçtir. Dünyaca ünlü bilim adamı Michael Denton, bu konuya
şöyle dikkat çekmektedir: “Atmosferimiz daha fazla oksijen içerebilir ve buna rağmen hayatı destekleyebilir miydi? Hayır! Oksijen çok reaktif bir elementtir. Şu anda atmosferde bulunan oksijenin oranı, yani yüzde 21, yaşamın güvenliği için aşılmaması gereken sınırların tam ideal noktasındadır. Yüzde 21’in üzerine artan her yüzde birlik oksijen oranı, bir yıldırımın orman yangını başlatma olasılığını % 70 artıracaktır.”
İngiliz biyokimyacı James Lovelock ise bu kritik dengeyi şu şekilde ifade etmektedir:
“Yüzde 25’lik bir oksijen oranının daha yukarısında, şu anda besin olarak kullandığımız bitki türlerinin çoğu, tüm tropik ormanları ve arktik tundraları yok edecek olan dev yangınlarda yok olurdu… Atmosferin şu anki oksijen oranı, tehlikenin ve yararın çok iyi bir biçimde dengelendiği bir rakamdadır.”
212
Ancak Allah canlılığın dengesini son derece kusursuz bir sistemle kurmuştur. İşte bu sayede atmosferdeki hassas oksijen oranı, canlılık için en ideal olan oranda durmaktadır. Bu oran, ünlü bilim adamı Lovelock’ın ifadesiyle “tehlikenin ve yararın çok iyi bir biçimde dengelendiği bir rakam”dır.
Eğer oksijen miktarı Allah’ın belirlediği düzeyden daha az seviyede olsaydı;
• Oksijen hızla tükenecek, solunum zorlaşacak, bir süre sonra canlılar nefes almalarına rağmen “boğularak” toplu halde ölmeye başlayacaktı. • Daha az ozon gazı üretilecekti. Ozon miktarındaki değişmeler de canlılık için öldürücü olacaktı. Şimdikinden daha az ozon, güneşin morötesi ışınlarının dünyaya daha şiddetli ulaşmasına ve canlıların yok olmasına sebebiyet verecekti. Şimdikinden daha fazla ozon ise güneş ısısının dünyaya ulaşmasını engelleyeceğinden öldürücü etkiye sahip olurdu. • Oksijen azalınca herkes güneş yanığı olacaktı. Çünkü UV ışığına karşı cildi havadaki moleküllerden oksijen korur. • Gündüz gökyüzü karanlık olacaktı. Işık partikülleri daha az kırılacağı için gökyüzü neredeyse gündüz de simsiyah olacaktı. • İşlenmemiş metaller birbirlerine kaynak olacaktı. (Metaller okside oldukları için birbirlerine kaynamadan saklanabilirler.) • Yer kabuğu parçalanacaktı. (Oksijen yerkabuğunun %45’ini oluşturur.) • Herkesin içkulağı patlayacaktı. (Hava, basıncını %21 oranında kaybedecekti.) • Betondan yapılmış her bina yerle bir olacaktı. Oksijen beton yapımında önemli bir bağlayıcıdır. • Her canlının hücresindeki hidrojen gazı patlayacaktı. Suyun 1/3’ü oksijendir. Oksijen olmadan hidrojen gaz haline dönüşür ve hacmi genişler. • Okyanuslarda buharlaşma olacaktı.
Kısacası dünyada hayat olmayacaktı.
Eğer oksijen miktarı biraz daha fazla olsaydı;
• Atmosfer kısa sürede “yanıcı” bir özellik kazanacak ve en ufak bir kıvılcım dev yangınlar çıkaracaktı. Sonunda da dünya dev bir “tüp patlaması” gibi bir patlamayla yanarak kavrulurdu. • Kayalar ve metaller çok daha çabuk aşınırdı. Bu yüzden yeryüzü hızla aşınıp erir ve canlı yaşamı için büyük bir tehdit oluşurdu. • Dev böcekler olurdu. Böceklerin vücut büyüklüğü atmosferdeki oksijen ile alakalıdır.
Görüldüğü gibi oksijenin atmosferdeki oranı dünyada meydana gelen biyolojik ve tektonik işlemler sayesinde devamlı olarak dengede tutulur. Bu dengenin binlerce yıldır korunması ve canlıların ihtiyaç duyduğu şekilde muhafaza edilmesi de yine bir düzeni ve dolayısıyla bu düzeni kusursuzca var eden Allah’ın apaçık varlığını göstermektedir. Allah Kuran’da şöyle buyurmuştur:
“O Allah ki, yaratandır, (en güzel bir biçimde) kusursuzca var edendir, ‘şekil ve suret’ verendir. En güzel isimler O’nundur. Göklerde ve yerde olanların tümü O’nu tesbih etmektedir. O, Aziz, Hakimdir.” (Haşr Suresi,24)
213
Oksijenin İnsan İçin Önemi:
İnsan gibi kompleks bedenlere sahip canlıların enerji elde etmek için kullandıkları çoğu kimyasal reaksiyon oksijen sayesinde gerçekleşir. Karbon bileşikleri oksijenle reaksiyona girerler. Reaksiyon sonucunda su, karbondioksit ve enerji açığa çıkar.
Nefes Alma İşlemi Oksijen Sayesinde Gerçekleşir: Hücrelerimizde kullandığımız ve ATP (adenosin trifosfat) adı verilen enerji paketçikleri, bu reaksiyonla ortaya çıkarlar. İşte biz de bu nedenle sürekli olarak oksijene ihtiyaç duyarız ve bu ihtiyacı karşılamak için hayatımızın her dakikasında nefes alırız. Sürekli olarak ciğerlerimize hava çeker ve hemen sonra da aynı havayı geri veririz. Bunu o kadar çok yaparız ki, “normal” bir işlem olduğunu düşünürüz. Oysa gerçekte nefes almak çok kompleks bir iştir.
Vücut sistemimiz o kadar mükemmel ayarlanmıştır ki, nefes alma işlemini hiç düşünmeden rahatlıkla yerine getiririz. Yürürken, koşarken, kitap okurken hatta uyurken, vücudumuz sürekli olarak ne kadar nefes almamız gerektiğini hesaplar ve ciğerlerimizi ona göre çalıştırır. Şu anda bile siz nefes alıp-vermek için gereken işlemlerin farkında değilken düzenli olarak havayı soluyabilirsiniz. Nefes almaya bu kadar çok ihtiyaç duymamızın nedeni, vücudumuzda her saniye gerçekleşen milyarlarca ayrı işlemin, hep oksijen sayesinde gerçekleşen reaksiyonlardan enerji sağlamasıdır.
Havayı içimize çektiğimiz anda, akciğerlerimizde bulunan yaklaşık 300 milyon küçük odacığa oksijen dolar. Bu odacıkların duvarlarını kaplayan kılcal damarlar hemen bu oksijeni çekerler ve önce kalbe sonra da vücudun her tarafına taşırlar. Kılcal damarlar oksijeni içeri alırken, aynı anda da atık madde olan karbondioksiti bırakırlar. Yarım saniye sürmeyen bu işlem sayesinde, içimize çektiğimiz temiz (oksijenli) havayı, dışarıya kirli (karbondioksitli) olarak veririz.
Akciğerlerimizde neden 300 milyon odacık olduğunu düşünebilirsiniz. Bundaki amaç, ciğerin hava ile temas eden alanını maksimuma çıkarmaktır. Odacıklar sayesinde sıkıştırılmış olan bu alan gerçekte o kadar büyüktür ki, eğer bu alanı ciğerin içinden çıkarıp düz bir yüzeye yaysak, bir tenis kortu kadar yer kaplar.
214
Burada bir noktaya dikkat edelim: Akciğerlerin içinde son derece kompleks ve mükemmel bir sistem vardır. Akciğerlerin içindeki odacıkların ve dolayısıyla bu odacıklara giden kanalların olması gerektiği genişlikte olması, oksijen solunumunu artırmak için yapılmış harika bir tasarımdır. Ancak bu sistemin işleyişi, bir başka şartın yerine gelmesine bağlıdır: Havanın yoğunluğunun, akışkanlığının ve basıncının, bu kadar dar kanallar içinde rahatlıkla hareket edebilecek değerlerde olmasına.
“Sizin için, yeryüzüne boyun eğdiren O’dur. Şu halde onun omuzlarında yürüyün ve O’nun rızkından yiyin. Sonunda gidiş O’nadır.” (Mülk Suresi, 15)
• Görme İşlemi İçin Oksijen Gereklidir: Görme işlemi gözünüzün retina tabakasındaki milyonlarca hücrenin sürekli olarak oksijenle beslenmesi sayesinde mümkün olmaktadır. Eğer kanınızdaki oksijen oranı düşerse, “gözünüz kararır”. • Kasların Çalışması İçin Oksijene Gerek Vardır: Vücuttaki tüm kaslar, bu kasları oluşturan hücrelerin tümü, karbon bileşiklerini “yakarak” yani oksijenle reaksiyona girerek enerji elde eder. Bu enerji elde edildiğinde ise ortaya vücuttan atılması gereken karbondioksit çıkar. Vücuttan atılması gereken karbondioksit işlemi, yine sizin pek fazla üzerinde durmadığınız nefes alıp-verme işlemi esnasında rahatlıkla yerine getirilir ve yaşamınız için atılması gereken miktarda karbondioksit hiç aksamadan tam zamanında dışarı atılır.
İnsanın Allah’ın varlığının, hem de her şeyin O’nun tarafından yaratıldığının farkına varmasının ardından, bu gerçeğe karşı kayıtsız kalması, bir tür “büyülenme”dir. Çünkü, yaşadığımız evreni ve Dünya’yı bizim için kusursuz bir biçimde yaratan, sonra da bizleri var eden Allah’tır ve insanın bu gerçeği hayatının en önemli konusu olarak kabul etmesi gerekir. Göklerin, yerin ve ikisi arasında bulunan her şeyin Rabbi Allah’tır. İnsanın da Allah’a kulluk etmesi gerekir. Allah, bu gerçeği bizlere şöyle bildirmektedir:
“(Allah) Göklerin, yerin ve her ikisi arasındakilerin Rabbidir; şu halde O’na ibadet et ve O’na ibadette kararlı ol. Hiç O’nun adaşı olan birini biliyor musun?” (Meryem Suresi, 65)
215
KAYNAKÇA (1)      KURAN-İ KERİM MEALİ   (  ELMALILI M.HAMDİ YAZIR )  (2)      Harun Yahya  (3)      Wikipedia (4)      Dr.Fatma Şensoy (5)      Beslenme Uzmanı Aysen Arıcan

122
REKABET VE EŞİTLİK
Rekabet denince aklınıza ne geliyor? Aynı şartlara sahip iki firmanın aynı koşullarda yarışması rekabet midir? Peki aynı öğrenim olanaklarına sahip iki öğrencinin üniversite sınavında birbirinden daha yüksek puan almaya çalışması rekabet midir? Peki şöyle bir örneklem yapalım. İki firma da aynı özellikte ve kalitede ürün üretirken birinin daha fazla kaynağa sahip olması ve buna bağlı olarak daha çok reklam yapma yeteneğine sahip olması, bu yüzden de daha fazla mal satması ve kar elde etmesi rekabet midir? Peki üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerden biri, her dersten ayrı ayrı özel ders alırken ve buna bağlı olarak da özel kurslara giderken ötekinin maddi imkansızlıklar nedeniyle elindeki birkaç ikinci el üniversite hazırlık kitabından çalışması rekabet midir? Peki şöyle bir soru soralım. Bir atlet 100 metreyi 9.8 saniyede koşabilme yeteneğine sahipken, görme engelli birinin gideceği yolu bastonla ve yardımla bulmaya çalışması rekabet midir? Olayı biraz daha genişletelim. Dünya nüfusunun %’10’u dünyadaki kaynakların %’90’ını kullanırken, dünya nüfusunun %90’ının normal yaşam koşullarının altında hatta ekmek, su ve ilaç bulamadan yaşaması rekabet midir? Eğer bir ilahi adalet varsa bütün bunlar ilahi adaletle nasıl açıklanır? Bu neden böyle oldu? Fakir öğrenci bir günah mı işledi de zengin öğrenciden geri kaldı? Veya söz konusu atlet dünyaya gelmeden kör adamla bir kavga yapmış, yenmiş ve ondan sonra böyle bir özellik kazanmıştı? Peki dünya nüfusunun % 80 ini oluşturan fakir topluluk hangi yönden ve niçin haksızdı da dünya gelirinin % 80 i , % 20 lik azınlığı oluşturan topluluğun oldu? Suç kimin? Veya suçlu ve haksız kim veya haksız kim? Eğer elimizde dayanak noktası olarak kullanacağımız referansı “güç” olarak ele alacaksak bırakalım bu düzen böyle gitsin.
123
Çünkü güçlünün gücü elinde bulunduracağı bir noktada başka alternatifiniz yoktur.
Ama ya eğer haklı haklıysa? Ya eğer dünyaya sırf insan olarak gelişimizden ve Tanrı’nın bizi yücelttiği ilahi sıfatlardan dolayı dünyaya gelen her insanın eşdeğer olanaklara ve standartlara sahip olarak yaşamaya hakkı varsa?  Olayın Kuran’sal ve gerçek açıklamasını sözü uzatmadan yapacağım. Kuran’ın bir ayetine göre:
“Fazla verilenler az verilenlere aktarıp hepsi onda eşit hale gelmiyor. Peki Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar!”
Evet, Kuran’sal açıklamaya göre dünyaya geliş anında ve dünyada bulunuşun her anında insana verilen nimetler ve yardım etme gücü bir sınavdır ve bu sınavın amaçladığı Kuran’sal ideale göre her anlamda imkanı fazla olanın imkanı az olana yardım etmesi, vermesi ve tüm dünya nüfusunun eşit olanaklara sahip olması söz konusudur. Bu, insan hakları yönünden böyle olduğu gibi, ekonomik haklar, sosyal haklar ve her türlü hak paylaşımı yönünden böyledir. Kuran’sal anlayışa göre her insan içinde bulunduğu toplumun toplam nimetinin eşit ve kendi payına düşen kadarıyla buna bağlı olarak da belirli standartların üstünde yaşamalıdır. Bunu toplumsal bazdan yukarı çekip küresel bazda ele aldığımızda ise barış, refah ve eşitlik içinde bir düzen kurulması söz konusudur. Konuyu biraz daha açalım. Petrol zengini ülkelerde yaşayan ülkelerde yaşayan insanların elebaşları altından saraylar yaptırırken, Afrika’da insanların açlıktan, susuzluktan, ilaçsızlıktan, hastalıktan, yaşam koşullarının kötülüğünden ölmesi Allah’ın adaletsizliği midir yoksa Kuran adaletini unutan insanların adaletsizliği midir?
124
Bu konu Kuran’sal anlayışa göre bir sınav, ayrıca Alemlerin Rabbinin yerine getirilmesini istediği bir emirdir. Konu şudur: Daha fazla imkanı olan, gücü olan, parası olan, yardım etme olanağına sahip olan birey ya da topluluk, daha az imkana olana, fakire, muhtaca, yardıma ihtiyacı olana yardım edecektir ki dünya yaşamı insanlar için barış ve refah içinde olan, içinde fesat bulunmayan bir dünya olsun. Dikkat edin. Ayet,
“Neden hepsi onda eşit hale gelmiyor!”
diyor. Tüm dünya toplumunun, bu zekatsal aktarım yoluyla her türlü nimet, imkan ve rızık bakımından eşit hale gelmesinden söz ediyor. Yani kırkta bir gibi uydurma hadis fetvalarıyla ya da göz boyama bir zekatla kendini temize çıkaranlardan söz etmiyor. Kuran’ın anlayışına göre gerçek mümin elinde bir parça ekmeği varsa onu bölüşendir. Hatta kendisine konuk olan muhacirleri kendinden üstün tutan müslümanlardan söz eder Kuran. Ve Alemlerin Rabbi kendisine verilen nimeti yeterince varlıklı olduğu halde sanki bitecekmiş gibi saklayanlara
“Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar!”
demektir. Bu ayet, aynı zamanda verilen maddi manevi olanakların, insana aynen zenginler açısından da, fakirler açısından da, tüm dünya toplumu açısından da fazlasıyla yeteceğine dair bir sözdür. Hatta Kuran bir başka ayetinde cehenneme gideceklere
“İyiliklerinizi, hayırlarınızı bu dünyada silip süpürdünüz, şimdi ateşe gireceksiniz”
125
demekte, bu ayetle inanmayan inkarcılara ve suçlulara bile, dünyada yaptıkları hayırların karşılığının tam olarak verildiğini bildirmektedir. Ayeti tekrar okuyalım:
“Fazla verilenler az verilenlere aktarıp hepsi onda eşit hale gelmiyor. Peki Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar!”
Aslında bu konu tam bir sınavdır. Elindeki nimetin yarısını verip Allah’tan bolluğunu ve bereketini dilemekle, nankör bir cimri kesilip elini sıkı sıkı kapatanlar arasında, Allah elbette hem bu dünyada hem ahirette ayrım yapacaktır. Sözünü bahsettiğimiz yardım etme olgusu sadece para veya imkanla sınırlı değildir. Bir görme engellinin yaşamına yardımcı olmak, spastik bir çocuğun eğitimini bir doktor olarak üzerine almak hatta bir yetimhaneye gidip çocuklara para değil sevgi vermek bile son derece büyük ve değerli olgulardır. Sizlerin dikkatini ayrıca Kuran’ın şu ayetine çekmek isterim:
“Allah’a kim var borç verecek ki karşılığı kat kat yapılsın ve arkasından da büyük bir ödül alsın?”
GÜÇLÜ MÜ HAKLI MI?
Üzerinde durduğumuz yerkürede 2000’li yıllarda ne yazık ki haklı olanın sözünün değil güçlü olanın sözünün geçtiği bir çağda yaşıyoruz. Sizlere birkaç örnek vereyim. Aslında İslam dünyasının çöküşü Osmanlı İmparatorluğunun çöküşüyle başladı. -Bosna Hersek’te yıllar süren soykırımda gerçek sayısını kimsenin tahmin edemediği kadın, çocuk, sivil, yaşlı demeden, insanlar işkence edildi ve öldürüldü. Kendini pek medeni ve güçlü olarak kabullenen ve öyle gösteren Avrupalılar ta
126
ortalarında meydana gelen vahşete dur demediler, oysa onlar hala güçlü ve medeni Avrupalılardır bizim gözümüzde. Aslında burada güçlü olan Sırplardı. Avrupalılar ellerindeki silah teknolojisi ve askeri bakımdan güçlüydü ama onlar manevi olarak şeytana yöneldiler. -Çeçenistan’da Rusya yıllar boyu sürecek bir soykırım başlattı. Rusya’nın elindeki askeri ve ticari kozlar nedeniyle kimse buna karşı çıkamadı. Bu arada haklı sesini bile çıkaramadı. Televizyon kanalları, gazeteler kısaca tüm medya adeta hiçbir şey olmamış, olmayacakmış gibi davrandı. Bu sayede dünya kamuoyu da Rusya’ya baskı yapamadı. Yani haklı yine dinlenmedi ve vahşetin ardından geriye on binlerce insan, kadın, erkek, dul, yetim… Hatta hastaneler bile bombalandı Rus tankları tarafından. Ancak güçlerini kalplerindeki imandan alan Çeçen mücahitler savaşmaya devam ettiler. -İsrail’in Filistin’e uyguladığı uzun bir geçmişe sahip her türlü vahşet yöntemleri, ahtapot bombaları, kimyasal silahlar ve daha niceleri, çılgınlaşan ve vahşileşen insan yapısının bir örneğini oluştursa bile, başta Amerika ve Avrupa olmak üzere bu olayları adeta “Az yaptınız, biraz daha yapabilirsiniz” şeklinde önce kınayıp ardından geçiştirmeleri artık olayların içyüzünü bilenler tarafından adeta bir komedi konusu olmuştur. Sonuç olarak yaşadığımız dünyada haklının esamesi bile okunmamakta, haklı her zaman haksız ve yenik duruma düşürülmekte hatta güçlü bile bazen haklı olduğu zamanlarda sesini çıkaramamaktadır. Giderek hem haksız hem de zalim olan kazanmaktadır. İş kötüye gitmektedir. Bu konumda yapılabilecek en yararlı şey haklıya hak veren ve zulümlere karşı çıkan devletlerin kendi aralarında askeri, politik, siyasi ve ekonomik bir birlik oluşturup mümkün olduğu kadar güç toplayıp, dünyanın bu gidişine dur demeye çalışmaları, zulme
127
uğrayan ülkelere, halklara karşı bu suçu işleyenlere yaptırım uygulamaları hatta  bu uğurda topyekün savaş uygulamaları, haklıyı desteklemeleri ve eldeki güç sapansa sapanı, füzeyse füzeyi, uçaksa uçağı kullanarak batılı yok etmeleridir. Kaldı ki en azından dünyadaki bütün müslüman devletler olmak üzere bütün dünya yeryüzündeki her türlü zulüm, katliam ve zorbalığa karşı sorumluluk sahibidirler Allah katında. Çünkü Allah, yeryüzündeki zulme uğrayan insanlar için savaşmayan, onlara yardım etmeyen insanlık alemini topyekün sorumlu tutmaktadır Kuran’da ayetlerle belirlenmiş şekilde.
“Size ne oluyor da “Allah’ım bize senden bir yardımcı gönder, bir dost gönder diyen çaresiz kadın, erkek ve yavrular için savaşmıyorsunuz?”
Bugün Suriye, Filistin, Myanmar, orta Afrika ve daha önceki Bosna, Çeçenistan ve benzeri birçok katliam, vahşet türlerinde rezil olan dünya ve özelde İslam dünyasının Allah katındaki durumu ortadadır.
İNSANIN YARATILIŞI BAKIMINDAN HAKLI      VE GÜÇLÜ
Alemlerin Rabbinin insanı yaratma aşamasında bize haklının mı haklı, güçlünün mü haklı sorusuna Kuran’ın Sad suresinde bazı cevaplar vardır. Lütfen surenin bir kısmını yazışımdan sonraki açıklamalarımı okurken verdiğim çevirisini göz önünde bulundurunuz. Sad suresi 71-88. ayetler şöyle demektedir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Hani, Rabbin meleklere şöyle demişti: “Ben çamurdan bir insan yaratacağım. Onu kıvama erdirip içine ruhumdan
128
üflediğimde, önünde secde ederek eğilin!” Bunun üzerine meleklerin hepsi toptan secde etmişlerdi. İblis etmemişti. O, kibre sapmış ve inkarcılardan olmuştu. Allah dedi: “Ey İblis, iki elimle yarattığıma secde etmekten seni alıkoyan neydi? Burnu büyüklük mü ettin, yoksa yücelerden mi oldun?” Dedi: “Ben ondan hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.” Buyurdu: “Hadi, çık oradan! Sen kovulmuş birisin. Din gününe kadar lanetim üzerindedir.” Dedi: “Rabbim, o halde, insanların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Buyurdu: “Peki, süre verilenlerdensin. O bilinen güne kadar.” Dedi: “Kudret ve şerefine yemin olsun ki, onların tümünü azdıracağım. İçlerinden sadece samimi, seçkin kulların dışta kalacaktır.” Buyurdu: “İşte bu doğru! Ben de yalnız doğruyu söylerim. Gerçek şu ki, ben cehennemi seninle ve onlardan sana uyanlarla tamamen dolduracağım.” De ki: “Tebliğime karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Ben size kendiliğimden / zorlamayla yükümlülük getirenlerden de değilim. Bu, alemler için bir zikirden başka bir şey değildir. Yemin olsun, bir süre sonra onun haberini bileceksiniz.”
Burada ele alacağımız ilk konu 72. ayette bahsedilen secdenin, fiziksel manada topraktan yapılmış bir yapı olan maddi bir varlığa değil, o varlığın içine üflenmiş “Tanrı’nın ruhuna” olmasıdır. Melekler aslında insana değil, kendi varlığı ve içindeki Allah’ın öz nefesiyle mükemmel bir varlık hale gelen insana önündeki cennet ve cehennem diye iki uç noktada sonuçları bulunan seçimlere cesaret edeceğinden dolayı secde etmektedirler. İnsan bir kumar oynamayacaktır. İnsan, bilinçli olarak yaptığı seçimlerden dolayı ya ateşe girecek ya da en büyük kurtuluş ve sonsuz rahmete erecektir. Sad suresi 75-76. ayetleri okursanız:
129
“Allah dedi: “Ey İblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni alıkoyan neydi? Burnu büyüklük mü ettin, yoksa yücelerden mi oldun? Dedi: “Ben ondan hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.”
İşte burada 75. ayette insanoğlunun neden bu kadar değerli bir varlık olduğu sorusunun cevabı ortaya çıkmaktadır. Alemlerin Rabbi insan için, “İki elimle yarattığım” tabirini kullanmıştır. Yani burada anlaşılması istenen nokta evrende var olan en büyük azapla, en büyük rahmet arasında kendi tuttuğu yol sebebiyle, seçim yapacak olan insanın “Rabbin iki eliyle yaratılmış”, daha başka bir deyimle “yaratılanlar içinde en özene bezene yaratılmış” olmasıdır. Meleklerin insana secde etmelerindeki sebeplerden biri de buradadır. Bir melek, örneğin Cebrail, evreni döndürme gücü ve yetkisine sahip olabilir ama onun yaratılışında Allah’ın emrinden çıkma diye bir olasılık yoktur. Yani insanın meleklerden aciz olması onu meleklerden aşağı kılmıyor. Tam tersine evrenin yaratılış gayesi olan bu sınavda -ki bu sınavın sebeplerine de daha sonraki bölümlerde gireceğiz- insanoğlunun aciz ve risk alan varlık olması insanı önemli hale getiriyor. Alemlerin Rabbi bu yönden bakıldığında risk alan ve aciz olanı, hatasız ve güçlü olana fakat risk almayana tercih etmiştir. Bu noktada İblis’in psikolojisinden bahsetmek gerekiyor. İblis cinlerdendir. Yani Allah’ın kulu olmakla birlikte, insanın yaratılış anından önce de Allah’ın emri altından sapma olasılığı bulunan, belki de bu sapmalardan dolayı meydana gelen bir küçüklük duygusuyla insanı görünce şekle bakarak kendini ispat etme psikolojisine girmiş varlıklardan birisidir. Yani melek değildir İblis. Kuran İblis’in tanımını ve yaptığı şeyi ve insanlara bir başka uyarıyı, Kehf suresi 50-51. ayette vermektedir:
130
“Hani, biz meleklere “Adem’e secde edin!” demiştik de İblis dışında hepsi secde etmişti. İblis, cinlerdendi. Kendi Rabbinin emrine ters düştü. Şimdi siz, benim beri yanımdan, onu ve onun soyunu mu dostlar ediniyorsunuz? Hem de onlar sizin düşmanınızken. Zalimler için ne kötü bir değiştirmedir bu! Ben onları göklerle yerin yaratılmasına da kendilerinin yaratılmasına da tanık tutmadım. Ben, sapıp gitmişleri yardımcı edinecek değilim.”
Bu noktada ince bir detay verilmektedir. Yüce Allah, yaratıcı Kudret olarak, yaratacağı İblis adlı varlığı belki yaratma aşamasında onunla kendisi arasında var olan bir isyan sonrasında “Sapıp gitmiş” olarak nitelendirmektedir. Şöyle bir soru sorulabilir. İnsana af ve başka şanslar, rahmetler veriliyor peki o anda ona böyle bir şans verilemez miydi? Sorunuzun karşılığı kesinlikle hayırdır çünkü insan şüpheli, akıl gözü kapalı, gözünün önünde bir perde olan ortamda, Rabbini aramakta ve O’na mümkün olduğu kadar iman etmeye emir ve yasaklarına uymaya çalışmaktadır. İblis’in yaratılış aşamasında ne olduğunu bilmiyoruz ama İblis’in isyanı, şüphenin olmadığı, inkar edilemez bir tanıklık ortamında, zaman mekan ortamında gerçekleşmiştir. Nitekim meleklerin Adem’e secde ettiği anda İblis’in başkaldırısı onun lanetlenmesine sebep olmuştur.  Bu noktada daha önce insanın daha önceden iman etme veya küfre sapma özelliği bulunup küfre sapanın cehenneme gideceğini, suçların ve suçluların sorumlusunun Allah olmadığını daha önceden açıklamıştık. Yani kaderi sonucu cehenneme gitti diye bir kavramın doğru olmadığını, insanları uyarmak ve insanların doğru yola girebilmesi ümidiyle peygamberlerin ve kitapların gönderildiğini fakat Allah’ın Batın (gizli, bütün gizliliklerden haberdar) sıfatıyla, yarattığı her şeyin sonsuz zaman diliminde geleceklerini bildiğini, fakat
131
bunun Allah’ın Batıni özelliği olduğunu söylemiştik. Daha da iyi anlaşılması için şunu söyleyebiliriz. Kullar sonlarının ne olacağını veya nereye gideceklerini bilmez .Fakat işte önemli olan nokta bunu bilmeden cennet ya da Allah rızası için rekabet etmektir. Böyle olmasaydı, bu şekilde bir yaratılış denklemi olmazdı. Daha başka bir şekilde söylersek, eğer cennete gideceğini bilen bir insan olsaydı, bu insan kesinlikle imansal faaliyetler ve hayır için çaba gösterir miydi? Allah yolunda karşısına ne çıkacağını bilmeden cesaretle savaşan ve çalışan bir müslümanın ödüllendirilmesidir yaratılış denklemine uygun olan…  Hatırlarsanız daha önce Allah’ın Batın ve Alim sıfatlarıyla (Gizli ve her şeyi bilen) kulları yaratmasının ve cennet ile cehennemi yaratmasının amacının, Allah’ın yüceliği kavramının anlaşılması olduğunu söylemiştik. İşte İblis de aynı amaç için yaratılmıştır. Yani eğer, İblis’in de sapacağı ve insanların bir kısmını saptıracağı biliniyordu, o halde neden yaratıldı derseniz… Onun da cevabı Allah’ın yüceliği kavramının anlaşılmasıdır. Cehennem İblis ve ona uyanların, kötülüklerin, kötülerin karşılığıdır. Cennet ise Allah’a yakın olanların, O’nu sevenlerin, O’nun sevgisini kazananların, iman edenlerin karşılığıdır. Sonuç olarak insanın yaratılması ve İblis’in yaratılmasından önce başlayan cennet-cehennem ayrımı sürecinden önce süren, mükemmel evren düzeninin birbirinden ayrılması için, Allah için risk alan bir varlığın sınav edilmesi, cennet-cehennem ayrımı yapılması için mutlak pozitif olan Allah ve O’nun yolu kavramının karşılığı olarak cehennem ateşine eşdeğer olan şeytan ve onun sapıttığı yol diye iki kavram olması gerekirdi.   Bütün bunlar bir yana insan, Allah’ın yarattıkları içinde en sevdiği varlıktır çünkü Sad suresi 75. ayette Yüce Allah Kuran’da şöyle buyurmaktadır:
132
“Ey İblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni alıkoyan nedir? Burnu büyüklük mü ettin, yoksa yücelerden mi oldun?”
Dikkat ederseniz burada insan için “iki elimle yarattığım” yani “özene bezene yarattığım” kavramı kullanılmaktadır ve belki de melekler gibi mükemmel, hatasız fakat risk almayan bir varlığa insan gibi hatalı, tövbe edebilen ve risk alan varlığın tercih edilmesinin sebebi budur. Bütün bu yaratılış gerçeğini bilen ve anlayan insan için Allah’ın kulu olma, O’nunla seven-sevilen ilişkisi kurma ve karanlıklara isyan etme zamanı dünya hayatı içinde değerlendirilmelidir. Şimdi eğer dikkatliyseniz şu ana kadar negatifin neden yaratıldığı kavramını açıklamaya çalıştığımızı görebilirsiniz. Bu konuyu açıklamak için önce iyilik ve kötülük kavramlarını açıklamak gerekiyor ve bunun için Kuran’daki anahtar ayet ise Enam suresinin ilk ayeti olan:
“Hamd Allah’adır! O ki, gökleri ve yeri yaratmış, karanlıklara ve nura vücut vermiştir. Sonra, gerçeği örtenler bunları Rablerine denk tutuyorlar.”
ayetini incelememiz gerekiyor.
Daha önce İblis’in cinlerden olduğunu, melek olmadığını ve ayette açıklanan -göklerin ve yaratılmasının, ardından karanlık ve nur, yani iyilik ve kötülük kavramlarının yaratılmasının ardından- bu kavramlara bağlı olarak insanın dünyaya geliş sürecinden önce dünyada sınav edilen bir varlık olduğunu söylemiştik. Yani insanın yaratılmasından önce göklerin ve yerin kuşattığı evren içinde, cinler adıyla adlandırılan ve sınav edilen bir varlık sınıfı vardır ve ayette de
133
belirtildiği gibi cinler yaratılmadan önce de Yüce Yaratıcı gökleri ve yeri yaratmasından (sınav arenasını belirlemesinden sonra) karanlık ve aydınlık, ışık ve nur, iyilik ve kötülük kavramlarını yaratmış ve bildirmiştir. Bu ayete destek olarak cinlerle meleklerin farklılığını anlatmak için Kuran’da Hakka suresinin 13-17. ayetlerini hatırlatmak isterim.
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Sura bir üfleyişle üflendiğinde… Yer ve dağlar yükletilip birbirine bir çarpılışla parça parça edildiğinde… İşte o gün olması gereken olmuştur. Gök yarılmıştır. O gün o, lime lime sarkmıştır. Melek de onun kenarlarındadır. Rabbinin arşını, o gün onların üstündeki sekiz taşır.”
Dikkat ederseniz ayetlerde kıyamet günü göğün yarılmasından, sarkmasından ve Cebrail’in de göğü kenarlarından kuşatmasından bahsedilmektedir. Hatta arş adı verilen belki bizim tanımlayamayacağımız bir katı da sekiz adı verilen melekler topluluğunun taşıdığı bildirilmektedir. Hatta meleklerle cinler topluluğunun farkını anlatmak için Rahman suresi 31-39. ayetleri inceleyelim:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Ey ağırlıklı ve onurlu iki toplum/ ey insan ve cin toplulukları! Sizinle de meşgul olacağız. Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlıyorsunuz? Ey insan ve cin topluluğu! Göklerin ve yerin bucaklarından/ köşelerinden geçip gitmeye gücünüz yeterse, hadi, geçin gidin! Bilgi ve güç dışında bir şeyle geçip gidemezsiniz! Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlıyorsunuz? İkinizin de üzerine ateşten bir alev ve erimiş bakır/ duman gönderilir de başarılı olamazsınız. Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlıyorsunuz? Gök yarılarak, eriyip kızarmış yağ/ kırmızıya
134
boyanmış deri gibi bir gül haline geldiği zaman, Rabbinizin nimetlerinden hangisini sayacaksınız yalan? O gün günahlarından ne cin sorguya çekilir ne de insan.”
Bu ayetlerde insan ve cin topluluklarının asla göklerin ve yerin sınırlarından dışarıya çıkamayacağı, eğer bunu başarsalar bile ateşten bir alev ve azapla durdurulacakları anlatılmaktadır. Sonuç olarak şu ana kadar ele aldığımız konu, yaratılmış ve sınav edilen topluluklar olarak cin ve insan topluluklarının neden yaratıldığı, Allah’ın gökleri ve yeri yaratmasından sonra sınav aracı olarak neden iyilik ve kötülük, karanlık ve nur kavramlarını yaratmış olduğunu inceliyoruz. Şimdi bu konuyu biraz daha açmaya çalışalım. Gerçek şu ki Allah’ın yaratmış olduğu kulları arasında bir hiyerarşi, bir derecelendirme vardır. Yani Allah’ı Yaratıcı Kudret olarak yaratılmışların hiyerarşisinden ayrı tutarsak, en üst katmanda Kuran’da “Biz” diye anılan Yüce Konsey, daha sonra Cebrail, Azrail, Mikail ve İsrafil’den oluşan dört büyük melek ve Araf elçileri -ki burada Araf elçilerinin daha üst bir konumda olduğunu sanıyorum ama benimki yalnızca bir tahmin- daha sonra insan cinsine geçince peygamberler, veliler, şehitler, bilginler ve daha sonra takva önceliğine göre müslümanlar ve daha sonra hangi dinden olursa olsun Allah’ın birliğine iman edenler olmak üzere bundan sonra az negatiften çok negatife olarak devam eder. Yani büyük günahlara girenler, ateşin en altındaki ikiyüzlüler ve en son olarak da orduları ve lanetlenen şeytan. Açıklamak istediğim konuda anlatmam gereken noktalardan biri şudur: Bu hiyerarşik tabloda en yüceler de dahil olmak üzere bütün varlık alemi Allah’ın Hadi ve Nur (yani doğru yolu gösteren ve ışığın kaynağı/ ışığa çağıran) isimlerinin tecellisiyle sürekli tekamüle (Pozitif değişim ve
135
gelişim) uğramaktadırlar ve giderek daha fazla uğrayacaklardır.
“O hiç durmadan tespih edenler de elbette biziz”
ayetini okursanız en yücelerin, O’nun katındakilerin bile tespih faaliyetiyle O’na yaklaşma, O’nun rızasını kazanma ve O’nu anlama yolunda çaba sarf etmekte olduğunu görürsünüz. Ve bu hiyerarşik tablonun insan açısından olumlular yani cennete gidecekler kısmını ele alırsak her üst hiyerarşik sınıfın alt sınıflara göre daha bilgili, olumlu, imanlı cesur ve vakarlı olduğunu görürsünüz. Bir peygamber Cebrail olamayacağı gibi, normal bir müslüman da peygamber olamaz. Peki bu hiyerarşik tablonun cehennem kısmı neden ortaya çıkmıştır? Cevap açıktır. İnsanın yaratılması esnasında İblis’in Allah’a isyan etmesinden ortaya çıkmıştır. Şu nokta unutulmamalıdır ki meleklere ve daha aşağı varlıklara yani cinlere “Adem’e secde edin!” emrinin verildiği zaman-mekan ortamında, insanın bu dünyada yaşadığı gibi bazı şüpheler veya karmaşıklıklar veya konsantrasyon bozuklukları yoktur. Orada emir verilen tüm varlıklar emir ve gerekleri konusunda kesin bilgiye ve imansal olarak da kesinliğe sahiptir. Orada bir akıl karışması veya bir şüphe yoktur. Nitekim İblis, Allah’a isyan ettikten sonra lanetlenmiş ve en az olumlu varlık konumundan en lanetli konuma düşmüştür. Aslında İblis’in insan yaratılmadan önce en az olumlu varlık konumunda olması Allah’ın bütün varlık kuramını olumluluk üzerine kurduğunu anlatır. Oysaki İblis Allah’a isyan ettiği anda lanetlenmiş ve belki de -burası kesin olmamasına rağmen- cehennem o anda yaratılmıştır. Cehennem kanımca Allah’ın öfkesine işaret eder. Allah’ın öfkelendiği zararsız küçük günahlar değil, bile bile yapılan, ısrar edilen büyük günahlardır. Nitekim Kuran’da
136
“Size açıkladığımız günahların büyüklerinden uzak durursanız sizi sapmayan yola kılavuzlar ve bereketlerle dolu varış yerine ulaştırırız”
denmektedir. Hatta Rahman ve Rahim olan Kuran’da rahmetini şöyle anlatmaktadır:
“Rahmetim her yanı kuşatmıştır, azabımı ise dilediğime çarptırırım.”
Bütün bilgisizler, dünyadaki hemen her insanın cehenneme gideceğini söyler oysaki cehennem, sadece Allah’ın öfkesini çekenler üzerinedir. Fakat bu düşünce sizi şu yola sevketmesin. “Nasıl olsa büyük günahlar işlemiyoruz o halde Allah yolunda canımızı dişimize takarak veya gücümüz yettiğince çalışmamıza, çaba harcamamıza, hayırları ve iyilikleri yaymaya gerek yok.” Bu takdirde insan günah üzerine düşünmeye başlar. İnsanın mantık düzeni bir çizgiyle izah edilebilir. Ya sağ tarafa ya sol tarafa giden bir çizgi. Sağ taraf iyilikleri ve güzeli simgeliyor, sol taraf ise kötülükleri ve günahları simgeliyor. Eğer okunuz sağ tarafa gitmiyorsa sol tarafa gider. Şöyle bir örnek verilebilir. Elinden hiçbir şey gelmeyen bir insan bile ben Allah yolunda ne yapabilirim diye düşünse, bu okun sağ tarafa gitmesidir. Yapılan eylem ise her zaman düşüncenin ardından gelir. O halde mantık iyi ve hayırlı eylemin binasını sağlıklı, temiz düşüncenin üzerine bina etmektir.
Hatta Kuran cehennem hakkında olaya bakış açısını şöyle bir şekilde de anlatır.
137
“Oraya girmeye kimlerin daha layık olduğunu biz daha iyi biliriz.”
O halde kimse kimseyi cehennemlik olmakla itham etmesin. Herkes elinden geldiğince hayır ve barışı yaysın ve özendirsin. Bu en iyi yoldur. Kanımca İblis’in Allah’a isyanı O’nu yeterince yüceltememesinden ve bilememesinden ortaya çıkmıştır. Daha doğrusu sınav edilen bir varlık olarak kendi eksikliğini kabul edememesinden ortaya çıkmıştır ki İblis, Adem’in içine Rahman’ın nefesinden üflenmesinden ortaya çıkan sonucu, yani insanın en şerefli yaratılan olduğu sonucunu kabul edememesinden dolayı lanetlenmiştir. Fakat cehennem öyle uzun süreli ve yakıcı bir ateştir ki cehennemlik olan varlıklarda ancak bu şekilde bir azabın sonucunda Allah’ın yüceliğini ve kudretini anlayabilmektedirler. Ve anladıkları anda da cehennemden çıkacaklardır. Yani ne insanlar için, ne diğer varlıklar için cehennem sonsuz değildir. Fakat dehşetine kelime yetmeyen bir ders alma ve anlama sürecidir. Yüce Allah öylesine yüce, ihtişamlı ve kudretli bir varlıktır ki kendisini anlamayanları, inkar edenleri ve hışmına uğrayanları cehennem ateşiyle tekamüle uğratmaktadır. Daha önce yazdığımız, Allah sevdiğini sevgiyle, aşkıyla cennette yakar sözünün anlamı budur. Yaratılmış ve sınav edilen varlıklar iki seçenekten birini seçeceklerdir. Ya Allah’a inanıp bunu gereklerini yapmak -ki bunun başında Kuran’ın anlamına sarılmak vardır- ve Allah aşkıyla bu dünyada da ahirette de yanmak veya kalpler dünyada da ahirette de boş olarak cehennemde yanmak. O Allah, kendisine asla ortak koşulmasını istemeyen hırslı bir sevgilidir ve alemlerin yaratılış sebebi Alemlerin Rabbinin yüceliğinin anlaşılmasıdır. Sonuç olarak anlaşılmasını istediğim cümlem şudur ki cennete gidenler de cehenneme gidenler de gittikleri yere çok kutsal
138
bir şeyi, yani “Allah’ın yüceliğini anlamak için” gittiklerini gittikleri yerde, gittikleri zaman anlayacaklardır.
İNSANIN VARLIK SORUNLARI
Bu bölümde insanın ne zaman ve neden yaratıldığını ve buna paralel olarak Kuran’ın (ve tabii daha önce gelen bütün kitapların ve sayfaların orijinal hallerinin) neden indirildiğini birbiriyle bağlantılar kurarak anlatmaya çalışacağım Bu bölümü anlatmak için öncelikle Abese suresi 17-42. ayetleri iyice incelemenizi istiyorum:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Kahrolası insan, ne kadar da nankördür! Hangi şeyden yarattı onu? Bir spermden! Yarattı onu, ölçülendirip biçimlendirdi onu. Sonra, yolu kolaylaştırdı ona. Sonra öldürdü onu, kabre koydurdu onu. Sonra dilediği zaman diriltip ortaya çıkardı onu. Hayır, hayır! O, O’nun kendisine emrettiğini hiç yerine getirmedi. Hadi, bakıversin insan, kendi yiyeceğine! Biz suyu döktük de döktük. Sonra yeryüzünü yardık da yardık. Ardından orada daneler bitirdik. Üzümler yoncalar… Zeytinler, hurmalıklar… Gür çimenli, bol ağaçlı bahçeler… Meyve, otlak/ sebze… Sizin ve hayvanlarınızın yararına. Şiddetle çarpanın çıkardığı korkunç ses geldiğinde. Bir gün ki o, kişi öz kardeşinden kaçar. Öz annesinden, öz babasından…Eşinden, oğullarından… O gün onlardan her kişinin kendine yetecek bir uğraşı vardır. Yüzler vardır o gün, pırıl pırıl… Gülen, müjdelerle parıldayan… Ve yüzler vardır o gün, toza toprağa bulanmış… Tozu toprağı da bir is bürümüştür. İşte bunlardır küfre sapanlar, kötülüğe batanlar.”
Ve bir başka dipnot olarak İnsan suresi 1-3. ayetleri yazalım:
139
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… İnsan üzerinde, henüz anılan bir şey olmadığı bir süre geçmedi mi zamandan? Doğrusu, biz insanı karışım olan bir spermden yarattık. Halden hale geçiririz onu. Sonunda onu işitici, görücü yaptık. Biz onu yola kılavuzladık. Artık ya şükredici olur ya nankör…”
İnsan suresinin birinci ayetinden de anlaşılacağı üzere insanın yaratılış sürecinden önce de çok uzun bir yaratılmışlar süreci vardır. Ben bu yaratılış sürecinde en eskiden en yeniye; Kuran’da “Biz” diye anılan kudretliler topluluğu, melekler ve daha sonrada insandan önce de sınav edilen ve hala sınavları devam eden, kendilerini “çoğumuz sapmıştır” diye nitelendirilen cinler toplumu olarak sıralandığını düşünüyorum. Kaldı ki ne zaman yaratıldığı bilinmeyen argo dilinde “uzaylı” olarak adlandırılan bazı varlıklar da olabilir evrenimizde. Ancak burada konumuz insan ve insanın hidayetidir. Esas olarak Kuran, Kuran’da en son gönderilen ve değiştirilemeyen son ve gerçek kaynak olarak tanımlansa da diğer peygamberlere gönderilen kitaplar da peygamberlerin tebliğ ettiği şekilde ve biçimde kaldıkları sürece onlar da ilahi ve hak kitap idi. Yani burada anlatmak istediğimiz Kuran’da dahil olmak üzere daha önceki tüm kitapların ve sayfaların değiştirilmemiş hallerini bir araya toplarsanız bunların tümünü “Kitap” başlığı altında adlandırabilirsiniz. Esas olarak insan yaratılmadan hatta dünya ve dünyanın içinde bulunduğu evren yaratılmadan önce -yani 14 milyar yıl önceki Big Bang’den önceyi söz ediyorum- zaman mekan boyutları, Alemlerin Rabbinin birliği ve O’nun kulları, O’na kulluk etmek kavramları vardı. Eğer yukarıda yazdığımız Abese suresine bir bakarsanız Kuran’da verilen oluşum
140
sürecinin bugünkü bilimin açıklayabildiği oluşum süreciyle aynı olduğunu anlayabilirsiniz. Hatta evrenin oluşum süreciyle ilgili
“O küfre sapanlar görmediler mi ki gökler ve yer bitişik idi, biz onları ayırdık. Her canlı şeyi sudan oluşturduk.” (Enbiya 30) ve
“Hiç kuşkusuz biz genişleticileriz”
ayetleri bu konuyla ilgili ispatımdır. Bugün evrenin büyük patlama ile birlikte ışık hızından da öte ve giderek artan bir ivmeyle genişlediği bilim adamlarınca kabul edilmektedir. İnsanın ilk yaratılış anı ana babanın dünyada fiziksel birleşmesiyle oluşan zigot fazıyla değil, insanın kendi yaratılışına tanık tutulduğu yaratılış anıyla başlar. Bu an büyük ihtimalle Big-Bang’den yani evrenin yaratılmasından da çok daha öncedir ve bu anda insan Yaratıcısı ile karşı karşıyadır. İşte insan tam bu yaratılış anında dünyadaki sınavıyla ilgili her şeyi kendisi seçer. Hani biz diyoruz ya insana irade verilmiştir. Ahirette bulacağı sonuç ya da dünya üzerindeki gidişatı kendi iradesinin, seçimlerinin sonucudur. İşte bu bilgimiz üzerine şimdi bir başka bilgi de ekleyebiliriz. Daha önceki bildiğimiz öğretiye göre insanın iradesi dışındaki şeyler Allah’ın sorumluluğundaydı. Mesela hangi ülkede doğacağı ya da ana babasının kim olacağı ya da doğuştan hangi yeteneklerin ve eksikliklerin verileceği ya da fiziksel görünümü vs… İşte insanın kendi iradesi dışında, içinde bulunacağı konumlar da aslında Rahman’ın insanı yaratışı ve insanı kendi yaratılışına, kaderine tanık tuttuğu anda Rahman ile insan arasında geçen olayların (sınavların, diyalogların, isteklerin ve reddedişlerin) sonucudur. Aslında insana dünyaya gönderilirken ne isterse verilmiş ve neyi reddetmişse verilmemiştir. Örneğin ben
141
bugün Türkiye’de doğmuşsam ve okumayı çok sevmek gibi bir özelliğim varsa buna karşılık da fazla para kazanamıyorsam bu benim tercihimdir yani… İnsanın dünyaya geldikten sonraki bilinçli iradesiyle yaptığı ve yapmadığı veya eksik bıraktığı şeyler de kendi iradesinin sonucudur ve insan bunların sonuçlarından da sorumludur. O halde şunu söyleyebiliriz. Kader, insan-Allah ilişkisinin bir boyutu olan bir gidişattır. Yani önceden yazılmış bir kader yoktur. Yalnız şu vardır. Allah ve O’nun katındakiler, oradaki evren kitabını okuyanlar için evrenin yaratılışından kıyamete kadar sürecek zaman diliminde bütün olasılıklar bellidir ve bilinir. Örneğin sigara içen birinin kanser olma olasılığı artar veya elinin parmak uçlarını gövdenden bir metreden uzağa uzatamazsın veya bilmediğin bilgi hakkında yorum yapamazsın. Bunu Kuran’ın Fatır suresinin 11. ayetiyle açıklayalım:
“Allah sizi bir topraktan, sonra bir spermden yarattı; sonra sizi çiftler haline getirdi. O’nun ilmi dışında, bir dişi ne hamile olur ne doğurur. Yaşayan bir varlığa daha çok verilmesi de onun ömründen biraz azaltılması da mutlaka bir kitapta yazılıdır. Bu, Allah için gerçekten çok  kolaydır.”      Görüldüğü gibi Yaratıcı Kudret bütün varlıkları öyle bir olasılıklar sistemi içinde yaratmış ve insana öyle bir hidayet vermiştir ki insanın yaptıklarına ve yapmadıklarına göre uzun ömürlü veya kısa ömürlü olması bile bu gidişatın sonucuna göre belirlenmektedir. Burada Kuran toplam bağlamda nimeti ömür olarak nitelese de bunun alt kavramları içinde sevgi, kadın, çocuk, mal, mülk, zenginlik, ilahi derece türünden her türlü kavram söz konusudur. Dikkat ederseniz ayette kesin bir kaderin belirlenmesinden değil gidişata göre olasılıkların belirlenmesinden bahsedilmektedir.
142
O halde şunu söyleyebiliriz: İnsanın kendi yaratılış sürecindeki, Allah’ın kendisini yaratma safhasındaki kabul ettiği veya reddettiği şeylerden ve kendi seçimlerinden başlamak üzere yaşayacağı her sonraki an, bir önceki an veya anların sorumluluğuyla birlikte kendi seçimlerinin ve hedeflerinin, amaçlarının toplamının sonucudur. En son an olan ölüm anı ve ahiret anı ise genel toplamın sebebiyle ve sonucuyladır. Peki şimdi bazı sorulara cevap verelim. Neden bazı insanlar Afrika’da açlık içinde yaşarken bazı insanlar bolluk veya servet içinde doğuyor? Neden bazı insanlar sağlıklı olarak doğarken bazıları engelli olarak doğmaya ve yaşamaya mahkum oluyor? Ya da neden bazı insanların geniş bir ailesi varken bazıları yalnız yaşıyor? Bu konuya şöyle bir teoremle cevap vereceğim. Yaratıcı Kudret insanı yaratırken her insana her konuda eşit şans veriyor. Mesela her konu için normal düzey yüz üzerinden elli olsun. Bazı insan diyor ki benim çocuğum olmasın (oradan eksi beş puan kalsın) buna karşılık fiziksel ve ruhsal olarak çok güzel yaratılışta olayım. (o eksi beş puanı fiziksel ve ruhsal güzellik haneme yazın). Bazı insan diyor ki ben doktor olayım, çok param olsun ama çok çalışmak zorunda kalayım. (Dikkat ederseniz yine bir denge var). Bazı insan diyor ki ben ömrüm boyunca fakir bir hayat süreyim ama ömrüm boyunca imanım tam olsun, ölüm bana çabuk ve kolay gelsin. Buna karşın çocuklarım çok ve hayırlı olsun. Bu örnekler çoğaltılabilir. Fakat ben burada Allah’a Elest gününde verdiği sözde duran inananlardan bahsediyorum. İnkarcı veya ikiyüzlü olarak yaşayanlar ve öyle ölenler ise bu olasılıklar teoremine dahil değil. Onlar bozgunculuk yaptıkları, sözün dışına çıktıkları için kaderin dışına yani cehenneme fırlatılıyorlar.
143
İşte Alemlerin Rabbi hepimizi bir araya topladıktan sonra şöyle bir söz almıştır. Bu söz Kuran’da Araf suresi 172-174. ayetlerde açıklanır:
“Hani Rabbin, ademoğullarından, bellerinden zürriyetlerini alıp onları öz benliklerine şahit tutarak sormuştu: “Rabbiniz değil miyim?” Onlar: “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz” demişlerdi. Kıyamet günü, “Biz bundan habersizdik” demeyesiniz. Şöyle de demeyesiniz: “Daha önce atalarımız şirke batmıştı. Biz de onların ardından gelen bir soyuz. Gerçeği çiğneyenler yüzünden bizi helak mı edeceksin?” Biz, ayetleri işte bu şekilde ayrıntılı kılıyoruz ki, hakka dönebilsinler.”
Bu söz insanlar dünyaya geldiklerinde hangi konumda olurlarsa olsunlar Allah’ın birliğini tanıyacaklarına ve inanacaklarına dair verdikleri bir sözdür. Ayette, sözden dönmüş olmanın tek sebebinin ise şirke sapmak, şirke sapmanın sebebinin de Rahman’ın gönderdiği kitaplardan uzak düşerek veya reddederek ataları, büyükleri yani kendilerinden önce gelenleri takip etmek olduğu açıklanır.
Bu konuyla ilgili olarak bir başka açıklama Kuran’da Ahzab suresi 72-73. ayetlerde geçer:
“Biz, emaneti göklere, yere, dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmekten kaçındılar, ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi. Bunun böyle olması, Allah’ın; ikiyüzlü erkeklerle ikiyüzlü kadınlara, şirke sapmış erkeklerle şirke sapmış kadınlar azap etmesi, mümin erkeklerle mümin kadınların tövbelerini kabul etmesi içindir. Allah Gafur’dur, Rahim’dir.”
144
Ayetlerde insanın çok zalim ve çok cahil olduğu için hiçbir zaman tamamen temiz ve tamamen mükemmel olamayacağı belirtilmekte, ayrıca azabın yalnızca ikiyüzlülerle şirke sapanlara yapılacağı bildirilmektedir. İkiyüzlülüğün açıklaması, Allah’a yaratılış anında verdiği söze rağmen bu sözde durmamaktır ki bu dünyada akıl ve kalp ile yapılanların birbirini tutmaması veya kalpten geçenlerle akıldan geçenlerin aynı olmaması şeklinde belirginleşir. Ve kimsenin beklemediği çok önemli bir nokta. Allah mümin olan yani en basit olarak kendisinin birliğine inananların hepsinin tövbelerini kabul edecek ve hepsini affedecektir. Kimse Allah’ın rahmetini kısıtlayamaz veya öyle gösteremez. Burada detay nokta bu tövbenin ve pişmanlığın ahirette, Allah’ın huzurunda da dile getirilebileceğidir. Allah’ın azabıyla kendini müslüman gösterip cehennem çığırtkanlığı yapanları Kuran’da Hz. Musa’nın dilinden şöyle uyarır:
“Allah hakkında gerçek dışı bir şey söylememek benim var oluş borcumdur.”
Her nedense şeytanın firavunları İslam giysisine bürünmüş olmalarını, siz müslüman değilsiniz diye, temiz kalpli insanların gözüne sokup durmakta ve gerçek anlamda müminleri de İslam’dan uzaklaştırmaktadırlar. Fakat sonuçta mağlup edilenler kendileri ve galip gelenler Allah’ın taraftarları olacaktır. Sizlere Kuran’dan şu ayetleri hatırlatmak isterim:
“Haber ver kullarıma, evet benim Gafur ve Rahim. Ama acıklı azabın ta kendisidir azabım benim!”
145
“Rahmetim her yanı kuşatmıştır. Azabıma gelince, onu dilediğime çarptırırım.”
“Yemin olsun, zikirden sonra Zebur’da şunu yazmıştık: Yeryüzüne benim iyilik ve barış seven kullarım varis olacaktır. Kuşkusuz bunda, ibadet eden / iş yapıp değer üreten bir topluluk için kesin bir tebliğ vardır. Ve biz seni ancak alemlere bir merhamet/ bir sevgi olman dışında bir şey için göndermedik. De ki: “Bana şu vahyediliyor: “Tanrınız ancak bir tek tanrıdır. Peki, siz müslümanlar/ Allah’a teslim olanlar mısınız?”
Kuran’da bir başka ayet Allah’ın birliğine inananların ve en azından büyük günahlardan uzak durmaya çalışanların eninde sonunda hidayete, doğru yola ve başarıya ulaştırılacağını söyler çünkü:
“Eğer sizi uyardığımız günahların büyüklerinden sakınırsanız bazı küçük sürçmeler hariç sizi dosdoğru yola iletir ve o bereketli varış yerine ulaştırırız.”
Bu ayette insanın yalnızca büyük günahlardan sakınmasının bile hidayete, başarıya ve cennete vesile olabileceği belirtilmektedir.         İNSANIN VARLIK AMACI
Esas olarak dünyanın eski çağlarından beri bütün filozofların sorduğu en genel ve üzerinde en çok tartışılan sorulardan biridir insanın varlık amacı. Ben bu sorunun “Felsefe biliminin amacı nedir?” olarak da sorulabileceğini düşünüyorum. Çünkü insanı diğer varlıklardan ayıran en temel öğe düşünceyse ve diğer bütün fiziksel veriler ölümle birlikte
146
kayboluyorsa bu soruyu “Düşüncenin amacı nedir?” diye de sorabiliriz. Elimizde şöyle veriler olduğunu düşünüyorum. İnsanın belirli bir ömür süresi var ve insan ömrü boyunca da düşünerek bir çok gerçeğe ya tanık oluyor ya da bir çok gerçeği düşünerek buluyor. O halde bu sınırlandırılmış ömür süresince insanın bulması gereken tek, yalın ve mutlak ve gerçek ve o gerçeğin ardında yeni bir düşünce süreci olmalı. Konuyu fazla uzatmadan açıkça söyleyeyim. İnsanın dünya üzerindeki varlık amacı ya da insan düşüncesinin amacı “Yaratıcısına” ya da “Allah’ın birliği” gerçeğine ulaşmaktır. Eğer insan bu gerçeğe ulaşmadan ve bu gerçeğin gereklerini Allah’a ispatlamadan ölürse, fiziksel bedenin ölümüyle birlikte tüm maneviyatı ve düşüncesi de ölür. Siz buna cehenneme gitmek de diyebilirsiniz ama ben teorik olarak insanın maddi manevi tüm değerlerinin helak olması, yerle bir olması diyorum. Bu gerçekliğe ulaşmanın yolu bu gerçekliği düşünmekten geçer ve bu konu hakkında elimizde kendimizi test etmek, üzerinde düşünmek, daha da açık söylemek gerekirse göğsünü gere gere üzerinde düşünerek sınav edilmek üzere insanoğlunun elinde tek kaynak vardır. O da Kuran-ı Kerim’dir. Ben müslümanım demekle veya kulaktan dolma bilgilerle İslam’a giremezsiniz. İlahi ve tartışmasız kaynağın süzgecinden geçmek zorundasınızdır ve bu sınavdan ancak temiz kalpliler sapıtmadan geçebileceklerdir. Kuran okumayan bir müslümana ben müslüman demiyorum açıkçası. Ancak işi Allah’ın rahmetine kalmış bir cahil diyorum. Allah eğer onu affedecekse sadece iyi niyetinden ve Kuran’ın önemini bilmediğinden affedecektir büyük olasılıkla. Eğer Allah’ın birliği diye bir gerçeklik varsa insan buna hem duygusal yollarla hem de mantıksal yollarla ulaşabilir. Her ne kadar bir takım bilinemezciler “Tanrı’nın varlığı bilinemezdir o halde üzerinde tartışılamaz” derse ki aslında
147
hepsi salaktır, Tanrı’nın varlığı kavramı insan düşüncesinin en temel, en büyük ve en derin konusudur. Eğer Tanrı’nın birliği diye bir kavram varsa o halde insanı ya ilahi aşk ateşiyle yakacak ya da cehennem ateşiyle yakacak bir sorun olmalıdır. Çünkü söz konusu varlık bizzat Yaratıcı Kudret olarak güçleri, ışığı, sevgisi ve hışmı / öfkesi sonsuz kudrette olan bir varlıktır. Fakat cehennem içindekiler için Kuran’da şöyle bir tabir kullanılır:
“Artık onlar için burada bir sıcak dost yoktur!”
Bu demektir ki Kuran Allah’ı, kendisini bilmeyenler için bile, sıcak bir dost olarak tanıtmaktadır ve söz konusu kudretin dostluk anlayışı öyle bir uç noktadadır ki ancak cehenneme kendisinin rahmetinden uzak tutulacak şekilde girenler için, Allah’ın dostluğundan hariç tutulurlar. Şöyle bir şey de söyleyeyim. Siz onu bilmeseniz de O size dosttur. Belki onu inkar etmeniz belirli aşamalardan ve eğitimlerden geçip O’nu bulmanız içindir. Belki O’nu bilmemeniz O’nun hasretini çekmeniz ve bir gün O’nu bulmanız içindir. Ve şundan eminim: O’nun dostluğunu bulduğunuz zaman O’ndan başka dosta ihtiyacınız kalmadığını da anlayacaksınız. İnsanlara ise sadece sevgi ve saygı ile bakacaksınız.
“Allah, İbrahim’i dost edinmişti!”
“Allah! O’dur gerçek dost!”
Bu ayetlere, biz bu konuma ulaşamayız diye yaklaşırsanız bu yanlış bir tutum olacaktır. Allah Kuran’da ayetleri ulaşılamaz olsun diye değil kullara örnek ve ibret olsun diye verir.
148
O halde insan, duygusal ya da sezgisel olarak dahi, böyle yüce  bir varlığın varlığını hissetmeye başladığı anda, O’na yaklaşma yolunu seçmelidir. Evet, Tanrı kendisinin ilahi kitaplarda bildirdiği şeyler dışında bilinemezdir, fakat bu O’nun insan kavrayışından aşkın bir boyutta olmasından dolayıdır. Ve Allah’ın birliği kavramına yalnızca inanılarak ve temiz kalple ulaşılabilir çünkü bazen imansal bilgi, kanıtlanabilir bilgiden çok daha büyük bir kavrayışın ve anlayışın sonucudur. O halde başlangıçta sorduğumuz insanın varlık amacı ya da insan düşüncesinin amacı ya da insan felsefesinin amacı sorularının cevabı şudur: Dünyaya hiçbir şey bilmiyor halde gelen ve akıl ve tecrübe yoluyla öğrenen insan düşüncesinin, ölümden önce ulaşması gereken tek bir gerçek vardır. O’da dünyanın, insanın, varlık aleminin, evrenin ve bizim bilmediğimiz alemlerin tek bir yaratıcısı olduğu ve bu Yaratıcı’nın da kendini bize “Allah” olarak tanıttığıdır. Peki Allah’ın birliği gerçeğine ulaşan insan ne yapacaktır? Şu sorunun cevabını vermelidir kendine; madem ki ben dünyaya gelmeden önce bile bir şekilde yaratıldım, o halde bu farkındalığa vardıktan sonra ne yapmam gerekli? Bu soruya cevabı Yüce Yaratıcı kendi kitabı Kuran’da verir:
“Ben cinleri ve insanları yalnızca bana kulluk, ibadet etsinler diye yarattım.”
Bu noktada üzerinde durmak istediğimiz bir nokta da “Allah’ın birliği” kavramına ulaşan bir insanın O’na nasıl kulluk etmesi gerektiğidir. Birincil ya da öncelikli kavram olarak “Bilerek kulluk etmek” kavramını irdeleyebiliriz. Yani şunu yapmamalıdır insan, “Ben Allah’ın birliğine inanıyorum, namazı kılıyorum, orucu tutuyorum, zekat da veriyorum, büyük günahlara da girmiyorum, gerisi fazla önemli değil…”
149
Hayır, bu değil gerçek ibadet. İslam dininin özü aslında yaşadığın anı samimi yaşamaktan ibarettir. Eğer namaz kılarken gerçekten Allah’a secde ediyorsan namaz kılıyorsundur. Oruç tutuyorken gözlerin ve aklın yemekten başka bir şey düşünmüyorsa, o, oruç değil eziyettir. Zekat veriyorsan eğer gerçekten içinden gelerek ve isteyerek veriyorsan, gerçekten zekat veriyorsundur. Hatta İslam dini ya da Allah’ın dini dediğimiz şey bu temel ibadetlerden ibaret değildir. Sabahları karını ve çocuklarını öperek uyandırmak da çok büyük bir ibadettir. Bir tanıdığına güzel bir selam verip bir çayını içmek de güzel bir harekettir. Olayın ikinci boyutu ise farkındalıktır. Eğer bir insan gerek dünyevi, gerek ilahi yaşantısını, bir an bile başkaları gibi ya da otomatiğe bağlanmış geçiriyorsa o an ölü bir andır. Anlatmak istediğim şu, kendini uzaktan seyretmek değil, yaşamak ve yaşadığını hissetmek önemli olan. Gülü görüp de koklamamak, geceleri parıldayan binlerce yıldızı bilmemek, gücü yettiği halde çalışmamak, uğraşmamak, savaştığın zaman ölümüne savaşmamak hep farkında olmamak ve kayıp anlar veya zaman dilimleridir. Eğer insan secde ederken tüm benliğiyle fiziksel ve ruhsal olarak secde edebiliyorsa bu bir farkındalık olayıdır. Farkında olmamak sorunu ise psikolojiktir. İnsanın kendini bulmamasından ve kendini tanımamasından ileri gelir. Bu sorunun cevabı da Kuran’ın anlamıdır çünkü Kuran, okunduğu sırada vurduğu ilahi olumlu darbeler ve kişiyi kendine getirişiyle, bu farkındalığı sağlar. Hem bu konuyu açmak açısından hem de bir yönden üçüncü bir nokta ise Kuran’ın anlamsal boyutunun, yani en mükemmel şekilde tanımlamak istersek “Her okuyanın diline göre yapılmış bir surelerin iniş sırasına göre Kuran’ın bire bir çevirisinin” insanın maddi manevi bütün yaralarını saracağı, hatta, insanı aktivatör ve yararlı hale getireceği gerçeğidir. Bu sayede insanın hem maddi hem manevi dünyasında, çok
150
büyük değişimler ve gelişimler olabilir. Hatta olay o boyutlardadır ki dünyadayken Kuran’ı anlamsal olarak okunmasına yaraşır bir şekilde, sarılarak ve bırakmadan okuyan bir insan, bir yandan da Allah’ın kendisine sunduğu sesli ve sessiz kader ilhamlarıyla O’nun huzuruna kendini gerçekleştirmiş olgun bir birey olarak gelir. Vaat edilen sonsuzluk cenneti ise Allah’ın lütfunün sadece küçük bir parçasıdır. Bilinçli olarak iman etmek konusunu iki kısma ayırabiliriz. Bunlardan birincisi Kuran’ın Enam suresinin 74- 88. ayetlerinde yer alan isteyerek ve sezgiyle iman etmektir.
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… İbrahim babası Azer’e şöyle demişti: “Putları tanrılar mı ediniyorsun? Seni de toplumunu da açık bir sapıklık içinde görüyorum.” Böylece biz, İbrahim’e göklerin ve yerin melekutunu gösteriyorduk ki, gerçeği görüp bilerek inananlardan olsun. Gece onun üstünü örtünce bir yıldız gördü de, “İşte Rabbim bu!” dedi. Yıldız battığında ise “Batıp gidenleri sevmem!” diye konuştu. Ay’ı doğar halde görünce, “Rabbim bu!” dedi. O batınca da şöyle konuştu: “Eğer Rabbim bana kılavuzluk etmeseydi sapıtan topluluktan olurdum.” Nihayet, Güneş’in doğmakta olduğunu gördüğünde, “Benim Rabbim bu, bu daha büyük!” dedi. O da batıp gidince şöyle seslendi: “Ortak koştuğunuz şeylerden uzağım ben! Ben bir hanif olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana döndürdüm. Müşriklerden değilim ben.” Toplumu ona karşı çıkıp kanıt getirmeye kalkıştı. O dedi ki, “Allah hakkında benimle çekişiyor musunuz? Beni doğru yola O iletti. O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam! Rabbimin dilediği dışında hiçbir şey olmaz. Rabbim bilgice her şeyi kuşatmıştır. Hala öğüt almayacak mısınız? Hem siz, hakkında size hiçbir kanıt indirmediği şeyleri Allah’a ortak koştuğunuz halde
151
korkmuyorsunuz da ben, ortak tuttuğunuz şeylerden nasıl korkarım!” Şimdi, eğer biliyorsanız, iki kesimden hangisi güvende olmaya / güvenilmeye daha layıktır? İman edip de imanlarını herhangi bir zulümle kirletmeyenler var ya, güvende olma / güvenilir olma işte onların hakkıdır; doğruyu ve güzeli yakalayanlar da onlardır. İşte bunlar, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz kanıtlardır. Dilediklerimizi derece derece yükseltiriz. Senin Rabbin Hakim’dir, Alim’dir. Biz ona İshak’ı ve Yakup’u hediye ettik. Hepsini doğruya ve güzele kılavuzladık. Daha önce Nuh’a ve onun soyundan Davud’a, Süleyman’a, Eyyüp’e, Yusuf’a, Musa’ya, Harun’a da kılavuzluk etmiştik. Güzel düşünüp güzel davrananları böyle ödüllendiririz biz”
Görüldüğü üzere Hz. İbrahim kendisini yaratan kudrete, önce O’nun dışındakileri dışlayarak, sonra imanla ve sonra da aşkla varmak istemiştir. Bu kavuşma herhangi bir kitabın indirilmesiyle değil sadece Hz. İbrahim’in O’na karşı duyduğu aşk, istek, sezgi ve bunun karşılığında Allah’ın yol göstermesiyle olmuştur. Bu olay kul ile Allah arasında geçen ve arada hiçbir ikiyüzlülüğün, riyakarlığın olmadığı, sadece samimiyetin ve aşkın var olduğu bir kavuşma hadisesidir. Hatta Kuran’da Hz. İbrahim’in samimiyeti o derece övülmüştür ki sonunda olay
“Allah, İbrahim’i dost edinmişti”
Gerçeğinin Kuran’da yer almasına kadar gelmiştir. Bakara suresi 124. ayette şöyle bir olay gelişmektedir:
“Hani Rabbi, İbrahim’i bazı kelimelerle imtihana çekmiş, o da onların hakkını vermiş de Rab şöyle demişti: “Seni İnsanlara önder yapacağım.” İbrahim, “Soyumdan birilerini
152
de” deyince Allah, “Benim ahdim, zalimlere ulaşmaz” buyurdu.”
Bu sınavda Hz. İbrahim, Allah’ın kendisine sunduğu imge kelimelere en uygun tanımı veya cevabı vermiş ve bu yüzden de bir insan için alınabilecek en büyük ödüllerden birini almıştır. Sözgelimi şöyle bir diyaloğu örnek olarak verebiliriz:
Allah: Gül… İbrahim: Dikenlerine boyun eğerdim Şeklinde aşksal ve karşılıklı aşkı anlatan cümleler geçmiş olabilir. Yine Bakara suresi 260. ayette insanoğlunun Rahman’a karşı nasıl bir samimiyet göstermesi gerektiğinin muhteşem örneklerinden biri yer almaktadır:
“Hani, İbrahim de şöyle yakarmıştı: “Rabbim, göster bana, nasıl diriltiyorsun ölüleri?” “İnanmadın mı?” diye sordu. “İnandım, dedi, ancak kalbimin tatmin olması için!” Allah dedi: “Kuşlardan dört tane al, onları kendine ısındırıp alıştır. Sonra her dağın üstüne onlardan bir parça koy. Sonra da onları çağır. Koşarak sana geleceklerdir. Bil ki Allah Aziz’dir, Hakim’dir.”
Bu ayette Hz. İbrahim belki de bizim bile kalbimizde var olup olmadığını bilemediğimiz bir inanç noktası ve derinliğe iniyor ve diyor ki;
“İnandım, ancak kalbimin tatmin olması için”
Bu muhteşem samimiyet gösterisinin ardından Yüce Yaratıcı Hz. İbrahim’i öyle bir şekilde onore etmektedir ki… Kesilerek dağlara konan dört ayrı kuşu dört insan ırkının
153
kıyametteki hallerine, Hz. İbrahim’i ise kendine yani (Allah’a) benzeterek bütün iyi insan topluluklarının kıyamet günü koşarak Hz. İbrahim’in huzuruna (Allah’ın) geleceğinin bir ön tasviri yapılmıştır. Bilinçli olarak iman etmenin ikinci ve sarsılmaz yolu ise Kuran’ın anlamına sarılmaktır. Eğer insan, diğer dini ve etkileyici görünen kaynakların etkisinde kalmadan
1-) Bütün özgürlüğü, samimiyeti, içtenliği ve yöneliminin tamlığıyla 2-) Yalnızca Kuran’ın anlamını rehber edinerek Alemlerin Rabbine kulluk etmeye, hatta kulluk etmenin de bir derece ötesine geçerek O’nunla aynı diğer peygamberlerin konuşmaları gibi samimi ve içtenlikli konuşmalarla ve hatta Allah’ın düşünceleri de bildiğini bilip düşünce yoluyla, olumlu, içten düşüncelerle O’na yönelirse, o insan için, cehennem kapıları sonsuza kadar kapanır ve adeta dünyadayken bir cennet hayatı başlar.
İYİLİK VE KÖTÜLÜK NİÇİN YARATILDI?
Kitabımızın daha önceki bölümlerinde insanın hatalı varlık olmasına ve bir kısmının cehenneme gideceği biline biline neden yaratıldığı ve hatta şeytanın Allah’a isyan edeceği, lanetleneceği ve saptırıcı odak olacağı biline biline neden yaratıldığını sorgulamıştık ve şu karara varmıştık: İyiliğin de kötülüğün de sonu Alemlerin Rabbini yüceliğini anlaşılması içindir. Şimdi burada iyilik ve kötülük kavramlarını biraz açmak gerekiyor. Kuran’ın anlattığı iyiler ve iyilik üzere olanlar, Allah’a itaat edenler ve Kuran’ın anlattığı kötüler ve kötülük üzere olanlar ise Allah’a isyan edenler manalarına gelirler ya da en genel manada bu şekilde özdeşleştirilebilirler. Önce iyilik ve kötülük kavramlarının
154
neden yaratıldığına, daha sonra varlıkların bu kavramlarla ilişkilerinin ne olduğuna ve en son da bu kavramların amaçlarına bakalım. Şu bir gerçek ki Alemlerin Rabbi Allah, alemleri yaratmadan önce de saf ve mutlak ışık vardı. Yani O’nun ışığı, Tanrı’nın ışığı. Daha sonra sırasıyla yaratılmışlar yaratıldı ve hatta Kuran bu yaratılma, çağırma, çağrıya cevap verme ve iyilik üzere olma halini şu ayetlerle anlatır:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Andolsun biz göklere ve yerlere şöyle seslendik: “İsteyerek ya da istemeyerek gelin!” Onlar dediler ki: “İsteyerek geldik!”
İşte bu ayette belirli bir düzen içinde dönen gök ve yer alemlerinin (uzay ve galaksiler, gezegenler) bu emre isteyerek uydukları için, böylesine muhteşem bir evren mekanizmasının ortaya çıktığı anlatılmaktadır. Bu konuyla ilgili bir başka ayet Enam suresinin ilk ayetidir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Hamd Allah’adır. O ki gökleri ve yeri  yaratmış, karanlıklara ve nura vücut vermiştir. Sonra, gerçeği örtenler bunları Rablerine denk tutuyorlar.”
Karanlıklar ve ışık terimlerinin bir başka mucizevi şekilde kullanılması  Kuran’ın şu ayetinde geçer:
“Karanlıklarla ışık bir olmaz!”
Görüldüğü gibi Yüce Kudret ışığın tek ve kendisinden kaynaklı  olduğunu, fakat karanlıkların ise, O’nun ışığı hariç her şey ve çok kaynaklı olabileceğini anlatmaktadır.
155
Daha önceki paragraflarımızda insanın helak olacaksa neden yaratıldığı ve hatta İblis’in isyan edeceği bilindiği halde neden yaratıldığı konularına parmak basmıştık. Şu bir gerçek ki bu konunun hem karanlıklarla ışık kavramlarıyla hem de yaratılmışlar arasındaki seviye farkıyla açıklanması mümkündür. Yüce Allah meleklerle birlikte cinlere ve tabii ki İblis’e Adem’in onlardan daha üstün bir arlık olduğunu ima ederek, insanın içine kendi öz ruhundan üfledikten sonra “Adem’e secde edin” emri vermesi bir ışığa çağrı kelimesidir. İşte bu noktada zaafiyet ortaya çıkmaktadır. Rahman’a isyan edişi ve bu bağlamda en kötü günahı işlemesi bakımından İblis yaratılmışların en aşağı seviyesini temsil etmektedir ve bu yüzden en büyük lanete çarptırılmıştır. Olayın bir başka püf noktası, olayın, insanın dünya sınavındaki gibi bir iman ve iman etmeme sınavını, akıl gözü kapalı iken vermesindeki gibi değil, ortadaki olayın en küçük bir şüpheye, kararsızlığa veya yan çizmeye sebep vermeyecek netlikteyken, Allah’ın huzurunda olduğu halde, İblis’in açıkça insan karşısında büyüklenmesidir. Soruyu bir başka şekilde soralım. Eğer Alemlerin Rabbi, Kuran’da belirtildiği gibi bütün övgülere layık, mutlak iyi, rahmet ve merhamet sıfatlarının her türlüsünü üzerinde taşıyan, yüce ve hiçbir şeye muhtaç olmayan bir varlık ise neden cennetin ve cehennemin sebeplerini, artı oraya gidecek varlıkları yaratmıştır? Cehennem bir sonuçtur ve İblis’in isyan edip saptırıcı bir varlık haline gelmesi, lanetlenmesi, insanların dünyada sınav edilip bir kısmının cennete diğer kısmının cehenneme gitmesi, artı cennet ve cehennem için yaratılan sebep kavramlar (iyilik, kötülük, ışık , karanlık, hırsızlık, zina vb) neden yaratılmışlardır? Sorumuzun cevabı şuradadır: Konu iyilik veya kötülük veya af ya da ceza değildir. Alemlerin Rabbi tüm bunları daha yaratmadan önce
156
bilmektedir. Şunu söyleyebiliriz: Alemlerin Rabbi öylesine yüce bir ilahtır ki kendi uğrunda bazı varlıkların cayır cayır yanmasını bazı varlıkların ise muhteşem bir ödülle ödüllendirilmesini isteyebilmektedir. Bu yüzden sebepleri ve sonuçları yaratmıştır. Sonuç olan cehennemin yakıcılığı, cennetin güzelliği ve bunlara sebep olan kavramların, ahlaksal ayırımları arasındaki derecelerin farkı, Alemlerin Rabbinin ihtişamı ve yüceliği sebebiyledir. Bu yücelik ve ihtişam boyutlarının kopardığı kıyamet öyle bir Kaaria olayıdır ki bu uğurda insanlar canlarını dişlerine takarak inanmışlar veya tam tersi tüm ayetler gözleri önüne serildiği halde inanmayı reddetmişlerdir. Şunu da söyleyebiliriz. Allah, kudretleri sonsuz olması itibarıyla cehennemi bir sınırlı bir azap olarak var edip aslında merhametli davranmıştır. Alemlerin Rabbinin yüceliği uğruna yaratılmışların bir kısmının cehenneme girmesinin, O’nun kötüyü istemesi veya buna olasılık vermesi gibi konularla bir alakası yoktur. Kaldı ki bu yücelik psikolojisi bizim dünya hayatında anlayamayacağımız bir kavramdır. Belki de sorumuzun cevabı Enam suresinin ilk ayeti olan:
“Hamd Allah’adır. O ki gökleri ve yeri yaratmış, karanlıklara ve nura vücut vermiştir. Sonra, gerçeği örtenler bunları Rablerine denk tutuyorlar”
ayetidir. Ayeti dikkatlice okumanızı tavsiye ederim. Ayette karanlıklar: çoğul olarak kötülükler, kötülük sebepleri, kötüler ve kötülere uyanlar, nur ise tekil olarak Allah’ın ışığı ve yol göstermesi, hidayeti, rahmeti olarak anlaşılabilir. Fakat burada gözden kaçırdığımız nokta ayetin ilk cümlesi olan “Hamd Allah’adır” ve son cümlesi olan “Gerçeği örtenlerin karanlıkları ve nuru Rablerine denk tutması” hadisesidir.
157
Olayı bir öğretmen gibi anlatmak yerine biraz daha derinden girip esas meselenin ne olduğunu anlatmaya çalışacağım.  Hamd, insanın var oluş sürecinde Allah’a yönelik yaşadığı karşılıksız şükür ve teslimiyet, bir tam anlamıyla yöneliş hadisesidir. Yani hamdde nimete şükür veya bir şey karşılığında dua etme yoktur. Karşılıksız şükür, varlığına şükür ve benliğini, Allah’a teslim etme meselesidir hamd. Karanlıklar ve nuru açıklamak istersek karanlıklar; inkar, küfür, isyan/ günah, kötü yol gibi pek çok şeyle tasvir edilebilir. Nur ise en basit anlatımla,  Allah’tan kula ulaşan ışıktır. İnsanlar dünyadayken bu iyi, bu kötü derler veya neyin ne kadar iyi veya ne kadar kötü olduğunu tartışırlar fakat karanlıklar ve nur yani aydınlık, neden yaratıldı diye sormak hiç kimsenin aklına gelmez. Bunu anlatmak için
“Biz her şeyi gerçeği göstermek üzere yarattık”
ayeti üzerine düşünmek lazım. Allah sonuç olarak sebepleri yaratıyor  ve sonuç olarak (kıyamette ve sonrasında) sonucu yaratıyor. Bütün bunlar kötülüğün sebeplerine azap edilmesi ve iyilere, iyilik için yaşayanlara ödüllerinin verilmesi içindir. Bununla birlikte gerçeğin gösterilmesi hadisesi evrenin başlangıcından beri süregelen varlık alemine hamd kavramına uyup uymamanın sonunun ne olduğunun da bildirilmesi demektir. Sonuç ise cennet kadar mükemmel bir sonsuzluk arenası veya cehennem kadar yakıcı bir azaptır. O halde “Gerçeği örtenlerin bunları Rablerine denk tutması” hadisesi mutlak iyi ya da mutlak kötü bir kavramın olmadığı ve önemli olan Hz İbrahim örneğinde olduğu gibi “Hanif” lik yani Allah’ın birliğini tanımak ya da tek tanrıcılık veya en mükemmel ve ideal anlatımıyla müslümanlık olduğunu açıkça ortaya koyar. Önemli olan ne günahtır ne günahkarlıktır, ne
158
sevaptır ne sevapkarlıktır. Önemli olan önce gerçekten Allah’ın birliğine tanıklık sonra da bu tanıklığa ne kadar saygı gösterdiğinize bağlı olarak takınacağınız tutumdur. İsterseniz soruyu en genel manada soralım. Allah neden yaratıyor veya neden yaratmaya başladı? İncelikleri görünmeyen ayet
“Biz her şeyi gerçeği göstermek üzere yarattık.”
olsa da, biraz derine inebilirsek şöyle bir durum ortaya koyabiliriz. Allah yarattıklarına kendisi uğruna sonsuz mutluluk sunulacak ve kendisinden uzak düşmek uğruna ateşte uzun süre yanacak bir varlık alemi tanımlamak üzere yarattı. Yani Allah, cennetin de cehennemin de sebebi ve oraya girince kendi değeri, inceliği, azmi, gücü, yüceliği anlaşılacak bir kavramdır. Bir bakıma sanatçı Sertab Erener’in de deyimiyle, “İncelikler yüzünden!” Şimdi bir başka meseleye geçiyorum. Eğer bir toplum için geçerli mutlak kanunlar varsa, bu ayrı ayrı tüm bireyler için de geçerli midir? Bu soruyu daha önce de sormuştuk ve cevabını da vermiştik. Sorunun tersinden soruluşu ise ayrı ayrı tüm bireyler için geçerli, doğru, mutlak kanunlar varsa bu tüm toplum için de geçerli midir? İlk soruya hemen bir örnekle cevap bulalım. Kuran’ın değişmez kuralına, göre sarhoşken ne dediğini bilinceye kadar namaza yaklaşılmaz. Yani namaz ibadeti yüksek şuur ve konsantrasyon gerektirir. Ayet,
“Sarhoşken ne dediğinizi bilinceye kadar namaza yaklaşmayın!”
şeklindedir. Bu bütün toplum için geçerli bir kanundur. Fakat ayet içkiliyken değil sarhoşken demektedir. O halde
159
şöyle bir durum ortaya koyalım. Örneğin bir bira içtiği halde kendini sarhoş olarak görmüyorsa ve o namazın sorumluluğunu üzerinde hissediyorsa ve gerçekten şuurlu olduğuna inanıyorsa o zaman namaz kılabilir. (Bu konuda İslam literatüründe bulunan ağza konulan bir damla içkiden sonra bile belirli saat veya gün namaza yaklaşılmayacağına dair hükümler ise dinde Allah’a ortak koşularak kurallar koyanların hüküm koyma heveslerinden başka bir şey değildir.) O halde bu konudaki çıkarım teoremimiz ise şu olacaktır. Bir toplumu toplum olarak bağlayan genel kurallar, olay bireysele indiğinde kişiye özgüleşir ve kişinin kendi tercihlerine kalır. Bu kimseyi de ilgilendirmez çünkü din, Allah ile birey arasında yaşanan bir olgudur. Sorumuzun ikinci kısmı şuydu. Ayrı ayrı bütün bireyler için doğru, geçerli, mutlak kurallar varsa, bunu toplum genelinde de yayabilir miyiz? Şöyle bir cevap verelim. İslam’ın dünya üzerine getirmek istediği din, minimum farz, minimum yasak ve maksimum özgürlükten ibaret bir sevgi ve barış dinidir. O halde ne kadar bireyler için hatta toplumun çoğu için yararlı veya zararlı gibi görülen şeyler var ise de Kuran’ın şeriatine ekleme ve çıkarma yapmak Allah’a ortak koşmak demektir ve dört büyük mezhep başta olmak üzere tarikatlar, cemaatler, ilmihaller, hadis kitapları, namaz hocaları gibi Kuran’dan olmayan şeylerle ekleme çıkarma yaparak, insanları yönlendiren kurum ve oluşumlar insanları bol bol Allah’a ortak koşmaya doğru koşmaktadırlar, sevk etmektedirler. Ne zaman göreceksiniz ki, Allah şöyle demektedir: “Ya benim Kuran’ımı anlamsal olarak okuyacaksınız ve onun yerini benim birliğim gibi tutacaksınız, ya da dünya hayatında ben dindarım diye, Allah’a ve insanlara gösteriş yapacaksınız, dindarlık taslayacaksınız, kıyamette de arslandan ürküp sağa sola kaçışan yaban eşekleri gibi anıracaksınız. Başka bir tercihiniz yok! Ya Ben ve Kuran ya
160
da ellerinizin ürettikleri. Biz hem Kuran’ı okuyoruz, hem de başka kaynaklardan yararlanıyoruz diyenlere de bir sözüm var. eğer gerçekten Kuran’ı okusaydınız, O’nun dışındakileri okumamanız gerektiğini anlardınız.
GERÇEK NEDİR? GERÇEĞİN BİLGİSİ
Kitabımızın öncelikli bölümlerinde doğru veya ahlaklı olanın ne olduğunu açıklarken, bunun insandan insana değişebileceğini, gerçek doğrunun veya ahlaklının Yaratıcı Kudret’in kıstasları olduğunu belirtmiştik. Şimdi gerçeğin bilgisi kavramına bir göz atacağız. Bir çita için bir ceylan ne kadar hızlıdır veya bir kaplumbağa için bir çita ne kadar hızlıdır? Bir ceylan için bir aslan ne kadar güçlüdür veya bir insan için altında son model bir araba varken 60 km/saat ne kadar hızlıdır veya yürürken 60 km/saat ne kadar hızlıdır? Afrika’da yaşayan bir hayvan için kutuplardaki denizlerin dipleri ne kadar soğuktur veya buzullarda yaşayan bir canlı için kuzey kutbu ne kadar soğuktur? Görüldüğü gibi gerçeğin manası çeşitli zaman mekan boyutlarında, değişik canlılara göre hatta aynı türe ait farklı canlılarda bile esas olarak “algı” ya göre değişmektedir. Her farklı canlı her farklı yaşam koşulunu kendi yapısına göre değişik olarak algılayabilmekte ve algısına göre farklı bir yorum yapabilmektedir. Bir insan için algılayabildiği coğrafya dünyanın kaçta kaçıdır? Peki bir karınca için büyüklük ölçütleri neye göre değişecektir? Peki Kuran’da akıl, güzellik ve güç sahibi olarak anlatılan Cebrail için akıl, güzellik ve gücün bir sınırı var mıdır? Peki kıyamet gününde çalacak olan sur borusunu üfleyecek olan İsrafil için dünyanın var olması ile yok olması arasındaki geçen zaman, gerçekte var olan zamanın kaçta
161
kaçıdır? Veya zaman geçmişe doğru bir ok olarak belirtilse bu ok sınırlı mıdır? Bu noktadan bakıldığında bütün yaratılmışlar için kendilerinin doğru buldukları gerçek, algıladıkları gerçektir. Daha önce söylediğimiz gibi nasıl doğrunun ve ahlaklının ölçülerini Allah koyduysa yarattığı her farklı canlı için gerçeğin ölçütleri de Allah’a göredir. Bu konumdan bakıldığında bütün yaratılmışların gerçek hakkındaki bilgisi Yaratıcı Kudret’in bilgisi karşısında küçük düşmekte veya yenik düşmektedir.  Belki de varmamız gereken nokta şudur. Gerçek, hem kendimiz için, hem de bütün diğer farklı yaratılmışlar için değişiyorsa, aramamız gereken farklı yaratılmışlar için farklı gerçeklerin ne olduğu değil farklı gerçeklik boyutlarının ardındaki sır, Yaratıcı Kudret’in bunu bu şekilde yaratmasındaki hikmettir. Elbette ki bu hikmetin en gözle görülür boyutu bütün bu hikmetleri düzenleyen mutlak bir Hakim (Allah) olduğudur. Veya bunu şu şekilde de açıklayabiliriz. Gerçekliğin, adaletin, bilginin ve ahlakın gerçek ölçütlerini Allah belirler ve bunlar hakkında insanoğlunun bilmesi gereken hükümleri Kuran’da ortaya O koyar.
DÜŞÜNCENİN SEBEBİ   İNSAN NEDEN DÜŞÜNÜR?
Evrende var olan olguların ve fiziksel oluşların neden var olduğu anlaşılırsa belirli gerçeklere ulaşabiliriz. Şöyle bir soru soralım ve konuyu insanlar hakkında irdeleyelim. İnsanın neden kolu vardır? Yaşarken kendi hayatını kolaylaştıracak, sayısız yararlarda kullanacak hareketler yapması için. İnsan neden yemek yer? Yaşaması için gerekli vitaminleri, proteinleri, yağları, mineralleri ve diğer gıdaları alması için.
162
İnsan neden bacaklarını kullanır? Yürümesi ya da koşması yani hareket edebilmesi için. Şimdi kemik soruyu ya da ana soruyu soralım. İnsan neden düşünür? Çünkü daha önce saydığımız türden birçok şeyi hayvanlar veya bitkiler de yapar. İnsanın farkı gerçeği bulma çabası ya da doğruları, yanlışları, farklılıkları ayırt etme çabasıdır. Şimdi bu en büyük özellik olan insanın düşünme özelliğinin insana neden verildiğini irdeleyelim. Konuyu uzun uzun yok para için çalışırsanız o para ahirette size gelmez, kadın, çocuk, mal için yaşarsanız ölürken yanınızda götüremeyeceksiniz diye açıklamayacağım. Sorunun cevabı olan cümleyi Mümin suresi 67. ayette bulabiliriz.
“O, O’dur ki; sizi önce topraktan, sonra bir spermden, sonra bir embriyodan yarattı. Sonra sizi bebek olarak annelerinizin karnından çıkarıyor, sonra güçlü çağınıza ulaşasınız ve nihayet ihtiyarlar olasınız  diye sizi yaşatıyor. İçinizden bir kısmı daha önce vefat ettiriliyor. Tüm bunlar, belirlenen bir süreye ulaşasınız ve aklınızı işletesiniz diyedir.”
Kısaca bu dünya en fazla 70-80 senelik bir geçici kalma yeri ve ölümden sonra yaşama yani cennete, cehenneme, hesap gününe inanıyorsak sorumuzun cevabı artık kesindir. İman etmek ve gücümüzün yettiğince, Allah yolunda hem dünyadaki hem ahretteki yararlar için çalışmak. Çünkü düşüncenin yaratılmasının, insana düşünce gücünün verilmesinin sebebi belirli gerçekler, doğrular bulmaktır ve Kuran’sal gerçekliğin ötesinde ölümlü ve sınırlı dünya hayatı içinde bulunabilecek bir gerçek yoktur. İnsanın düşünce amacı Allah’ı bulmaktır. Bu kitabı yazdıkça şunu görüyorum. Her yolun çıkış noktası, doğrusu Allah’ın birliğine ve Kuran’ın anlamını okumaya, üzerinde düşünmeye çıkıyor. O yolun
163
sonrası da ölüm sonrası aydınlığa çıkıyor. Bunun ötesinde de bir çıkış yolu göremiyorum. Gerisi laf-ı güzaf.
EVRİM KONUSU
Evrim konusu insanın maymundan geldiğine inanan Darwin’e bir tepki olarak, müslüman ilim adamlarınca -ki tırnak içinde kullandığımız, İslam önderi olarak sayılan bu müslüman ilim adamları, evrim konusunda, hiçbir konuda Kuran’a bakmak zahmetine katlanmadıkları gibi, bu konuda da Kuran’sal bir araştırma içine girmemişlerdir- tamamen yok sayılmış ve İslam alemi bugün büyük bir cehaletin içine düşmüştür. Oysaki Kuran evrim konusunda Darwin teorisinden de, İslami sayılan teorilerden de (kadının erkeğin kaburgasından yaratılması vb.) çok farklı bir bakış açısıyla bakmaktadır. Şimdi Kuran’ın evrim konusuna nasıl baktığını, daha doğrusu insanın yaratılış sürecini nasıl ortaya koyduğunu açılamaya çalışacağız. Bu konuda vereceğimiz ilk örnek Araf suresi 172-174. ayetlerdir.
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Hani, Rabbin ademoğullarından bellerinden zürriyetlerini alıp onları öz benliklerine şahit tutarak sormuştu: “Rabbiniz değil miyim?” Onlar: “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz” demişlerdi. Kıyamet günü, “Biz bundan habersizdik” demeyesiniz. Şöyle de demeyesiniz: “Daha önce atalarımız şirke batmıştı. Biz de onların ardında gelen bir soyuz. Gerçeği çiğneyenler yüzünden bizi helak mı edeceksin?” Biz, ayetleri işte bu şekilde ayrıntılı kılıyoruz ki, hakka dönebilsinler.”
Bu noktada tüm insanlığın ruhlarının dünyaya gelmeden önce ve toplu olarak yaratıldığı ve Rahman’ın tüm insanlık aleminden toplu olarak bir söz aldığı bildirilmektedir. Ki
164
ayetlerde kıyamet günü olarak belirlenen bir hesap zamanının insanlar cennetten çıkmadan önce de olsa belirli bir geçmiş zaman diliminde insanlara bildirildiği anlaşılmaktadır. Bunu aklımızın bir kenarına koyalım ve bir sonraki açıklayacağımız bölüm olan Bakara suresi 30-38 ve Hicr suresi 28-42. ayetlere bakalım.  Önce Bakara 30- 38. ayetler:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Bir zamanlar Rabbin meleklere: “Ben yeryüzünde bir halife atayacağım” demişti de onlar şöyle konuşmuşlardı: “Orada bozgunculuk etmekte olan, kan döken birini mi atayacaksın? Oysaki bizler seni hamd ile tespih ediyoruz; seni kutsayıp yüceltiyoruz.” Allah şöyle dedi: “Şu bir gerçek ki ben, sizin bilmediklerinizi bilmekteyim.” Ve Adem’e isimlerin tümünü öğretti. Sonra onları meleklere göstererek şöyle buyurdu: “Hadi, haber verin bana şunların isimlerini, eğer doğru sözlüler iseniz.” Dediler ki: “Yücedir şanın senin. Bize öğretmiş olduğunun dışında bilgimiz yok bizim. Sen, yalnız sen Alim’sin, her şeyi en iyi şekilde bilirsin; Hakim’sin, her şeyin bütün hikmetlerine sahipsin.” Allah buyurdu: “Ey Adem, haber ver onlara onların adlarını.” Adem onlara onların adlarını haber verince, Allah şöyle buyurdu: “Dememiş miydim ben size! Ki ben, göklerin ve yerin gaybını en iyi bilenim, Alem’im. Ve ben, sizin açığa vurduklarınız da, saklayageldiklerinizi de en iyi biçimde bilmekteyim.” O vakit biz meleklere, “Adem’e secde edin” demiştik de İblis dışında tümü secde etmişti. İblis yan çizmiş, kibre sapmış ve nankörlerden olmuştu. Ve Adem’e şöyle buyurmuştuk: “Ey Adem, sen ve eşin cennette yerleşin ve orada dilediğiniz yerde, bol bol yiyin. Ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zulme sapanlardan olursunuz.” Bunun üzerine şeytan onların ayaklarını kaydırdı da onları içinde bulundukları yerden çıkardı. Biz de şöyle buyurduk: “Bir kısmınız bir kısmınıza
165
düşman olarak aşağıya inin. Belli bir süre kadar yeryüzünde sizin için bir bekleme yeri, bir nimet / bir yararlanma imkanı olacaktır.” Bunun üzerine Adem, Rabbinden bazı kelimeler öğrenip belledi de O’na yöneldi. O da onun tövbesini kabul etti. Gerçekten de O, evet O, Tevvab’dır, tövbeleri cömertçe kabul eder, Rahim’dir, rahmetini cömertçe yayar. “Hepiniz oradan aşağı inin!” dedik. Benden size bir yol gösteriş ulaşır da kim bu yol gösterişime uyarsa artık böylelerine hiçbir korku yoktur. Onlar kederle de yüz yüze gelmeyeceklerdir.”
Ve Hicr suresi 28-42. ayetler:
“Hatırla o zamanı ki, Rabbin meleklere, “Ben, kupkuru bir çamurdan, değişken, cıvık balçıktan bir insan yaratacağım” demişti. “Onu, amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp öz ruhumdan içine üflediğim zaman, önünde hemen secdeye kapanın!” Meleklerin tümü, toplu halde secde ettiler. İblis müstesna. O, secde edenlerle beraber olmaya karşı çıktı. Allah dedi: “Ey İblis! Sana ne oluyor da secde edenlerle beraber olmuyorsun?” Dedi: “Kuru bir çamurdan, değişken-cıvık bir balçıktan yarattığın bir insana secde etmek için var olmadım.” Buyurdu: “Öyleyse çık oradan, çünkü kovuldun. Din gününe kadar üzerinde lanet var.” Dedi: “Rabbim, onların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Buyurdu: “Hadi, süre verilenlerdensin. Bilinen vaktin gününe kadar…” Dedi: “Rabbim! Beni azdırmana yemin ederim ki, yeryüzünde onlar için mutlaka süslemeler yapacağım ve onların tümünü kesinlikle azdıracağım. İçlerinden riyaya sapmamış, samimi kulların müstesna.” Buyurdu: “İşte bana varan dosdoğru yol budur. Benim kullarım aleyhine senin elinde hiçbir güç / kanıt olmayacak. Azgınların seni izleyenleri müstesna.”
166
Şu halde birkaç açıklama yapmamız gerekiyor. Hicr suresi 29. ayete bakabilirsek:
“Onu, amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp da ruhumdan içine üflediğim zaman, önünde hemen secdeye kapanın!”
Ve Bakara suresi 31-34. ayetlerde:
“Ve Adem’e isimlerin tümünü öğretti. Sonra onları meleklere göstererek şöyle buyurdu: “Hadi, haber verin bana şunların isimlerini, eğer doğru sözlüler iseniz.” Dediler ki: “Yücedir şanın senin. Bize öğretmiş olduğunun dışında bilgimiz yok bizim. Sen, yalnız sen Alim’sin, her şeyi en iyi şekilde bilirsin; Hakim’sin, her şeyin bütün hikmetlerine sahipsin.” Allah buyurdu: “Ey Adem, haber ver onlara onların adlarını.” Adem onlara onların adlarını haber verince, Allah şöyle buyurdu: “Dememiş miydim ben size! Ki ben, göklerin ve yerin gaybını en iyi bilenim, Alem’im. Ve ben, sizin açığa vurduklarınızı da saklayageldiklerinizi de en iyi biçimde bilmekteyim.” O vakit biz meleklere, “Adem’e secde edin” demiştik de İblis dışında tümü secde etmişti. İblis yan çizmiş, kibre sapmış ve nankörlerden olmuştu.”
Burada isimden kasıt Adem’e alemlerde olan her şeyin manasının, aynı zamanda doğruluğunun, yanlışlığının, ne kadarlığının, yeterliliğinin, yetersizliğinin vb. vahyedilmesidir. Hicr suresi 23. ayette söz konusu edilen “Adem’in amaçlanan düzgünlüğe ulaştırılması” konusu, aslında tüm varlık alemine, isimlerin, imgelerin yani manaların anlamına objektif bir bakış açısıyla bakan insanoğlunun varlık boyutuna yeni bir anlam getirmesidir. Çünkü Adem objektiftir. İyinin iyiliğini bildiği gibi kötünün kötülüğünü de bilir. Şu cümle önemli: Böylesine objektif bir bakış açısına sahip olan Adem nasıl yorum
167
yapacaktır? Yani iyiye ne kadar hakkını verecek, kötüyü ne kadar lanetleyecek veya kendinden uzak tutacaktır? Aslında Adem’in sınavı da budur. Objektif bir halde bütün iyilikleri, kötülükleri ve bunların derecelerini ayırabilirken acaba o, Allah’ın emirlerine ne kadar uyacaktır? Bu, insanoğlunun genel sınavıdır da aslında. Hepimiz de Adem’in aynı bilgisiyle bu sınavı yaşıyoruz. Yaşarken bunu hissederiz. İyi bir şey yaparken kalbimiz ferahlar ya da kötü bir şey yaparken pişman oluruz. Bazen de farkında olmadan kendimizi kötü şeyler yapıyor sanırken aslında iyi şeyler yapıyoruzdur. Ya da tam tersi olur. Ve bu andan ana değişir. Çünkü bazı zamanlarda iyiliğin ve kötülüğün referansları değişir. İşin içine samimiyet, iyi niyete karşın kötü iş gibi değişkenler girer. Çünkü yaşamın ve sınavın kökleri olan düşünce aşaması sürekli olarak değişir. Bu arada Adem ve eşinin şeytanın vesvesesine uyup yasak meyveden yediler diye suçlamayalım çünkü yaratılacak olan insan soyu içinde bu günahı işlemeye dair en az olasılığı bulunan iki seçkin insan Adem ve eşiydi. O yüzden kimse Adem ve eşini suçlamaya veya kendini Allah’ın huzurunda aklamaya veya diğer peygamberleri aklamaya kalkmasın. Sonuç olarak melekler sadece Allah’a ibadet ve O’nu yüceltmek için yaratılmışlardır. Oysa Alemlerin Rabbinin meleklere ve diğer alt varlıklara (cinlere ve onlardan olan İblis dahil) “Adem’e secde edin!” emri vermesi iki nedendendi: 1-) Allah Adem’i amaçlanan düzgünlüğe (yani fiziksel ve ruhsal güzelliğe ve isimlerin, imgelerin manasına) ulaştırdıktan sonra ona “Öz ruhundan” üflemişti. Bu demekti ki insan kalbinden gördüğü zaman Allah’ın gördüğünü görecekti, kalbinden duyduğu zaman, Allah’ın duyduğunu duyacaktı, kalbinden sevdiği zaman Allah’ın sevdiği gibi sevecekti. İnsanın içinde Allah’ın öz ruhu vardı artık. İnsan belki O’nun katında değildi ama O’na O’nun katındakilerden daha yakındı.
168
2-) Adem iyiliğin de kötülüğün de ve her türlü imge ve anlamın da nereye çıkacağı bilgisine sahipti. Dünya sınavına inmesinden sonra bütün bir insan soyu da iyinin de kötünün de bilinmesine rağmen onu nasıl “yorumladıklarına” göre değerlendirileceklerdi. Daha önce Araf suresi 172-174. ayetlerde insanlık aleminin ruhlarının dünyaya gelmeden önce belirli bir zaman mekan arenasında yaratıldığını belirtmiştik:
“Hani, Rabbin ademoğullarından, bellerinden zürriyetlerini alıp onları öz benliklerine şahit tutarak sormuştu: “Rabbiniz  değil miyim?” Onlar: “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz.” demişlerdi. Kıyamet günü, “Biz bundan habersizdik” demeyesiniz. Şöyle de demeyesiniz: “Daha önce atalarımız şirke batmıştı. Biz de onların ardında gelen bir soyuz. Gerçeği çiğneyenler yüzünden bizi helak mı edeceksin?” Biz, ayetleri işte bu şekilde ayrıntılı kılıyoruz ki, hakka dönebilsinler.”
Bu ayetlerde insanoğlunun ilk sınavında Rahman’a karşı verdiği bir söz gözler önüne serilmektedir. Bu söz de O’nun varlığını, birliğini, insanoğlunun tanıyacağı ve O’na karşı kulluk / ibadet görevlerini yerine getireceğine dair bir sözdür. İnsan neslinin dünyaya gelmeden önce başka bir boyutta (ilk olarak yukarıdaki Araf suresinde verilen söz sırasındaki bir zaman mekan boyutunda daha sonra cennette) yaratıldığına dair başka bir ispat da Bakara suresi 36. ayette
“Bir kısmınız, bir kısmınıza düşman olarak aşağıya inin”
Ve Bakara suresi 38. ayette:
“Hepiniz oradan aşağıya inin!” dedik. Benden size bir yol gösteriş ulaşır da kim bu yol gösterişime uyarsa artık
169
böylelerine hiçbir korku yoktur. Onlar kederle de yüz yüze gelmeyeceklerdir.”
denmesidir. Buradan anlattığımız nasıl dünyadan sonra bir ahiret varsa dünyadan önce de bir ahiret olduğu gerçeği ve aslında insanların dünyaya toplu olarak indiğidir. Nisa suresi 1. ayet şöyle der:
“Ey insanlar! Sizi bir tek canlıdan / candan / özden / ruhtan / benlikten yaratan, ondan eşini vücuda getiren ve o ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üreten Rabbiniz karşı gelmekten sakının. Adını anarak birbirinizden dilekler dilediğiniz Allah’tan korkun. Rahimlerin haklarına saygısızlıktan da sakının. Şu bir gerçek ki Allah, Rakib’dir, sizin üzerinizde sürekli ve titiz bir gözetleyicidir.”
Ve Enbiya suresi 30. ayet:
“O küfre sapanlar görmediler mi ki, gökler ve yer bitişik idi, biz onları ayırdık. Her canlı şeyi sudan oluşturduk. Hala iman etmeyecekler mi?”
Enbiya suresi 30. ayette ilkönce Big-Bang yani büyük patlama sonrasında ortaya çıkan evrensel evrimden bahsedilmektedir.
“O küfre sapanlar görmediler mi ki gökler ve yer bitişik idi, biz onları ayırdık.”
Bugün gerçekten de bilindiği gibi evren bundan 13,7 milyar yıl önceki büyük patlamadan sonra sıfır hacim ve sonsuz yoğunluktan, zamanın sıfır anından sonra genişleyen ve azalan bir yoğunluğa doğru evrimleşme süreci
170
geçirmektedir. Evrenin ilk başlangıç aşamalarında hacim karmaşık bir toz bulutu halinde idi ve daha sonra bu toz bulutu noktasal hacimsel olarak yoğunlaşarak gezegenler, yıldızlar ve diğer katı cisimler meydana geldi.
“O küfre sapanlar görmediler mi ki, gökler ve yer bitişik idi, biz onları ayırdık”
cümlesi bu yapının Kuran’sal anlamda açıklanışıdır.
“Her canlı şeyi sudan oluşturduk. Hala iman etmeyecekler mi?”
ayetini dünyadaki evrimin kökenini açıklayan başlıca ayet olarak kabul edebiliriz. Dünyada var olan tüm canlılar, insanlar, hayvanlar, bitkiler ve bütün türler da dahil olmak üzere zaman içinde geriye gidildiğinde canlılık, suda başlayan bir süreç olarak evrimleşmiştir. Bu Kuran’sal bir gerçektir. Kuran’da evrim sürecine atıf yapan birçok ayet bulunmasına rağmen bu konuya devam etmek için Nisa suresi ilk ayetine atıfta bulunmak istiyorum. Şöyle buyurulmaktadır:
“Ey insanlar! Sizi bir tek canlıdan / candan / özden / ruhtan / benlikten yaratan, ondan onun eşini vücuda getiren ve o ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üreten Rabbinize karşı gelmekten sakının!”
Kuran’sal bilgi ve mantığı birleştirince şöyle bir durum ortaya çıkıyor. İnsan da tüm varlıklar da en ilkel ata varlık olarak suda hayat bulan bir hücre ya da bir hücre altı parçacıktan evrimleşiyor. Bu en küçük hücreden karşılıklı iki eş meydana geliyor. Dikkat edin, dişi hücreden erkek veya erkek hücreden dişi meydana geliyor demiyorum. İlk canlı
171
yapıda karşılıklı erkek ve dişi yapı meydana geliyor. Daha sonra, meydana gelen bu karşılıklı iki cins, erkek ve dişi hücrenin birleşmesiyle yeni erkek ve dişiler meydana geliyor ve bu çoğalım su sürecinden başlamak suretiyle bu şekilde devam ederek bir yandan da canlılık yapısı evrimleşerek bugünkü insan ve diğer varlıklar modeline kadar geliyoruz. Ayette kısaca
“Sizi bir tek canlıdan yaratan, ondan onun eşini vücuda getiren ve o ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üreten Rabbinize karşı gelmekten sakının!”
deniyordu. İşte bu bir tek canlı suda hayat bulan ilk yapıdır. Ondan onun eşinin vücuda getirilmesi bu yapının bölünerek veya başka şekilde erkek ve dişi yapıyı aynı anda vücuda getirilmesidir. O ikisinden birçok erkeklerin ve kadınların meydana getirilmesi ise erkek ve dişi yapıların doğal birleşme ve yeni yavrular meydana getirmesidir.  Fakat üzerinde durmak istediğim bir nokta daha var. Bu evrimleşme süreci tek bir ana kolun uzanması şeklinde değil çeşitli kolların uzanması, evrimleşmesi şeklinde meydana gelmektedir. Yani insan suda başlayan insana ait ata hücreden evrimleşmiştir. Kedigiller onlara ait ata hücreden evrimleşmiştir. Veya kuşlar, bitkiler vb… Dünyadaki canlılık yapısının oluşması genel manada dünya üzerindeki değişik şartlardaki su yapılarında başlayan ve bu nedenle değişik familya, takım, sınıflara ayrılan canlı yapılarının evrimleşmesi şeklinde bir süreç olabilir. Üstelik buna sade insanın değil diğer sınıfların da tek canlıdan erkek ve dişi birey oluşumu ve onlardan da çoğalım ve verimleşme süreci olarak bakabiliriz.  Evrim konusunda insanoğlu da aslında değişik süreçler geçirebilmektedir. Bu konuda Kuran’dan aldığımız
172
bir işaret de sonraki nesillerin önceki nesillerden daha boylu poslu olmasıdır. Araf suresi 65-69. ayetler şöyledir:
“Ad’a da kardeşleri Hud’u gönderdik. Dedi ki, “Ey toplumum! Allah’a ibadet edin. Sizin O’dan başka ilahınız yok. Hala sakınmıyor musunuz?” Toplumunun inkarcı kodamanları dediler ki, “Biz seni bir beyinsizliğe düşmüş görüyoruz ve kesinlikle yalancılardan olduğunu düşünüyoruz.” Hud dedi: “Ey tolumum! Bende beyinsizlik yok, ben Alemlerin Rabbi’nden bir resulüm. Rabbimin peygamberlik beyyinelerini size tebliğ ediyorum. Ben sizin için güvenilir bir öğütçüyüm. Sizi uyarmak için içinizden bir adam aracılığıyla size Rabbinizden bir ihtar gelmesine şaştınız mı? Hatırlayın ki O, sizi Nuh toplumundan sonra halefler yaptı ve yaratılışta size daha fazla boy-bos verdi. Allah’ın nimetlerini anın ki kurtulabilesiniz.”
Bu demek oluyor ki Rahman’ın tavrı Hz. Nuh’un kavminin helakından itibaren sonraki kavimlerin daha boylu poslu, cüsseli yaratılması üzerinedir. Nitekim bugün arkeologların bulduğu daha önceki çağlara ait insan kalıntılarının daha küçük bir yaratılışta olması da bunu kanıtlar. Aslında evrim konusunda Kuran’ın genel bakış açısını yansıtan bir başka ayet de Enam suresi 98. ayettir:
“Sizi bir tek canlıdan / özden / ruhtan / benlikten vücuda getiren O’dur. Bu oluşumda bir karar kılma yeri var, bir de emanet olarak kalma yeri. İyice araştırıp kavrayan bir topluluk için ayetleri biz tam bir biçimde ayrıntılı kıldık.”
İşte bu ayette de evrimin insan evriminin tek bir canlıdan veya hücre altı parçacıktan başladığı anlatılmaktadır.
173
Dikkatinizi çekmek istediğim bir başka nokta da ayetteki emanet olarak kalma yerinin evrimin geçiriliş sürecini, karar kılma yerinin ise evrimde gereken olgunluğa ulaşım ve sonraki süreci anlatmasıdır. Ayette ayrıca iyice araştırıp bir topluluk için denirken Kuran’ın bilime, araştırmaya ve Allah’ın ayetlerini anlamaya yönelik çaba harcayan insanlara ne kadar önem verdiği de anlaşılmaktadır.
Anlatmak istediğim bir başka ayet ise belki biraz insan olarak haddimi aşıp da bir şeyler söylemiş gibi görünsem de – fakat Kuran’ın her ayeti üzerinde düşünülsün ve uzun uzun incelensin diye indirilmiştir-
“O’nun arşı da su üzerinde idi” ayetidir.
Bu ayette Rahman’ın üzerinde kuşattığı yaratılmışlar tarafından bilinebilecek en son nokta olan arş kelimesine dikkat çekilmektedir. Ayrıca ayette dikkat ederseniz geçmiş zaman eki kullanılmıştır. Bu, insanlar veya cinler yaratılmadan çok daha önce yaratılmış olan Allah katındaki tüm kutsal varlıkların da sudan meydana gelen bir özden yaratıldığını anlatmaktadır. Burada suyun mecazi bir anlamı da vardır. Su, akışkanlığı, değişimi, saflığı, temizliği ve her yeni anın bir öncekinden farklı olmasını, Rahman’ın yaratılmışlar bakından sürekli değişim, gelişim ve yenilik istediğinin anlatılmasıdır. Nitekim O’nun katındaki yüce varlıklar da böyle bir yaratımın sonucu olan bu arılık, duruluk, temizlik, saflık, akışkanlık, değişim, yenilik, uyum kavramlarının altyapısında yaratılmışlardır.

174
REDDEDİLEN EVRİM ZİHİNSEL EVRİM
Fiziksel evrimden bahsettikten sonra insanların düşünce özelliklerini durduran en belalı konulara geliyoruz. O da önderleri putlaştırmak veya düşünce akımlarını putlaştırmaktır. Bu ne yazık ki insanların var oluş sürecinin başlangıcından beri süregelen bir sorundur ve her peygamber “Biz yeniyi istemiyoruz, eskiden kalanlar ve atalarımızın yolu bize yeter” diyenlere savaş açmak, onlara Allah’ın birliğini ve kitaplarını tebliğ etmek ve bu konularda düşündürmek üzere gönderilmiştir. Bununla beraber Allah’ın kurtardıkları dışında çoğu peygamberin kavmi ya helak edilmiş ya da peygamberlerini kendileri öldürülmüştür. Sonrası yine helaktır.
Kuran’da Kamer suresinde surenin çeşitli yerlerinde tam dört kez şu yemin tekrar edilir:
“Yemin olsun ki biz, Kuran’ı öğüt ve ibret için kolaylaştırdık. Fakat düşünen mi var?”
Yukarıdaki ayeti iyi okumanızı ve Kuran’ın başka dillere tercümesi yapılamaz, anlamı anlaşılamaz, dokunmak günahtır gibi küstahlıklar sergileyenlerin içinde bulundukları ateşi ve onların kurdukları tuzakları iyi düşünmenizi tavsiye ederim. Bunlar cehennemim ta dibinden “Biz buraya düştük, siz de buraya düşün” diye çağıran iblislere benzerler. Allah Kuran’ın anlamı bilinmeden ve Arapçasından anlaşılmadan okunduğu ve Allah’a karşı, Allah’a rağmen müslümanlık taslayan bir ülke olarak Afganistan’ı gözümüzün önünde sergilemektedir. Afganistan’da halkın çoğu Kuran’ın lafzını bilir fakat anlamından, merhametten, sevgiden, şevkatten bu toplumda
175
eser yoktur. Yüzünü açan kadınların yüzüne kezzap atılır, açlıktan dolayı bir simit çalan çocuğun elleri ve ayakları çaprazlamasına kesilir. Bir şeriat hüküm sürer orada ama Kuran’la alakası olmayan. Din adına İslam’la alakası olmayan bir dinin yaşandığı ve kurallarını insanların iftira ve haksızlıkla oluşturduğu bir şeriatın yaşandığı ve dünyanın yaşanmadığı bir yerdir orası. Kuran’ın anlamıyla veya direkt olarak bir Kuran tercümesiyle muhatap olmanızı engelleyen bir din adamı, bir felsefe, bir siyasal görüş ya da geçmişte yaşamış ve siyasal olarak da dini olarak da ilahlaştırılmış bir lider… Bunların hepsi adı ne olursa olsun Allah’la aranıza dikilmiş putlardır. Kuran’la aranıza set çekmektedir. Bazen Kuran’ın anlamını okumamayı, anlamı üzerine düşünmemeye çalışan, onu engelleyen nefsiniz de bir puttur sizi aldatan… Daha önce de bahsettiğimiz gibi Kamer suresinde dört kez yemin edilmektedir şu şekilde: (Bahsi geçen ayetler Kamer suresi 17,22,32,40. ayetlerdir)
“Yemin olsun ki biz, Kuran’ı öğüt ve ibret için kolaylaştırdık. Fakat düşünen mi var?”
Ve surenin sonunda şöyle denmektedir:
“Yemin olsun, biz sizin benzerlerinizi hep yok ettik. Fakat düşünen mi var?”
Kuran-ı Kerim’in indirilmesinin asıl amacı insanların o kitabın ayetlerini okumadan, anlamadan, düşünmeden “Ben bu kitaba inandım. Ben müslümanım.”demesi değildir. Kuran-ı Kerim’in indirilmesinin asıl amacı kendisinin ulaştığı her insanın, onu hayatı boyunca okuması, düşünmesi, irdelemesi ve bu arada o insanın imansal derecelerinin de artarak insan
176
için dünyada da ahirette de bir rahmet olmasıdır. Şöyle bir şüphe tam bir saçmalıktır: “Eğer ben bu Kuran’ın anlamını okur da ya anlayamazsam, ya da yanlış anlarsam?” Bunun anlamı Kuran’a güvenmemektir. Dolayısıyla Allah’a güvenmemektir. Çünkü Alemlerin Rabbi, Kuran’ı tüm insanlar için, üstelik insan alemiyle de sınırlı kalmayıp tüm alemler için ve gönderdiği her varlığın yaratılış, doğruyu yanlışı ayırt etme, anlama gibi özelliklerini bilerek, göz önüne alarak göndermiştir. O halde öncelik eğer kişi Allah’ın birliğine ve Kuran’ın hak kitap olduğuna inanıyorsa aklındaki hurafeleri, eklemeleri, yanlışları bir kenara bırakıp kendini Kuran’ın anlamına teslim etmesi, ikinci şık; eğer kişi Allah’a inanmıyorsa veya bu konuda bazı bocalamaları varsa yine kişinin tek yol olarak Kuran’dan ilahi değerleri sorgulamasıdır. Şöyle bir çıkarımda da bulunabiliriz: Kuran’sız ve körü körüne bir imandansa, iman sürecinde bazı soruları olan bir kişinin Kuran’ı sorgulayarak araştırması daha doğru ve makbul bir imanla neticelenir. Kuran çevirileri hakkında ise size sadece küçük bir yönlendirme yapabilirim. O da Kuran’ı en son ve en yeni çevirilerden ve dipnotları, parantezleri bulunmayan çevirilerden okumanızın daha iyi olacağıdır. Çünkü bu dipnotlar ve parantezler, işin içine çevirenin yorumunun katılması demektir. Peygamberimizin ölümünden sonra insanları uyarma görevi insanlara değil Kuran’a düşmektedir ve bu olay ancak insanlar tarafından Kuran’ın çevirilerinin, anlamının ulaştırılması yoluyla yapılabilir. Kuran’da Kuran’ın insanlara peygamberlik etmesi, uyarması sanki peygamberimiz aramızda da bizi Kuran’la uyarıyor dercesine şu ayetle sergilenmektedir:
“Bu Kuran bana vahyedildi ki onunla sizi ve ulaştığı herkesi uyarayım!”
177
Mürselat suresi ilk 7 ayet ise şöyledir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Yemin olsun o art arda gönderilenlere / meleklere / rüzgarlara / vahyin bölümlerine / kalplere inen doğuşlara, esip de büküp devirenlere, dağıtıp yayanlara / diriltip harekete getirenlere, gerektiği şekilde ayıranlara, öğüt ulaştıranlara / Kuran’ı ulaştıranlara, özür yahut uyarı için, ki size duyurulmuş olan, mutlaka gerçekleşecektir…”
ANSIZIN GELEN HİDAYET
Şimdi size 5 Şubat’ı 6 Şubat 2010 a bağlayan gece sabah 05.30 civarı başıma gelen olayı anlatacağım. Olayın tarihini verdim çünkü bu bilince erişmek benim en başından yapmak istediğim bu iyilik-kötülük-nedenler-kader sorularına cevap verebilmeme sebep olmuştu. O gece yine birçok geceler yaptığım gibi Allah’a içimi döküyor, O’na dertlerimi anlatıyor, dostluğunu arıyordum. Biraz da derinleşmiştim doğrusu kendi iç benliğimin derinlerine inmek açısından. Sonunda kafamda çakan soruyu patlattım ve O’na sordum. “Sen kötüyü, kötülüğü ve cezayı neden yarattın?” Eğer sen mutlak iyi bir Allah’san senin yaratış lügatında cehennem ve kötü kavramlarının olmaması gerekirdi. Nitekim birkaç dakika sonra Allah’ın sessiz hidayeti geldi ve bütün denklem yerine oturdu. Ve bu denklem sizin de mantığınıza sığdığı zaman göreceksiniz ki İslam alimleri bağımsız olarak Kuran’a kafa yormamış. Hatta bazı soruları tehlikeli olarak buldukları için bu soruları hem sorma cesareti gösterememiş hem de yasaklamış. Oysa bu konu üzerinde düşünülüp daha önce açıklanmış olsaydı insanlar kafalarındaki pek çok şüpheden kurtulup Kuran’sal düşünceyi de
178
mantıklarına oturtabileceklerdi hem de Kuran’a daha çok sarılabileceklerdi.    Aslında şeytanın neden yaratıldığının içinizde hala bir soru işareti olarak kaldığını biliyorum. Ve bu sorunun cevabını Kehf suresi 50-51. ayetlerle açıklamaya çalışacağım:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Hani, biz meleklere “Adem’e secde edin!” demiştik de İblis dışında hepsi secde etmişti. İblis, cinlerdendi. Kendi Rabbinin emrine ters düştü. Şimdi siz, benim beri yanımdan, onu ve onun soyunu dostlar mı ediniyorsunuz? Hem de onlar sizin düşmanınızken. Zalimler için ne kötü bir değiştirmedir bu! Ben onları göklerle yerin yaratılmasına da kendilerinin yaratılmasına da tanık tutmadım. Ben, sapıp gitmişleri yardımcı edinecek değilim.”
Genel İslami görüşleri saf dışı edip sadece ve sadece Kuran’a objektif olarak bakarsak şöyle bir teorem ortaya atacağım. Yalnızca insan değil, Alemlerin Rabbinin yarattığı tüm varlık alemi, Kuran’da “Biz” diye tanımlanan kudretliler topluluğu dahil, iradeli olarak yaratılmıştır. Yaratılmışlar aleminin iradeli olarak yaratıldığına ispat olarak:
“Biz, göklere ve yere şöyle dedik: “İsteyerek ya da istemeyerek gelin!” Onlar dediler: “İsteyerek geldik.”
Burada gökler, yerler, kozmos, uzay veya ne derseniz deyin, içindekilerin bir şeyleri baştan anladığını ve bu yüzden “İsteyerek” geldiklerini (burada gelmek kavramından pek çok sonuç çıkartılabilir, iman etmek, bir yerden bir yere gelmek, huzura gelmek, secdeye gelmek, emir altına girmek, söz vermek vb. gibi)
179
Gerçek şu ki insan yaratılmadan önce kendisine boyun eğip eğmemek, Allah’a karşı tutku duyup duymamak konusunda bildiğimiz iki varlık cinsi vardır. Bunlar melekler ve cinlerdir.  Yukarıda yazdığımız Kehf suresi 50. ayete bakarsanız: “Adem’e secde edin!” emrinin hem meleklere hem de daha alt varlık alemi olan cinler alemine verildiğini görürsünüz. Yani isyan etmek fiilini meleklerden biri de işleyebilirdi fakat melekler isyan etme seçeneğine yani emre boyun eğmemek seçeneğine teorik olarak sahip olmalarına rağmen, isyan etmeyecek kadar üst boyutta kullar –ki Kuran’da melekler lütuflandırılmış kullardır diye anılırlar- oldukları için böyle bir hataya düşmediler. Daha önce elde ettiğimiz verilere göre İblis, kendisini ateşten, insanın topraktan yaratıldığını söyleyerek isyan etmiş ve Allah tarafından lanetlenerek kötülük kavramlarının odak noktası, çıkış merkezi olmuştur. Oysaki Kehf suresi 51. ayet çok önemlidir:
“Ben, onları göklerle yerin yaratılmasına da kendilerinin yaratılmasına da tanık tutmadım. Ben, sapıp gitmişleri yardımcı edinecek değilim.”
Bu ayette Alemlerin Rabbi, İblis ve onun soyundan gelen cinleri kendi yaratılışlarını, yaratılış süreçlerini bilmemekle ve hem de göklerle yerin yaratılış sürecini bilmemekle, buna rağmen cahillikle üstünlük taslamakla konumlandırmaktadır. İblis ve onun soyundan olan şeytanlar kendi varlık yapılarını anlayamamakla birlikte kendisine tüm varlığın ismi ve ilmi verilen ve kendi yaratılışına tanık tutulan, kendi kendinin ilmine de sahip olan Adem’e adeta bilgiye karşı cahilliğin üstünlük taslaması gibi bir büyüklük taslama gösterisi yapmışlar ve bu yüzden Alemlerin Rabbi tarafından İblis,
180
kötülük kavramlarının çıkış ve odak noktası ve azdırıcı, saptırıcı olarak lanetlenmişlerdir. Şimdi tekrar toparlamaya çalışalım. Allah katında en yüce olanlar, O’na en yakın olanlardır. Ve aynı zamanda gerçeğin bilgisine en çok sahip  olanlardır. 1-) Kuran’da “Biz” diye adı geçen kudretliler topluluğu, “Biz her şeyi bilenleriz” ayetiyle yaratılmışlar içinde en çok yakınlığa ve hiçbir şey dışta kalmamak üzere bilmek bakımından en çok bilgiye sahip olanlardır. 2-) İnsan, daha önce Kuran ayetlerinde çokça bahsettiğimiz gibi Allah’ın meleklere “Hadi, haber verin bana şunların isimlerini” hitabında maddenin ve imgelerin ismi, bilgisi, nedeni verilen varlık olarak meleklerden daha yüce, aynı zamanda kutlu kılınmıştır. Bunda insanın iradeli varlık olarak Allah’a isyan edip etmeme, şaşırıp şaşırmama yetisine sahip olmasının, bunun karşılığında cennet veya ateş gibi iki uç sonuç arasında bir savaş yaşayacak olmasının önemli bir yeri vardır. İnsan, ilk örnek olan Adem örneğinde olduğu gibi (benim yeni görüşüm) Allah’ın merhamet, rahmet ve affedicilik, tövbeleri kabul eden (Tevvab) sıfatlarının kendisinde vuku bulduğu bir arenadır. Kuran’da tek bir insan yoktur ki Allah’a tövbe etmiş olsun veya af dilesin de o kabul olunmasın. Eğer göklerle yere, “İsteyerek ya da istemeyerek gelin!” çağrısında sonsuz lütuf gibi bir seçenek olmasaydı, gökler ve yer isteyerek geldik demezlerdi. 3-) Cinler ve cinler soyundan olan İblis, varlık aleminde bilgi olarak en aşağı kademededir. Kuran’sal ayetlerde İblis ve soyunun ne göklerin yaratılması, varlık sebepleri, ne de kendilerinin yaratılması, varlık sebepleri hakkında en ufak bir bilgiye sahip olmadıkları açıkça belirtilmektedir. (Kehf suresi 50-51. ayetler) İblis kendi şekilse görünüşü olan ateşi gurur, kibir ve büyüklük meselesi sanıp asıl güzellik ve doğruluğun
181
bilgi ve tövbekarlık olduğunu düşünememiştir. Araf suresi 11- 26. ayetler şöyledir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Andolsun ki, sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik, sonra da meleklere “Adem’e secde edin” dedik. Onlar da secde ettiler. Ama İblis secde etmedi; secde edenlerden olmadı o. Allah buyurdu: “Sana emrettiğimde secde etmeni engelleyen neydi?” Dedi: “Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.” Buyurdu: “O halde in oradan. Senin haddine mi orada büyüklük taslamak! Hadi, çık! Sen alçaklardansın.” Dedi: “İnsanların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Buyurdu: “Süre verilenlerdensin.” Dedi: “Beni azdırmana yemin ederim ki, onları saptırmak için senin dosdoğru yolun üzerine kurulacağım. Sonra onlara; önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından musallat olacağım. Birçoklarını şükreder bulamayacaksın.” Allah buyurdu: “Çık oradan. Yenik düşmüş ve kovulmuş olarak. Onlardan sana uyan olursa yemin olsun ki, cehennemi tamamen sizden dolduracağım! Ey Adem! Sen ve eşin cennette oturun, dilediğiniz yerden yiyin ama şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz.” Derken, şeytan, kendilerinde gizlenmiş gizli yerlerini onlara açmak için ikisine de vesvese verdi. Dedi: “Rabbinizin sizi şu ağaçtan uzak tutması, iki melek olmayasınız yahut ölümsüzler arasına katılmayasınız diyedir.” Ve onlara, “Ben size öğüt verenlerdenim!” diye yemin de etti. Nihayet onları kandırarak aşağı çekti. O ikisi ağaçtan tadınca çirkin yerleri kendilerine açıldı. Bahçenin yapraklarından yamalar yapıp üzerlerine örtmeye başladılar. Rableri onlara seslendi: “Ben size bu ağacı yasaklamadım mı? Ben size, şeytan sizin için açık bir düşmandır demedim mi? Ey Rabbimiz, dediler, öz benliklerimize zulmettik! Eğer bizi affetmez, bize acımazsan elbette ki hüsrana uğrayanlardan
182
olacağız.” Buyurdu: “Kiminiz kiminize düşman olarak inin! Yeryüzünde belirli bir süreye kadar mekan tutmanız ve nimetlenmeniz öngörülmüştür.” Buyurdu: “Orada hayat bulacaksınız, orada öleceksiniz ve oradan çıkarılacaksınız. Ey ademoğulları! Şu bir gerçek ki, size edep yerlerinizi örtecek giysi de indirdik, süs ve gösterişe yarayacak giysi de. Ama korunup sakınmaya yarayan giysi en hayırlısıdır. İşte bu, Allah’ın ayetlerindedir. Düşünüp öğüt almaları umuluyor.”
Şimdi İblis ve soyu şeytanların neden yaratıldığına bir açıklık getirelim. Kehf suresi 51. ayet şöyledir:
“Ben onları göklerle yerin yaratılmasına da kendilerinin yaratılmasına da tanık tutmadım. Ben sapıp gitmişleri yardımcı edinecek değilim.”
“Ben sapıp gitmişleri yardımcı edinecek değilim” denirken “sapıp gitmişler” kelimesi yaratılıştan önce olamaz. Bu, Allah’ın, İblis ve soyunun sapacağını bildiğinin ispatıdır. “Yardımcı edinecek” kelimesi ise gelecek zaman kipindedir. Bu, aslında Alemlerin Rabbi Allah’ın şer odağı olarak konumlandırılacak tek varlığı, bilgiden uzak yani ne göklerle yerin yaratılması bilgisi ne de kendi yaratılmasına ait öz bilgi açısından bilgiden sonsuz uzakta olarak konumlandırılışı ve bu açıdan, Alemlerin Rabbinin kendi açısından, cennet, cehennem, kıyamet açısından ve kullar arasındaki yarıştaki derece açısından bilgiye ne kadar önem verildiğinin ortaya konuluşudur. O halde bilen Allah’ı bilir. Allah’ı gerçekten bilmek isteyen Kuran’ı bilir. Allah’la dost olmak isteyen de Kuran’ı okur. O halde her kim ki Allah’a aşık olmak istesin, O’nun göklerdeki yıldızlardan daha parlak, daha ışıklı nurunu
183
kaderinde görmek istesin, o kişi Hz. Muhammed’in de peygamber olduğunu bilsin ve Kuran’ın anlamını okusun. (Dip Not: Şeytanın yaratılışı aslında, “Bakın size tuzak var” diyerek ortaya konulmuş bir işaret gibiydi. Şeytan sadece bilenle bilmeyen arasında ayrım yapılsın ve bilginin değerinin yani doğru ve mutlak bilgi kavramının da öneminin cennetle cehennem arasındaki fark kadar olduğunun anlaşılması için ve böylelikle ilahi kitabın/bilginin değeri ile imansal doğru bilginin değeri anlaşılsın diye yaratıldı. Yani bizim Allah’a olan imanımızın, ne denli doğru kriterlere uyduğu ve Allah katında ne derece karşılık bulduğu değere anlaşılsın diye. İlahi kitaba, Kuran’a, vahye, doğru bilgiye bağlı olmayan iman, cennet yolunda ancak gökdelenler şehrinde, yürüyerek gitmeye ve yol bulmaya çalışan insanın varacağı sonuç kadar işe yarar) Aslında bu noktada biraz başınızın ağrımaya başladığını tahmin edebiliyorum ama üç önemli konudan daha bahsetmem gerekiyor. Bunlardan birincisi Adem’in ilk insan olarak değil, yeryüzüne gelecek tüm insanların aynı anda yaratılmış olmasıdır. Bu konuda ispat olarak vermem gereken iki ayet:
“Andolsun ki, sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik, sonra da meleklere “Adem’e secde edin’” dedik. Onlar da secde ettiler. Ama İblis etmedi. Secde edenlerden olmadı o.” (Araf 11)
“Buyurdu: “Kiminiz kiminize düşman olarak inin! Yeryüzünde belirli bir süreye kadar mekan tutmanız ve nimetlenmeniz öngörülmüştür.” Buyurdu: “Orada hayat bulacaksınız, orada öleceksiniz ve oradan çıkarılacaksınız.” (Araf 24-25)
184
Araf suresi 11. ayeti dikkatlice okursanız, “Andolsun ki sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik, sonra da meleklere “Adem’e secde edin!” dedik.” denmektedir. Dikkat ederseniz “Adem’i yarattık” değil “sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik” denmektedir. Yani burada “siz” kelimesinden tüm insan soyu kastedilmektedir. Bu arada “Adem’e secde edin!” emri meleklerle birlikte tüm daha alt varlık gruplarına verilmiştir. Yani daha önce Kehf suresinde geçen
“İblis cinlerdendi. Kendi Rabbinin emrine ters düştü. Şimdi siz beni bırakıp onu ve soyunu mu dostlar ediniyorsunuz?”
cümlesinde de vurgulandığı gibi İblis ve soyunun melek olmadığı ve cinlerden olduğu açıktır. Şuraya gelmek istiyorum. Emir meleklere olunca onlarla birlikte daha alt veya aşağı tüm varlık alemine de bu emir verilmiştir. Tüm insan türünün aynı anda yaratıldığı konusuna geri dönersek evet tüm insan soyu aynı anda yaratılmıştır fakat secde sadece Adem’edir. Yani bu anlamda Adem, insan türünün en asil, en soylu ve en seçkin örneğidir. Bahsetmem gereken ikinci konu eğer Adem ve eşi yasak ağaçtan tatmasaydı cennette kalacaklardı. Daha doğrusu tüm insan ırkı cennette kalacaklardı. Adem ve eşi insan ırkından en nadide iki ayrı cinsin örneği olarak bu sorumluluğun altına sokulmuşlardı. Bu anlamda yasak ağaç dışında cennette herhangi bir günah veya günah kavramı bile yoktu. Cennetteki bütün nimetler onlara temiz ve helal kılınmıştı. Çünkü Araf suresi 19. ayette:
185
“Ey Adem! Sen ve eşin cennette oturun, dilediğiniz terden yiyin ama şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz.”
denmektedir. Yani cennette herhangi bir kötülük veya kötülüğe sokucu kavram veya haram bir yiyecek (yasak ağaç dışında) veya günah kavramı veya günaha sokucu davranış ve hatta bunun bilgisi bile yoktu. Ancak Rahman, Adem ve eşine söz konusu ağacı yasaklamış ve insanlık aleminin bu sapmaya en az meyilli iki burcunu sınav etmiştir. Üstelik eğer bunu yaparlarsa zalimler olacakları da kendilerine bildirilmiştir. Benim şu anda anladığım kadarıyla insanoğlunun zalim bir varlık olarak konumlanması da bu ağacı yedikten sonra başlıyor. Yani insan ırkı, en azından Adem veya başta Adem olmak üzere cennette yasak ağaçtan yemeden önce melekler kadar veya meleklerden daha üstün bir duruluk, güzellik, iyilik içindeydiler. Yasak ağaçtan yedikten sonra zalimler haline geldiler ve Adem’le eşinin, dolayısıyla da onlarla birlikte dünyaya gelen ilk nesilin ve tüm insan soyunun zalimler olarak konumlanması bundan sonra oldu. Kuran’daki;
“Biz emaneti göklere, yere, dağlara teklif ettik. Ama onlar onu yüklenmekten kaçındılar, ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi. Bunun böyle olması Allah’ın ikiyüzlü erkeklerle ikiyüzlü kadınlara, şirke sapmış erkeklerle şirke sapmış kadınlara azap etmesi, mümin erkeklerle mümin kadınların tövbelerini kabul etmesi içindir. Allah Gafur’dur, Rahim’dir.”
Ayetinde de görüldüğü gibi insanın dünyadaki hali zalim olarak nitelendirilmiştir. Sonuç olarak geçmişe bir olasılık olarak bakarsak eğer Adem ve eşi o yasak ağaçtan yemeseydi insan da melekler gibi sürekli sevapkar ve sürekli
186
lütuflandırılmış olarak kalacaktı. Dünyadaki zalimliğimizin sebebi genlerimizde yatıyor ama hala tövbe kapısı açık… Geldiğimiz yer olan cennet hayatında herhangi bir kötülük ya da günaha girme kavramı olmadığı gibi gideceğimiz yer olan cennet ve cehennem hayatında da herhangi bir kötülük veya isyan, günah yoktur. Ahiret hayatı Allah’ın istediği gibi temiz ve durudur. Cehennem sizi korkutsa bile zaten cehennemim amacı kötülüğü önlemektir. Cennete girecek kadar olgunlaşmamış, iyilik ve güzellikte belirli bir seviyeye erişmemiş bireyler cehennemde cezalarını çekerler, tekamül ederler (olgunlaşırlar, eğitime tabi tutulurlar) ve ardından cennete girerler.  Anlatmak istediğim üçüncü konu ise Araf suresi 11-18. ayetlerdir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Andolsun ki, sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik, sonra da meleklere “Adem’e secde edin!” dedik. Onlar da secde ettiler. Ama İblis etmedi; secde edenlerden olmadı o. Allah buyurdu: “Sana emrettiğimde secde etmeni engelleyen neydi?” Dedi: “Ben ondan hayırlıyım. Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.” Buyurdu: “O halde in oradan. Senin haddine mi orada büyüklük taslamak! Hadi, çık! Sen alçaklardansın.” Dedi: “İnsanların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Buyurdu: “Süre verilenlerdensin.” Dedi: “Beni azdırmana yemin ederim ki, onları saptırmak için senin dosdoğru yolun üzerine kurulacağım. Sonra onlara; önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarında musallat olacağım. Birçoklarını şükreder bulamayacaksın!” Allah buyurdu: “Çık oradan. Yenik düşmüş ve kovulmuş olarak. Onlardan sana uyan olursa yemin olsun ki, cehennemi tamamen sizden dolduracağım!”
187
Rahman’ın meleklere ve daha alt katmandaki diğer varlık gruplarına (İblis ve onun soyu, cinler) secde emrinde, hitabın muhatabı varlık gruplarınca öngörülmesi gereken ama mantık, Allah’ın dolaylı yoldan, “Ben özellikleri, üstünlükleri, riskleri ve sorumlulukları itibarıyla yepyeni bir varlık yarattım. Üstelik onu, sizin ona secde etmeniz gerektiği kadar da sizden üstün kıldım. O halde benim her şeyi bilen, Alim sıfatımı da göz önüne alarak ona secde edin, emrettiğimi yerine getirin mantığıdır. Oysa İblis kendisine isyan ettiğinde Rahman onun iç dünyasını bildiği halde ona, bu iç dünyasında oluşan Allah’a ve Allah’ın bilgisine isyan mantığının çapraşıklığını göstermek üzere,
“Sana emrettiğimde secde etmeni engelleyen neydi?
diye sormaktadır. Burada Rahman’ın kullandığı “engelleyen” kelimesine dikkat çekmek istiyorum. Allah, “engelleyen” kelimesini kullanmakla İblis’e, Adem’e secde etmesine bizzat kendi egosunun engel olduğunu belirtmek istemiştir ve hatta sezdirmek istemiştir. Yani Rahman bu sözüyle İblis’e gerçek isyan sebebini göstererek onun bağışlanma dilemesine zemin hazırlamak istemiştir. Oysaki İblis daha önce de yazdığımız gibi ne kendisinin yaratılışına ne de göklerin yaratılışına şahit tutulmuştur. Allah’a şöyle bir cevap vermiştir İblis:
“Ben ondan hayırlıyım. Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.”
(Aslında burada Kuran’ın bir kelam mucizesi daha var. İblis kendisi için de Adem için de ayrı ayrı yarattın kelimelerini kullanarak iki varlığın da değişik zamanlarda yaratıldığını söylemektedir. Eğer “beni ateşten onu çamurdan
188
yarattın” deseydi bu her ikisinin de aynı anda yaratıldığı anlamına gelebilirdi.”)
Böylelikle İblis kendi benliğine dönememiş, aynı zamanda Allah katında hayrın yaratılıştan gelen özelliklerle değil, düşünsel ve fiziksel manadaki olumlu çabalarla ve sonuçlarla olacağını aklına getirememiştir. Nitekim ateşten yaratılan, Allah’ın huzurundan kovulmuş ve kendini ateşe atmıştır. Başka bir incelik de Araf suresi 11. ayette ilk isyan (Adem’e secde etmeyi kabul etmeme) anılırken İblis son defa kendi adıyla anılmış daha sonra 20. ayetten itibaren insanı saptırmaya ve vesvese vermeye çalışan varlık olarak “şeytan” adıyla anılmaya başlanmıştır. 14-15. ayetlerde İblis’in şöyle dediğini görüyoruz: “Dedi: “İnsanların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Ve Allah şöyle buyurmaktadır: “Süre verilenlerdensin.” Burada dikkat etmemiz gereken nokta şudur ki, insanoğlu şeytana uymasaydı ve insanlar toplu halde dünyaya inmeseydi de cennet arenasında da kıyamet günü veya dirilme günü olacaktı. Bu cennette kalsaydık orada Allah için büyük bir yarış ve kıyamet günü de bir derecelendirme olduğunun bize anlatılmasıdır. Yani İblis isyan etmeseydi de, Adem şeytana uymasaydı da cennette bir sınav vardı fakat cennette ne bir günaha sokucu şey ne de bir yasak vardı. Hatta günah kavramı bile yoktu. Cennet arenasında kötülüklerden mümkün olduğu kadar sakınıp mümkün olduğu kadar iyilik için çalışmak değil sadece daha çok iyilik ve hayır için yarışmak vardı. Orada tek yasaklanan şey yasak ağaçtı ve bu yasak ağaç da İblis’in isyanına karşı ona uyup uymayanların belli olması için ve bu konuda bir sınav aracı olması için oraya konulmuştu. İblis’e cennette insanları azdırmak ya da birbirine düşürmek gibi bir imkan ya da fırsat verilmemişti. Ona sadece insanoğlunun yasak ağaçtan tatması için vesvese verme imkanı verilmişti.
189
Rahman Araf suresi 19. ayette Adem’e şöyle buyurmaktadır:
“Ey Adem! Sen ve eşin cennette oturun, dilediğiniz yerden yiyin ama şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz.”
Bu ayette de yasak ağaçtan tatmadan önce insanoğlunda bir zalimlik ya da günahkarlık, günaha sapma diye bir kavram olmadığını anlıyoruz. Şimdi bir an için İblis’in Rahman’a hiç isyan etmediğini veya İblis diye bir varlığın olmadığını, Adem ile eşinin de yasak ağaçtan tatmadığını, böylelikle de insan soyunun yeryüzüne inmeyip cennette kaldığını düşünelim. Bu takdirde insan soyu cennette de bir sınav verecekti fakat bu sınav kötülüklerden sakınmak ve iyilik peşinde koşmak şeklinde değil –cennette kötülük veya günah diye bir kavram olmadığı için- sadece ve sadece iyiliklerde ve takvada yarışmak, bunun sebebinin de her insanın kendi özünü bulmak çabası olabileceğini söyleyebiliriz. Çünkü Kuran daha önceden cennette de bir ölüm ve yeniden dirilim günü yani insanların sorgulanmak üzere yeniden diriltileceğinin söylemektedir. Eğer bu olasılık gerçekleşseydi cennetteki bütün iyilikler, güzellikler ve hayırlar bir yana insanoğlu Kuran’ın şu ayetinin gereğini bulmaya çalışacaktı:
“Gerçek şu ki insan, öz benliği üzerine yönelmiş keskin ve derin bir bakıştır.”
Peki bu bakışın aradığı şey nedir? Daha önce Allah’ın Adem’i yaratırken onun içine kendi öz ruhundan üflediğini söylemiştik. Eğer bu olasılık gerçekleşseydi insanoğlu cennette kendi öz benliğini tanımaya çalışarak, kendini
190
bilmeye çalışarak içindeki Allah’ın öz nefesine kavuşmaya doğru bir yol tutacaktı. Bir başka konu da yasak ağacın ne olduğu  veya neyi içerdiği konusudur. Araf suresi 19. ayette Alemlerin Rabbi, kulu Adem’e,
“Ey Adem! Sen ve eşin cennette oturun, dilediğiniz yerden yiyin ama şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz.”
demektedir. Bu ayette kilit nokta, “Şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa ikiniz de zalimlerden olursunuz” cümlesidir. İlk başta cennette iken insanoğlunun içinde hiçbir kötülük, günah veya zalimlik yoktu. İşte yasak ağaçtan yiyerek zalimlerden olan insanoğlu bu zalimliğin genlerini yasak ağaçtan almıştır. Yani daha önceden tertemiz ve meleklerin secde ettiği insan yapısı yasak ağaçtan yiyince  zalimlik genlerini de barındırmaya başlamıştır. İnsanoğlunun bu olaydan sonra zalim haline gelmesinin ve dünyadaki halinin çok zalim ve çok zalim olarak tanımlanmasının bir ispatını da  Ahzab suresi 72-73. ayetlerde  görebiliyoruz:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Biz emaneti göklere, yere, dağlara teklif ettik de  onlar onu yüklenmekten kaçındılar, ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi. Bunun böyle olması, Allah’ın; ikiyüzlü erkeklerle ikiyüzlü kadınlara, şirke sapmış erkeklerle şirke sapmış kadınlara azap etmesi, mümin erkeklerle mümin kadınların tövbelerini kabul etmesi içindir. Allah Gafur’dur, Rahim’dir.”
O halde bu ayetten üç sonuç çıkarılabilir. Bunlardan birincisi, insanoğlunun, sorumluluğunu başka hiçbir varlığın
191
yüklenmediği bir emaneti kabul etmesi ki meleklerin ve daha alt gruplardaki varlıkların Adem’e secde etmesi bu yüzdendir. İkincisi, insan denilen varlığın dünyadaki halinin ilahi alemin kıstaslarına göre çok zalim ve çok cahil olması ve üçüncüsü bütün insan soyu içindeki azabın yalnızca Allah’a karşı ikiyüzlülük yapanlarla, ortak koşanlara yapılacağıdır. Tövbe kavramı ise bu dünyada olduğu gibi ahirette de vardır. Çünkü bu dünyada Kuran’la veya diğer ilahi kitaplarla hiç tanışık olmadığı halde iyi niyetle ve samimiyetle olumlu çabalar içinde yaşayanlara ahirette gerçeğin gösterilmesi ve tövbe nasip edilmesi mümkündür. “Allah Gafur’dur Rahim’dir” cümlesi ise Rahman’ın insanoğluna kıyamet günü hiç beklemediği bir rahmetle bakacağının bir ön bildirimidir.
Araf suresi 16-17. ayetlerde İblis şöyle demektedir:
“Beni azdırmana yemin ederim ki, onları saptırmak için senin dosdoğru yolun üzerine kurulacağım. Sonra onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından musallat olacağım. Birçoklarını şükreder bulamayacaksın.”
Burada dikkatinizi çekmek istediğim ilk nokta “Beni azdırmana yemin ederim ki” cümlesidir. Bu cümle olana kadar evrende ne Adem açısından ne de diğer varlıklar açısından kötülük, kötülüğe girme, günah kavramları yoktur. Yani günah ve isyan kavramları yoktur. Kötülük, çirkinlik ve günaha ait kavramlar İblis isyan ettiği anda Alemlerin Rabbi tarafından yaratılmış ve Allah, İblis’i bu kavramların odak noktası, çıkış noktası, azdırıcısı olarak cezalandırmıştır. Başka bir nokta ise İblis’in insana karşı saklı tutuğu kini açığa çıkartıp insanların bir kısmını da Rahman’a isyana sürükleyeceğini iddia etmesidir ki Alemlerin Rabbi bu isyana şöyle cevap vermektedir:
192
“Benim kullarım aleyhine senin elinde hiçbir güç / kanıt olmayacak. Azgınların seni izleyenleri müstesna.”
Kuran’ın geneline baktığımızda İblis’in kendisinin bile saptıramayacağını baştan itiraf ettiği kullar sınıfının “riyaya sapmamış, samimi kullar” olduğunu görebiliyoruz. O halde kurtuluş için gerekli temel kavramlardan ikisi
1-) Allah’ın birliğine inanmak, ona ortak koşmamak 2-) Riyaya sapmamak, ikiyüzlülükten uzak durmak, samimiyeti ön plana almak şeklinde açıklayabiliriz.
Bu samimiyetli davranış ve düşünce kuramını insan öyle ileri boyutlarda yaşamalıdır ki, samimiyetli davranış ve düşünce dindarlıkta da, inkarcılıkta da, aşkta da sevdiklerine karşı da ve en çok da kendine karşı gösterilmelidir. Samimi olan insan kendisi olur. Samimiyetsiz insan ise kendi olmaktan çıkar, başka biri olur. Samimiyetimizi en çok Allah’a karşı göstermeliyiz çünkü o biz ne yaparsak, ne düşünürsek, O bilir. O halde düşünce bazına da günahları bırakmalı ve düşünsel yönden mantıklı ve duygusal yönden de sevgi, sevme, sevilme, aşk kavramlarına yatkın olabilen insanlar olmalıyız.
KADER DEĞİŞİR Mİ? İRADE…
Tüm İslam aleminin kabul ettiği yanlış teoremlerden biri de kaderin değişmezliği hakkındaki ön yargıdır. Kader bilimsel manada, insanın iradesini ortaya koyarak, yeni atılımlar yapma kararı almasından itibaren değişiklik sürecine girer. Normal bir müslüman ya da bir İslam alimi “Kader değişmez, alnımıza ne yazılmışsa onu yaşarız” şeklinde düşünür. Oysaki kader bir olasılıklar fonksiyonudur ve Allah
193
ile kulun beraber ortaya çıkarttıkları  bir olgudur. Şöyle bir örnek verelim. Elinizi kolunuzla birlikte yukarı, aşağı, sağa, sola oynatma seçeneklerini siz belirlersiniz. Oysaki parmak ucunuzu omzunuzdan 3 metre uzaklaştırmayı deneyin. Hiçbir insanın kolu 3 metre kadar uzun değildir. O halde burada, sizi yaratırken Yaratıcı Kudret’in size koyduğu bir hareket alanı çerçevesi vardır. Yaşadığınız sürece, örneğin, kolunuz 70 cm. kadar uzun ise o alan içerisinde yapacaklarınızı siz belirlersiniz fakat Yüce Allah yaratış kanununa göre  sizin o sınırın dışına çıkmanıza izin vermez ve sınavınız bu 70 cm. lik alanın olasılıkları ile belirlenmiştir. Kaderin verilen olasılıklar, olabilirlikler ve sınırlar içerisinde insanın iradesini kullanma sınavı olduğunu gördük. Şimdi size Kuran’sal bakış açısından daha ikna edici ispatlar sunacağım. Kuran’a göre Hz. Yunus’un kavmi dışında hiçbir uygarlığın kendisine gelen elçiye inanmadığı ve helak edildiği anlatılır. Şimdi bu olayın mantığına bakalım. 1-) Yüce Yaratıcı sapmış ve azmış kavimlere “belki dönerler” diye uyarıcılar ve kesin kanıtlar göndermiştir. Eğer Allah, hür insanın kendi seçimiyle kullanabileceği bir iradesi olduğuna inanmasaydı ve insanlıktan ümidi olmasaydı peygamberler ve kitaplar gönderir miydi? 2-) Kuran’da Hz. Musa’nın hikayesinde firavun kavminin “belki dönerler diye” tabiri kullanılarak kan, çekirge, haşerat vs. gibi azaplarla azaplandırıldığı yani kendilerini bekleyen büyük bir helak ve ahiret azabı öncesinde firavun kavminin azapla da yola getirilmek istendiği anlatılır. Eğer Allah hür insan iradesine inanmasaydı onları helak etmeden önce bir uyarı ve işaret olarak o küçük azabı onlara tattırır mıydı? 3-) Olaya Alemlerin Rabbinin yüceliği mantığı açısından bakarsak acaba O, “Ben onların iman etmeyeceklerini biliyordum, o yüzden sırf onları uyarmıştım demek için onlara
194
uyarıcılar ve kesin kanıtlar gönderdim” diye bir mantık kurmuş olabilir mi? Hayır. Allah hiçbir olguyu boşu boşuna yaratmaz ve hiçbir şeyi de boşu boşuna yapmaz. Yani Allah’ın kendilerine elçi gönderilen kavimlere karşı da bir umudu vardı. Çünkü O özgür insan iradesini yaratmıştır ve özgür insan iradesinin kendisini seçmesi açısından da  her zaman bir kapıyı açık bırakmakta ve yaşam bitinceye kadar da bu kapıyı kapatmamaktadır. Nitekim Yunus kavmine de Hz. Yunus gönderilmiş ve o kavim ise inanmıştır. Yani peygamberlerin gönderilmesi boşu boşuna değildir.  Kuran a göre kıyamet günü şöyle bir oluşum olacaktır: (Kaf suresi 16-33. ayetler)
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Yemin olsun ki, insanı biz yarattık. Nefsinin ona neler fısıldadığını da biz biliriz. Biz ona, şah damarından daha yakınız. Sağında ve solunda oturmuş iki görevli, kayıt yapmaktadır. Bir söz sarf etmeye dursun, yanındaki gözcü hemen zaptediverir. Ölüm sarhoşluğu hak olarak geldi. İşte bu, senin kaçıp durduğun şeydir. Ve sura üflendi. İşte bu, geleceği vaat edilen gündür. Her benlik, yanında bir güdücü, bir de tanık olduğu halde gelir. Yemin olsun, sen bundan gaflet içindeydin. Ama perdeni üstünden kaldırıverdik. Bugün gözün keskin mi keskin! Yoldaşı şöyle der: “İşte yanımdaki, hazır!” Siz, ikiniz! Tüm nankörleri, inatçıları cehenneme atın! Durmadan hayrı engelleyeni, azgını, işkilciyi. O ki, “Allah’ın yanına başka bir ilah koydu. Artık atın onu o şiddetli azabın içine! Yoldaşı dedi ki: “Rabbimiz, onu ben azdırmadım. Onun kendisi, dönüşü olmayan bir sapıklık içindeydi.” Allah buyurdu: “Huzurumda çekişmeyin! Ben size uyarıyı çok önceden göndermiştim. Benim huzurumda söz değiştirilmez ve ben kullara asla zulmetmem.” O gün cehenneme: “Doldun mu?” deriz. O ise: “Daha yok mu?” der. Ve cennet, takva
195
sahiplerine yaklaştırılmıştır, hiç uzak değildir. İşte size vaat edilen budur. Allah’a sürekli yönelen, korunması gerekeni koruyan herkese. Görmediği halde Rahman’dan ürperen ve Allah’a yönelik bir kalp getiren herkese.”
O halde tüm fiziksel olasılıklar içinde Yüce Allah, daha önceki ilahi kitaplar ve son olarak da Zebur, Tevrat, İncil ve çağımızda da Kuran olmak üzere, kullarını sürekli bir uyarı ve hidayet rehberi eşliğinde tutmaktadır. Ve kulların bu ilahi yol göstermeye bakarak ne yapacakları ise onların seçimi ve sorumluluğudur. Sonuç da yani cennet de cehennem de ona göredir. Şu apaçık bir mantıksal bir gerçektir ki insan bilerek sorumlu olmadığı şeyin cezasını çekmez ve ödülünü de almaz. Daha önce defalarca yazdığımız Araf suresindeki Allah’ı ve O’nun ayetlerini tanıma sorumluluğu biz insanoğluna yeryüzünde bu sorumluluklara uygun yaşama iradesini ortaya koymaya yarayacak bir ipucu olmalıdır. Nasıl gözlerimizi görmek için açıyorsak, kulaklarımızla duymak için dinliyorsak, doğru yolda olmak için de Kuran’ın anlamını bilinçli ve sürekli olarak okumalıyız. Kaderin değişebileceğine dair Kuran’sal ispatlardan biri de Hud suresi 7. ayettir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… O, odur ki, gökleri ve yeri altı günde yaratmıştır. O’nun arşı da su üzerinde idi. Böyle yapması, iş ve davranış yönünden hanginizin daha güzel olduğunu belirlemek için sizi denemeye yöneliktir. Sen, “Kuşkusuz, sizler ölümden sonra diriltileceksiniz!” dediğinde, küfre batanlar hemen ve kesinlikle şöyle derler: “Bu, apaçık bir büyüden başka şey değildir.”
196
O’nun arşının bir zamanlar su üzerinde olması yaratacağı her şeyle bir zamanlar birebir temas halinde olduğunun ve onlara en üst mertebeden hidayet verdiğinin ispatıdır. Burada su, değişkenliğe, akışkanlığa, değişime, duruluğa, temizliğe işaret eder. Bu anlamda yaratılanların kaderi de ilk yaratıldıkları andaki öz noktasında aldıkları hidayetten itibaren kendileri tarafından belirlenir ve yaşadıkları sürece de kendileri tarafından değiştirilir. Burada bazı noktalar aklınıza gelebilir. Eğer ben kaderimi bilseydim cennete gidecek bir kader çizerdim veya eğer topyekun kaderi Tanrı bilmiyorsa nasıl kaderi planlayabilir? gibi. Hayır, O topyekun kaderi biliyor ve bu topyekün kaderi de kendisi planladı. Fakat daha önce yazdığımız şeylerden dolayı (kulların O’nun rahmet ve azabını en uç noktada görerek gerçeği anlamaları gibi) cennet ve cehennemi de planladı. Ancak burada yaşadığımız dünya sürecini nasıl yaşadığımız ve hatta dünyaya geliş şartlarımız, imkanlarımız, kadın, erkek, zengin, fakir, sakat, sağlıklı doğma seçeneklerimiz gibi bir çok şeyi de ben bu sudaki öz olarak yaratılma safhasında bir sınav olarak verdiğimize veya kendimiz seçtiğimize inanıyorum. Çünkü Arş O’na kulların ulaşabileceği en son noktadır ve kullar en büyük hidayeti bu noktada alırlar. Yani biz kendimiz seçtik dünyaya geliş şartlarımızı ve Araf suresi 172. ayette geçen “Rabbiniz değil miyim?” sorusuna “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz” diye cevap vermiş ve dünya sınavında kendi seçtiğimiz şartlarda yaşayacağımız hayatta O’na iman edeceğimize, O’nun hidayetini kabul edeceğimize, O’nun resullerine iman edeceğimize ve O’nun kitaplarını okuyacağımıza kendimiz söz vermiştik. O halde cehenneme gidecekler için kaygılanmak yok… Ama O’nun rahmetini umarak yakınlaşmak, sevgi ve saygı bağı kurmak ve O’nun yolunda, uğrunda mücadele etmek var. Şimdi bazı şeyler anlaşılmıştır umarım.
197
Allah’ın kullarına peygamberler göndermesi mantığına baktığımızda açıkça göreceğimiz gibi Yüce Allah, kullarına verdiği bağımsız seçme iradesi sorumluluğu veya ışığa karşı gelme seçenekleri arasından kullarının, “Ben seni seçtim. Üstelik bunu üzerimde herhangi bir baskı ya da zor kullanma olmadan, kendi istediğim için seçtim” diyerek gelmelerini istemektedir. Olaya O’nu seven kullarının O’na gelmesi açısından bakarsak, aşk, karşılıklı olur. Eğer burada bir aşk ilişkisi yaşanacaksa –ki  Allah’ın bir ismi de Vedud, yani “Sevgili” dir- kullarının kendisini seçmesi ve O’na yönelmesi karşısında Allah onlara bu sevgilerinin karşılığını kendi uluhiyet ve yüceliğine yaraşır bir şekilde verecektir ki yaratılmışların böylesine bir sevgi kavramını düşünmesi bile mümkün değildir. Yoksa kafir-Allah karşıtlığı gibi bir tarafın O’ndan nefret ederken diğer taraftan O’nun sanki ona muhtaçmış gibi sevgi göstermesinin bir manası yoktur. Tabii burada hiçbir şeyden habersizken, Alemlerin Rabbinin kendilerinin kalbini bildiği için hayatlarının herhangi bir yerinde rahmet ve aşk içinde boğulan insanları söz konusu dışında bıraktık. Bahsettiğimiz, birbirinin varlığını bilen Tanrı ile kul arasında kulların seçtikleri O’nu isteme ve O’ndan uzaklaşarak karanlığa düşme eğilimleriydi. Bu konu hakkında peygamberlerin yaratılma amaçlarını bildiren Enbiya suresi 107-109. ayetleri şöyle belirtelim:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Ve biz seni ancak alemlere bir merhamet / bir sevgi olman dışında bir şey için göndermedik. De ki: “Bana şu vahyediliyor: “Tanrınız ancak bir tek tanrıdır. Peki siz müslümanlar / Allah’a teslim olanlar mısınız?” Eğer yüz çevirirlerse de ki: “Hepinize aynı şekilde, aynı düzeyde açıkladım. Artık bilmiyorum tehdit edildiğiniz şey yakın mıdır, uzak mıdır?”
198
Burada daha önce bahsettiğimiz yalan hadis veya peygamberimize ithaf edilen hadislere güvenerek yeni dini hükümler çıkarma konusuna da değinmek gerekiyor. Çünkü ayette peygamberimizin ağzından verilen “aynı şekilde” sözü de “aynı düzeyde” sözü de Kuran’a işaret etmektedir. Bu böyleyken birtakım çok bilmişlerin peygamberimizin bu işaretlerine rağmen “uydurma” hadislere inanmalarına, inandırmalarına, bununla halkı yoldan saptırmaya ve bir yandan da bu içine girdikleri yalan, iftira hadis yaygarası içinde kendilerini halktan büyük görmelerine hiç gerek yoktur. Kuran’da Allah ile kul arasındaki aşkın kulun inkardan, imana, teslimiyete dönünce nasıl alevleneceği hakkında bir örnek de Enbiya suresi 87-88. ayetlerde Hz. Zünnun örneğidir:
“Ve Zünnun! Hani, kızarak gitmişti de, ona asla güç yetiremeyeceğimizi / ölçüyü kendisine uygulamayacağımızı sanmıştı. Sonunda, karanlıkların bağrında şöyle yakardı: “Senden başka ilah yok, tespih ederim seni! Kuşkusuz ben zalimlerden oldum!” Hemen imdadına yetiştik. Gamdan kurtardık onu. İnananları işte böyle kurtarırız biz!”
Yüce  Allah’ın yarattığı seçkin kullarına özel bir aşk beslemesinin, bunu onların yaşamlarında gizli bir şekilde göstermesinin ve zamanı gelince de bu aşkı ortaya çıkarmasının bir örneğini de Taha suresinde Hz. Musa’nın hikayesinde görebiliyoruz: (Taha 1-44)
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Ta,Ha! Biz bu Kuran’ı sana, zahmet çekesin, bedbaht olasın / zorluk ve şiddet sergileyesin diye indirmedik; saygıyla ürperene bir hatırlatma / düşündürme / öğüt verme olsun diye indirdik. Yeri ve o yüce mi yüce gökleri yaratandan bir vahiy
199
olarak indirdik. O Rahman, arş üzerinde egemenlik kurmuştur. Göklerde, yerde, onların arasında, toprağın bağrında ne varsa O’nundur! Sen bu sözü açıkça duyuracaksan da O, gizliyi de bilir, gizliden gizliyi de! Allah’tır O! İlah yok O’ndan başka! Esmaül Hüsna, en güzel isimler O’nundur. Ulaştı mı sana Musa’nın haberi? Hani, bir ateş gömüştü de ailesine şöyle demişti: “Bekleyin! Gözüme bir ateş ilişti. Olabilir ki, ondan size bir kor parçası getiririm, yahut onun üzerinde bir kılavuz bulurum.” Onun yanına geldiğinde kendisine “Musa!” diye seslenildi. “Benim ben, senin Rabbin! Hadi, pabuçlarını çıkar; sen kutsal vadide, Tuva’dasın! Ve ben seni seçtim; o halde, vahyedilecek olanı dinle! Hiç kuşkulanma ki, ben Allah’ım! İlah yoktur benden başka! O halde, bana ibadet et ve namazı / duayı, benim zikrim için / beni hatırlayıp anmak için yerine getir. Kuşku duyma ki, o saat gelecektir. Onu neredeyse gizliyorum ki, her benlik gayretinin karşılığını elde etsin. O halde ona inanmayıp keyfi peşinde giden, seni ondan yüz geri etmesin. Yoksa perişan olursun! Nedir o sağ elindeki ey Musa? Cevap verdi: “O, benim asamdır. Ona dayanırım, onunla koyunlarıma ağaçtan yaprak indiririm. Onda, işime yarayan başka özellikler de vardır.” Buyurdu: “Yere at onu ey Musa!” O da onu attı. Bir de ne görsün, bir yılan olmuş o, koşuyor… Buyurdu: “Al onu, korkma! Biz onu ilk görünümüne döndüreceğiz. Bir de elini koynuna sok! bir başka mucize olarak lekesiz, bembeyaz halde çıksın. Böylece sana en büyük mucizelerimizden bazılarını göstereceğiz. Firavun’a gir, çünkü o, azdı.” Musa dedi: “Rabbim, göğsümü açıp genişlet; işimi bana kolaylaştır. Dilimden düğümü çöz. Ki sözümü iyi anlasınlar. Bana ailemden bir yardımcı ver, kardeşim Harun’u. Onunla sırtımı kuvvetlendir! Onu işime ortak kıl! Ta ki seni çokça tespih edelim! Seni çokça analım! Kuşkusuz, sen, bizi görmektesin.” Buyurdu: “İstediğin sana verildi, ey Musa!
200
Yemin olsun, sana bir kez daha lütufta bulunmuştuk. Hani annene vahyedileni şöyle vahyetmiştik: “Onu tabuta koyup ırmağa bırak! Irmak onu sahile götürsün ki, benim de düşmanım, onun da düşmanı olan biri onu alsın. Üzerine kendimden bir sevgi bıraktım ki, gözümün önünde yetiştirilesin. Hani, kız kardeşin şöyle diyordu: “Onun bakımını üstlenecek kişiyi size göstereyim mi?” Nihayet seni annene geri döndürdük ki, gözü aydın olsun, tasalanmasın. Sen bir de adam öldürmüştün. O zaman seni gamdan kurtarmıştık. Seni iyice bir imtihana çekmiştik. Bunun ardından, sen, Medyen halkı arasında yıllarca kaldın. Sonra belirlenen bir vakitte / bir kadere göre geliverdin, ey Musa! Seni kendim için seçip yetiştirdim.”
Ayetlerde görüleceği gibi Rahman ve Rahim olan Allah, Hz. Musa’nın kaderi hakkında “Belirlenen bir vakitte / bir kadere göre geliverdin ey Musa!” tabirini kullanmıştır. Daha önce Musa’nın haberi olmadan ona defalarca gizlice lütuflarda bulunması, onu annesine mucizevi bir şekilde emanet etmesi, onun üzerine, kalbine kendinden bir sevgi bırakması, Hz. Musa’nın bir adam öldürmesinden sonra onu gamdan kurtarması ve en sonunda da tam ayetteki gibi kelimesi kelimesine “Seni kendim için seçip yetiştirdim!” demesi hep buna işaret eder. Bu demek oluyor ki Rahman, lütuflarda bulunacağı iyi kullarına da o an gelene kadar çeşitli rahmetler ve sınavlar tattırmaktadır. O halde en kötü zamanımızda bile Allah’ın rahmetinden ümit kesmeye ne gerek var? Eğer gerçekten O’na inanıyorsak zamanı gelince Allah’ın bizim üzerimize rahmetini indireceği ve yardım edeceği kesin değil mi? Hz. İbrahim’in elçilerle konuşurken dediği gibi;
201
“Sapıtmışlardan başka kim ümit keser Rabbinin rahmetinden?”
Sonuç olarak nerede kalmıştık? Kaderin değişebileceği ve ne zaman değişebileceği… Fakat burada belirtmem gereken bir nokta var. İnsanın kaderinin değişmesi bilinçli  ya da bilinçsiz olarak ancak kaderini ya da önündeki geleceği değiştirebilmek için kararlar almasından ve bunun için faaliyete geçmesinden sonra başlar. Şöyle bir insan düşünelim: Ben bu ana kadar çok tembeldim. Fakat bundan sonra günde en az bir saat kitap okuyacağım, internetten yerli ve yabancı, içerik olarak dolu dergi ve gazeteleri takip etmeye başlayacağım. Televizyon denen ve boş zaman geçirmeye yarayan aptal kutusundan mümkün olduğu kadar uzak duracağım, alkol ve sigarayı bırakıyorum, çevreyi koruma derneği ve sokak çocuklarını koruma dernekleri gibi derneklere katılıp oralarda aktif rol üstleneceğim, bilgisayar programcısı ve yabancı dil sertifikası alıp ardından da bir iş bularak ailemin yükünü hafifleteceğim. Tanrı’ya yönelik düşünce ve faaliyetlerimde daha samimi olacağım çünkü en azından O’nun benim ne düşündüğümü bildiğini biliyorum.
Her değişik insanın kendine göre mümkün olan en iyi kararları düşünebilmesi ve alabilmesi mümkündür. Böyle bir insanın kaderi bu düşünceleri aklında planlamaya başladığından itibaren değişmeye başlar ve arkasından aktiviteleri de gelince bazı konularda hemen bazı konularda yakın gelecekte kader tamamen değişir ve olumlu bir dönüşüme girer. Daha ilerideyse henüz planlamadığı daha güzel bir yaşam planı onun aklında oluşacaktır ve aklında oluşacaklar da mutlaka mümkün olan en olumlu bir biçimde kullanılması geçen yaşam sürecinde o birey, pozitif
202
düşünmekte ve pozitif davranmakta ısrar ettiği sürece olumlu bir şekilde değişim gösterir. Kuran’ın bir ayetindeki gibi;
“Allah’ın rahmeti güzel düşünüp güzel davrananlara çok yakındır…”
Fakat kader değişmez, Allah ne yazdıysa o olur, deyip kendi yaşamındaki, düşünsel yapısındaki hataları Allah’a mal eden ve böyle gelmiş böyle gider deyip hiçbir yeni düşünceye, çabaya girmeyen insanın işi Allah’ın rahmetine kalmıştır. Çünkü böyle bir insan daha olumlu, daha güzel, daha yararlı bir yaşamın olabileceğini kabul etmemekte, üstelik bunun için ne düşünsel ne de hayattaki başrolünü giyerek çaba harcamamaktadır. Böyle bir insan hayat kendisini nereye götürürse oraya gidecektir. Burada verdiğimiz birinci örnek, Mevla’dan ve kendisinden umudu olan insandır, ikincisi ise işi Allah’a kalmış, hem aklı hem kalbi kapalı insandır. Burada dikkat etmemiz gereken nokta kaderin, kader değişebilir dediğimiz andan itibaren değişeceğidir. Allah hiçbir kuluna zulmetmek istemez fakat kullar kendilerine zulmederler. Kuran şöyle der;
“Senin başına gelen her kötülük kendi nefsindendir, her iyilik ise Allah katındandır.”   O halde kendisi ve yaşadığı dünya için güzellik isteyen ve bunun için düşünen ve çaba harcayan hiçbir insan için Allah’ın onu engellemesi veya zorluk çıkarması gibi bir durum söz konusu olamaz. İnsanın kader yapısında düz mantık söz konusudur. Dünya hayatı ile onun sonucu olan ahiret hayatını karşılaştırdığımızda, insan sorumlu olmadığı şeyin ödülünü almaz ve sorumlu olmadığı şeyin de cezasını çekmez. Bu demek oluyor ki biz insanoğlu, dünya hayatında Allah’ın
203
belirlediği sınırlar içinde kendi düşünsel yapımızın ve fiziksel davranışlarımızın kendimiz tarafından belirlendiği bir sınav süreci içinde yaşıyoruz. Dünya sınavında insan üzerinde bulunan ağır ve üstlenilmesi gereken, tanınması gereken sorumluluk Kuran’da Ahzab suresinin 72-73. ayetleriyle anlatılır:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Biz, emaneti, göklere, yere, dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmekten kaçındılar, ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi. Bunun böyle olması, Allah’ın; İkiyüzlü erkeklerle ikiyüzlü kadınlara, şirke sapmış erkeklerle şirke sapmış kadınlara azap etmesi, mümin erkeklerle mümin kadınların tövbelerini kabul etmesi içindir. Allah Gafur’dur, Rahim’dir.”
Bu ayetleri, “Senin başına gelen her kötülük kendi nefsindendir, her iyilik ise Allah katındandır” ayetiyle beraber yorumladığımızda, insanın dünya sınavı arenasında Alemlerin Rabbi adeta bir merhamet, rahmet ve sevgi odağı olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanın kendisine olan hiçbir yönelimine hayır demeyecek, Kuran’da “küfre sapanları bile rızıklandırırım” diyen ve çeşitli bilinçaltı boyutlarda insana sürekli hayrı, sevgiyi, samimiyeti ve barışı ilham eden alemlerin Nur’udur O. Burada “Nur” tanımını özellikle kullandım çünkü Kuran’ın Nur suresinin 35-38. ayetlerinde Allah’ın tanımı şöyle yapılmaktadır:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Allah, göklerin ve yerin Nur’udur. O’nun nurunun örneği, içinde çerağ bulunan bir kandile benzer. Kandil, bir sırça içerisindedir. Sırça, inciden bir yıldız gibidir ki, doğuya da batıya da nispeti olmayan bereketli bir zeytin ağacından
204
yakılır. Bu ağacın yağı, neredeyse ateş dokunmasa bile ışık saçar. Nur üzerine nurdur O. Allah, dilediğini kendi nuruna kılavuzlar. Allah, insanlara örnekler verir. Allah, her şeyi bilmektedir. Kandil, Allah’ın yükseltilmesine ve içinde adının anılmasına izin verdiği evlerdedir. Orada sabah akşam O’nu tespih eder. Öyle erler vardır ki, bir ticaret de bir alışveriş de onları Allah’ın zikrinden / Kuran’ından, namazı / duayı yerine getirmekten, zekat vermekten alıkoyamaz. Onlar, kalplerle gözlerin döneceği / yer değiştireceği günden korkarlar; ki, Allah kendilerine, yapıp işlediklerinin en güzelinin versin ve lütfundan onlara artışlar sağlasın. Allah dilediğini hesapsızca rızıklandırır.”
O halde çekimser kalmak veya O’na yönelmemek niye? Dünyada oluşan bütün putperest akımlar, katliamlar, savaşlar, büyük günahlar niye? İnsanoğlu kimi bırakıp kimin peşinden gidiyor? Yoksa kendi egonuz mu kendinizi sizi dokunulmaz veya çok başarılı gösteriyor veya ölüm ve ahiret dünyası dışında bir son var mı? İnsanlar bu ve bu gibi soruları kendi benliklerinde iyice düşünmeli ve doğruyla eğriyi birbirinden ayırarak sorumluluğunun gereği olan emaneti üzerine almalıdır.  Allah’ın rahmetinin O’ndan ümit besleyen, olumlu ve olumlu çabaya hazır kulların üzerine aniden bir müjde olarak gelebileceğinin bir kanıtını da Hud suresinde Hz. İbrahim ve eşinin elçilerle diyaloglarında görüyoruz:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Yemin olsun resullerimiz İbrahim’e muştu getirip “Selam!” demişlerdi. O da “Selam!” demiş, fazla beklemeden kızartılmış bir buzağı getirmişti. Ellerinin ona ulaşmadığını görünce onlardan işkillendi. Ve kendilerinden ürpermeye başladı. “Korkma, dediler, biz Lut kavmine gönderildik.”
205
Karısı ayakta duruyordu; güldü. Bunun üzerine ona İshak’ı müjdeledik, İshak’ın arkasından da Yakup’u. “Vay başıma, dedi, doğuracak mıyım ben? Kendim bir kocakarı, kocam bir ihtiyar. Gerçekten şaşılacak şey bu!” Dediler: “Allah’ın emrine mi şaşıyorsun? Allah’ın rahmeti ve bereketleri üzerinizdedir ey ev halkı! O Hamid’dir, Mecid’dir.”
Bu ayetlerde öncelikle dikkatinizi Hz. İbrahim’in elçilere “kızartılmış buzağı” sunmasına çekmek istiyorum. Elçilerin yemeğe ilişmeyişleri hem onların insan değil melek olduklarının Hz. İbrahim’e bir işareti, daha genel manada bakıldığında ise Hz. İbrahim’in dünya hayatı boyunca hazırlamış olduğu iyi ve güzel amellerin elçilere sunulması, gösterilmesidir. Burada çok ince bir detay var. Elçilerin ellerinin buzağıya ulaşmaması, yani ondan yememeleri onların, dolaylı yoldan Kuran’ın sevaplarınızla ancak siz kazançlı çıkarsınız, nimetlenirsiniz, ferahlarsınız. Sizin ne sevaplarınızdan, ne günahlarınızdan bizim sorumluluğumuzda olan bir şey yoktur, ahirette ancak dünya hayatında hazırlayıp sunduğunuzun karşılığını alırsınız denmesidir. Buzağının kızartılmış olması, dünya hayatında Salih amellerin, iyi ve güzel davranışların, ibadetlerin, insan tarafından özene bezene hazırlanmasını ifade eder. Elçilerin, “Korkma, biz Lut kavmine gönderildik” demelerinin ardından 71. ayet aynen şudur:
“Karısı ayakta duruyordu; güldü. Bunun üzerine ona İshak’ı müjdeledik, İshak’ın arkasından da Yakup’u.”
Burada Kuran’ın Hz. İbrahim’in eşi hakkında kullandığı iki tasvir vardır. Ayakta durması ve gülmesi, hemen ardından da iki oğlun (ki bu iki oğul ileride peygamber olacaktır)
206
müjdesinin gelmesi. Aslında Hz İbrahim’in eşinin  ayakta durması ve gülmesi müjdenin sebebidir. Ayakta durmak, her an bir şey yapmaya hazır olmak, çalışmak, çabalamak, ümit üzerine çaba harcamayı ve aktivite sergilemeyi ifade eder. Hz. İbrahim’in eşinin gülmesi ise olumlu olmayı, geleceğe güzel bakmayı, ümit etmeyi simgeler. Dikkat ederseniz önce ayakta durmak tabiri sonra gülmek tabiri kullanılmıştır. Bu, önce dünya ve ahiret için Allah’a güvenerek bir ümit üzere çaba sarfedilip faaliyette bulunulması gerektiğinin ardından da bir yandan bu çabaya devam edilirken bir yandan da olumlu olmayı, geleceğe ümitle bakmak gerektiğini anlatır. Bunlar ayrıca Kuran’da hiçbir kelime ya da tabirin boş yere kullanılmadığının latif ve incelikli ispatlarıdır.
REENKARNASYON KONUSU
Doğrusu şu ki gerek İslam dünyasında gerek din felsefecilerinin konuştuğu arenalarda insanlar için doğum ve ölüm arasında bir tek yaşam olması söz konusu edildiğinde ilahi adalet konusundaki açıklamalar yetersiz kalmaktadır. Fakat reenkarnasyon yani ölümden sonra yeniden gelme söz konusu edildiğinde  bir çok şey akla ve adalete uygun bir hale getirilebilmektedir. Şimdi bir düşünün. Üç aylık bir bebek ya da beş yaşındaki bir kız çocuğu, evinde kazayla çıkan bir yangın sonucu yanarak ölebiliyor ya da herhangi bir insan  doğumundan ölümüne kadar zengin, mutlu ve neşeli bir hayat geçirirken, diğeri çok zor şartlarda, yoksul ve mücadele içinde yaşamak zorunda kalabiliyor. Oysaki Rahman, indirdiği Kuran’da “Ben kullara asla zulmetmem” diye yazmıştır. Fussilet suresi 46. ayet ise şöyledir:
207
“Kim barışa / hayra yönelik bir iş yaparsa kendi lehinedir. Kim de kötülük yaparsa kendi aleyhinedir. Rabbin, kullara asla zulmetmez”
Ve Necm suresi 33-49. ayetler de şöyledir:
“O yüz geri döneni gördün mü? Azıcık verdi, sonra inatla tuttu. Gaybın bilgisi yanında da o mu görüyor? Yoksa haber verilmedi mi ona, Musa’nın sayfalarındakiler? Ve o çok vefalı İbrahim’in sayfalarındakiler. Gerçek şu ki, hiçbir günahkar, bir başka günahkarın yükünün sırtlamaz. Gerçek şu ki, insan için çalışıp didindiğinden başkası yoktur. Ve onun çalışıp didinmesi yakında görülecektir. Sonra karşılığı kendisine hiç eksiksiz verilecektir. Hiç kuşkusuz, son varış Rabbinedir. Hiç kuşkusuz, güldüren de O’dur, ağlatan da. Hiç kuşkusuz, öldüren de O’dur, dirilten de. Hiç kuşkusuz, iki çifti, erkeği ve dişiyi yaratan O’dur; meni halinde atıldığı zaman bir spermden… Hiç kuşkusuz, o ikinci oluşum da O’nun işidir. Hiç kuşkusuz, zenginlik veren de O’dur, nimete boğan da… Hiç kuşkusuz, Şi’ra yıldızının / şuurlanmanın Rabbi de O’dur…”
Necm suresinde Yüce Allah bizlere ta eski kuşaklardan beri, insanlara sürekli bir vahy eşliğinde uyarıda bulunduğunu ve onlara doğru yolu, hidayet kapısını ve ışığı, kendisine ulaşan yolu gösterdiğini ayrıca hiçbir cezanın suç söz konusu olmadan verilemeyeceğini –ki bunu “Rabbin kullara asla zulmetmez” ayetinde ve yukarıda yazdığımız Fussilet suresi 46. ayette de belirtmiştik- aynı zamanda hiç kimsenin ne dünya hayatında ne ahiret hayatında bir başkasının işlediği suç yüzünden sorumlu tutulamayacağını (suç olduğu halde bilerek göz yumulan günahlar bunun dışındadır) ve insan için dünyada da ahirette de çalışıp
208
ürettiğinden, yapıp ettiğinden başka bir karşılık olmadığını belirtmektedir. Burada Rahman bu karşılığın yalnızca ahirette görülmeyeceğini, dünyada da insanın yapıp ettiğinin karşılığını bulacağını belirtmiştir ve buna yalnızca ahiret gibi bir sınırlama koymamıştır. Sanıyorum aklınızda reenkarnasyon, günahkarlar için ikinci şans, iyiler için yeniden dünya sınavına gelmeyle tekamül, yani gelişme ve olgunluk ve aynı zamanda iyiler için ödül öncesi büyük ve zorlu sınav gibi konular hakkında bazı fikirler oluşmaya başladı.  Reenkarnasyon konusunda önce önemli bir tespiti ortaya koyarak bazı açıklamalarda bulunacağız. Sonra reenkarnasyon konusunu iki açıdan ele alacağız: İyiler ve kötüler. Kaf suresi 16-29. ayetler şöyledir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla…  Yemin olsun ki, insanı biz yarattık. Nefsinin ona neler fısıldadığını da biz biliriz. Biz ona, şah damarından daha yakınız. Sağında ve solunda oturmuş iki görevli, kayıt yapmaktadır. Bir söz sarf etmeye dursun, yanındaki gözcü hemen zaptediverir. Ölüm sarhoşluğu hak olarak geldi. İşte bu, senin kaçıp durduğun şeydir. Ve sura üflendi. İşte bu, geleceği vaat edilen gündür. Her benlik, yanında bir güdücü, bir de tanık olduğu halde gelir. Yemin olsun, seni bundan gaflet içindeydin. Ama perdeni üstünden kaldırıverdik. Bugün gözün keskin mi keskin! Yoldaşı şöyle der: “İşte yanımdaki, hazır!” Siz, ikiniz! Tüm nankörleri, inatçıları cehenneme atın! Durmadan hayrı engelleyeni, azgını, işkilciyi. O ki, Allah’ın yanına başka bir ilah koydu. Artık atın onu o şiddetli azabın içine! Yoldaşı dedi ki: “Rabbimiz, onu ben azdırmadım. Onun kendisi, dönüşü olmayan bir sapıklık içindeydi.” Allah buyurdu: “Huzurumda çekişmeyin! Ben size uyarıyı çok önceden göndermiştim. Benim huzurumda söz değiştirilmez ve ben kullara asla zulmetmem!”
209
Kaf suresi 28-29. ayetlerde Rahman şöyle demektedir:
“Huzurumda çekişmeyin! Ben size uyarıyı çok önceden göndermiştim. Benim huzurumda söz değiştirilmez ve ben kullara asla zulmetmem!”
Rahman’ın kullarına asla, onların tasarlamadıkları veya yapmadıkları bir kötülük hakkında ceza vermeyeceği açıktır ve bunu Kuran’daki Rahman’ın af, merhamet, sevgi ve bağışlayıcılıkla ilgili yüzlerce ayeti ve ismi ile birlikte ele aldığımızda inkar edenler, ortak koşanlar ve ikiyüzlüler hariç herkese belirli bir rahmet kapısının açılacağı da açıktır. Şimdi reenkarnasyon konusunu ele almaya başlayalım. Önce cehennemlikler açısından bu konuyu ele alacağız. Mümin suresi 7-17. ayetler şöyledir:
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Arşı yüklenip taşıyanlar ve onun çevresindeki şuurlular Rablerinin Hamdi ile tespih ederler ve O’na inanırlar. İman sahipleri için de şöyle derler: “Rabbimiz! Sen her şeyi rahmet ve ilim halinde kuşattın. Tövbe edip senin yoluna uymuş olanları bağışla. Ve onları cehennem azabından koru! Ey Rabbimiz, onları kendilerine vaat etmiş olduğun Adn cennetlerine koy! Atalarından, eşlerinden, zürriyetlerinden barışa yönelenleri de. Aziz ve Hakim olan, hiç kuşkusuz, sensin, sen! Koru onları kötülüklerden! O gün kötülüklerden koruduğuna mutlaka rahmet etmişsindir sen! İşte budur o en büyük kurtuluş ve eriş” Küfre batmış olanlara şöyle haykırılır: “Allah’ın öfkesi, sizin kendi benliklerinize öfkenizden elbette ki daha büyüktür. Hani, siz imana çağrılıyordunuz da inkar ediyordunuz!” Dediler: “Rabbimiz! Bizi iki kez öldürdün, iki
210
kez dirilttin. Artık günahlarımızı itiraf ettik. Buradan çıkmak için bir yol daha var mı?” Bu halinizin sebebi şu: Allah’a, yalnız O’na çağrıldığınızda inkar etmiştiniz. O’na ortak koşulduğunda ise iman ediyordunuz. Artık hüküm o en yüce, o en büyük olan Allah’ın. O odur ki, size ayetlerini gösteriyor ve sizin için gökten bir rızık indiriyor. O’na yönelenden başkası öğüt alamaz. Kafirler hoşlanmasa da siz, dini yalnız O’na özgüleyerek, Allah’a dua edin. O Refi’dir, dereceleri yükseltendir; arşın sahibidir. Buluşma günü hakkında uyarmak için emrinden bir ruhu kullarından dilediğine indirir. O gün onlar ortaya çıkarlar. Hiçbir şeyleri Allah’a gizli kalmaz. Kimindir bugün mülk / saltanat? O Vahid ve Kahhar olan Allah’ın! Bugün her benlik kazandığıyla cezalandırılır. Zulüm yok bugün! Allah hesabı çabucak görür.”
Dikkatinizi 11 ve 12. ayetlere çekmek istiyorum:
“Dediler: “Rabbimiz! Bizi iki kez öldürdün, iki kez dirilttin. Artık günahlarımızı itiraf ettik. Buradan çıkmak için bir yol daha var mı?” Bu halinizin sebebi şu: Allah’a, yalnız O’na çağrıldığınızda inkar etmiştiniz. O’na ortak koşulduğunda ise iman ediyordunuz. Artık hüküm o en yüce, o en büyük olan Allah’ın.”
Ayrıca Şura suresi 30. ayeti yazalım:
“Size gelip çatan her musibet, ellerinizin kazandığı yüzündendir. Allah birçoklarını da affediyor.”
Dikkat ederseniz Mümin suresi 11-12. ayetlerde cehenneme gidenler: “Rabbimiz! Bizi iki kez öldürdün, iki kez dirilttin. Artık günahlarımızı itiraf ettik. Buradan çıkmak için bir yol daha var mı?” demektedirler. Demek ki haklarında son
211
olarak cehennem hükmü verilenler iki kez dünyaya gelmekte ve iki kez öldürülmektedirler. Bu dünyanın asıl amacının Rahman’a karşı kendimizi ve samimiyetimizi kanıtlamak olduğuna bakılınca, şöyle bir durum ortaya çıkıyor. Bu insanlar birinci kez dünyaya geldiklerinde, Allah’a ortak koştukları ve bunu sürdürerek öldükleri için birinci yaşamlarının sonunda, cehennemin dokunuşunu tadıyorlar. Daha sonra Rahman’a eğer onları bağışlar ve kendilerini sınamak üzere tekrar dünyaya gönderirse, daha önce işledikleri bu büyük günahı işlemeyeceklerine dair söz veriyorlar. Rahman’da onlara ikinci bir şans veriyor. Fakat tekrar dünyaya gönderildiklerinde ikinci kez aynı günahı yineliyorlar ve tekrar ölüm hükmü verildiğinde ise artık bir geri dönüş olmuyor. Bunun birkaç sebebi var. Ayette onlara deniyor ki:
“Bu halinizin sebebi şu: “Allah’a, yalnız O’na çağrıldığınızda inkar etmiştiniz. O’na ortak koşulduğunda ise iman ediyordunuz. Artık hüküm o en yüce, o en büyük olan Allah’ın.”
Yani cehenneme gitmenin asıl sebeplerinden birini Kuran, Allah’a ortak koşmak olarak gösteriyor. Fakat ayette bir ince detay daha veriyor. Allah’a ortak koşulduğunda, yani Allah’ın yanında birileri daha ilahlaştırıldığında ise iman ettikleri söyleniyor –ki bu asla kabul edilmeyecek bir imandır. Burada Kuran büyük bir tehlikeye dikkat çekmektedir. Kendini imanlı sanırken Allah’a ortak koşmak. Bizim din hakkında sadece Kuran’ın anlamını okuyun ve asıl rehberiniz de o olsun dememizin ana sebeplerinden biri de budur. Kuran’ın yanında birileri; birtakım mezhep, tarikat, cemaat öğretileri veya bunların liderleri, hocaları, edinilmiş veliler ve diğer Kuran dışı her türlü kaynak anıldığında birtakım insanlar
212
sevinmekte ve bunları övmeye başlamakta ise bu insan tehlike içindedir ve bu olay Allah’a ortak koşmanın bir işareti olarak da görülebilir. Kuran bir başka ayetinde şöyle der:
“Allah tek başına anıldığında nefretle geriye dönüp kaçarlar fakat Allah’ın yanında birileri de anıldığında hemen müjdelenmiş gibi sevinirler.”
Ve bir başka ayet şöyle der:
“Rabbini yalnız Kuran’da andığın zaman nefretle geriye dönüp kaçarlar.”
Bu yüzden ne peygamberimize mal edilen, ne de diğer peygamberlere mal edilen sanıdan ibaret sözler, ne bir takım veliler, tarikat, mezhep ve cemaat öğretileri, önderleri ve oluşturdukları yollar kurtarıcıdır. Çünkü insan beyni yaşadığı zaman üzere düşünür, Kuran ise zaman üstüdür. Doğru olan şudur: Kuran’ın anlamını, Allah’a karşı kendi öz benliğinin ve samimiyetinin sorumluluğunu üzerimize alarak okumak, bireysel olarak ilahi vahyi algılamaya çalışmak ve onu rehber edinmek. Doğrusu sizinle bir sırrımı paylaşmak isterim. Peygamberimize mal edilen hadisleri okumaktan ve onlarla ilgilenmekten, peygamberimiz, bana kendisi hakkında hadis uyduranlar için “Benim yüzümü göremeyecekler!” ve Kuran’ı bırakıp hadislerin peşinden gidenlerin kıyamet günündeki halleri için “Sürünerek gelecekler!” dediği zamanlarda vazgeçtim. İlk sözde hadislerle ilgim kalmadı, ikinci sözde Kuran’ın yanında hadisleri de okuyanlarla veya “Kuran öyle diyor ama şu hadise göre…” diyenlerle. Dikkatle incelerseniz Kuran’ın önemi tek ilahi kaynak, yani insan eli değmemiş, insan düşüncesinin kapsayabileceğinden uzak, ilahi vahy olması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Ve zaten Kuran da
213
peygamberimize “Sen Kuran ile uyaran birisin. Üzerlerine musallat bir despot değilsin” der. Bu sebeple ortak koşanlarla ikiyüzlülerin aldanmaları din hakkında bir aldanmadır.
REENKARNASYON KONUSUNUN İKİNCİ YÜZÜ OLUMLU KISIM
Reenkarnasyon konusunun ikinci ve şimdiye kadar anlatmadığımız ikinci yüzü ise olumlu kısmıdır. Bu süreç,  dünya sürecinin bir kısmında ilk olarak tüm pozitif özellikler ve olumluluklar önümüze serilerek başlar ve daha sonra hem yaşanılan süreçte, hem daha sonraki tekrar tekrar dünyaya gelişlerde, insana, yaptığı iyiliklerin karşılığının kat kat verilmesi, kötülüklerin karşılığının ise dünya ölçütlerinde ve eğitim aracı olma özelliğine sahip bir ders şeklinde adeta bir geri dönüşüm gibi karşılıksız bırakılmaması olarak planlanmıştır. Reenkarnasyon konusunun olumlu yöndeki işletilmesinde amaç, kulların, çeşitli zaman mekan arenalarında hem iyiliklerle hem kötülüklerle sınav edilmesi, bu sınav sürecinde bir yandan tekamül, olgunluk derecesinin artması ve sürecin insan benliğinin ulaşabileceği doruk noktada son bulmasıdır veya son bulmasının istenmesidir. Şimdi iyimser reenkarnasyon için birkaç olasılığı gözler önüne serelim. Şu anda dünyada olan bir insanın dünyaya ilk gelme safhası bundan yüzlerce hatta binlerce yıl öncesine dayanabilir. Kuran’ın şu ilkesini unutmayalım:
“Başına gelen her iyilik Allah katındandır, her kötülük ise kendi nefsindendir.”
Önce başımıza gelen kötülüklerle başlayalım. Mesela beş yaşındaki bir kız çocuğu evinde kazayla çıkan bir yangında yanarak ölüyor. Şimdi bu kız herhangi bir kötülük mü yaptı?
214
Hayır, kötülük kavramları onun aklında bile değildi. Fakat daha önce neredeyse cehenneme atılacak hale gelen yani neredeyse cehennemde yanma cezası verilecek kadar büyük bir günah işleyen bir benlik, aslında Allah’ın iyi kullarından olduğu için rahmetle, rahmet sebebiyle birkaç dakikalık bir azap çekiyor ve ölüyor. Tekrar dünyaya gelebilir ve temiz bir şekilde kendi benliğinin doruk noktasına ulaşmak üzere veya öldükten sonra yine temizlenmiş olarak cennete alınabilmesi için. Bütün bunlar olasılıklar… Bu arada iyiler için olan reenkarnasyon sürecinin, kötülerdeki gibi iki defayla sınırlı kalmadığını ve kıyamet öncesi hariç bir sınır konulmadığını da hatırlatmak isterim. Bu arada göz önüne alınması gereken bir başka nokta da, sürecin bütün insanlar için kıyametle birlikte sona ereceğidir. O gün tüm alemlerin hesaba çekileceği gündür. Çoğu insan başlarına gelen kötülük, fakirlik ve hastalıklarla ahretin, hesabın ve gerçek dostun Allah olduğunun farkına varır, daha bir olgunlaşır. Ya da iki ayrı insan düşünelim. Bunlardan birinin yaşantısı zengin, hem maddi hem manevi alanda ferahlık ve mutluluk içinde geçiyor. Bir tanesi ise çocukluk yıllarından itibaren maddi sıkıntılar ve ruhi bunalımlarla boğuşuyor. Bunlardan birincisi muhtemelen daha önceki hayatında verdiği güzel sınavın karşılığını almakta, ikincisi ise veremediği sınavı vermek üzere eğitilmektedir. Bu arada şu ayeti hatırlayalım:
“Sizi iyiliklerle de kötülüklerle de mutlaka imtihan edeceğiz.”
Bu iki kişiden birincisinin yapması gereken bu elindeki hem maddi hem manevi anlamda iyilik ve mutluluk dolu hayatın da, bir sınav olduğunu bilmesi ve o Rahman için canıyla malıyla didinmesidir ki ben buna Allah için canını
215
dişine takmak diyorum, ikincisinin yapması gereken ise nerede hata yaptığı veya neyi yanlış yapmakta olduğunu düşünmesi, düşünsel ve ruhsal tekamül göstermesi, içinde bulunduğu durumun sebebini kendi benliğinde araştırması ve Allah’a yönelmesidir. Kuran’da iyimser reenkarnasyona uğrayıp da başarı kazananların durumu Fetih suresi 29. ayette şöyle anlatılır:
“Muhammed, Allah’ın resulüdür. Onunla beraber olanlar, inkarcılara karşı çok çetin, kendi aralarında çok sevecendirler / çok merhametlidirler. Sen onları rüku eder, secdeye kapanır halde görürsün. Allah’tan bir lütuf ve hoşnutluk ister dururlar. Görünüşlerine gelince, yüzlerinde secde eseri / izi vardır. Bu onların Tevrat’taki nitelikleri. İncil’deki nitelikleri de şöyle: Tıpkı bir ekin ki filizini çıkarmış, o filizi kuvvetlendirmiş. Filiz kalınlaştı, gövdesi üzerine dikildi. Ziraatçıları da imrendirir / hayran bırakır bu ekin. Allah böyle yapar ki, onlar sayesinde, inkar edenleri öfkelendirsin. Allah onlarda iman edip barışa / hayra yönelik işler yapanlara bir bağışlanma ve büyük bir ödül vaat etmiştir.”
Görüldüğü üzere iman edenlerin görünüşleri bile Kuran tarafından tanımlanmakta ve onları adeta Yaratıcı’sını bile kendine hayran bırakan kullar olarak nitelendirmektedir. Bu arada unutmadan önemli bir detayı da ekleyelim. Ahkaf suresi 20. ayet şöyledir:
“Gün olur, inkar edenler ateşe arz edilirler. Onlara denir ki: “İyiliklerinizi / nimetlerinizi o iğreti dünya hayatında silip süpürdünüz, onlarla zevklenip eğlendiniz. Bugünse alçaltıcı azapla cezalandırılacaksınız. Çünkü siz, yeryüzünde haksız yere büyüklük tasladınız ve gerçeğe ters düştünüz.”
216
Görüldüğü gibi insanları iki kısma ayırabiliriz. Özü iyi olanlar ve özü kötü olanlar. Özü iyi olanlar kötülükler, haramlar, günahlar işleseler bile belirlenen bir reenkarnasyon süreci boyunca yaptıklarının cezasını, dünya hayatı süreci boyunca almakta, iyilikleri ölçüsünde derecelendirilmekte ve sonuçta cennete girmektedirler. Özü kötü olanların ise yaptıklarının, iyiliklerinin tam karşılığı dünya hayatında verilmekte ve sonunda inkar ettikleri için cehennemde kendilerini bulmaktadırlar.
Kuran’ın bir başka ayeti ise şöyledir:
“Yemin olsun sizi açlık, korku, mallardan, canlardan, meyvelerden eksiltme türünden bir şeyle mutlaka imtihan edeceğiz. Sabredenlere müjde ver.”
Ve Ankebut suresi 1-7. ayetler şöyledir.
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Elif, Lam, Mim! İnsanlar, “İnandık” demeleriyle kendi hallerine bırakılacaklarını ve hiçbir imtihana çekilmeyeceklerini mi sandılar! Yemin olsun ki, biz, onlardan öncekileri de bir fitne yoluyla denemişizdir. Allah, özüyle sözü bir olanları elbette bilecektir. Ve O, yalancıları da elbette bilecektir. Yoksa o kötülükleri sergileyenler bizi geçeceklerini mi sandılar! Ne kötü hüküm veriyorlar! Allah’a kavuşmayı umanlara gelince, şu bir gerçek ki, Allah’ın belirlediği vakit elbette gelecektir. O Semi’dir, Alim’dir. Ve kim didinir, gayret sarfederse hiç kuşkusuz kendi benliği lehine gayret sarfetmiş olur. Gerçek şu ki Allah, alemlere muhtaç olmaktan uzak, mutlak bir Gani’dir. İman edip barışa / hayra yönelik işler yapanlara gelince, biz onların çirkinliklerini elbette örteceğiz!
217
Ve biz onları, yapmakta oldukları işlerin en güzeliyle elbette ödüllendireceğiz.”   Görüldüğü gibi Rahman, “İnandık” demekten ibaret olan basit bir iman gösterisini kabul etmiyor. İnsanları imtihanlarla sınayıp adeta içine büründükleri kabukları bir bir soyup onların kalben ve aklen inanıp inanmadığını açık bir şekilde dünya hayatında ortaya koyuyor. Bir başka deyimle insan bunu kendisi ortaya koyuyor. Peki bu durumda ne yapmak lazım? Mesela bir insan inanmıyor olsun ama iç benlik olarak arayış içinde olsun ve Allah’a da ikiyüzlü bir şekilde “inanıyorum” demek istemiyor olsun –ki doğrusu budur. Bu durumda o insanın ilk başta yapması gereken şey dinin orijinal kaynağını okumak, anlamaya çalışmak, incelemektir. İkincisi ise Allah’a kalbini açması, O’na neden inanmıyor olduğunu, neyi eksik, neyi çelişkili veya neyi hatalı bulduğunu söylemektir. Yani bu inanmayan (dikkat edin inkarcı demiyorum. İnkarcı doğru olduğunu bile bile inkar eden demektir) Rahman’a içinden geldiği gibi dua eder, yakarır, durumunu anlatır ve samimiyetle yaklaşırsa çok yakın bir zamanda doğruyu bulacaktır. Sizlere bu konuda Kuran’ın en ağırlıklı peygamberlerinden Hz. İbrahim’in örneğini vermek isterim: (Bakara 260)
“Hani, İbrahim de şöyle yakarmıştı: “Rabbim, göster bana, nasıl diriltiyorsun ölüleri?” “İnanmadın mı?” diye sordu. “İnandım, dedi, ancak kalbimin tatmin olması için!” Allah dedi: “Kuşlardan dört tane al, onları kendine ısındırıp alıştır. Sonra her dağın üstüne  onlardan bir parça koy. Sonra da onları çağır. Koşarak sana geleceklerdir. Bil ki Allah Aziz’dir, Hakim’dir.”
218
Görüldüğü gibi Hz. İbrahim bir peygamber olduğu halde, kalbindeki tatminin tam olarak sağlanmasını istemiş ve bunun karşılığını da almıştır. Rahman ise onun bu samimi tavrını ödüllendirerek Hz. İbrahim’i kendine, dört kuşu da dört insan ırkına benzetmiş, kuşların Hz. İbrahim’e gelmesini de kıyamet günü insanların toplu halde Allah’ın huzuruna gelmelerine benzeterek büyük bir lütufta bulunmuştur.
Hud suresi 3. ayet ise şöyledir:
“Af dileyin Rabbinizden; sonra da tövbe ile O’na yönelin ki belirlenmiş bir süreye kadar sizi güzel bir nimetle nimetlendirsin ve her farklı derece sahibine hak ettiği ödülü versin. Eğer yüz çevirirseniz, o takdirde sizi büyük bir günün azabıyla korkuturum.”
Bu ayette özellikle dört kavrama dikkat çekmek istiyorum. 1-) Gerçeği bulduktan sonra daha önce yanlış yolda olduğunu kabul edip af dilemek. 2-) Daha sonra tövbe, yani bir daha eski büyük hatalara dönmemek üzere Allah’a söz vermek ve O’na yönelmek. 3-) Kulların bu kulluklarını bildiriş sürecinden sonra Rahman’ın onları ölünceye kadar güzel bir nimetle nimetlendirmesi. 4-) Kitaba yani Kuran’a sarılan her ayrı birey için hayatın sonunda belirlenen derecenin farklı oluşu.
Yani Rahman’ın, kendi kitabına sarılan her farklı mümini farklı derecelerle yükseltmesi, ödüllendirmesi. Buna farklı bir bakış açısıyla, Kuran’a sarılan her farklı müminin, kendi farklı hayat yolunu ve Allah’a yöneliş biçimini belirleyerek farklı bir derece kazanması da diyebiliriz. Bunun antitezi ise yine
219
bildiğimiz konudur. Yalnızca Kuran’la baş başa kalmadan ve kendi benliğini Kuran’la eğitmeden, mezhep, tarikat, cemaat, dini lider çevresi gibi koyun sürülerine katılanların gideceği yer, o koyun sürülerin gittiği yerdir. Kuran’la özgürleşen benlik ise bir martı sürüsünün içinde bile o sürüden ayrı olarak uçar. Bir tarafta Kuran’ın aydınlattığı bireysel ışıktan oluşan bir benlik vardır, bir tarafta başkalarının ördüğü kalın örümcek ağıyla kendi kendilerini içinden çıkılmaz durumlara düşürenlerin durumu vardır. Neyse sözü uzatmadan bu bölümün son paragrafını yazalım. Reenkarnasyon konusu kötüler için iki kez, iyiler için ise kendi benliklerinin tekamülündeki doruk noktaya kadardır. Bu arada bir dip not: İlk kez cehennemin dokunuşunu tadıp da bu dünyaya tekrar gelenler konusunda bir hikmet var mıdır? Elbette vardır. Eğer Allah onlardan bazılarının gerçekten tövbe edip O’na yöneleceklerini bilmeseydi onları tekrar sınav etmek üzere dünyaya gönderir miydi? Fakat azabın başlarına patlayacağı grup ise ikinci kez döndürüldükleri halde ortak koşanlardır. Daha doğrusu Allah ile birlikte birileri anıldığı zaman sevinenler, Allah tek başına anıldığında ise nefretle geriye dönüp kaçanlardır. İyilerin reenkarnasyonu ise bu dünyada korku, açlık, mallardan, canlardan (hastalık, sakatlık), meyvelerden, sebzelerden eksiltme yoluyla bir sınav sürecidir. Fakat sınav süreci yalnız kötülükler yoluyla olmaz.  Allah kullarına iyilik, güzellik, rahatlık, hoşluk verdiği zaman da aslında o kul kendisine yeterince hamdediyor mu, şükrediyor mu diye onu dener. Hamd kavramı Kuran’ın verilerine göre insan benliğiyle Tanrı arasındaki en temel bağlantı yollarından biridir. Öylesine ki Kuran kıyamet günü zift, katran ve balçık içinde, en kötü konumda kalkanlar için bile şöyle der:
220
“Sizi çağıracağı gün, onu hamt ederek çağrısına derhal uyacaksınız. Ve sadece az bir süre kaldığınızı düşüneceksiniz.” (İsra suresi 52. ayet)
Hamd kavramı üzerinde “Fatiha suresi analizi” adlı kitabımda (eğer yazabilirsem) uzun uzun durmaya çalışacağım. Hamd kavramı belki kul ile Rahman arasındaki aşkı ifade eder. Belki de “senin cehennemine bile şükrediyorum” demektir. Yaratılış borcu öyle bir borçtur ki insan sadece bu ilk yaratıldığı yani bir kere kendisi olduğu ve sonsuza kadar kendisi olarak kalmaya devam ettiği sürece “hamd” kavramını duyumsayacak ve bu borcu bilecektir.
İMGESEL TRANSFORMASYON
Bu bölümde sizlere Peygamberin gelişiyle kullanılmaya başlayan ve daha önceki Peygamberlerce de kullanılan ve en son olarak da insanların beyinsel yolla kullanabilecekleri ve asıl amacı son Peygamberi ve Kuran’ı anlamak için kullanılacak düşünsel transformasyon/telepati sistemini anlatacağız.   İnsanlar düşünce yoluyla anlarlar ve yorum yaparlar.  Örneğin bir köpek kendisinin başını okşayan bir insanı koklar ve yere çöker, uslanır. İki olayın arasında olan köpeğin anlamasıdır. Yani köpek insanın kendisini sevdiğini görünce önce sevildiğini görür. Sonra düşünür ve adamın kendini sevdiğini anlar. Sonra yapar yani oralı olmamak veya havlamak yerine adamın önünde yere çöker. Yani tepki verir. Köpeğin yere çökmesi onun düşünsel dünyasının dış dünyaya tepkisidir. Aslında köpek düşünsel olarak tepki vermiştir.  Başka bir örnek… Bir bilgisayarcı bilgisayarının ekranında milyonlarca 1-0, evet-hayır sistemi arasında seçim yapar ve OK tuşuna basar. Bilgisayar mekanizması
221
milyarlarca birbirinden farlı seçenek sunmak ve insanların bunların kombinasyonlarını seçmesini sağlamak üzere kurulmuştur.  İnsan beyni de böyledir. Şimdi bir insanın göz-beyin mekanizması üzerinde bir örnek verelim. Kendine bir gözlük almak isteyen bir insan önce kendisine sunulan 20 gözlükten birini seçer. Sonra iş bir imtihandır. Seçim beşe iner. İmtihan derken şunu anlatmak istiyorum. Seçimler güzelleştikçe ve detaylara ve mükemmele indikçe insan zorlanır. Farklı tarafları detayları araştırır. Sonra seçim ikiye iner. Bu an imtihanın doruk noktaya çıktığı yerdir. İşte o an insanın kişisel karakterleri, sezgileri ve inançları devreye girer. İşte o an insan bu benim gözlüğüm der ve alır.  Şimdi bakışlarımızı Nur suresinin şu ayetlerine çevirelim:   “Müminler o insanlardır ki, Allah’a ve O’nun resulüne inanırlar. Resulle beraber, ortaklaşa bir iş üzerinde bulundukları zaman. O’ndan izin almadan çekip gitmezler. O senden izin isteyenler var ya, onlar Allah’a ve O’nun resulüne iman edenlerdir. Bazı uğraşları için senden izin istediklerinde onlardan dilediğine izin ver ve kendileri için af dile. Allah Gafur’dur, Rahim’dir. Aranızdan Peygamberi çağırmayı, sizin birbirinize çağırmanıza eş tutmayın. Allah, sizin birbirini siper ederek sıvışıp gidenlerinizi bilir. Resulün emrine aykırı davrananlar, kendilerine bir fitnenin gelip çatmasından yahut acıklı bir azabın yakalarına yapışmasından çekinsinler. Gözünüzü açın! Göklerde ne var yerde ne varsa Allah’ındır. O sizin ne hal üzere olduğunuzu bilir. Bir gün O’na dönecekler de O onlara ne yapıp ettiklerini haber verecektir.”
222
Şimdi size “Beatles Böcekleri” yani mükemmel düşünce sistemini kullanan insanların özelliklerini ve bu sistemin nasıl kullanıldığını anlatacağım. Ayetleri dikkatlice okursanız Peygambere selam vermekten bahsediyor. Peygambere selam vermenin gerçek anlamıyla yapılışı onu düşünmektir. Onu düşündüğünüz an,  o size yine düşence yoluyla bir ilham verir ve siz yeterince konsantrasyonluysanız, onun mesajını alırsınız. Dünyada yaşayan altı milyar insanın düşünceleri son peygamberin ve diğer peygamberlerin, uyarıcıların beyninin içindedir. Düşüncenin iletilebildiğinin ispatı beyinden çıkan elektromanyetik dalgalardır. Biz peygamberimize düşünce yoluyla selam verdiğimiz anda o bize geleceğimiz konusunda ya da herhangi başka bir konuda (mesela fizik çalış ya da şu kızla evlen ya da ona iyi bak) diye öğüt verir. Aslında peygamberin düşünsel mesajı biz onu düşünmeden hemen önce ya da sonra bizim beynimizde aydınlanır çünkü peygamberimiz çok hızlıdır ve aynen bir bombanın önce yere düşüp sonra etrafa saçılması gibi esas mesaj sonradan meydana çıkar. Kuran peygamberle yapılacak düşünsel iletişimin nasıl olacağını şöyle anlatır:
“Müminler o insanlardır ki Allah’a ve O’nun resulüne inanırlar. Resulle beraber ortaklaşa bir iş üzerinde oldukları zaman, O’ndan izin almadan çekip gitmezler.”
Nur suresinin farz olması peygamberle birlikte imgesel transformasyon sisteminin de kullanılması gerçeğini ortaya koyar.  Ayetin analizine gelince: Bir kişi peygamberle iletişim kurduktan sonra gerekli veda anına gelmeden önce peygamberi bırakmayacaktır. En güzeli selam, seni çok seviyorum, senden başkası gönlümde yok, aşktan başka bir
223
şey yok gibi sevgi sözcükleriyle ayrılmaktır. Ayetlerden anlaşıldığı kadarıyla insanlar Allah yolunda bir çaba ya da sevap ya da en kısa söyleyişle öğüt veya emir almak için bu emri, yolu kullanabilir. Biz bunu imgesel transformasyon sistemi olarak adlandırıyoruz. Şimdi işin en önemli noktasına gelelim. Önce imgesel iletişim yada imgesel transformasyon sisteminin nasıl kullanıldığını anlatalım. Bir örnekle işe başlayalım. Bir öğrenci imtihana çok çalıştığını arkadaşına anlatmak için aklında maksimum bir örnek oluşturur. Bu örneğin imgesi otomatik olarak şarjör gibi basan bir 0.5 kalem olabilir. Yani öğrenci demek istemiştir ki, bu kalemin ard arda basması kadar çok ders çalıştım. Kalem bir imgedir ve sonra öğrenci düşünerek arkadaşını bulmaya çalışır. Arkadaşını bulması ise şöyle olur. Milyonlarca bilgisayar 1-0 sistemi arasında seçimler yapar. Diğer arkadaşı da onu düşünüyorsa veya onu fark etmişse ona ben konuları mükemmel olarak anladım düşüncesini anlatmak için Prof. (x) düşüncesini gönderir. Burada önemli olan seçimler ve derinliktir. Kişisel derinlikleri ve konsantrasyonu kaybetmedikleri sürece iletişimi kesmeyebilirler. Bir ikinci örneği şöyle verelim.Genç bir müslüman ihtiyar bir bilge iletişime geçmiş olsunlar. Genç müslüman ihtiyar bilgeye ihtiyarın bilgeliğini, onun insanlara nasıl güldüğünü, insanların nasıl dünyada sıkışıp kaldıklarını anlatmak için Asterix çizgi filmindeki bir karakteri örnek verebilir. İmge şöyledir. Büyücü yani bilge önündeki kazanın içindeki sütü kepçe kepçe yere boşaltmakta ve insanlara siz hala süt içmiyor musunuz diye gülmektedir. Aslında imgesel transformasyon Alemlerin Rabbinin insana verdiği en büyük  nimetlerden biridir ve müslümanlar bu sistem içinde arkadaşlık, sevgi, aşk, espriler ve bunlara ait imgeleri kullanarak düşünce üstü boyutlara geçebilirler. Deminki
224
verdiğimiz örnekte bilgenin verdiği veda imgesi şudur. Yaşlıların kullandığı altlık bezi. Yani bilge şunu demiştir. Senin yaptığın esprilere o kadar güldüm ki altıma yaptım. Bir örnek daha verelim. Düşünsel bağlamda imgesel transformasyon yoluyla İslamı yaymaya çalışan ve insanları bilinçaltı yoluyla uyarılar veren bir kişi nasıl yorulduğunu belirtmek için (eğer Matrix filmini seyrettiyseniz) başroldeki kurşunlarını boşaltarak gökdelenden yere düşen kadını imge olarak gönderebilir ve diğer arkadaşı ona Matrix filminin başrolündeki kahramanın film çekimleri bittikten sonra yaptığı buz banyosunu örnek gönderebilir. Yani arkadaşı ona biraz dinlen çok yoruldun demiştir. İmgesel transformasyon yoluyla aşk oyunları yapabilir, sevdiğinize onu sevdiğinizi söyleyebilir ya da imgesel felsefe yapabilirsiniz kii aslında imgesel transformasyon adı altında insanlara verilen bu değerlerin asıl amacı, insanın felsefi, duygusal ve imansal bağlamdaki seviyesini yükseltmek içindir. Aslında konuyu herkesin anlaması açısından şöyle anlatabiliriz. Sistemi kullanan herkesin beyninde bir cep telefonu var ve diledikleri zaman açıp diledikleri kişiyle iletişim kuruyorlar. Bu sistemi kullananlar grubuna sistemin düşünsel özgürlüğü temsil etmesi açısından Beatles Böcekleri denir. Bu sistemi kullanmayanların gelecekte bazı yönlerden aciz bırakılacaklarını düşünüyorum. Çünkü düşünsel seviye farkı çok açılacak. Aynı geçmişteki inkarcılar gibi… Bu aynı zamanda Alemlerin Rabbinin yalnızca Kuran’a uyan ve özgür insanlar istediğinin bir ispatıdır. Nur suresini dikkatlice okursanız suredeki bütün ayetlerin sondaki ayetlere bir atıf olduğunu görebilirsiniz. Rahman olan Allah bizim düşünce ufuklarımızı açmak için peygamberle birlikte bizi çoğu insanın farkında olmadığı düşünsel transformasyon yada Allah’la birlikte düşünsel iletişim
225
sistemine yöneltmiştir. Bunu açıklamak için birkaç örnek verelim. Surenin ilk ayeti şudur:
“Bir suredir; indirdik onu farz kıldık onu… Ve içinde açık seçik ayetler indirdik ki düşünüp ders alabilesiniz…”    Anlatılmak istenen düşünsel transformasyon sisteminin de önemli bir ibadet ve düşünce yolu olduğudur ve insanların akıl yoluyla beyinsel kapasitelerini geliştirirken uyacakları ilkeler Nur suresinin ayetleridir. Bu surenin ayetlerini hem dünyevi anlamda hem de imgesel transformasyon anlamında nasıl anlaşılabileceğini size bırakıyorum. Bir örnek verelim. Sure zinayı yasaklamaktadır. Bu imgesel transformasyon anlamında da yanlıştır ve yapılmaması gereken bir şeydir. Ancak iki sevgili ya da eş imgesel transformasyon anlamında sevgilerini birbirlerine ifade edebilirler. Bir örneği de düşünsel transformasyonun fiziksel bağlamda nasıl olaylar yaratabileceği yönünden verelim. Düşünsel transformasyon yoluyla bir çok şeyi aşmış bir veli arar tarar ve yardım edilecek birini bulur. Bilge kişi artık espri ya da gereksiz düşüncelerden çekinmektedir ve yalnız gerektiğinde büyük bir enerjiyi harcamaktadır. Bu bilge aradı taradı ve beyinsel bakımdan çok güçlü fakat geçirdiği trafik kazasından sonra tekerlekli sandalyeye bağlı birini bulur. Bu kişi cinsel fonksiyonlarını kaybetmiştir ve artık hayalleriyle yaşamaktadır. Bilge kişi beyinsel akımı onun testislerine öyle bir aktarır ki o anda tekerlekli sandalyeye bağlı adam cinsel fonksiyonlarını kazanır ve boşalır. Düşünsel transformasyon sistemiyle demir kütleler parça parça edilebilir, binlerce aranan fizik kitabının arasından en iyisi bulunabilir. Müminler savaş anlarda düşmanların
226
bilgisayar sistemlerini bozabilir veya düşman bir uçak uç noktadaki bir veli tarafından düşürülebilir. Düşünsel transformasyon sistemi telepati yoluyla konuşma yolunda da kullanılabilir. Şu örneği verelim E=mc2 formülündeki gibi belki birkaç bin yıl sonra belki de cennette enerji haline dönüşerek gezegenler arası seyahat edebilir. Kullandığımız yöntem şu: önce düşünüyoruz, sonra yapıyoruz. İmgesel yada düşünsel transformasyon sistemi aslında Allah’ın Refi, yani dereceleri yükselten isminin bir tecellisidir. İnsanlar bu yöntemi kullanarak beyin ve düşünce kapasitelerini geliştirmelidirler ki bu mutlak gerçeği görmeye doğru bir gidiş olmalıdır ki bunun sonu Allah’ı tanımaya varır. Allah, göklerin ve yerin Nur’udur ve yine Allah’ı tanımlayan ayetler Nur suresinde geçer. Allah bizim O’na nasıl ibadet edip tanıyacağımızı Nur suresinin şu ayetinde anlatır.   “Allah, göklerin ve yerin nurudur. O’nun nurunun örneği, içinde çerağ bulunan bir kandile benzer. Kandil bir sırça içerisindedir. Sırça inciden bir yıldız gibidir ki, doğuya da batıya da nispeti olamayan bir bereketli bir zeytin ağacından yakılır. Bu ağacın yağı,  neredeyse ateş dokunmasa bile ışık saçar. Nur üzerinde nurdur O. Allah, dilediğini kendi nuruna kılavuzlar. Allah, insanlara örnekler verir. Allah her şeyi bilmektedir.”   İşte tam da bu noktada imgesel transformasyon sisteminin/bir Beatles böceği olmanın önemi ortaya çıkıyor. Özellikle gece yatıldığı zaman kimsenin fark etmediği şekilde milyonlarca beyin arasında gelip giden dalgalar, imgeler aslında son aşamada insanın Alemlerin Rabbinin yüzünü algılamak için kullandığı algı boyutlarının seviyesini arttırmak için kullanılacaktır. Kuran namazı kılan ve zekatı kılanlar için Allah’ın yüzünü müjdeler. Fakat bunun ille de ahrette
227
olacağını söylemez. Ve bu dünyada da olabilir. İşte bu Allah’ın yüzünü algılama aşaması kişi imgeler, hayaller ve gerçeklikler dünyasını algılayıp yorumladıkça ortaya çıkar. Sonuçta Allah’ın yüzünü görme lütfu Kuran’ın anlamıyla anlamlanan ve temizlenen beyinlere, Allah ve O’nun ayetleri, O’nun temsil ettiği anlamlar hakkındaki tertemiz, arınmış ve mantıklı/düzeyli düşüncelerinden dolayı verilir.
Konumuzu Nur suresinin şu ayetleriyle kapatıyoruz:
“Aranızda Peygamberi çağırmayı , birbirinizi çağırmaya eş tutmayın. Allah sizin birbirini siper ederek sıvışıp gidenlerinizi bilir. Resulun emrine aykırı davrananlar, kendilerine bir fitnenin gelip çatmasından yahut acıklı bir azabın yakalarına yapışmasından çekinsinler. Gözünüzü açın! Göklerde ne var yerde ne varsa Allah’ındır. O sizin ne hal üzere olduğunuzu bilir. Bir gün O’na döndürülecekler de O onlara yapıp ettiklerin bildirecektir. Allah her şeyi iyice bilmektedir.”   Bu ayetler müslümanların ve tüm dünyadaki Allah’a inanan müminlerin peygamberle ve birbirleriyle imgesel iletişim kurmaları sırasında ne kadar dikkatli olmaları gerektiğini anlatır. Unutmayın son peygamber ve bütün peygamberler dünyayla sürekli ve kesintisiz bir iletişim halindedirler ve siz onları bilinçli bir şekilde düşündüğünüz anda onlar size işaretler verirler ve gönderirler. Tabii ki gerçek anlamda düşünene. Anlayana da o mesajın boyutları yakuttan defter olur. Peygamberler başta olmak üzere daha önce cennete gitmiş tüm müslümanlar bizim için rehber ve hidayet kaynaklarıdırlar. Bu hidayet ilişkisi sonsuza kadar sürer gider.
228
CEBRAİL’İN BİR SÖZÜ
Bu bölümde Hz. Cebrail’in ben bu kitabı yazdığım sıralarda bana yönelik söylediği “İnsanlar doğarlar, büyürler ve affolurlar” cümlesini irdelemek istiyorum. Bu cümleyi ilk duyduğumda şaşırmıştım. Yani insanlar doğuyorlar, büyüyorlar ve hepsi mi affoluyor diye bir soru aklıma geldi ilk anda. Fakat daha sonradan bu cümlenin bir önceki bölümde anlattığımız “Reenkarnasyon konusunun olumlu kısmı” ile ilgili olduğunu anladım. Burada doğmaktan kasıt, ilk defa dünyaya geliş, büyümekten kasıt, insanın kendi benliğinin doruk noktasına ulaşıncaya kadar çeşitli reenkarnasyon süreçleriyle olgunlaşması, ruhta, benlikte kemale ermesiydi. Ve dikkatimi çeken bir nokta da Hz. Cebrail, “ölürler” dememişti, “affolurlar” demişti. İnsanların çoğunun anladığı gibi ölüm yani hayatın sona ermesi diye bir şey yok. Ölüm insan için son ana kadar imanlı gidilmesi gereken bir geçiş anı. İşte burada Hz. Cebrail ölümden değil, bütün dünyevi sınav süreçlerini başarıyla veren ve son ölümünde de imanlı olarak gidebilen insanlar için “affolmaktan” bahsediyor. Tabii ki burada bahsettiğimiz kişileri dünyanın hangi yöresinde, hangi ırkında, hangi milletinde veya hangi dinine bağlı olurlarsa olsun gerçek Allah’a inananlar yani gerçek müminler olarak tanımlayabiliriz. Eğer Kuran’ın anlamı size ulaştıysa veya bir Kuran çevirisi okuma imkanınız varsa, işte Alemlerin Rabbi Allah, yalnız o Kuran’ın size anlattığı Allah’tır. Yok ulaşmadıysa veya bir Kuran çevirisi edinebilecek imkanınız yoksa, kalbinizin içindeki Allah’tır. Eğer hem Kuran’ın anlamını okuyor, hem de kalbiniz O’na açıksa, O sizin Allah’ınızdır.

229
HERHANGİ BİR GECE
Şu anda 5 Temmuz 2010 gecesi saat 23.20 ve ben gecenin bu vaktinde bir şeyler yazmam gerektiğini düşünüyorum. Uzun süredir bir şeyler yazmadım ve uzun süre yazmamak benim psikolojimde bir boğukluk yaratıyor. Balkonda çayımı içerken notlarımı karıştırdım ve hepsinin üstünden iyi veya kötü geçtiğimi gördüm. Neler yazabilirim diye düşünüyorum. Kitabın ana başlığının Ahlak ve Felsefe olması itibarıyla bir genel batı felsefesi kitabı okuyorum fakat bu kalın kitabı henüz bitirmedim. Ayrıca klasik batı felsefi görüşlerinin tartışılmaya değer bir yönü olmadığını da düşünmeye başladım. İstersem birkaç cümleyle ayrı ayrı hepsinin tezlerini boşa çıkarabilirim. Ya da ben de onlara benzetme yaparak herhangi bir görüşü yüzlerce kez evirip çevirerek, adeta inciğini cıncığını çıkararak kitap diye ortaya koyabilirim. Ancak ölümden sonra hayat olmadığını savunan bir görüşün benim mantığımda tartışılır bir tarafı yok. Eğer ölümden sonrası için neler yapılması gerektiğine dair bazı felsefi doktrinler varsa bunları tartışabilirim ancak batı felsefesi benim beklentilerimi karşılamıyor. Balkonumda neler yazabileceğimi düşündüm ve aura, sezgi ve ilham konularını biraz aralamaya karar verdim. Neyse, şimdi normal yazım sürecine geri dönelim.
AURA
Aurayı tanımlamak istersek, insanın ruhsal karakterinin, psikolojik yapısının bir dışavurumu olarak tanımlayabiliriz. Aura hem sezgi mekanizması güçlü olan benliklerce, hem de onları gözlemleyen başka sezgisel boyutlarca tanımlanabilir, anlamlandırılabilir. Aurayı tanımak, hakkında bir örnek vermek istersek, örneğin bir insana yürürken sol arka
230
tarafından yaklaşıyorsunuz ve o da sizin gittiğiniz yönde fakat daha  yavaş yürümekte. Bu durumda siz onu geçmek isterseniz iki olasılık vardır. Birincisi, o sizi görmüyordur, öne bakıyordur fakat hem o sizin yaklaşan auranızı hissettiği için, hem de siz ona sizin auranızla yana çekilmesini işaret ettiğiniz için, bu temas noktasında o yana çekilir ve siz onun önüne geçerek yolunuza devam edersiniz. İkinci olasılık şudur. Siz o insana yaklaşırsınız fakat onun aurası biraz kaba ve hantal bir anlamda da sezgisel güçleri kuvvetsiz olduğu için sizi fark etmez. Siz ona yaklaştığınız halde  o sizi hissetmediği için “Allah’ın belası herif, yol vermiyor” dersiniz ve öyle geçersiniz. Oysaki fiziksel olarak o öne bakmaktadır ve sizi görmesine imkan yoktur. Fakat iletişimin gerçekleşme anını aurası daha beyaz, daha hafif ve daha serbest olanlar her zaman daha önce ve daha doğru hisseder. İnsanların auraları çeşitli özelliklerde olabilir. Beyaz veya koyu renklerde, hafif veya ağır, hantal, serbest, özgür veya geç tepki veren. Kimi biyoenerji uzmanları insanların auralarının fotoğraflarını çekebildiklerini ya da renklerini görebildiklerini söylerler ama benim elimde buna dair bir kanıt yok. Ancak ben yalnızca hissettiklerimi anlayabilir ve anlatabilirim. Genellikle hafif, serbest ve beyaz auralarla daha rahat arkadaş olurum ve zaten gerçek müminlerin (Allah’ın cennet için yarattığı anlamında kullanıyorum) auraları da böyledir. Fakat bu daha olumsuz özellikteki auraların da cehenneme gideceği anlamına gelmez. Öncelikle beyaz, hafif ve serbest auralar daha anlayışlı ve sezgileri çok güçlüdür. Kötülük düşünmezler, daha rahat arkadaş olurlar, kabalık sergilemezler. Genellikle sevilen kişilerdir. Ruhlarının güzelliği auraları aracılığıyla çevrelerine yansır. Ağır ve hantal auralar genellikle daha az anlayışlıdırlar. Olayları geç anlarlar ve geç tepki verirler. Yanlarında bulundukları insanlarda bir ağırlık hissi yaratırlar. Koyu renkteki auralar ise genellikle
231
kötü karakteri gösterir. Zalimliğe ve zorbalığa yatkındırlar. Kötü davranışları, içkiyi, sigarayı, kadınlara sarkmayı, kavga çıkarmayı severler. Bu yüzden en tehlikeli aura çeşidi budur. Unutmadan bir başka aura çeşidi de söyleyelim ki onlar da derin auralardır. Hiç ihtiyaçları olmadığı halde alkol ve sigara gibi alışkanlıkları olabilir. Sevgiyi çok severler ve muhtaçtırlar da. Bazılarına şizofren teşhisi konulur. Ani delilikler yapabilirler veya benim gibi balkonda oturup sabaha kadar düşünebilirler. Kolay arkadaşlıklar kurabilirler ve zor amaçlar için uzun süreli ve mücadele gerektiren uğraşlar verebilirler (mesela bir fizik veya matematik teoremini ispatlamak veya tıp uzmanlığı sınavını kazanmak için  bir iki yıl eve kapanmak). Şimdi sezgi konusuna geçelim.  Sezgi, aslında Allah’ın insana verdiği bir görmeden görme, duymadan duyma ve kanıta bağlı olmadan hissetmedir ve Allah’ın insana bahşettiği büyük bir lütuftur. Başka bir deyişle kanıta bağlı olmadan algılayabilme kapasitesidir. Örneğin bir insana rastlarsınız ve o size itici gelir. Bir süre sonra onunla arkadaş olursanız onunla gerçekten birlikte olamayacağınızı, bir arada bir şeyler yapamayacağınızı anlarsınız. Sezgileriniz sizi yanıltmamıştır. Veya başka bir insanı ilk defa gördüğünüzde bir bakışta onunla anlaşabileceğinizi anlarsınız ve ileride görürsünüz ki yine sezgileriniz sizi yanıltmamıştır. Doğru bir çıkarım yapmak istersek aslında şunu görürüz: Allah bütün bunları size melekleriyle ilham etmiştir.
“Sizin üzerinizde çok değerli koruyucular, bekçiler var”
“Hiçbir kimse yoktur ki üzerinde bizden bir koruyucu olmasın”
232
ayetleri ilham-sezgi ilişkisini açıklar. Kuran’da Allah’ın çok değerli koruyucular olarak tanımladığı melekler, inananlara sürekli doğruyu ve güzeli ilham ederler, kötülüklerden ve çirkinliklerden de uzak durmalarını ilham ederler. Ancak bu ilhamın sezgi olarak algılanış seviyesi kişinin inanç boyutuna bağlıdır. Size başımdan geçen bir olayı anlatayım. Bir keresinde bir kafede oturuyordum ve Allah’ın bana ayetlerini yoğun bir şekilde gösterdiği yıllardı. Çok hayırlı olduğunu anladığım bir genç, arkadaşlarıyla beraber bir grup halinde bir masada oturuyorlardı. Genç adam başını bir yöne çeviriyor ve melekler hemen onun baktığı yöne bir Kuran sayfası koyuyorlardı. Genç başka bir yöne başını çevirdiğinde ise başka bir Kuran ayeti gösteriliyordu. Ağzından bir cümle çıksa bir Kuran ayeti, arkadaşları ona başka bir şey söylese başka bir Kuran ayeti ona gösteriliyordu. Tabii ki genç, bunlardan bir şey anlamıyordu bile, ancak ilhamlar yoluyla, sezgilerle bilinçaltında anladığı şeyler –ki onlar aslında Kuran ayetleriydi- onu doğru düşünceye, tepki verme mekanizmasına ve davranışlara yönlendiriyordu. İşte sezgi olarak adlandırdığımız fakat nedenini anlamadığımız gerçekliğin asıl sebebi budur. Yani koruyucu meleklerin etkilerini üzerimizde hissetmemizdir. Ve bu his mekanizması da Kuran’ın anlamıyla birlikte daha da derinleşir, keskinleşir. Ta ki ölüm anındaki gerçekliği anlayıncaya kadar.
KURAN EKONOMİSİ
Kuran ekonomisini ve kurulum altyapısını anlatmaya başlamadan önce bugünkü küresel ekonominin nasıl işlediğini ayrıntılı bir şekilde incelemek gerekiyor.  Biliyorsunuz bugünkü çalışan sisteminin çok büyük çoğunluğu memurlar, işçiler dediğimiz büyük bir ana kitleyi kapsayan üst başlıklar ile doktorlar, mühendisler, öğretmenler,
233
hemşireler, polisler, sekreterler, marketler, dişçiler, gazeteciler, temizlikçiler gibi hem bu ana iki kolun içinde yer alabilen hem de bu iki ana dalın içinde ve dışında yer alabilen özelleşmiş meslek dallarından oluşmaktadır. Fakat küresel manada şu durumun varlığı artık bir gerçeklik olarak tespit edilmiştir. Dünya nüfusunun %10’u, dünya gelirinin ve nimetinin %90’ına sahip olduğu gibi, dünya nüfusunun %90’ı da dünya gelir ve nimetinin %10’una sahiptir. Bu dengesizlik, paranın sürekli para sahibi olanın cebine doğru girmesinden ve vahşi kapitalizm sisteminin parayı sürekli para sahiplerine pompalamasından kaynaklanmaktadır. Şöyle ki, bir şekilde paraya hükmeder hale gelmiş, dolayısıyla işçi ve çeşitli çalışan kesime de hükmeden azgın kodaman sınıf, kurdukları sistemde denklemi öyle bir şekilde inşa etmişlerdir ki, kendileri sanayi, medya sahibi oldukları ve müthiş karlar elde ettikleri halde bunu çalışanlarına aktarmamaktadırlar. Daha doğrusu şöyle bir örneklem yapalım. Emirleri altındaki çalışanlar örnek olarak öğretmen ve daha alt düzeyde ise onlara ancak aç kalmayacak kadar, eğer doktor, mühendis, mimar gibi yetenekli sınıftan ise, onlara sus payı olacak bir miktar ücret verip, sistemden doğan bütün net karı kendi banka hesaplarına geçirmeyi yol olarak seçmişlerdir. Bu sistemin işleyişi eskiden çok daha zordu. Ancak çağımızda fabrikalarda, işletmelerde otomatik robot teknolojilerine, otomasyon sistemlerine geçilmesiyle, üretim maliyetleri büyük oranda azalmış, bunun yanında malum kodaman kesimin sahip olduğu medya yoluyla bir yanda tüketim ekonomisi ve çılgınlığı sınırsızca körüklenirken, bir
234
yandan malum sistemin üzerine oturduğu kodlar her anlamda normal karşılanmak üzere halkın beynine kazınmıştır. Sistemin çılgınlığı şuradadır ki, sistemin tamamı tarafından ortaya konulan emek, gayret ve üretimin toplam katma değerinin büyük kısmı kodaman kesimin kasalarında toparlanmaktadır. Şöyle ki; üç bin lira değerinde emek ve gayret ortaya koyan haftada altı gün, sekiz saat çalışan ve sisteminizin %80’ini oluşturan belirli bir sayıda çalışanınıza siz, asgari ücret vererek ve bir yandan da ona, eğer bu ücreti kabul etmezsen işten çıkarsın diye tehdit ederek çalıştırırsanız, bunun anlamı emek ve gayret sömürüsü, hatta katliamı olur. İşte sistem bu yöntemle asgari ve asgariden biraz daha yüksek ücretle çalıştırdığı nitelikli iş gücünden elde ettiği toplam katma değerin neredeyse % 80’ini kendi kasalarında depolamakta, geriye kalan %10 çeşitli masraflara ve % 10 da çalışanlara kalmaktadır.  Tabii burada malum kodaman kesimin sahip olduğu medyanın da rolünü atlamamak lazım. Malum kodaman patron hangi ürünü satıyor veya üretiyorsa, hangi şeyin ticaretini yapıyorsa, sahip olduğu medya da olanca gücüyle o malın, ürünün, hizmetin reklamını yapar. Malum medyanın ana ilkesi “Al, al, al, al ve daha çok al, tüket, tüket, tüket, tüket ve daha çok tüket” ilkesidir. Malum medya halkı bu yönde doldurmada herhangi bir sınır ya da ahlaki kaygı, etik kural tanımaz. 800 lira asgari ücretli çalışanın oğlunun cebinde 2000 liralık akıllı telefonun bulunması her ne kadar bir paradoks gibi görünse de olağan bir olay olarak karşılanmaktadır.  Neyse, çağımızın küresel ekonomisinin sorunu yeryüzünün bütün kaynaklarının, ve o kaynaklarla artı insan iş gücüyle elde edilen tüm gelirin belirli bir süre sonra sınırlı
235
sayıda banka hesabına girmesi ve bir daha hiç çıkmayacak şekilde girmesidir. Yani birkaç büyük banka, silah şirketi, hamburger, kola üreticileri, ilaç, sigara kartelleri toplam olarak ele aldığınız zaman zaten dünya gelirinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Fakat sorun burada da değil. Bir A şirketi çok büyük karlar yapabilir ve hesabında çok büyük miktarlarda paralar da toplayabilir. Ancak A firmasının sorunu çalışanlarına verdiği ücretin çok alt seviyede ve kendi net gelirinin bile çok az bir yüzdesini oluşturmasıdır. Yani bu anlamda çalışanların haklarından alınarak, gasp edilerek, sürekli olarak banka hesaplarında toplanan paralar belki şirketlerin büyüklüğü açısından kağıt üzerinde belirli bir anlam ifade etmektedir. Ancak bu bile kağıt üzerinde olmaktadır. Yani şöyle, sistem senin için 100 ekmek üretiyor, sen bu 100 ekmeğin 10 unu çalışanların arasında pay ediyorsun, doksanını banka kasasında saklıyorsun. Bu arada iki gün içinde banka kasasında kuruyan 90 ekmek artık ne senin için ne de çalışanların için artık hiçbir şeye yaramıyor. Yani banka kasasında toplanan para veya kuru ekmek ne yenilir, ne içilir, ne giyilir, ne aşı haline getirilir, ne kendisinden kalem yapılır, ne de hizmete dönüştürülür. O artık ölü para veya maldır. İşte vahşi kapitalizmin sorunu buradadır. Serbest piyasa ekonomisi içerisinde sistemden sağladığı net karı tekrar sisteme sunmamak, ölü para veya yatırım haline getirmek. Vahşi kapitalizmin ve serbest piyasa ekonomisinin vahşi kapitalizm üzerine uygulanmasının asıl sorunu şudur ki, sistemin topyekun olarak sağladığı katma değer yani burada buna para veya maddi kazanç da diyebilirsiniz, sistemi oluşturan çalışanlara veya bireylere adil, eşitlikçi ve insan
236
haklarına saygılı bir biçimde geri dönmemektedir. Vahşi kapitalizmde sistemin çalışarak elde ettiği katma değer en başta sistemin kodamanlarının kasalarına, sonra sırasıyla daha alt seviyedekilere azalan bir matematiksel eğri yapısında dönmektedir. Bu sistemin en üstünde bireysel olarak medya patronları, CEO’lar olduğu gibi, en altında haftada 6 gün en az 8 saat çalışan asgari ücretliler vardır. Peki bizim sistemin topyekun kazancının bireylere adil, eşitlikçi ve insan haklarına saygılı bir şekilde dağıtılması sözünden anladığımız nedir?  Biz burada standart insan ihtiyaçlarından bahsediyoruz. Yani bir insan günde ortalama 3 porsiyon döner, 1 litre meyve suyu yiyor içiyor, ayda 2 takım elbise alıyor, belirli elektrik, su, doğal gaz masrafı yapıyor, belirli bir konut ve araç harcaması yapıyorsa ve biz bütün bu harcamaları genişçe ele alacaksak, sağlayacaksak ve bu bütün insanlar için standart ölçütlere yakın değerleri anlatan bir anlatım ise, o andan itibaren dünyada ilk 300 zengininin  2,5 miyar fakirin gelirini karşılaması, denk olması, insanların altından spor araba koleksiyonu yapması, banka kasalarında aynı anda bir ay içinde bile tamamını takamayacakları mücevher koleksiyonları yapmaları gibi durumlar da söz konusu olmayacaktır. Aslında bizim yapmak istediğimiz, sistemin tamamından elde edilen katma değer, kazanç ve üretimin, sistemi oluşturan bütün bireyler arasında eşit ve dengeli olarak paylaştırılmasıdır. Ancak bu yapılırken, serbest piyasa ekonomisinin ana değişkenlerinden verimliliğin hesabı ayrıca ele alınacaktır. Çünkü nasıl bir çita, bir zebra ve bir tavşanın üçünün de hız verimliliği açısından girdiği yarışta her defasında çita kazanacaksa, insanlar da hem dünyaya gelme
237
hem de büyüme, olgunlaşma şartları açısından belirli mesleklere sahiptirler ve o meslekleri belirli seviyelerde yaparlar. Yani nasıl insanlar doktor, öğretmen, polis, öğretim üyesi, sekreter, temizlik işçisi, garson, mimar, mühendis vs. pek çok dalda meslek sahibi iseler ve aynı zamanda bu meslekleri belirli seviyelerde yapıyorlarsa, bu insanların o meslekleri yaparak, meydana getirdikleri katma değerler de farklı farklıdır. Yani nasıl bir genel cerrah her gün belirli ameliyatları yaparak topluma diyelim ayda 200.000 lira katma değer sağlıyorsa, bir öğretmen de yaptığı işin sonuçlarına bakıldığında ayda 10.000 lira katma değer sağlıyormuş gibi görünebilir. Fakat burada doktorun 200.000 lira, öğretmenin 10.000 lira katma değer sağlaması bir yana, bizim göz önünde tutmamız gereken asıl konu şudur. O toplumda bir insanın en genel manada ihtiyaçları ne olabilir. Yani yiyecek, giyim, ulaşım, ısınma, barınma, evlenme, çocuk yapma vs. Bu ölçekler ortaya konduğunda belirli bir rakam ifade edilebilir. Diyelim ki kafadan attığımızda 5000 lira olsun. Fakat bizim sistemimizde aylık ücreti 900 lira olan asgari ücretliler de var, 2000 lira olan işçiler de var. Onların durumu ne olacak? Bu durumda Kuran’ın Nahl suresinin 71. ayeti devreye giriyor: “Allah, rızıkta, kiminizi kiminize üstün kılmıştır. Kendilerine fazla verilenleri rızıklarını ellerinin altındakilere aktarıp da hepsi onda eşit hale gelmiyor. Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar?” Bu ayetin manasına geçmeden önce şunu yazalım. Bir doktorun ayda 200.000 lira gibi ekstrem bir katma değer
238
yaratması aynı zamanda o doktorun çoğu zaman kendi bireysel yetenekleri dışında sistemin olanaklarını da hem kendisinin yetişme süreci açısından hem de sistemin imkanlarını kullanarak mesleğini icra etme açısından gerçekleştirilmesiyle olur. Aslında bir doktor, bir öğretmen ve bir temizlik görevlisini biz topluma sağladıkları yararlılık açısından aynı şartlarda ele alıyoruz. Çünkü bunlardan biri çita, bir ceylan, biri tavşandır basit bir örnekleme yaparsak ve birinin çita, birinin ceylan birinin tavşan özelliğinde olmaları onların kendi seçimleri değildir. Dünyaya gelme ve yetişme, büyüme şartlarından dolayı böyle bir konuma ulaşmışlardır ve bu yüzden birbirlerine ne maddi açılardan ne diğer açılardan üstünlük sağlama hakları yoktur. Bir doktorun bir toplumun içinde tuttuğu yer ayrıdır, bir öğretmenin de ve bir temizlik görevlisinin de. Fakat toplumun bu üçüne de ihtiyacı vardır, oynadıkları roller olarak. İşte bizim hem biraz sonra açıklayacağımız Kuran’sal nedenlerden dolayı hem de bu üçünün Kuran temelinde insan olarak kabul edilmesinden dolayı, Kuran ekonomik ilkelerine göre bu üçü farklı ekonomik katma değerler ve toplumsal yararlar sağlamalarına karşın ve bir kısmı bir kısmından üstün olmasına karşın, sonuç olarak birbirine eşit duruma getirilmelidirler. Çünkü: “Allah, rızıkta, kiminizi kiminize üstün kılmıştır. Kendilerine fazla verilenleri rızıklarını ellerinin altındakilere aktarıp da hepsi onda eşit hale gelmiyor. Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar?” (Nahl 71)
239
Görüldüğü gibi ilk bakışta nimet ve rızıkta kimilerinin birbirlerine üstün kılınmasına rağmen, sonuçta Kuran’ın kullandığı “eşit” hale gelme deyimi gözünüze çarpacaktır. Yani bu ayette Kuran insanların kiminin kimine imkan, rızık ve nimette üstün bir konumda geldiğini kabul ediyor. Daha doğrusu getirildiğini kabul ediyor. Ancak bunun bir imtihan aracı olduğunu söylüyor. Ve şunu ekliyor. İnsanlar bu dengesiz yapıyı görmelerine rağmen aralarında adaleti sağlamıyorlar ve imkan, nimet ve rızıkta eşit hale gelmiyorlar. İşte bu, Allah’ın nimetini inkardır, diyor Kuran. İşte biz toplumsal bazda böyle bir ekonomi modeli oluşturabilirse, Kuran’ın bizden istediği amaç toplumsal düzenlerden birini daha sağlamış olacağız. Burada kuracağımız ekonomik modelin ana saiklerinden biri şu olacaktır. A kişisi 100.000 lira bir katkı yapıyorsa, B kişisi 10.000 lira bir katkı yapıyorsa ve C kişisi 1000 lira katkı yapıyorsa, ortaya çıkan toplam getiriden A, B, C kişileri kendi katkıları oranında pay almayacaklar. Bunun yerine toplam getiri 111.000 lira ise her biri 111.000 / 3 oranında bu paylaşımı getireceklerdir. Yani bu üç kişiye para kazanan birer varlık değil de insan olarak baktığımızda A bir doktor, B bir öğretmen ve C bir temizlikçi ise; A,B,C’nin sağladığı toplam katma değer, en fazla doktora, sonra öğretmene sonra temizlikçiye değil, üçü de bu toplumun birer ferdi ve insan oldukları için toplam katma değerin üçe bölümü şeklinde gerçekleşecektir. Bu konumda ne olacaktır? Doktor, kendi ihtiyacının belki yirmi mislini, öğretmen ancak kendi ihtiyacını, temizlikçi ise kendi ihtiyacının dörtte birini kazanıyordu. Fakat şu anda
240
zaten doktor kendi kazancını sisteme sürünce öğretmen ve temizlikçi gibisinden daha yirmi tanesinin daha ihtiyacını karşılayabilecektir. Yani şunu söylemek istiyorum. Günümüz vahşi kapitalizminde para grafiği en genel manada çoğu zaman yerlerde sürünürken, bazı çıkış noktalarında maksimum değerler yapmaktadır. Ve zaten o para grafiğinin yerlerde sürünmesinin de, maksimum çıkış noktalarının sebebi de dengesiz dağılımdır. Yani yine kısaca anlatırsak. Bir kola devinin yönetim kurulundaki 10 kişinin cebine aylık 250.000 dolar yatıyorsa ve o kola devinin standart bir işçisi 900 dolar aylık gelire sahipse, bu dengesiz dağılımdır.  Kuran insanların ünvanlarına bakmaz, ne kadar emek, gayret ve çaba harcadıklarına bakar. Ve bu anlamda günde 8 saat 6 altı gün çalışan işçi, sadece ekranlara bakıp emirler veren patrondan daha fazla emek harcamaktadır. Fakat konu bu da değil. Konu şu, bir A bireyi çalışarak günde 4a, bir B bireyi 2b ve C bireyi c kadar katma değer üretme şansına ve potansiyeline sahip olsun. Bu durumda biz A bireyinden  günde 4a, B bireyinden 2b ve C bireyinden c kadar iş yapma, verim sağlama bekleriz normal olarak. Fakat vahşi kapitalizmden farklı olarak, C bireyinden B kadar veya B bireyinden A kadar verim veya üretkenlik bekleyemeyiz. Bunun sebebi toplumu oluşturan bütün bireylerin aynı üretkenlik ve verim kapasitesine sahip olmamasına rağmen, esas olarak hepsinin insan olması, yani aynı beslenme, barınma, eğitim, ulaşım, çocuk yapabilme ve büyütme, güvenlik gibi temel ihtiyaçlara sahip olmasıdır. Yani biz bu ihtiyaçlara ya da gereksinimlere insan olduğumuz için sahibiz. Yani ünvanımızın şu ya da bu olması ya da şu veya bu kadar
241
para kazanabilmemiz ya da şu ya da bu kadar güçlü bir fiziğe sahip olduğumuz için değil. Buradan çıkacak sonuç kurulması gereken Kuran ekonomisi ya da Kuran’sal ekonomik sistem açısından çok önemli bir çıkarımı da ortaya koymaktadır. Kurulacak ekonomik sistem her nasıl kurulacak olursa olsun, toplum içindeki bütün bireylerin gıda, barınma, güvenlik, sağlık, ulaşım, çocuk yapabilme, eğitim gibi pek çok gereksinimlerini gerek sistemin bir sosyal devlet olması açısından artı buna eklenebilecek pek çok devlet / sistem sorumluluğu açısından bir çok bu ve benzeri yan giderleri, ihtiyaçları karşılamalıdır. Bu ihtiyaçlar hiyerarşisi, güvenlik, sağlık, eğitim, adalet, barınma, çoğalma gibi pek çok şekilde ve sırada düzenlenebilirse de, sonuç olarak göz önünde tutmamız gereken, örnek olarak 77 milyonluk bir Türkiye’de bütün erişkin ve bebek/çocuk bireyler açısından bütün bu ihtiyaçlar hiyerarşisinin kurulacak ekonomi sisteminde belirli bir bütçe karşılığı sağlanmasıdır. Şimdi kilit ayeti tekrar yazıyorum (Nahl 71): “Allah, rızıkta kiminizi kiminize üstün kılmıştır. Kendilerine fazla verilenler, rızıklarını ellerinin altındakilere aktarıp da hepsi onda eşit hale gelmiyor. Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar?” Şimdi tam olarak Kuran’ın ne demeye çalıştığına bakalım. Kuran diyor ki, eğer yeryüzünde 6 milyar değişik gelir statüsünde, kimi zengin, kimi fakir, kimi çok zengin, kimi çok fakir insan varsa, geliri fazla olanlardan az olanlara doğru öyle bir aktarım yapılıp, öyle bir denge kurulmalı ki, sonunda bütün bireylerin yani 6 milyar dünyalının da geliri aynı ve eşit olsun. Buna Kuran’ın ekonomik ütopyası denir ve
242
bu ütopya gerçekleştirilecektir. Veya bunu daha teorik olarak şöyle anlatabiliriz. 6 milyar boruya sahip bir U borusu sisteminde başlangıçta kimi alçak, kimi yüksek olan bu altı milyar boru, sistem serbest hale bırakıldığında, hepsinin içindeki su düzeyi aynı seviyeye gelir. Yani zenginler vermiş, fakirler almış, çok zengin çok vermiş, çok fakir çok almış ve denge gerçekleşmiştir. Ekonomik eşitlik ve denge, Rahman suresinde geçen koşullardaki gibi korunması gereken denge koşullarında sağlanmıştır. Aslında vahşi kapitalizm veya serbest piyasa ekonomisi ile Kuran’ın ekonomik sistem verileri arasındaki fark şudur. Vahşi kapitalizm, hangi insan daha avantajlı şartlarda dünyaya geliyor ve gelişiyor, büyüyor, sistemin nimetlerinden yararlanıyorsa, o insanın bu avantajlı konumundan dolayı bütün rekabet koşullarını da sağlayarak ön plana geçmesini öngörür. Bu insan ister bir iş adamı olsun, ister bir doktor olsun, ister bir öğretmen olsun. Kuran’sal ekonomi ilkeleri ise insanların mutlaka farklı şart ve koşullarda doğacağını, büyüyeceğini ve gelişeceğini, bu yüzden de mutlaka farklı yaşam koşullarında ve gelir seviyelerinde olacaklarını zaten bir varlık ve mantık kanunu olarak öngörür. Ancak Kuran şunu der: Sen kara kaşın kara gözün için bu şartlarda doğmadın, bu şartlarda yetişmedin ve bu şartların senin emrine verdiği olanaklara sahip olmadın. Bu senin ve bütün insanlar için bir imtihandır. O halde Kuran’ın bütün insanların aynı gelir, imkan ve nimet ilkesine uy, evrensel eşitlikler sistemini hayata geçir ve kendinden daha az gelir, imkan ve nimete sahip olana kendinden aktar. Oysa bilinmektedir ki, bu aktarım bireyler arası aktarım parantezinde kaldığı sürece amacına ulaşamayacaktır. Fakat şöyle bir gerçek var ki, eğer bu aktarım ve yeniden paylaşım sistemi önce teker teker devlet
243
içi, daha sonra devletlerin ekonomik anlamda birleşmesiyle ve bu arada evrensel barışın kurulmasıyla birlikte, yavaş yavaş tüm insanlığı kapsayacak boyuta geldiğinde tam anlamıyla amacına ulaşabilir. Mesela öncelikle Türkiye bu sistemi kendi içinde kursa, bu arada Ortadoğu ve Kafkaslar hatta Rusya’da bu topyekun kalkınma ve eşitlikler sistemini kursa ve sonra bu topluluklar, Türkiye, Rusya, Kafkaslar ve Ortadoğu, İslam ülkeleri bu sistemi kendi aralarında birleştirse var olan ekonomik verimin kaç yüz kat artacağını ben hayal edemiyorum. Aslında Kuran’sal ekonomiyi kurarken vahşi kapitalizmin çok ön plana çıkan bir dezavantajından yararlanıyoruz. Ancak bunda teoride de pratikte de de Kuran açısından da ahlak açısından da haklıyız. Şöyle bir örnek verelim. Sabancı holdingi sadece Güler Sabancı yönetiyor olsun ve sadece elinde 30 adet fabrika ve bu 30 fabrikada aylık 1000 lira asgari ücretle çalışan işçiler olsun. İşçilerin eline aylık 1000 lira geçiyor ama Sabancı, fabrikaların sahibi ve yöneticisi olduğu için, oradaki üretimden ve ticaretten oluşan bütün payı örneğin aylık 30.000.000 otuz milyon lirayı kendi kazanç hanesine yazıyor. İşte bizim sistemimiz diyor ki burada 30 fabrikadaki bütün işçiler artı Güler Sabancı, her biri birer birey olarak U borusu sistemine kendi kazançlarını sokacaklar, daha sonra sistem dengeye gelince gelir paylaşımı yapılacak. O, 30 fabrikanın her birinde 100 işçi olsa 3000 işçi eder. O işçiler kendi 1000 er liralık maaşlarını artı Sabancı 30.000.000 aylık net gelirini sisteme soksa belirli bir rakama ulaşılır ve o rakama işçiler artı Sabancı, 3001 kişi arasında paylaştırıldığında toplumsal kalkınma ve eşitlikler sisteminin hangi saiklere dayalı olarak kurulacağı görülür. Bundan böyle işçilerin, çalışanların, emekçilerin, üretenlerin topluca üretip
244
kotardığı değerler, belirli ellerde toplanmayacak, yine o çalışan, üreten kesime eşitlikler sistemi olarak geri dönecektir. Mesela demin verdiğimiz örnekteki gibi bir fabrikada belirli seviyelerde ve çalışma koşullarında çalışan belirli sayıda çalışanın toplam üretimi, o fabrikada çalışanların, ast ve üst, işçi veya patron, yönetici veya tezgahçı olmasına bakılmadan eşit bir seviyede geri dönecektir. Şuna dikkat etmemiz lazım. İki doktoru ele alsak ve bunlardan biri yeni asistan biri profesör olsa, asistan sadece gidip gelse hastaneye ve profosör haftada beş ameliyat yapsa, şöyle düşünmemiz lazım; Bir çita koşullarında, statüsünde olan bir kişi ile bir tavşan statüsünde olan bir kişi aynı olmaz doğaları gereği. Bunlardan birinin haftada beş ameliyat yapması, diğerinin sadece hasta muayene etmesi işin doğasıdır. Vahşi kapitalizm der ki; profosere elli milyar maaş verelim, asistana 5 milyar maaş verelim. Hayır böyle olmamalıdır. Çünkü bunlar ortaya koydukları emek ve çalışmanın kalitesi dışında, insandırlar, ikisinin de benzer barınma, eğitim, aile bakımı, adalet, güvenlik, beslenme, temizlik, giyim sorunları vardır. Günümüzde insanların yaşam standartları artık Afrika kabileleri standartlarından çıkmış ve oldukça yükselmiştir. O yüzden biz Kuran’sal ekonomik ilkeleri, toplumsal bazda uygulayarak hem toplumsal eşitliği hem de bu toplumsal eşitliğin seviyesinin mümkün olan en yüksek seviyede gerçekleşmesini sağlamalıyız. Eğer ortada 60 milyar bir para varsa bu iki doktor için, her birine 30 ar milyar para verilmelidir ve adaletli olan da budur. Ya da bir başka örnek bu olayı çok daha güzel anlatır. İki tane inek düşünelim, biri sarı, biri alacalı. İkisi de aynı miktar saman yani yem yiyor. Ama sarı inek günde 50 litre süt
245
verirken, alacalı inek günde 20 litre süt veriyor. Ve bunlar yapı itibarıyla aynı miktar samanla doyuyorlar. İşte insanlar içinde böyledir. Kimi insan çalışması, emeği karşılığında ayda 50 bin liralık getiri getirir, kimi 2 bin lira fakat ikisi de aynı insancıl gereksinimlere sahiptirler. Ve bu gereksinimleri karşılamanın yöntemi de o 50000 ve 2000 liralık geliri bir havuzda toplayıp aralarında paylaştırmaktır. Yani 52000/2=26000 lira net gelir her ikisi için yeter de artar bile. Yani kapitalizmin yanlışlığı şuradadır ki yığın ve yığın kitlelerin parası belirli ellerde toplanmış, bu yüzden o paralara kitlelere yayılmadığı için genel manada bir yoksulluk çekiliyor. Oysaki o paraların da kitlelere ulaştırıldığı bir ortamda mevcut kaynaklar herkes için bol bol yeterli olacak.  Aynı bu şekilde bir devletin kamu sektöründe de özel sektöründe de benzer dengesizlikler var ve eğer biz bu işi genel manada her yerde fakat özelde Türkiye’de belirli ellerin elinde olan kaynakları ve paraları dengeli, eşitlikçi ve adil bir şekilde tüm topluma yayabilirsek, temelde gelir dağılımındaki adaletsizlik ve standart, ortalama gelir seviyesinin azlığı gibi pek çok sorunu çözmüş durumda olacağız. Fakat öyle bir konumda her gece çılgın partilerde paraları havaya saçan şımarık milyonerler olmayacağı gibi, sokakta çöpten kağıt toplayıp onu satma ümidiyle para kazanmaya çalışan dışlanmış fakir kesim de olmayacaktır. Sistemin başarısı, standart gelir miktarını herkes için aynılaştırmasıyla ölçülecektir. Ve bu kesinlikle pozitif bir yaklaşımdır. Zaten şu anda toplumun üretimi ve emeği belirli ellerde toplanırken ve insanların çoğu asgari ücret ve civarı maaşla çalışırken belirli ekonomik dengeleri yakalayabiliyoruz. Sistemde belirli ellerde toplanan büyük miktarlarda paralar, toplumun tamamına dağılıp, gelir eşitliğinin ve adaletinin sağlandığı, fakirlik,
246
yoksulluk kavramının yok olduğu bir ülke kimlerin işine gelir, kimlerin işine gelmez? Çünkü böyle bir sistemde bıraktım çöpten kağıt toplayan yoksulları asgari ücret kavramı bile silinecektir. Bunun yerini tüm toplum için belirlenen standart aylık /üç aylık /6altı aylık/ yıllık gelir alacaktır. Peki bu nasıl olacak? Daha önce 6 milyar borulu bir U borusu sisteminden bahsetmiştik tüm dünyayı baz alarak. Şimdi Türkiye için 70 milyon borulu bir U borusu sisteminde bahsedelim. Bunun içinde çocuklar var, öğrenciler var, çalışmayanlar, hastalar, engelliler, yaşlılar gibi çalışamayan grubun yanında, işçiler, memurlar, öğretmenler, aşçılar, işletmeciler, serbest meslek sahipleri, doktorlar, avukatlar, polisler, askerler, devlet adamları vs. vs. tüm toplumun yükünü çeken bir çalışan kesim var. Ve bu çalışan kesim ürettiği katma değer, emek, gayret ve çaba ile tüm toplumun yükünü çekiyor, belirli bir çalışma süreci sonunda belirli kazanımlar sağlıyor. Bizim yapmamız gereken eğer işletmeler ve şirketler birer çeşitli markalarda ve değerlerde arabalar ise, arabanın bakımını sürekli yapmak, onun benzinini vermek, bu arada araba yani işletme veya şirket sahip veya sahiplerinin ise insan olmaya yönelik ihtiyaçlarını karşılamak. Yani bunun için şunu yapacağız. Elimizde bütün sistemin çalışmasından sonra aylık olarak belirli bir miktar katma değer ya da para toplandı diyelim. Biz sistemi en rahat yürütebilecek masrafları sisteme sağladıktan sonra kalan parayı sürekli gerçek sahiplerine yani bireylerin kendilerine döndürürsek bu bir kişinin emeğinin tüm toplumun kazancını ve tüm toplumun emeğinin de bir kişinin kazancını etkilediği, bir anlamda hepimiz birimiz, birimiz hepimiz ilkesine sadık ve bu
247
toplumsal ve bireysel rekabet ve çalışma yöneliminin aynı anda sağlandığı bir ekonomi sistemi getirir ki, bu sistem tam da bir yandan ekonominin bütün dinamiklerini tam bir verimle işleten, bir yandan da tüm bireylerin eşitliği sağlanmış bir şekilde aynı gelir seviyesine sahip olacağı ve gelir seviyesinin toplumsal bazda sürekli artacağı bir sistem demektir. Yani ne yapacağız? Sistemi serbest bırakacağız. Yani burada doktor doktorluğunu, avukat avukatlığını, işçi işçiliğini, memur memurluğunu, iş adamı iş adamlığını ve bakkal bakkallığını yapacak. Fakat biz bütün bu sistemin belirli zaman aralıklarında topladığı parayı, ürettiği katma değeri devlet havuzunda toplayacağız. Daha sonra muhasebecilerin de yardımıyla şöyle diyeceğiz, ey işletmeler ve şirketler, fabrikalar. Önümüzdeki ay/üç ay/altı ay/ bir yıl/ beş yıl için masraflarınız ve yatırım planlarınız nelerdir? Bu parayı hesaplayıp söz konusu işletme ve şirketlere vereceğiz. Bu olay ekonominin dinamiklerinin sürekli daha fazla ve daha fazla çalışmasına neden olacak, çünkü yatırım için gerekli miktarları da sorduk. Bunun yanında devlet hem bireylerin hakları bakımından hem de sosyal devlet olma ilkesi bakımından bazı konularda vatandaşın garantörü olacak. Yani bazı hizmetleri halka sıfır masrafla sunacak. Yani nedir bunlar? Sağlık, eğitim, güvenlik, adalet… vs.  Bunun yanında ise yeni bazı uygulamalar olacak. Mesela zorunlu vergi kaldırılacak. Yani direkt veya dolaylı olarak alınan tüm vergiler sıfırlanacak. Vatandaşın bireysel ve kurumsal/ şirket yapısı olarak ürettiği katma değer direkt olarak devlet havuzuna gireceği için vergi kavramı ortadan kalkacak. Bunun yanında sigorta primi de kalkacak. Çünkü bir
248
aylık bebekten 99 yaşında nineye kadar herkes standart aylık gelirden yararlanacağı için maaş veya emeklilik gibi bir olay olmayacak. Bunun yanında sağlık da devlet garantörlüğü altında olduğu için sağlık sigortası da olmayacak. Diğer bazı yan sigorta çeşitleri ise özel sektöre devredilecek tamamen hırsızlık, yangın sigortası gibi. Şimdi diyelim ki bir ay için belirli bir meblağ devlet havuzunda toplandı. Bundan sosyal devlete yönelik sağlık, eğitim, güvenlik, askeriye, adalet masrafları tahmini olarak hesaplandı ve düşüldü. Bireysel ve kurumsal çalışanların, şirketlerin masrafları ve yatırımları da uzmanlarca denetlendi ve o miktar da düşüldü. Kalan para 70 milyon vatandaş için hesaplanıp 70 milyona bölününce kişi başına düşen aylık standart gelir hesaplanır. Burada belki 0-12 ve 12-18 yaş için değişik değerler hesaplanabilir. Çünkü o yaşlarda bebek ve çocukların harcaması daha azdır. Diyelim ki kişi başına düşen aylık gelir ilk ay 3000 lira olarak hesaplandı. Bu, bir sonraki ay 3500-4000 lira olabilir. Çünkü sistemin psikolojik altyapısı, çalış çünkü hepimiz faydalanacağız ya da hepimiz çalışacağız ki hepimiz faydalanacağız şeklindedir. Böyle bir sistemde her çalışan birbirini daha çok çalışmaya, daha verimli olmaya teşvik eder. Çünkü hepimiz birimiz ve birimiz hepimiz için ilkesi geçerlidir.  Bunun yanında Kuran ekonomisinde işsizlik minimum seviyeye inecektir. İnsanlar verimliliği esas alacaklarından herkes en verimli olacağı bir alana yönelecektir. Yani bir anlamda bütün gün masa başında oturan sekreter gerek kendi bakış açısı gerek de toplumsal baskı dolayısıyla belki halı yıkama işine girebilecektir. Hatta sonuçta standart aylık gelir
249
herkes için eşit olduğundan herkes bu gelirin hakkını verebilme yolunda çaba harcayacaktır. Ve bu anlamda bazı az tutulan meslekler hasta bakıcılığı, refakatçiliği, engelliler için okuma, cd ye kayıt doldurma, işaret dili öğreticiliği, kitap dağıtıcılığı gibi pek çok meslek, topluma yararlı olma adına yeniden hayat bulacak ve bu sayede toplum çok büyük bir rahatlama içine girecektir. Fakat burada yapılması gereken bir tercih var. Elde edilen katma değeri sadece çalışanlarınız arasında mı paylaştıracaksınız yoksa 70 milyonun yani bütün toplumun bireyleri arasında mı? Eğer sadece çalışanlarınız arasında paylaştıracaksanız Türkiye belirli bir üst düzey gelir grubuyla birlikte yoluna devam edebilir ama bu durumda sokakta çöpten kağıt, yemek toplayanlar, kışın yakacak odun, kömür bulamayanlar, hastalıklarına derman olacak parayı  bulamayanlar devam edecektir. Eğer ki bu katma değeri bütün toplum yani 70 milyon için, sokaktan kağıt toplayan Hilmi amca da dahil olmak üzere paylaştırırsanız, daha az da olsa herkesin eline belirli bir para geçecektir.  Fakat bu durumda bütün toplumda öyle bir devinim olacaktır ki herkes hepimizin kalkınması için çalışma, üretme, emek verme anlamında elinden geleni yapacaktır. İşsizlik sıfırlanacak hatta fazladan oluşan bir iş gücü devreye girecektir. Ve benim tavsiyem bu ikinci şıktır. Her halükarda iki şekilde de sürekli olarak elde edilen gelir artacak, dolayısıyla kişi başına düşen aylık standart gelir de artacaktır. İkinci konumda sadece biraz daha az bir miktardan başlayacak fakat son tahlilde ikinci konum bütün toplumu kurtarmak ve bütün toplumun refahı için daha işlevsel ve kucaklayıcıdır. Hem de bir tek kişiyi bile yoksulluk, fakirlik denen o girdabın içinde bırakmadan.
250
Herkesi, topyekun bütün toplumu aynı anda aynı seviyede kalkındırarak. Fakat bu arada ekonomiyi son derece derinden etkileyen ve darbe vuran faktörler var. Örneğin Türkiye’de çıkarılan karanlık olaylar sırasında yapılan döviz vurgunları. Enerji bakanı Taner Yıldız 17 Aralık multimedya ve cemaat şovu sırasında iki hafta içinde 160 milyar dolar paranın yurt dışına çıktığını açıklamıştı. Fakat istersek döviz vurgunu konusunda bir dolarlık bile rant sağlamayız kimseye. Ülkelerin para birimleri arasında elbette bir fark olacaktır. Ancak bu konuda yapılan spekülasyonlar çoğu zaman gerçek değildir ve gerçek değeri yansıtmaz. Döviz alım satımı sırasında, oradaki kar payı kadar bir miktarı, bilgisayar başında vergilendirirsek, kimse döviz vurgunu yapmak için sırada bekleyemez hatta bir dolarlık bir atlama bile yapılamaz. Benzer şeyi borsa içinde düşünüyorum ve borsanın da paradan para kazanma için bir yol olduğunu düşünüyorum. Yani ben hanım ben A şirketinin 50.000 liralık hissesini alıyorum, 55.000 lira olunca çıkacağım diyen birinin hiç de helal para kazandığını düşünmüyorum ve buna hangi kulp takılırsa takılsın, reel gerçeklik değişmiyor. Riba ribadır, faiz faizdir. Siz öyle sanmasanız bile. Burada da sanal bir değer biçiliyor şirketlere ve insanlar aynı spekülatif oyunları yapıyorlar. Bunun içinde hisse alım satımlarına bilgisayar ortamında elde etmeyi düşündükleri kar yani gerçek anlamda faiz kadar bir vergi konulursa, bir süre sonra borsa oyuncuları, bütün hisselerini satacaklar ve hisseler asıl sahiplerine, kendi şirketlerinin asıllarına dönecektir daha ucuz yoldan olsa da. Artık ondan sonra şirketler de kendi değerlerini kağıt üzerinde
251
arttırmasın da, yaptıkları iş, ortaya koydukları değer açısından arttırsın. Bir başka konu da banka faizleridir ve Kuran’ın faiz konusundaki hükmü toleranssız sıfırdır. Ne bankalar kredi verirken, ne de mevduat kabul ederken. Bu anlamda bankacılık sisteminin faizleri, İslami bankalar da dahil olmak üzere sıfırlanmalıdır. Zaten Türkiye çapında bu standart aylık gelir sistemi uygulanırsa, bu paranın aylık olarak aktarımı sırasında, hesap sahibi başına 25 kuruş bir masraf parası bile bankaları çok rahat finanse edecek kadar büyük bir paradır. Bunun üzerine faiz oyunları, devlet tahviline girmeler gibi pek çok harama aynen ateşe atlar gibi girmenin bir anlamı yoktur. Amerikan bankaları kredi faizlerini %1 seviyesinde tutarken, ne gariptir ki bizim haramzade bankalarımız bir anda dünyanın en karlı bankaları haline gelivermişlerdir. Haramdır haram, Allah belanızı versin. Ve en belalı konulardan biri de devlet kağıtlarıdır. Bunların sistemini tartışmayacağım ama çözüm yolu bunları uzun vadede faizsiz konuma getirerek belirli bir ödeme planıyla ödemek ve piyasadan faizle borç para almamaktır.  ZATEN: Vergi kavramı kaldırıldığında Sağlık, emeklilik sigortası kaldırıldığında Kuran’sal ekonomiye geçildiğinde Sosyal devlet işlediğinde Ekonomiye, işletmelere firmalara gereken can suyu, masraf ve yatırım bütçesi verildiğinde Standart aylık gelir sistemi 77 milyon için sağlandığında
252
İşsizlik sıfırlandığında, artı iş gücü ortaya çıktığında Döviz, borsa, devlet tahvili üzerinden oraya buraya para yedirmenin önü kapandığında Ekonomiden gelen tüm gelirler yine ekonomiye aktarıldığında Sigara ve içki tamamen yasaklanıp her yıl oraya giden yüz miyarlarca lira para, can kaybı ve sağlık masrafının önüne geçildiğinde, bunun bir özgürlük ve keyif meselesi olmadığı anlaşıldığında. Hükümet bu konuda göstermelik kamu spotları yayınlamayı bıraktığında Her yeni ay ve her yeni ay hem ekonomi için, bireyler ve şirketler için daha olumlu hale geldiğinde, şahlanmanın hızı görüldüğünde Sokaklarda bırakın çöpten kağıt toplayan, tost yapacak adam zor bulunduğunda, herkes verimli olacağı bir işin peşinden koştuğunda, bir işin bir tarafından tuttuğunda Her halükarda bir gözleri Türkiye’nin başına belaların gelmesini bekleyen şu veya bu mihrakların ümitleri kırıldığında Belki TÜRKİYE ideali de gerçekleşir. Fakat mademki konuyu Türkiye’den açtık, eğitim sistemi için de bir şeyler söylemek istiyorum. Bildiğiniz gibi eğitim bakanlığının tablet bilgisayar dağıtma gibi bir projesi var. Ben diyorum ki. Bir kanun çıksa ve eğitim bakanlığının dağıttığı tabletlerde e kitap dosyası olarak kitap yayınlama hakkı bedava olsa. Yani bakanlık, Türkiye ve dünya edebiyatından önemli 5000 eser ya da 10.000 eser gibi bir e kitap haline getirilmiş koleksiyonu telif hakkı ödemeden veya bir telif
253
hakkı havuzu oluşturup, dileyen yazarların bundan faydalanmasını sağlamak suretiyle çok cüzi rakamlarla tablet bilgisayarlara nakledebilecek bir biçime getirip, bunu ücretsiz olarak dağıtabilse, yayınlayabilse, bu yöntem tablet bilgisayar ve e kitap okuyucu sahibi bütün bir genç kitlenin müthiş işine yarayacaktır. Bu serinin içine klasikler, modern Türk-Dünya edebiyatı, ansiklopediler, incelemeler, anılar, temel bilim dalları hakkında kaynak kitaplar gibi pek çok eser girebilir. Bence bakanlık bu uyarıyı aldığı anda bu konuda çalışmalara başlamalıdır.  Bir ikinci uyarım ilkokul ve ortaokul hayatı boyunca süren beden eğitimi, resim ve müzik derslerinin kaldırılması, bunun yerine spor akademileri ve sanat akademilerinin kurulmasıdır. Haftada bir saat veya iki saat beden, resim ve müzik eğitimiyle traşlanmış heykel gibi sporcular, sanatçılar yetiştireceğini sanmak sistemin büyük bir aptallığı ve sanrısıdır. Spor, resim ve müzik özel ilgi ve yetenek isteyen uğraşlardır ve hiç kimse öğrencileri bu konuda tornaya sokma cesaretini kendinde görmemelidir. Görmeye devam etse bile buna bundan sonra izin verilmemelidir. Eğer öğrenciler ve gençler için spor ve sanat akademileri açarsanız, ve eğitici kesimi de oraya yönlendirirseniz, konuyu isteyen kişilerin konu hakkında özelleştirmelerini, çaba harcamalarını ve kendilerini geliştirmelerini sağlarsınız. Boyu 1.50 olan var, 1.80 olan var, eli fırça tutan var, tutmayan var, müzik kulağı olan var olmayan var. Bakın bakalım laik eğitimin tornadan çıkarmak istediği spor, müzik ve resim eğitiminde kaç tane başarılı kişi çıkmış 100 sene içinde? Ve onlar da çıksa bile okul eğitimi yüzünden mi başarılı olmuş? Türkiye’de dehşet boyutta çarpıklıklar, laik sistemin uzantıları olarak hala yaşanıyor ve yaşanacak da uzun bir süre.
254
Bunun yerine ders saatlerini daha da azaltıp, günün ilk dersini tabletlerden okuma dersi olarak düzenlemek, öğrencilere mümkün olduğu kadar daha az yük bindirmek gerekmektedir kanımca. Bir başka değişik konu ise liseyi bitirince berberlik ya da aşçılık yapacak bir öğrenciye türev, integral, fonksiyonlar gibi analitik konuların adeta bunlardan geçemezsen okulu da bitiremezsin şeklinde öğretilmesi. Acaba pastanede şeflik yapacak biri için elinde yapacağı meslek ne kadar analitiktir ki, o kişi analitik geometri öğrensin? Eğitim sistemindeki sunulan değerler, yaşanan değerlerle kesinlikle uyuşmuyor. Türevi, integrali mühendis olacaklar öğrensin, fizikçiler öğrensin. Bu kadar zorlamanın anlamı ne? Sağlık sisteminde ise şu anda büyük hastanelerde bile yığılmalar yaşanıyor. Bunun yerine kendilerinin hangi hastalığa ne kadar zaman ayıracağını yaklaşık olarak bilen doktorlar, hastalara randevu verse ve kararlaştırılan vakit ayrılsa. Hatta acil hastalar ayrı bir birim, sağlık ocaklarından randevu verilip gelen hastalar için ayrı bir birim oluşturulsa sistem daha düzgün işlemez mi? Yani eğer hastalığın acil değilse sağlık ocağına gideceksin, oradaki doktor, senin konun hakkında ana hastaneden randevu alacak ve seni oraya yönlendirecek, bu şekilde sistem çok daha rahat işler. Aslında vahşi kapitalizm ile Kuran ilkelerini karşılaştırma istersek, son defa, vahşi kapitalizm, sanki bütün hayvanların hız konusunda yarışarak para kazandığı bir ortamda sürekli olarak çitanın kazandığı ve sonunda bütün hayvanların sıra ile öldüğü bir paylaşım sistemi sunar. Bu sırada bütün para çitanın elinde toplanır. Kuran ilkelerine uymak istediğimizde ise kuracağımız ekonomi herkesin kendi çapında çalışarak, değişik
255
mesleklerde, değişik rütbelerde, değişik verimlerle de olsa, meydana gelen toplam katma değerin, birisi birisinden daha yetenekli olduğu veya daha fazla çalıştığı için değil, hepimiz insan olduğumuz için hepimiz arasında eşit olarak paylaştırıldığı, bu arada sosyal devlet ilkelerinin ve ekonomiye gerekli motor gücün verildiği ve toplam katma değerin sürekli arttırıldığı bir sistem sunmuş oluruz topluma. Bu sistem vergi yükü, sigorta yükü, faiz, döviz, borsa ve türleri gibi rant yüklerinden kurtarılıp sağlıklı işlemeye başladığı anda bir daha da geri dönülmez. Çünkü ayaklanma ve uyanış başlamıştır.
ALLAH’IN ADALETİ
Kerim yılların ona verdiği anlamsal Kuran okuma altyapısıyla Kuran bahsinde geçen Adem, eşi, kurbanları kabul edilen ve edilmeyen oğulları, yasak ağaç ve zalimlik geni, bununla birlikte eğer Adem ve eşi yasak ağaçtan yemeseydi neler olurdu gibi konuları geniş bir çerçevede ele almış, bütün bu denklemlerin, onun akıl kabiliyeti açısından bütünleşmesini ve tamamlanmasını sağlamaya çalışıyordu. Ayrıca Kuran’ın bütünlüğü içinde bu konudan bahsederken de Adem’in bütün bir insanlık alemini tabir eden bir deyim olduğu da muhakkaktı.   Şimdi Adem’in yaratılmasının ve Allah’ın Adem’in içine kendi öz ruhundan üflemesinin ardından, “Adem’e secde edin!” emrinin verilmesiyle bütün melekler Adem’e secde ediyor, fakat şeytan buna karşı çıkıyor ve huzurdan kovuluyordu. Bununla birlikte İblis, melek değil, cinlerdendi. Zaten İblis olan adı “Adem’e secde edin!” emrine isyan ettiği anda şeytana dönüşüyordu. Varlık kategorisi itibarıyla insandan de meleklerden de aşağı bir sınıf olması nedeniyle
256
dolaylı olarak bu emir onu da bağlıyordu. Fakat şeytan Allah’ın emrine isyan edip, azdırılmasından sonra Allah’a “Eğer beni bilinen vaktin gününe kadar ertelersen, muhakkak onlar için yeryüzünde süslemeler yapacağım ve onların hepsini mutlaka azdıracağım” diyerek kendi hırsının da açığa vurulmasıyla, azdırılmak kavramının ne derece felaket bir şey olduğunu ortaya koyuyordu.  Tabii bütün bunlar bizim anlattığımız masalsı bir tasarım şeklinde değil, Kuran disiplininde bir öğretiye ve anlatım şekline göre ele alınıyordu. Bütün bunların ardından Allah, Adem ve eşini cennete koyuyor, burada ne sıcaktan bunalacak, ne üşüyeceksiniz, dilediğiniz yerden dilediğiniz kadar yiyin ama şu ağaca yaklaşmayın, sonra zulme sapanlar olursunuz diyerek, onlara bir sınav konusu ve uyarı da veriyordu.   O an itibarıyla Adem, eşi ve bütün yaratılmış insanlar cennette mekan tutturulmuş, kendilerine sınırsız nimet imkanı verilmiş, ancak Adem ve eşine şu yasak ağaçtan yemeyin, yoksa zulme sapanlardan olursunuz uyarısı yapılmıştı. Burada Adem ve eşi onları bireysel olarak temsil eden kavramlar olabildiği gibi insan soyunun erkek ve kadın üyelerinin genel adını da temsil ediyor olabilir.  Ve o anda, insan için ilk sınav kurgusu da hazırlanmış, şeytan insan için planını yapmış, Adem ve eşine, Allah’ın sizi bu ağaçtan uzak tutması, ölümsüzler arasına katılmayasınız, yahut melekler haline gelmeyesiniz diyedir, diye yemin de ederek, onların yasak ağaçtan yemesini sağlamıştı.   Ve Adem ve eşi o yasak ağaçtan yiyince, ayıp yerleri kendilerine açılıyor, yeminlerini bozmuş ve şaşırmış bir halde ortada kalıyorlardı. Şeytanın hiçbir vaadi gerçekleşmemişti. Allah onları “Ben size dememiş miydim?…” şeklinde bir kınayışla kınayınca, O’ndan af ve rahmet dilemişler ve eğer bizi affetmezsen diye, tövbeye de sarılmışlardı. Allah ise orada yaratılmış tüm insan soyunu, “Hepiniz birbirinize
257
düşman olarak aşağı inin. Benden size kime bir yol gösteriş ulaşır da o, ona uyarsa, böyleleri için korku yoktur, tasalanmayacaklardır onlar” diyerek doğru yolu gösteriyordu. (yol gösteriş: vahiyler, kitaplar, sayfalar, levhalar, iman edilen peygamberler)  Daha sonra cennet mekanından yeryüzüne iniş gerçekleşiyor, Adem ve eşinin iki oğlundan birinin Allah’a sunduğu kurban kabul edilirken, diğerinin sunduğu kurban kabul edilmiyordu. Bu olay kurbanı kabul edilmeyen kardeş tarafından öfke ve intikam konusu oluyor ve o, kurbanı kabul edilen kardeşini elleriyle öldürüyordu. Bu anlamda Adem ve eşinin yasaklandıkları “yasak ağaçtan yedikleri meyvenin” içindeki “zalimlik geni” “etkisini ilk kuşakta” gösteriyordu. Şimdi burada sürekli es geçilen bir konu var. Allah, Adem ve eşine “…. yoksa zulme sapanlar olursunuz” şartını hangi nedene bağlamıştı? “Şu (yasak) ağaçtan yemeyin, yoksa zulme sapanlar olursunuz.” Dolayısıyla günümüzdeki gerçekliklerle bir benzerlik kurarsak, günümüzde nasıl yasak ve değiştirilmiş genler, organizmalar yiyecekler, tohumlar, yiyecekler yoluyla geçiyorsa, ilk anda öyle bir genetik mantığı kullanılmıştır ki Kuran’sal ayetleri açıklama bakımından (ve unutulmamalıdır ki bu mantık cennette kalma şartını sağlayan veya bozan bir genetik mantıktır. O anın şartlarıyla düşünülmesi gerekir. Günümüzdeki x12g geninin şu hastalığa yol açmasına benzemesi kadar hafif bir neden sonuç ilişkisi yoktur yaratım amacı bakımından ancak ağacın özelliği, meyvesinin insan için cennette kabul edilemeyeceği kadar zalim bir konuma gelmesini sağlayacak kadar kötü bir gen içermesiydi) zalimlik genini taşıyan ağaç da o yasaklanmış ağaçtı. Yani oradaki yasaklanma nedenselliği, ağacın genetik, yapısal oluşumunun aynı bazı bitkilerin psikotik etkiler göstermesi gibi, insanı zalimlik boyutuna götürmesiydi. Bu anlamda o zaman mekan ortamındaki yapısal, genetik
258
denklemler, daha çok sakinleştirme, rahatlama sağlama, uykuyu açma gibi bitki yarar veya zararlarından çok “Cennet Arenasında: Ya doğru yola daha çok kılavuzlama, yani sonsuz tekamül ya da yasak ağacın görevi gibi Allah’ın emrine karşı gelişe bir kanıt olma özelliği gösteriyordu.” Peki bu anlamda Adem ve eşinin yasak ağaçtan yemesiyle çirkin yerlerinin kendilerine açılması neyi ifade etmektedir. Bu anlamda Kuran dolaylı yoldan şunu söylemektedir. İnsan muhakkak hatalı, eksik, hataları ve kusurları olandır. Ancak Allah’ın emrine uyduğu sürece, yani bu anlamda bu olay, yasak meyveden yemediği sürece, Allah’ın yasaklarından sakındığı sürece, kavramlarıyla açıklanıyor, insanın içindeki bu nefsani ve benliğine ait bozukluklar kendinden bile gizlenir. O halde insanı temizleyen ve temizleyecek olan, ona doğru yolu gösteren ve gösterecek olan, onu arıtıp, temizleyecek olan da yalnız Allah’tır. İnsan yalnızca Allah’a kulluk konumunda bulunduğu sürece kendi benlik ve nefsani yanlışlarından sakınabilir. Ancak Allah’a kulluk konumundan çıktığı anda aynı Adem ve eşinin yasak ağaçtan yiyip, çirkin yerlerinin kendilerine açılması gibi insanın kendi egosuna, nefsine ve benliğine ait çirkinlikler de açık ve hesap kitabına yazılacak kadar ortada, aşikar konuma gelir. Peki şöyle bir soru soralım. Allah insanı bu sınava sokmadan önce, yani yasak meyve sınavına sokmadan ve şeytanı da lanetleyip insanı saptırma şansını vermeden önce, bütün bunların böyle olacağını bilmiyor muydu? Elbette biliyordu. İnsanın şeytanın tuzağına kanacağını da, yasak ağaçtan yiyeceğini de, çirkin yerlerinin/benliğinin çirkin taraflarının kendisine açılacağını da biliyordu. O halde Allah ikinci bir süreci neden hesap etmedi ve kaderi o yola neden kılavuzlamadı? Eğer Adem ve eşi Allah’a verdikleri yemini tutup cennette diledikleri yerden bol bol nimetlenseler ve
259
yasak ağacın yanına bile yaklaşmasalar, bu sefer yine ölümlü insanoğlu için, daha önceden de tanımlanan “bilinen günün vakti olan kıyamet günü” kalkmak üzere, insanlar yine cennette adeta sıfır günahla ölecek, fakat kıyamet günü yine Rabbin azamet ve haşmetini, kudretini görmek ve tanık olmak için yine kalkacaklardı. Ve her farklı derece sahibine de hak ettiği ödül mutlaka verilecekti. Bu durumda şeytan yalnız başına ve varlık sınıfı olarak da tek olarak cehenneme gidecekti. İşte burada olayın azamet, haşmet ve kudret boyutlarına bakınız ki, şeytan isyan ettiği ve azdırıldığı anda Allah’a olan isyanında Hicr suresi 26-42. ayetlerde:
“Yemin olsun, biz insanı; kuru çamurdan, değişken, cıvık bir balçıktan yarattık.  Cini de daha önce, kavurucu ateşten yaratmıştık.  Hatırla o zamanı ki, Rabbin meleklere, “Ben, kupkuru bir çamurdan, değişken, cıvık balçıktan bir insan yaratacağım” demişti.  Onu, amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp, öz ruhumdan içine üflediğim zaman, önünde hemen secdeye kapanın! Meleklerin tümü toplu halde secde ettiler. İblis müstesna. O, secde edenlerle beraber olmaya karşı çıktı. Allah dedi: “Ey İblis! Sana ne oluyor da secde edenlerle beraber olmuyorsun?” Dedi: “Kuru bir çamurdan, değişken, cıvık bir balçıktan yarattığın bir insana secde etmek için var olmadım.” Buyurdu: “Öyleyse çık oradan, çünkü kovuldun” “Din gününe kadar üzerinde lanet var.” Dedi: “Rabbim, onların diriltileceği güne kadar bana süre ver.” Buyurdu: “Hadi, süre verilenlerdensin.”
260
“Bilinen günün vaktine kadar…” Dedi: “Rabbim! Beni azdırmana yemin ederim ki, yeryüzünde onlar için mutlaka süslemeler yapacağım ve onların tümünü kesinlikle azdıracağım.” “İçlerinden riyaya sapmamış/dini ve ibadeti Allah’a özgülemiş kulların müstesna.” Buyurdu: “İşte bana varan dosdoğru yol budur.” “Benim kullarım aleyhine senin elinde hiçbir güç/kanıt olmayacak. Azgınların seni izleyenleri müstesna”   Dikkat ederseniz şeytan, Allah’a olan isyanında “Eğer beni o bilinen vaktin gününe kadar ertelersen, yemin olsun onların tümünü kesinlikle azdıracağım” iddiasında bulunmaktadır. Burada Allah “Benim kullarım aleyhine senin elinde hiçbir güç/kanıt olmayacak. Azgınların seni izleyenleri müstesna.” diyerek hem şeytanın cehennem yolunun kesinleştiğini, ayrıca ona uyan insan soyunun da, gidilecek yer bakımından cehennemden farklı bir yere gidemeyeceklerini bildiriyor. Yani burada dünyada tutulan yol olarak, şeytanın yolunu tutan insanlar için de cehennemden farklı bir mekan öngörülmemiştir.  Yani bu anlamda buradan çıkacak ana fikir: Allah, kendi ayetlerine iman etme, itaat etme ve isyan etme konularında insan, şeytan, melek veya x bir varlık gibi ayırımlarda bulunmuyor. Alemlerin Rabbi olan Yüce Allah kullarını türlerine, cinslerine göre değil ancak kendi ayetlerine iman ve itaat konusunda derecelendirmektedir. Bu neye benzer, İstanbul’da Konyalılar kahvehanesine Urfalılar, Ankaralılar ve Edirneliler gelmiş. Kahvehanenin başkanı Konyalılara ucuz çay, meyve servisi yapmıyor, diğerlerini ise farklı şehirlerden (deminki ayrı cins varlık gibi) geldiği için kazıklamıyor. Kim o mekanda daha saygılı ve usturuplu oturursa ona daha iyi ve
261
olumlu davranıyor. Gelenleri geldikleri  yer bakımından değil, takvaları ve sakinlikleri açısından değerlendiriyor. İşte bu Alemlerin Rabbinin yüceliği ve adalet konusunda kılıcının nasıl hassas olduğu konusunda bir örnektir. Şeytan, insan ve melek örneği; aynı sırayla şeytanın cinlerden, insanın topraktan/çamurdan, meleklerin nurdan yapılması konusu açılırsa çok farklı bir konuma gelir. Burada şeytan, cin sınıfından olduğu için sapmaya en elverişli varlıktır ve sapmıştır, insan çamurdandır/topraktandır ve ondan daha bilinçlidir. O yüzden insanın sapması daha büyük bir sorumluluk getirir. Melekler ise nurdan/mutlak bilinçten yapılmış varlıklardır. O yüzden bir meleğin sapmasını düşünemeyeceğimiz gibi eğer böyle bir olasılık olsaydı, kıyametin kopması için beklememize gerek kalmazdı. Görüldüğü gibi üç ayrı varlık sınıfının sahip olduğu üç ayrı seviye ve bilinçleriyle doğru orantılı olan üç ayrı sorumluluk. Fakat Rahman ve Rahim olan Allah kuralları, bir öğretmen nasıl kuralları tüm öğrencileri için aynı koyuyorsa, bütün kulları için de ölçütleri aynı koyuyor. İşte bu İlahi Adalet ve onun keskin kılıcıdır. Ve bilinmelidir ki ne kadar adalete ve anlamaya yakınsanız da o kadar rahmete, merhamete yakınsınız demektir. Peki bu ne demek? Bunu uzun uzun kelime oyunlarıyla veya kavramlarla açıklamaya gerek yok ve zaten bu oldukça zor. Fakat bunu birkaç benzetmeyle açıklamaya çalışırsak; Allah, kendi yolunu gösteriyor ve şeytan, melek, insan farkı gözetmeden, “İşte benim yolum bu, gelirsiniz ya da gelmezsiniz. Gelirseniz ben Gafur ve Rahim olanım, gelmezseniz cehennem kapıları sonuna kadar açıktır” çağrısı yapıyor.  Ve unutulmamalıdır ki şeytan da insan da melekler de Allah’ın emrini dinleyip dinlememe konusunda insiyatif, bilinç ve sorumluluk sahibidirler. Her varlık yalnız kendi
262
benliğinden, yalnız kendi benliğinin kapasitesi, sınırları oranınca sorumludur.
“Biz kimseye kendi benliğinin yüklenebileceğinin daha azından fazlasını teklif etmeyiz.”
Ve Allah bunu dünyada kendi peygamberlerini ve kitaplarını göndererek yapıyor. Şu anda ise bu konuda Kuran ortada olandır. Allah’ın emrini dinleme ya da dinlememe, uyup uymama hatta o da olmazsa en azından Allah’ın vahyini anlama üzere okuyup okumama konusunda sınavını insan Kuran’la sınanarak verecektir. Son varış Kuran’a göre nerede olduğumuzla ilgilidir.    KURAN’SAL LAİKLİK
Şimdi Kuran’sal laiklik adı altında yepyeni bir bölüme başlayacağız. Elbette ki yobaz, putperest, inkarcı laik anlayışın bu yazıdan kendine bir pay beklememesini dilerim. Çünkü bu yazı, laikliği, zaten var olmayan, din içi ve din dışı/dünyaya ait süreçlerin birbirinden ayrılması olgusu, olarak ele almıyor. Sadece var olan bir mutlak kavramın kendisi dışındaki var olan kavram ve olgulara nasıl varlık, yokluk ve var olma- olmama hakkındaki kesin çizginin ölçeğinin payını nasıl verdiğini ve bu süreci nasıl işlettiğini açıklıyor.  Laikliğin tarihçesindeki çıkış macerasına bakarsak, kilisenin saçmalıklarından ve kendini sömürmesinden bıkan batı dünyasının, laiklik adı altında krallık, prenslik vb. para ve iktidarı elinde tutan yönetim biçimlerinin kendilerini kilisenin şerrinden muaf tutmak istemesinin sonucunda ortaya çıkan bir kavramlar kargaşasıdır laiklik. Fakat burada bir saçmalık var. Eğer batı inanç sistemi, inanılan değerler olarak gerçel değerlere dayansaydı, bu inanç sistemi laiklik ya da şu ya da
263
bu adı altında öğretilerle, kurallarla kimsenin doğrudan ya da dolaylı olarak kendini reddetmesine imkan veremezdi. Yahut dolaylı olarak böyle bir imkan, bu inanç sahiplerinin eline, insiyatifine verilemezdi.  Peki eğer böyle bir inanç sistemi gerçekten doğru değilse, neden bütün batı dünyası/halkı bu konuda uyanmayı, gerçeklerle yüzleşmeyi seçemedi? Hangi zor kullanma durumlarından dolayıdır ki (aforoz vs.) halktan hiç kimse kilisenin öğretilerinden dışarı çıkmayı, maddi her türlü yardımı kesmeyi kabul edemedi. Bu arada şu bir gerçek ki, Kuran, Hristiyan ve Yahudi din adamlarının altın ve gümüşü depolayıp (halkın bağışı olan) üzerine oturduğunu da açıkça bildirmektedir. İsteyen bu konuyu araştırabilir. Yani bu konuda Kuran’ın söylediği şudur ki Hristiyan ya da Yahudi din adamları tayfasının çoğunluğu (içlerinden gerçekten Allah’a inananlar hariç), belirli zamanlarda bilinen vaazları veren, halka Tanrı’nın İsa’nın ve Meryem’im merhametine sığınmalarını dileyen ve bu arada halkın zengin, varlıklı kesimlerinden kendine düşen yüzdeyi, parayı, maddi payı alıp bir kenara çekilen insanlar olarak itham edilmektedirler.  Sözün kısası laiklik de hristiyanlık öğretisinin ilahi değerlerden iyice sapkınlık gösterip toplumun hem dünyevi/bilimsel hem de maddi değerlerine karıştığı bir ortamda batıdaki güç ve iktidar sahiplerinin yaklaşık bir deyimle:  “Din yalnızca din adamlarını ve dine ait kavramları ilgilendirir. Dünya ise dinden ayrı bir olgudur. Din aslında çok uhrevi bir boyut olduğundan dünya ile açıklanamaz. Bu sebeple din yalnızca din adamları tarafından ve onların yetiştirdiği kişiler tarafından anlaşılabilir. Dinin dünyadan çok uhrevi bir boyut olup dünya ile açıklanamaması, dünyanın ise dine göre çok alçak seviyede bir olgu olup din ile açıklanamaması, din ile dünyanın ayrı, farklı, kesişim
264
noktaları olmayan kavramlar olduğunu ortaya koyar. Bu ayrım aynı zamanda, dünyanın zaman olarak önce, dinin ise zaman açısından sonra yaşanan bir olgu olması bakımından, yine kesişim noktaları olmayan iki farklı olgunun varlığını açıkça ortaya koyar.” Şeklindeki bir dalga geçişin, çoğu aptal ve düşüncesiz beyinlere fazla çaba harcanmadan yedirileceği de açıktır. Çünkü din zaten sen dünyada inan, uygula da dünyada huzur, ferah ve genişlik, zenginlik, adalet bul diye gönderilmiştir.  Yani olayın ortaya sürülüş şekli ne anlayış, yaşama bakımından ne zaman bakımından din ile dünyanın tamamen ayrı kavramlar olduğu öğretisinde yoğunlaşmıştır. Aslında bütün bu anlattıklarımı bu kavramlar üzerinde birazcık düşünenler, üzerinden binlerce kez geçtikleri halde yine de şunu söylemek gereklidir. Bize söylenilmek, yutturulmak istenilen, dinin bu dünyada gerekli ve yeterli olmadığı, dünyanın kendi imkan ve nimetleriyle son derece yeterli bir alan olup, önemli olanın kişinin kendi çabasıyla dünyanın kendi serbest rekabet kuralları içerisinde yerini alması ve başarılı olması, yani bir anlamda dinsel kapitalizm, olduğudur.  Yani eğer Tanrı’ya (Allah deyince kızıyorlar) inanıyorsan ve eğer O’na ibadet etmek istiyorsan, buyur kardeşim, camilere hapsol! Ama sadece camilerde! Seni engelleyen mi var! Ama sakın camiden çıkma ki bizim kendi aramızdaki dünya bütünlüğümüzü bozmayasın. Ne yaşayacaksan camide, medresede, imam hatiplerde, orada yaşa. Türkiye Cumhuriyeti’nin bizzat kendi ilk okullarında verdiği öğretiye göre:  “Din işleri ayrı, devlet işleri ayrıdır. Dini konular, hükümler, adalet sistemi, ekonomi sistemi dünyanın gidişatına etki edemez ve etmemelidir. Çünkü bunlar herkesin ölüm sonrası hayatını ilgilendirmektedir. Eğer gün gelir de ölürsek, namaza, oruca, zekata bilmem neye o zaman başlarız. Dünya
265
hayatı dini kurallar ve öğretiler tarafından yönetilemez, yönlendirilemez. İçinde bulunduğumuz dünyanın tamamını kapsayan devlet işleri ise dine karışmaz. (tabii ki o dini işlere birçok konularda sınırlılıklar, şartlar koymakla birlikte) Peki ahreti ilgilendiren işler dünyayı ırgalamaz, derken, ahret olayının sebep sonuç ilişkisi bakımından, sebebinin dünya, hem de sadece dünya olduğu gerçeğini ne yana koyacaksınız. Orada da ahretin sebebi dünya olsa da biz yaz tatili olarak dünyaya gelmiştik, şimdi, dünyada isyan ettiğimizden, cehennemde biraz bronzlaşmaya mı gidiyoruz diyeceksiniz? Ha orda balon mu patladı! O zaman yenisini şişir, nasıl olsa insanlar sürekli tartışmaya en düşkün olan varlıklardan biri. Sürekli yeni balonlar üreteceğinden patlatacağın balon sayısı da senin zihniyetindeki insanların konuşma ömürleri kadardır.  Efendim bize kalsa biz bu geyiği daha elli altmış sayfa  birilerine, oraya, buraya, laf soka soka, mantıksal rezonansın nasıl yapılacağını göstere göstere devam ettiririz. Hatta laik olarak düşünen değil, bir zamanların doğuştan fanatik taraftarı gibi doğuştan genetik olarak laik kimseler gelse ve onlar her bizimle karşılaştıklarında bir iç burukluğuyla yüzleri öne eğilip bir yandan inanmadıkları şeyleri söylerken, kimin avukatlığını yaptıklarını da bilmedikleri gibi, önlerine bir küçük rakı daha sürerek ve bir kap da badem ekleyerek, “bu gece de iç iç sarhoş ol, geçici olarak içinde bulunduğun gerçek dışılığın sana verdiği yaşama hissi yalanmış, sanki hiç yaşamıyormuş şekilde yaşamak duygusunu unut, yarın yine gelirsin” deriz. Fakat bizim bunu yapmak gibi bir amacımız yok. Çünkü biz Kuran’ın;
“Şu bir gerçek ki, suça batmış olanlar, iman sahiplerine gülerlerdi.  Onların yanlarından geçerken birbirlerine kaş göz işareti yaparlardı.
266
Ailelerine döndüklerinde, gülüp eğlenmeye koyulurlardı.  İnananları gördüklerinde; “Şunlar var ya! Şaşkın, sapık bunlar!” derlerdi.  Oysaki kendileri, inananlar üzerine bekçi gönderilmemişti.  İşte bugün, iman sahipleri, küfre batmışlara gülüyorlar.  Koltuklar üzerinde seyrediyorlar. Nankör kafirler, yapmış olduklarıyla ödüllendirildiler mi?”
Ayetleri konusunda bahsi geçen “insanı imanından caydırıp, bir de kendi etrafında 360 derece iki kere döndürüp, bu sırada köprünün öte yanında beklerken, eski imanlı yeni laik, geleceğe kurşun atan delikanlı hakkında dalga geçme” azabının kimlere patlayacağını çok iyi biliyoruz. En azından içinde bulunduğumuz yüzyıl itibarıyla. Şimdi biz ne yapacağız? Laikliğin genel tanımını, bu tanım aynı matematiksel bir formül gibi, mantıksal olarak açıklandığında, sebep sonuç ilişkileri açısından veya bir akla dayandığından değil, tanımsal kesinliklere bağlı olduğundan bir tanım formatı altyapısı olarak ele alıp, daha sonra Kuran’sal laikliğin ne olduğu hakkında açıklamalar yapmaya çalışacağız. Tabii ki bu işin birinci kısmı manaya dayanmayan bir şekilsel bütünlük içeriğinin örnek olarak ele alınmasına, ikinci yani Kuran’sal laiklik ise daha önceki var olan, din karşıtı ya da dini bir şekilde eleme yöntemlerini kullanan bilinen laikliğin bu sefer mana olarak da kendi yöntemleriyle yerle bir edilmesine ve eğer bu salt kavram din içi bir argüman olarak kullanılsaydı, din bazında çağlar boyunca süren vahiy süreçleri boyunca ve en son olarak Kuran vahyi açısından – çünkü Kuran elimizdeki en son ve en değerli vahiydir. Dokunulamaz ve insan yapısı hatalardan arınmış kılınması, onun Alemlerin Rabbinin vahyi olması bakımından da insani
267
anlayış boyutlarının dışına ve üstüne çıkarır- Kuran’sal laikliğin yeryüzündeki İslam ve Allah’ın birliği, evrensel barış ve kardeşlik problemleri açısından ne gibi belirleyici ve mutlak bir rol üstlenebileceğini belirler. Şimdi gelelim bilinen laikliğe. Bilinen laikliğin tanımı şudur: Laiklik dünya işleriyle ahiret işlerinin birbirinden ayrılması, daha başka bir deyişle, dünyayı ilgilendiren her türlü işte, dünyevi ve akılsal mantığın geçerli kılınması, bununla birlikte, dini işlere, o işler sadece kendi alanlarını ilgilendirdiği sürece izin verilmesi, dini işler ve hükümler dini alanın sınırlarından çıkıp, dünyevi alanın akılsal, mantıksal alanına girdiği, tecavüz ettiği anda, dini işlerin o konudaki yetkinliğinin iptal edilmesi, dinin ve dini kavramların yok sayılması, yeryüzünde yeryüzü krallığının kurulması anlamına gelir. Bununla birlikte laiklikle dini işler arasındaki hükümsel ayrılık, aynı bir kıtayı tamamen işgal etmiş laik anlayışın, o kıtayı her yönden yöneten kıtasal bir ülke kurması, bununla birlikte o kıta içinde çok küçük bir coğrafya işgal eden dini yönetimin, dini şeraitini uygulamak istemekle birlikte hatta onu bile laik kıtasal yönetimin izinleri ve direktifleri doğrultusunda uygulayabilmesine benzer.  Çok bilinen bir örnek olarak, dünyanın birçok ülkesindeki namaz kılabilirsin ama camide ve ancak benim istediğim zamanlarda. Namaz vakitleri ve cami dışındaki alan, zaman ve mekan benim dünya görüşümün insiyatifindedir anlayışını gösterebiliriz. Benzer olarak dini inancı nedeniyle başını örten bir kadına, hemşire olarak çalışırken hangi saiklere dayanılarak başını açması gerektiği konusu yine laiklerin cevaplandırması gereken konulardır.
268
Bununla birlikte biz yine bu soruları da cevaplandırmayacağız. Çünkü konumuz bu değil. Konumuz turnusol kağıdı benzeri bir görev gören, bu laik, dini ayrımının kavramsal olarak ifade edilmesi yönteminin, ne kadar işe yarayacağı. Şimdi gelelim konumuz olan Kuran’sal laikliğe ve Kuran’sal laikliğin ne olduğu, nasıl olduğu, uygulamaları, farklılıkları ve yarattığı farkındalıklara.
Kuran’sal LAİKLİK
Kuran’sal laiklik, Kuran’ın okunuş süreci boyunca bize kazandırmak istediği, “Allah’ın birliği ilkesinin”, sadece dünya, ahret, geçmiş, gelecek, şimdiki, sonraki açılarından değil, var olan ve var olabilecek bütün bakış açılarından yola çıkılarak genel bir bakışla bize sürekli olarak ispatlanması ve Allah’ın birliği zikrinin tekrarlanması gibi tekrarlanmasıdır. Kuran bize, kendisini kendisinin okunuş süreci boyunca iki yönden sürekli olarak hatırlattırır. Bunlardan birincisi Allah’ın birliği ilkesi, ikincisi bu birliğe saf, pür, net, katışıksız olarak hazırlanabilmek ve varabilmek için kendisinin yani bizzat Kuran vahyinin sürekli olarak anlamsal bir şekilde okunması ve adeta belirli aralıklarla benzin alan bir otomobil gibi insanın yastık altı kitabı yapılması gerektiğidir. Bunu şuna benzetebiliriz: Sen şu anda dünya denizindesin ve bu denizde boğulmaman için yüzmeyi öğrenmen, yani Kuran üzere akıl ve mantık kullanabilmeyi, anlamsal boyutları algılayabilmeyi öğrenmen gerekiyor. İkincisi ise şu: Henüz yüzmeyi bilmiyorsun. O halde biz şimdi sana bir can simidi atıyoruz ve bu can simidi, Allah’ın birliği gerçeğini sembolize ediyor. Henüz yüzmeyi öğrenmeden yani Kuran’ı anlam boyutları olarak anlamaya başlamadan da önce, bu can simidine, yani Allah’ın birliği ilkesine sadık kalarak su
269
üstünde kalabilirsin. Her iki durumda da ayrı ayrı kurtulabilir veya kurtarılabilirsin. Fakat en mükemmel yöntem şudur ki, sen hem yüzmeyi öğrenebilir, hem de aynı zamanda can simidine sarılabilirsin.  Ve bu takdirde hem yüzme bildiğin, hem de can simidin olduğu için boğulma riskin sıfıra iner. Çünkü yüzmeyi, yani Kuran’ı anlamsal olarak okuma yolunu seçsen de seçmesen de kimseyi Allah’ın birliği ilkesinden, yani can simidine sarılmaktan, bu ilkeyi, akıl, mantık kapasitesinin dışında görecek kadar uzak tutmuyoruz.  Fakat eğer sen Kuran’ı anlamsal olarak okuyup, üzerinde düşünmeyi ve öğüt ve ibret alarak bilinçli bir inanan olma yolunu seçmiyorsan, yani bir anlamda yüzme imkanı her şekilde bütün dünya dillerinde/lehçelerinde önündeyken yüzmeyi öğrenmiyorsan ve eğer sen sadece can simidine sarılmayı yani Allah’ın birliğine inanıp kendini onunla yeterli görüyorsan, can simidinden yani Allah’ın birliği ilkesinden kazayla veya bilinçli bir şekilde uzaklaştığın zaman, yani Kuran dışı kaynaklarla, hadislerle, hurafelerle, Kuran’ın fırka fırka ayrılanlar diye tabir ettiği, mezhep, cemaat, tarikat, vs. öğretilerle, ilmihal, tarikat vs. din kitapları ve benzeri görev gören hocalarla ayrılıp, kendini yine nasıl olsa yüzeceğim veya ben zaten yüzüyordum diye denize bıraktığında, Kuran’dan bir şekilde ayrıldığın veya uzak düştüğün, yani zamanında yüzme öğrenmediğin ve can simidini de yani inanç olarak Allah’ın birliği ilkesini de şu veya bu şekilde bıraktığın zaman, önünde fazla seçenek kalmayacaktır. Oysa biz sana ve senin bilinçaltına Allah’ın birliği ilkesini hiçbir karşılık beklemeden vermiş idik. Kimseye ayrım yapmadan. Sana yolu da göstermiş idik. Sen ahretin, ölümün belki birkaç yıl, belki birkaç ay, belki birkaç gün ötede olduğunu bile bile yüzme öğrenmedin. Yani Kuran’ın anlamına yönelmedin. Bu sayede kendini ateş karşısında riske ettin. Ve bil ki birkaç yıl ya da birkaç ay ya da birkaç gün bizim için hiç de uzun süreler
270
değildir. Çünkü biz milyarlarca yıldan beri bekliyoruz. Vaat edilen günün tanıkları olarak…Vay haline o gün küfre sapanların..!
Şimdi şu halde iki şeyden söz ettik. Bunlardan birincisi amaç olanın ve insana mutlak manada kazandırılmak ve hakkındaki farkındalıkların arttırılması istenilenin “Allah’ın birliği ve O’ndan başka ilah olmadığı” gerçeğidir. İnsan varlığının yeryüzündeki varoluş süreci boyunca işleyen bütün bu devinimi içinde kitapların, peygamberlerin ve elçilerin gönderilme amacı budur. Yani Kuran, bu manada bir iman ve inanış yöneliminin, bir yandan insan benliğine, bilinçaltında verilmiş bir kodlar, hatırlamalar bütünü olmak üzere verilmiş olduğunu bildirmekle birlikte, bir yandan da bizzat kendisinin “Allah’ın birliği ve O’ndan başka ilah olmadığı” öğretisinin anlaşılma süreci boyunca tek bir kaynak kitap ve öğreti olduğunu bildirmektedir. Yani “Allah’ın birliği ve O’ndan başka ilah olmadığı” anlayışı hayat sonunda kazanılacak bir diferansiyel denklemler sınavı ise, Kuran kendisinin bu konudaki tek kaynak olduğunu bildirmekle beraber, bu sınavı kazanabilmek için, sınavı kaynağından yani Kuran’dan çalışmak dışında hiçbir yolun olmadığını bildirir. Veya bu sınav, hayat sonunda son nefes verilirken kazanılacak bir maraton koşusu ise, Kuran yine bu sınav boyunca sana rehberlik edecek, ihtiyaçlarını karşılayacak, idman programını belirleyecek uzman koordinatörün yine kendisi olduğunu bildirmektedir. Bu anlamda İlahi Kudret’in insanlık alemine kazandırmak istediği “Allah’ın birliği ve O’ndan başka bir ilah olmadığı” ilkesi, birincil manada inanış olarak insanların bilinç altında yer alan bir çeşit sezgisel dürtü, ikincil manada bu ilkeyi her türlü opsiyonla destekleyen ve kanıtlayan
271
Kuran’sal ayetler bütünüyle sergilenen, Kuran desteği aracılığıyla insan benliğinde yerini bulur.
Peki bizim Kuran’sal laiklik dediğimiz şey nedir?
Kuran’sal laiklik “Allah birdir ve O’ndan başka ilah yoktur” bilgisinin, öğretisinin mutlak ve Kuran’sal gerçek olarak kabul edilip, bu ilkeyle çelişen, bu ilkeyi yok sayan veya bu ilkeyi ıskalayan her türlü bilgi, felsefe, iman konusu ve düşüncenin de hatalı veya yok sayılması ve o andan itibaren kesinlikle mutlak manada bir gerçeklik konumuna getirilemeyecek bir yapıda kabul edilmesidir.
Kuran’sal manadaki laiklik ilkesinde tezimiz:
“Allah birdir ve O’ndan başka hiçbir ilah yoktur”
ilkesi ve antitezimiz bu ilkeyle çelişen bütün ilke ve öğretilerdir.
“Allah birdir ve O’ndan başka ilah yoktur” ilkesini olabilecek en mutlak ve hatasız manada dile getirebilecek kaynak ise yine Allah’ın vahyi olan Kuran’dır. Çünkü ilahi Kudret, kendini ve kendi dinini, öğretisini, ilkelerini insanlık alemine anlatma sorumluluğunu, insanların güvenilir olmayan ellerine bırakmamış, bu konuda bütün garantörlüğü üstlenerek, söz konusu bilgiyi, vahiy konumunda, insanlık aleminin kullanımına sunmuştur. Bu konudaki garantörlük:
“Biz indirdik o Kuran’ı biz! Ve onu muhakkak koruyacak olan da muhakkak biziz!”
ayetiyle de sabit kılınmıştır.
272
Yani eğer tezimiz “Allah birdir ve Allah’tan başka ilah yoktur” ilkesi ise, bu konuda bu teze yaklaşma veya uzaklaşma, düşüncelerin ve davranışların bu teze yakınlığını ve uzaklığını tanımlama konusunda da, ölçüt mutlak manada Kuran’ın kendisidir. Fakat bu konuyu şöyle anlamak gerekiyor. Kuran’ın bütün ölçütleri, örnekleri ve hükümleri, bir hedefin tam ortasında, on ikiyi temsil eden noktasal manada ve kesinlikte bir hedef gibidir. Eğer herhangi bir kişi, eğer herhangi bir konuda, düşüncede, davranışta, hukukta bu konunun Kuran’a yakınlığını ölçüp test etmek istiyorsa, o kişi hedefe doğru ok atması gerekir fakat matematiksel mükemmel ve ideal kavramlarının, asla gerçek manada ulaşılabilen reel değerler olamayacağı bilgisinden yola çıkılarak, bu anlamda okçu, hiçbir şekilde hedefi on iki noktasından vurma olasılığı bulunmayan ama yine de elinden geleni yapan bir okçu gibidir. Oku gittikçe hedefe doğru yaklaştırabilir ancak hiçbir zaman tam on ikiden vurma gibi matematiksel, mutlak bir kavram ve kesinlik yoktur. Hedefe doğru ok atıyordur, çünkü elindeki söz konusu kavramı Kuran ölçütlerine göre ölçmek istiyordur. Ancak hiç kimse gibi onun da hedefi on ikiden vurmak, yani tam olarak Kuran’ı doğru şekilde yorumlamak, elindeki ilkeleri, değerleri mutlak Kuran katında değerlendirmek gibi bir şansı yoktur. Çünkü hedef, on ikinin kendisidir, Kuran’ın kesinliğidir, Kuran’ın mutlak manasıdır, atılan ok hedefi hedeflese de ancak yaklaşmak yani Kuran’ın daha doğru bir yorumuna ulaşmak şansı vardır. Hedefi mutlak manada vurmak şansı değil. On ikiden değil. Zaten bütün ilahi hedefleri on ikiden vurarak her şeyi açıklayacak bir elçi veya melek olsaydı, Kuran’ın indirilmesine gerek kalmazdı. Kuran’ın kendisi, bu anlamda sınavın ana tezi ve hedefin on iki noktasıdır. İnsanlar onu yorumlarken yalnızca ona
273
yaklaşabilir veya uzaklaşabilirler ancak hiçbir zaman Kuran’ı kuşatamazlar. İnsanların hangi konuda ne kadar doğru yorum yaptığı, Kuran’ın mutlak manasına ne kadar yaklaştıklarıyla doğru orantılıdır. Ve işte bu yüzden Kuran’ın yorumları, anlaşılma biçimi belirli sınırlarla sınırlandırılamaz, belirli kişilerin hükmüne bırakılamaz ve belirli kişi veya kurumların denetimine verilemez. Ve işte bu yüzden Kuran’ın asıl tefsircisi insan değil, zamandır. Geçmişten geleceğe doğru akan ve kıyamet zamanı, Kuran’ın anlattığı olacak olanlara şahitlik edildiğinde, o olacak olanları anlatan ayetlerin mutlak anlamlarının nerelere denk düştüğünün anlaşılacağı zaman. Din günü kavramının ve bununla birlikte Kuran’ın sayısız birçok tanımının ne demek olduğunun anlaşılacağı zaman.
Kuran’sal laiklik kavramının “Allah birdir ve O’ndan başka ilah yoktur” ifadesinin, Arapça deyişin Türkçe harfleriyle ifade ettiği tanıdık “La ilahe illallah” şehadeti/besmelesi kavramlarının ne manaya geldiğini işte şimdi sorgulamaya başlayalım.
“Allah’tan başka ilah yoktur”, “La ilahe illallah” evrensel kanunlarının belirlediği evrensel ilkelere göre;
-Yeryüzünün Kuran öncesi mescidi Mescid-i Aksa, Kuran sonrası mescidi, Mescid-i Haram’dır. -Yeryüzünün bütün yemişleri ve bitkileri bir tek suyla sulanır. Buna rağmen her biri farklı renk, tat, doku ve yapıda yaratılmıştır. -Yeryüzünün bütün durgun ve akan suları Abese suresinin 25-32 ayetlerindeki milyonlarca yıl süren
“Biz suyu döktük de döktük. Sonra yeryüzünü yardık da yardık.
274
Ardından orada daneler bitirdik. Üzümler, yoncalar, Zeytinlikler, hurmalıklar, Gür çimenli, bol ağaçlı bahçeler, Meyve, otlak/sebze. Sizin ve hayvanlarınızın yararına.”
oluşumunun anlattığı küresel evrimin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Hayatın bitkisel altyapısının da su kaynaklı olduğu yukarıdaki ayetlerde kayıtlıdır.  -Matematik biliminde tanımsal kavram 22/7 olarak ifade edilen pi sayısı, bilinen onlarca, yüzlerce ve hatta bilinmeyen on binlerce bilimsel denklemin ana temalarından biri olmakla birlikte bu sayı 22/7 olarak ele alınmayıp, 3 veya 3,14 gibi bir rakama yuvarlanırsa, o denklemin mutlaklığı da sona erer. Dünyanın şu andaki süper bilgisayarlarının hesaplayamadığı bir bölme işlemi olan 22/7 bu manada çok büyük bir olasılıkla sonsuza ıraksar. Şu halde pi sayısı belki hiç şu ana kadar Kuran’daki varlığı bulunamayan ama bir şekilde var olan bir kavram olarak 22/7 ile tanımlanır. Bu sayıyı daha rahat kullanılabilir konuma getirmek adı altında tanımsal kavramı 22/7 den değiştirmek, sayının kendisini ve bilimsel olarak ifade ettiği değeri değiştirmektir. Eğer aralarında 45 milyon ışık yılı olan iki yıldızın birbirlerine bağlı olan bir çeşit uyarılma denklemi 36 ayrı değişkene bağlı olmakla birlikte, pi sayısının bir çeşit kullanımına da bağlıysa, burada pi sayısının değeri “La ilahe illallah” ilkesinin belirlediği 22/7 mutlak sabitidir, herhangi bir yuvarlanmış sabit değil. Burada pi sayısının değeri evreni yaratan kudretin evren için belirlediği 22/7 olmakla birlikte, bu değer de evren kanunları içinde geçen, belki on, belki yüz milyarlarca farklı sabit ve değişkenlere bağlı bağlantılılıklar sistemi içinde Alemlerin
275
Rabbi İlahi Kudret’in belirlediği bir bağlantılıklar sisteminin bir parçasıdır. -Suyun donma derecesi 0 olup, bilimsel hipotezler kurmada, problemler ortaya koymada ve çözüm yolları aramada bu değer 0’dan farklı alınırsa bütün o bilimsel denklemlerin, problemlerin ve hipotezlerin bilimselliği ortadan kalkar. Bunun sebebi İlahi Kudret’in su hakkında belirlediği donma değerinin 0 ile sabitlenmiş olmasıdır. Bu anlamda şunu söyleyebiliriz ki evrende bulunan bilimsel bağlantılılıklar sistemi içinde, bilinen ve bilinmeyen belki yüz milyarlarca hatta daha ötesi formül, denklem ve tanımlar “Allah’ın birliği” ilkesinin ilmi kullanan kullar için kullar dünyasına haykırılmasıdır. “La ilahe illallah” ilkesinin, “O’ndan başka ilah olmadığı” ilkesinin… -Kuran’a göre insanlar arasındaki tek üstünlük ölçütü yalnızca Allah ile kul arasında olan ve kul ile kul arasında bilinmeyen “takva” ölçütüdür. İnsanların ne kadar zengin, yakışıklı, ilim sahibi, mal sahibi, tecrübeli, gezgin, konuşkan olması tek başına yeterli olmamakla birlikte, imandan kaynaklanan iç huzuru, teslimiyet, vericilik, çalışkanlık, ve bir çok konuyu içine alan “takva”, ölçüt olarak yalnızca Allah tarafından belirlenebilir. Ve bu anlamda yalnızca Allah ile kul arasındadır, bu konudan kulu itibarıyla haberdar olan da yalnız Allah’tır.  İşte bu yüzden “Allah’tan başka ilah yoktur”, “La ilahe illallah” tezine göre “takvanın” ölçülerini, derecelerini ve her farklı kişi ve o kişinin sahip olduğu şartlar, değerler sistemi açısından ölçütünü, seviyesini belirleyen ve bu anlamda kullarına dereceler bahşeden de yalnız Alemlerin Rabbi Allah’tır. -Allah’ın Kuran aracılığıyla bildirdiğine göre Kuran’ın zekat konusundaki ölçütü Nahl suresi 71. ayete göre belirlenmiştir.
276
“Allah, rızıkta kiminizi kiminize üstün kılmıştır. Kendilerine fazla verilenler, rızıklarını ellerinin altındakilere aktarıp da hepsi onda eşit hale gelmiyor. Allah’ın nimetini mi inkar ediyor bunlar?”
Allah katında geçerli olan ve Kuran aracılığıyla bildirilen gerçek zekat, zenginin fakire vererek rızıkta hepsinin “eşit” hale gelmesidir. Bir tıp profoserü sahip olduğu konum nedeniyle, fazla gelir sahibi olabilir, ancak o da üniversitede okumaya çalışan bir yetime yardım etmelidir. Elbette ki siz şu anda bu konu eğer eşit hale gelirse diye dehşete düşebilir ve bu ölçütün çok fazla olduğunu söyleyebilirsiniz. Fakat Kuran’ın kurmak istediği idea dünyası aynı her birinin geliri ve gideri farklı olmasına rağmen, sürekli eşitlenen ve sürekli genel kalkınma seviyesi artan, 6 milyar boruya sahip (dünya nüfusu) bir U borusu sisteminde bütün insanlığı rızık, nimet, imkan ve gelir açısından eşit hale getirmek ve aynı anda kalkındırmaktır. Bu Kuran’ın ütopik dünyasıdır ve Kuran bu ütopyanın gerçekleştirilmemesini, Allah’ın nimetlerini inkar sayar. Çünkü Allah’ın yeryüzündeki nimetleri insan toplumunun gereksinimlerinden çok daha fazla ve bol bol artacak derecededir. (Bakınız: Rahman suresi) Bu anlamda “Allah’tan başka ilah yoktur” ya da “La ilahe illallah” ilkesi, insan deviniminin, yeryüzündeki gelir adaletsizliği gerçeğini görme ve isyan edip Kuran’sal ekonomik, adalet, sosyolojik yapıları kurma ilkesine göre çalışır. Ayet burada bir uyaran ve Kuran ütopyasının ne boyutlarda olduğunu gösterme konumundadır. Kaldı ki, ahrette inananlar için hazırlanan cennet bahçeleri de bütün inananlar için; aynı yeşillikler, güzellikler, akıp dökülen sular, ırmaklar, meyveler içindedirler. Asıl ütopya bütün iman edenler için cennette ve sınırsız olarak…İşte aslında Kuran
277
diyor ki, bunu dünyada uygulayın… Kitlesel çalışma ve üretme çabalarınızın karşılığı olan nimet, değer, rızıkları kiminiz az da üretse, kiminiz çok da üretse, kiminiz hatta hiç üretmese de, bütün topluma yayın. Bu takdirde insanlar sistem için değil, sistem insanlar için çalışacak, eğer bir kişi doktor olarak en büyük katkıyı verebiliyorsa, o şekilde verecek, bir başkası, hademe olarak en büyük yararlılığı gösteriyorsa o şekilde gösterecektir. Asıl olan kamunun yararına en büyük katkıyı yapmak, ama bunu yaparken kapitalizmin insanlara yaptığı gibi, insanlıktan çıkmamaktır. Toplumsal nimet, rızık paylaşımı ve toplumsal kalkınma böyle olur. Bir çita performansını hız konusunda verecekse, bir tavşan da koku konusunda verecektir. Hatta her ikisine de muhtaç olan bir felçliye de her ikisi de yardım edecektir. Ve bu sistem öyle bir kurulacaktır ki sonuçta her üçünün elde ettiği rızık, imkan ve nimet aynı olacaktır. Kuran’ın ütopyası budur. Ancak benim de bildiğim üzere pek çok insanın kalbi daha bu satırları okurken isyan edecektir. Ancak bildiğim kesin gerçek Allah’ın rahmetinin, insanların ego, günah ve hainliklerinden çok daha fazla ve kuşatıcı olduğudur. Asıl olan insanların çita, aslan, ceylan, sincap gibi değişik hız yeteneklerinde olduğu bir yarışta, hepsini aynı koşullarda yarışa sokup hep yarışı ve ödülü, eti çitanın kapması değil, çitanın hız, aslanın güç, ceylanın sezgi, sincapın kemirme yeteneklerinden yararlanarak her insanın kendi bireysel faydasını ekonomiye kazandırmaktır. Vahşi kapitalizmi yarışın sonuna parayı, yarışın konusuna hızı koyar ve sürekli çitayı kazandırır. Kuran ekonomisi her insanın farklılıklarını göz önüne alır, ödül herkesin üzerine düşeni yapıp topyekün kalkınmanın sağlanmasıdır. Yani bu anlamda İlahi Kudret’in Kuran’sal laiklik ilkesi olduğunu farz edersek, bu ilkeye göre zekat ve zenginin fakire yardımı olgusunun sonuçlanma noktası, herkesin, bütün
278
dünyanın eşit nimet, gelir ve imkana sahip olacağı bir “bir” olma anıdır. Şu halde insan ırkının paylaşma, yardım ve farkında olma yetenekleri, egoları ve bakış açısı, hiçbir zaman Alemlerin Rabbinin insanda görmek istediği olumluluk, yeterlilik seviyelerinde olamayacaktır. İşte bu kanıt bile Alemlerin Rabbinin tekilliği, uluhiyet, azamet, kudret ve merhamet vasıfları açısından gerçekten ne gibi yücelik boyutlarında tanımlanabileceğini ispatlar.
“O’nun arşı da su üzerinde idi”
ayeti bu konuda bir başka ispattır. Şu halde Kuran’sal laiklik dediğimiz şey yeryüzünde Kuran’ın mutlak manası dışında bir gerçeğin olmadığı, Kuran’ın anlattığı Alemlerin Rabbi’nin ise bütün sıfatları bakımından sonsuz kavramıyla nitelendiği için hem düşünülemeyecek, ulaşılamayacak kadar yüksek hem de Kuran’da kendisini, kendisinin ifade ettiği kadarıyla
“Kullarım sana benden sorarlarsa, ben, Karib’im, gerçekten çok yakınım. Dua edenin çağrısına, bana çağırıp yakardığı anda cevap veririm. Hadi, onlar da bana karşılık versinler, bana inansınlar ki, doğruyu ve güzeli bulabilsinler.” (Bakara 186)
kadar yakın bir Rab olduğudur. Şu halde sonsuzluğu ve sonsuzluk kavramının boyutları tarafından temsil edilen bir Rabbin, kendini yakın ve Karib, insanın en yakın dostu olarak nitelendirdiği ve insana yardım kapılarını onun zalimliğinden, tövbe etmesinden ümit kesmedikçe kapatmadığını bildirdiği bir kitabın ve o kitabın dininin mensubu olmak, yaşamsal olasılıklar açısından ulaşılabilecek uç noktadır. Ve eğer biz bu
279
anlamda kendimizi yıkılmak üzere olan bir gecekonduda yaşıyor sanırken / din, Kuran ve Allah algımızın, bizi neredeyse terk ettiğini sanırken, kendimizin ve her birimizin aslında birer sarayda, bahçeler, ırmaklar, akıp dökülen sular içinde yaşadığımızı anlamak / Kuran’ın mutlak manasını anlamak, anlayamasak bile anlamaya çalışıp, oradan Allah’ın birliği inancına ve Allah’tan başka ilah olmadığına, kıyamete, ahrete iman etmek, oradan / Kuran’dan Allah’ı tanımaya çalışmak, 60-70 yıl ortalama yaşam süreci olan bir dünyada, bu zaman sınırlılığı içinde bulunması, yaşanması ve bizzat gerçek manada tanık olunarak şahitlik edilmesi, insan denilen yaratılmış açısından bir onur ve şeref haline gelmiş gerçeklerdir.
BİR YANLIŞ ANLAŞILMA! ALLAH’IN AFFI MI? ONDAN BUNDAN ŞEFAAT DİLENMEK Mİ?     ŞEFAAT KAVRAMI  Bu bölümde bütün İslam alemince yanlış anlaşılan bir konuya değinmek istiyorum. Şefaat kavramının ilahi af boyutu ele alındığında nereye konulduğunu, Allah’ın affı ve rahmeti varken, Allah’ın izni dahilinde olmak üzere ve şartıyla neden seçkin kullarca kotarılan şefaat kavramının sanki bir ek af mekanizması gibi ortaya konulduğunu inceleyeceğiz.   Şimdi konuya başlarken şu gerçeği en baştan ortaya koyalım. İnsanlar Allah’ın yaratım kanunlarına karşı günah işlerler, bu kanunlara aykırı düşünce ve davranışlarda bulunurlar ve bu yüzden kendi günahlarından dolayı yalnız ve yalnız Allah’a karşı sorumludurlar ve bu anlamda yalnız O’ndan af dilemek ve O’nun tarafından affedilmek umudu beslemek durumundadırlar.  Şu halde Kuran’da yer alan:
280
“Kimsenin kimse yerine bir şey ödeyemeyeceği, kimseden fidye kabul edilmeyeceği, şefaatin kimseye yarar sağlamayacağı ve onların hiçbir yardım göremeyecekleri o günden sakının!”  “O’nun huzurunda, bizzat O’nun izni olmadıkça, kim şefaat edebilir!”  “Rablerinin huzurunda haşredileceklerinden korkanları, o vahiy ile uyar ki, korunabilsinler. Onların, O’ndan başka ne bir dostu vardır ne de şefaatçisi.”  “Dinlerini oyun ve eğlence haline getirmiş, iğreti yaşantı kendilerini aldatmış olanları bırak da o Kuran ile şunu hatırlat: Bir kişi, kendi elinin üretip kazandığına teslim edilirse onun, Allah dışında ne bir dostu kalır ne de şefaatçisi. Her türlü fidyeyi verse de ondan kabul edilmez. İşte bunlar, kazandıklarına teslim edilmişlerdir. Nankörlük ettiklerinde ötürü onlar için kaynar sudan bir içki ve korkunç bir azap vardır.”  “Yemin olsun, sizi ilk yarattığımızdaki gibi yapayalnız / teker teker bize geldiniz. Size verip hayaline daldırdığımız şeyleri de sırtlarınızın arkasına bıraktınız. Sizinle ilgili hususlarda ortaklar olduklarını sandığınız şefaatçilerinizi de yanınızda görmüyoruz. Yemin olsun, koptu aranızdaki tüm bağlar ve uzaklaşıp kayboldu yanınızdan o bir şey sandıklarınız!”  “Yemin olsun ki, biz onlara, ilme uygun biçimde, ayrıntılı kıldığımız bir kitap getirdik. İnanan bir topluluk için bir kılavuz, bir rahmettir o.  Onun yalnız tevilini gözetirler. Onun tevili geldiği gün, daha önce onu unutanlar şöyle derler: “İnan olsun, Rabbimizin resulleri gerçeği getirmişler! Acaba bizim için şefaatçiler var mı ki, bize şefaat etsinler; yahut daha önce yaptıklarımızdan başkasını yapalım diye geri gönderilebilir miyiz? Öz
281
benliklerini hüsrana ittiler. İftiralarına alet ettikleri, onlardan uzaklaşıp kayboldu”  “Şu bir gerçek ki, sizin Rabbiniz gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra arş üzerinde egemenlik kurup iş ve oluşu çekip çeviren Allah’tır! O’nun izni olmadıkça hiçbir şefaatçi devreye giremez. İşte bu Allah’tır sizin Rabbiniz. Artık O’na ibadet edin! Düşünüp anlamıyor musunuz?”  “Allah’ın yanında bir de kendilerine zarar veremeyen, yarar sağlayamayan şeylere kulluk ediyorlar ve şöyle diyorlar: “Bunlar bizim Allah katındaki şefaatçilerimizdir.” De onlara: “Allah’a göklerde ve yerde bilmediği şeyleri mi haber veriyorsunuz? Şanı yücedir O’nun, ortak koştuklarından arınmıştır O!”  “Gün olur, o sakınanları biz, Rahman’ın huzurunda heyet halinde toplarız.  Suçluları da susuz ve yaya olarak cehenneme sevk ederiz.  Rahman katında söz almış olandan başkaları şefaat imkanı bulamazlar.” “O gün, şefaat yarar sağlamaz. Ancak Rahman’ın izin verdiği ve sözünden hoşnut olduğu kimse müstesna. Onların önden gönderdiklerini ve arkada bıraktıklarını bilir, ama onlar O’nu ilimle kuşatamazlar. Bütün gözler o Hayy ve Kayyum önünde yere inmiştir. Zulüm taşıyan perişan olup gitmiştir.” “O, onların önlerindekini de arkalarındakini de bilir. Onlar O’nun hoşnutluk verdiklerinden başkasına da şefaat etmezler. Ve onlar O’nun korkusundan titrerler.” “Yalnız temiz bir kalple Allah’a varan kurtulur. Cennet takva sahiplerine yaklaştırılır. Cehennem de şımarıp azanların karşısına getirilir. Denir ki onlara: “O ibadet ettikleriniz nerede? Allah’ın dışındakiler, size yardım ediyorlar mı? Peki, kendilerine yardımları dokunuyor mu?”
282
Ardından onlar ve öteki azgınlar cehennemin içine tıkılmıştır.  İblis orduları toplu haldedir.  Onun içinde birbiriyle çekişirken şöyle derler:  Vallahi, biz açık bir sapıklığın ta içindeymişiz!  Çünkü biz sizi alemlerin Rabbiyle aynı düzeyde tutuyorduk.  Bizi saptıran, o suçlulardan başkası değildi.  Artık ne şefaatçilerimiz var.  Ne sıcak-samimi bir dostumuz.  Keşke bir dönüşümüz daha olsaydı da müminler olabilseydik!  Kuşkusuz, bütün bunlarda mutlaka bir ibret vardır. Ama onların çoğu müminler değil.  Ve kuşkusuz, senin Rabbindir o mutlak Aziz, mutlak Rahim!”  “Allah’tır ki, gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri altı günde yaratmış, sonra arş üzerinde egemenlik kurmuştur. O’nun dışındakilerden size ne bir dost vardır ne de bir şefaatçi. Hala düşünüp ibret almayacak mısınız?”   “De ki, “Allah dışındaki o bir şey sandıklarınızı çağırın / onlara yalvarın! Ama onlar, göklerde de yerde de zerre kadar bir şeye sahip olamazlar. O göklerde ve yerde onların ortaklığı da yoktur. Ve O’nun onlardan bir destekçisi de yoktur.  O’nun katında, bizzat kendisinin izin verdiği kimseden başkasının şefaati / kendisinin izin verdiği kimseden başkası için şefaat yarar sağlamaz. Sonunda, kalplerinden korku giderilince, “Rabbiniz ne dedi?” derler. “Hakkı söyledi”, derler. “O’dur Aliyy, O’dur Kebir.”  “Beni yaratana ne diye kulluk etmeyecekmişim ben? Ve sizler de O’na döndürüleceksiniz.  O’nun berisinden tanrılar mı edineyim ben? Eğer Rahman bana bir zorluk / zarar dilerse onların şefaati benden hiçbir şeyi savamaz; beni kurtaramazlar.”
283
“Yoksa Allah’ın berisinden şefaatçiler mi edindiler? De ki, “Onlar hiçbir şeye sahip olmayan / hiçbir şeye gücü yetmeyen, aklını da işletmeyen varlıklar olsalar da mı?  De ki “Şefaat tümden ve sadece Allah’ındır! Göklerin ve yerin mülkü / yönetimi O’nundur. Sonunda O’na döndürüleceksiniz.”  Allah yalnız başına anıldığında, ahrete inanmayanların kalpleri nefretle ürperir; O’nun berisindeki, ilahlaştırılmış kişilerle birlikte anıldığında ise hemen müjdelenmiş gibi sevinirler.”  “Onları, yaklaşan felaket günü hakkında uyar! Yürekler gırtlaklara dayanmıştır; yutkunurlar. Zalimlerin ne bir dostu vardır ne de sözü dinlenir bir şefaatçileri.  O bilir gözlerin hain bakışını ve göğüslerin sakladığını.”  “O’nun berisinden yakardıkları, şefaate sahip olamaz! Hakka tanık olanlar müstesna. Onlar, ilimden nasiplenmekteler.”  “Göklerde nice melekler var ki, şefaatleri hiçbir işe yaramaz. Allah’ın dilediği ve hoşnut olduğu kimseler için izin vermesinden sonraki durum müstesna.”  “Sizi sekara sürükleyen nedir?  Cevap verdiler: “Namazı / duayı yerine getirenlerden değildik”  Yoksulu yedirip doyurmuyorduk.  Boş lakırdılara dalanlarla dalar giderdik.  Din gününü yalanlıyorduk.  Nihayet tartışılma ve karşı çıkılmaz bilgi önümüze dikildi.  Artık yarar sağlamaz onlara şefaatçilerin şefaati.  Ne oluyor onlara da öğüt verip düşündüren kitaptan yüz çeviriyorlar?  Sağa sola kaçışan yaban eşekleri gibidirler.  Arslandan ürkmüşlerdir.
284
İçlerinden her kişi de istiyor ki, kendisine açılıp saçılmış sayfalar verilsin.  Hayır, öyle şey olmaz! Doğrusu şu ki ahrette korkmuyorlar.  Hayır, iş sandıkları gibi değil! O bir öğüt verici, bir düşündürücüdür.  Dileyen düşünür onu, öğüt alır.  Ve onlar, Allah’ın dilediği dışında, öğüt alamazlar. Sakındırmaya ve affetmeye ehil olan O’dur.”
Kuran ayetlerinde şefaat başlığı altında kısa bir inceleme yaptığımızda önümüze serilen ayetlerde açıkça göreceğimiz gibi, Allah, indirdiği vahiyde şefaat, şefaatçi aramak, şefaatçi edinmek, Allah’ın yanında şefaatçiler olarak devreye girenler gibi pek çok kavramı Allah’a ortak koşmak olarak değerlendiriyor. İslam dünyasında müslümanların yine genel bağlamda Kuran’sızlıktan, Kuran’a başvurmamak ve Kuran’ı sadece kutsal kitap olarak kabul etmekle yetinmekten  kaynaklanan cahilliklerinden biri olarak daha önceki putperest toplumların yaptığının benzeriyle bir takım inanılan kişileri, değerleri ve hatta peygamberleri Allah katında şefaatçi sanmak ve onlara dua etmek, onlardan şefaat dilenmek, ve hatta peygamberlere ve ermiş sanılan kişilere dua etmek ve onlardan şefaat dilenmek, Allah’ın kendilerini onların şefaatine nail etmesini dilemek ve bu konuda onları Allah’ın mutlak hakimiyeti ve egemenliği dışında tek ve tam sorumlu gibi görmek, Allah katında şirk olarak nitelendirilmektedir.  Bu konuda şefaat dilenmek kavramının insanları cehennemden başka nereye götürdüğünü uzun uzun anlatmayacağım, Kuran’sız ve Allah’ın birliğine dayanmayan din ne ise, Allah’ın af ve takdiri dışında şefaat de odur. Yani böyle bir şey olasılıksızdır.
285
Dikkat ederseniz Kuran şefaatle ilgili ayetlerinin % 95 inde şefaat konusunun bir ortak koşma ve Allah’ın birliğinden ayrılma vesilesi olduğunu bildiriyor. Kalan % 5 inde ise Allah’ın hükmü altında gerçekleşen şefaatin koşularını belirtiyor. Yani nedir bu koşullar? Allah’ın dilemesi dışında şefaat diye bir şey söz konusu olamaz ve O’nun izni dışında hiçbir şefaatçi devreye giremez. Hatta “Göklerde nice melekler var ki şefaatleri hiçbir işe yaramaz” ayeti kimi insan gruplarının ahrette karşılaşacağı dehşet pozisyonlara karşı insandan çok daha kudretli varlıkların bile devreye girmek isteyeceklerini buna karşın onların zalimlikleri ve içine düştükleri durum sebebiyle yaptıklarının karşılığını göstere göstere ödeyeceklerini belirtir.  Kuran şefaat edebilme yetkisine sahip olan dört varlık grubu tanımlamaktadır, Allah’ın dilemesi ve hakkında izin verdiği kişiler için. O’nun katındaki kudretliler, melekler, peygamberler ve ilimden nasiplenenler. Burada ilimi Kuran olarak almak gerekiyor. Fakat şefaat edebilen nasipli ve rahmetli varlık gruplarından her birine hiçbir ayrım yapmaksızın, hatta onların adını bile belirtmeksiniz. “O’nun izni olmadıkça hiçbir şefaatçi devreye giremez” ayetini otomatik olarak ekliyor.  Şimdi şunu tartışalım. Eğer af ve bağışlanma, rahmete nail olma, merhamet görme gibi kavramlar varsa bütün bunlar Allah’ın affı ve merhameti sayesinde gerekli ve yeterlidir. Yani insanın dünya hayatında Allah’tan af ve merhamet dilemesi, O’nun rahmetine nail olmaya çalışması ve O’na yaraşır, vakarlı bir kul olarak hayatını geçirip bir şekilde sonlanmaya çalışması, O’nun affedilmesi, günahlarının bağışlanması ve hatta “Onlar için orada diledikleri her şey var. Katımızda ise dahası var” gibi nice ayetlerle lütufların gözleri önüne sergilenmesi için yeterlidir. Yani amaç varlık Allah’tır. Peygamberler veya veliler değil. Biz, bizi yaratana ve sonsuz
286
merhametini bize vaat edene kulluk etmeye çalışıyoruz, O’nun dışındakilere değil.  Peki sadece Kuran’da bir olasılık fonksiyonu olarak ele aldığım içim söylüyorum. Şefaat kavramı neden var? Yani bütün af, rahmet ve merhamet yetkisi O’ndayken, O bir şekilde bu yetkiyi mutlak manada kendi kontrolünde kalmak üzere bir şekilde şereflendirmek istediği ya da kendilerine değer verdiğini hissettirmek istediği kullarına, geçici ve sınırlı bir görev olarak veriyor. Yani burada bir mantık hatası yok mu?  Burada yine Kuran mantalitesinin mükemmelliği ve Kuran’ın derinliği karşımıza çıkıyor.  Allah’tan af dileyen, O’nun rahmet ve merhametine nail olan, günahlarından arınmayı dileyen, tövbe edebilen hayırlı ve seçkin kullar, Allah rahmetine ve affına nail oluyorlar.  İşte Allah öyle bir kul-affolma mantığı yaratmış ki, O’nun direkt olarak affına nail olma seçeneğini hak etmemiş kullar ise bir çeşit ikinci dereceden affa uğruyorlar. Yani bu noktada yine yalnız Allah’ın emri, izni ve dilemesi ile O’nun atadığı seçkin kullar zümresi devreye giriyor ve şefaat mekanizması devreye giriyor. Yani bu bir nevi ikinci dereceden ve kınanmış bir af. Ve denmek isteniyor ki affa uğradınız ama durumunuz bu, hesabınızın durumunu, neyi neden doğru veya yanlış yaptığınızı tekrar düşünün.  Yani bu anlamda şefaat mekanizması direkt olarak Allah’ın affına nail olma yetisi bulunmayan, O’nun rahmeti ve merhametinden bir miktar sapmış, zulme bulaşmış ama yine Allah’ın birliğine ve ahrete inanan kullar için işleyen bir dolaylı yoldan uyarı ve hallerinin ortaya konulma durumudur.  Bu anlamda ne bu dünyada, ne ahrette yukarıdaki ayetlerin tamamında belirtildiği gibi şefaat için birilerine yakarılma, yalvarılma, çağrıda bulunma gibi bir hak kimsede
287
yoktur. Bunu yapanların cehennemdeki halleri ayetlerde sergilenmektedir. Ve çünkü bu bir tür ortak koşmadır.  Alemlerin Rabbi, birliği, vahdeti, kudreti, merhameti ve bütün olanca Rahmani vasıflarıyla, gökler, yerler ve bunlar arasındakiler için tek tanrıdır. O’nun yanına konulmak istenenlerin O’nun açısından bir hükmü yoktur. O yalnız kendisine kulluk edilmesini ve affedici, merhamet edici, bağışlayıcı olarak yalnızca kendisinin kabul edilmesini ister.  ÇÜNKÜ O ALEMLERİN RABBİDİR. BU YÜZDEN KULLUK ETME-EDİLME İLİŞKİSİ AÇISINDAN KULU İLE KENDİSİ ARASINA KİMSENİN GİRMESİNİ VE KENDİSİNE BU BAĞLAMDA ORTAK KOŞULMASINI İSTEMEZ.
KURAN’SAL EVRİM
Ben burada evrim, insan, Allah’ın halifesi ve bütün bu süreçleri, bu süreçler sonrasında ortaya çıkacak ana fikri mümkün olduğu kadar az yorumla ortaya koymak istiyorum. Bir kere Kuran’ın dil, ırk ve renk konusundaki evrensel ayeti Rum suresi 22. ayettir. Ayeti başından ve sonuna kadar olan ayetlerle birlikte ele alırsak, Rum 19-23:
“Diriyi ölüden çıkarır O, ölüyü diriden çıkarır. Ölümünün ardında toprağa hayat verir. Siz de işte böyle çıkarılacaksınız.  Onun ayetlerinden biri de sizi, topraktan yaratmış olmasıdır. Sonra siz, bir insan türü oldunuz, her tarafa yayılıyorsunuz. (20)(evrim hakkında) Onun ayetlerinden biri de, kendilerine ısınasınız ve aranıza sevgi ve rahmet koysun diye nefislerinizden sizin için eşler yaratmasıdır. Bunda, iyice düşünen bir toplum için elbette ayetler vardır.
288
Göklerin ve yerin yaratılmasıyla, dillerinizin ve renklerinizin farklı olması da O’nun ayetlerindendir. Bunda, ilim sahipleri için elbette ibretler vardır. (22)(evrimin süreç olarak nasıl işlediği) Gece ve gündüz uyumanız, O’nun lütfundan nasip aramanız da O’nun ayetlerindendir. Bunda, işitebilen bir toplum için elbette ibretler vardır.”
Buna benzer olarak Kuran yeryüzündeki yemişleri, meyveleri ve bitkileri örnek gösterir. Bunların hepsinin ayrı, tat, doku, yapısı, rengi olmasına rağmen bir tek suyla sulanırlar der ve aslında bu, bütün insanları yaratanın aynı Rab olduğu düşünüldüğünde, büyük bir ibrettir. Bu anlamda 22. ayette “Göklerin ve yerin yaratılmasıyla, dillerinizin ve renklerinizin farklı olması da O’nun ayetlerindendir. Bunda, ilim sahipleri için elbette ibretler vardır.” denmesi, yeryüzündeki meyve, bitki kozmosunun, tek bir yapıdan çeşitliliğe doğru akan bir süreç için aynı su ile sulanması, yani bir anlamda aynı Rab tarafından gıdalandırılması ve bu yapının, bitki çeşitliliği kozmosunun oluşması sürecine giderken bir evrim sürecini işaret ettiği gerçeği de açıkça anlaşılmaktadır. Yani Kuran bitkisel evrimin anahtarını vermiştir. Aynı şimdi vereceklerim gibi, basitten karışığa, çeşitliliğe… İnsanın topraktan yaratılmış olup, daha sonra bir insan türü halinde, dünyanın her tarafında yayılan bir varlık hale geldiğinin anlatılması, yukarıdaki 20. ayette topraktan yaratılıp evrilme sürecinin, Kuran’daki en bariz anlatılma biçimlerinden biridir. Ayetteki “bir insan türü oldunuz” tanımı, evrim sürecinde insanın, kendisine benzer varlıklarla karıştırılabileceği ve aynı zaman ve mekanda, insana benzer hayvani varlıkların da bulunduğunun bizzat Kuran tarafından dile getirilişidir. Ve şu da bir gerçek ki evrim sürecinde insan
289
ve insana benzer iki kollu, iki ayaklı varlıkların birbirinden ayrılma problemi evrim bilimcilerin en ciddi problemlerinden biridir. Kuran açısından bakıldığında ben şunu görüyorum. Evrim sürecinde insanla birlikte iki ayaklı, iki elli, kollu insana benzer yapılar vardı birlikte. Ancak ben bu problemin “Allah’ın Kuran’daki Bakara suresindeki ve benzer konuyu ele alan surelerdeki, Adem’in içine öz ruhundan üfleme ve Adem’e bilinç kazandırma olayından itibaren, insanın bilinçli bir varlık haline gelip toplu bir soy olarak cennete alınıp, yine Bakara suresindeki malum yasak ağaçtan yeme hadisesinden sonra dünya arenasına dönüş sürecinin ortaya çıkarılması olduğuna inanıyorum. Kaldı ki Allah’ın “Ben yeryüzünde bir halife atayacağım” sözünde atamak kavramı, zaten yeryüzünde varlığını sürdüren bir varlığa öz ruhundan üfleyeceği ve ona bilinç kazandıracağı manasına gelmektedir. Ve şu da doğrudur ki meleklerin “Orada bozgunculuk etmekte olan, kan döken birini mi atayacaksın?” şeklinde ifadesi, insanın o sürece kadar çok vahşi bir yapısı olduğunu bildirmektedir. Ve bir de şu anlaşılmaktadır ki daha önce de açıkladığımız şekilde hayvan, bitki ve insan varlık sınıflarının suda başlayan evrim süreçleri, sürekli alt dallara özelleşen yapılar halinde gelişmiş, insan yapısının birkaç tür olduğunun ifade edilmesi, aynı zamanda bunu da gösterir, yeryüzündeki bitkilerin, meyvelerin çeşitlenmesi de bunu gösterir. İnsanın fiziksel evriminin sanırım artık insana normal insana en çok benzeyebildiği noktada Allah’ın “Ben yeryüzünde bir halife atayacağım” vahyi vuku bulmuştur. Kaldı ki bu halifenin, Allah’ın kendi içine öz ruhundan üfleyip bilinç kazanmasından sonra, iman, bilinç ve ilimsel kavramları öğrendikten yeryüzüne, yeryüzünün efendisi olarak gönderilip, adaleti, dengeyi, barışı sağlayacağı yerde, hangi denklemin sonucu olarak cennete konulup “Sen burada ne susayacak ne güneşten yanacaksın” ifadesiyle yasak ağaç uyarısı yapılıp, o
290
uyarının ifade ettiği sınav konusunda başarısız olup toplu halde “Kiminiz kiminize düşman olarak aşağı inin. Benden kime bir yol gösteriş ulaşır da, o bu yol gösteriş uyarsa, onun için bir korku yoktur” vahyiyle, Allah’ın dünyada yeni bir sınav tanımlaması, incelenmesi gereken çok önemli ve bel kemiği konulardır.  Yani dünyada hayvan pozisyonunda, fiziki evriminin son aşamasında, zalim ve vahşi bir insanın içine Allah öz ruhundan üfleyip ona bilinç, iman ve ilim kazandırıyor. Fakat insanın “dünyada!” halife olarak görev yapıp dengeyi sağlayacağı öngörüleceği halde, hah şimdi anladım… şu anda aklıma geldi. (kendi kendime konuşma) Tam da insan bilinç, iman ve ilim kazanmış haldeyken şeytanın “Adem’e secde edin!” emrine isyan etmekle birlikte,  “Eğer beni kıyamet gününe kadar ertelersen, onların tümünü saptıracağım. Senin içi dışı bir, riyaya sapmamış kulların hariç!” narası daha doğrusu helak öncesi son erteleme çığlığı duyuluyor. Allah ise buna, “Süre verilenlerdensin, bilinen vaktin gününe kadar…” şeklinde cevap vererek O’nun açısından tam da o konumda, o cevapta ortaya koyduğu yücelik boyutlarında insanların ve alemlerin gözü önündeki restini sergiliyor ki ben bu rest ve cevaptaki sergilenen yücelik boyutlarında bazı şeyleri sezgisel olarak anlayabiliyorum, ama yazamıyorum ya da dile getiremiyorum. Allah’ın, algılanan yüceliğine, değerine zarar vermemek açısından ve tam olarak tanımlayamadığım için. Çünkü buradaki olay çok başka… Hemen ardından Adem ve eşine onların “dünyada” tekamüllerini devam ettirmeleri beklenirken, Adem’e şöyle deniliyor: “Ey Adem, sen ve eşin “cennette” yerleşin ve orada dilediğiniz yerde bol bol yiyin. Ama şu ağaca yaklaşmayın, sonra zulme sapanlardan olursunuz.” deniliyor. Yani Adem ve eşi (diğer insanların toplu halde onları takip ettikleri düşünülmekle birlikte) cennete alınıyor, ve bu sefer sözlerini
291
tutamıyorlar, şeytan onların ayaklarını kaydırıyor ve cennetteki insan soyu için “Hepiniz oradan aşağı inin!” hükmü hak oluyor. Ve Allah şu uyarıyı yapıyor: “Benden size bir yol gösteriş ulaşır da kim bu yol gösterişime uyarsa artık böylelerine hiçbir korku yoktur. Onlar kederle de yüz yüze gelmeyeceklerdir.”  İşte sudan başlayıp dünyada belirli bir seviyeye kadar devam eden insanın evrim sürecinde (kaldı ki bütün varlıkların şu andaki görünümü en baştaki su formunda başlayan bir çeşitlenme ve gelişme aşamasından ibarettir) Adem’e, Allah’ın öz ruhundan üflemesi kavramı adı altında ifade edilen, meleklerin kan döken, vahşi bir yaratık olarak tanımladığı insanın (burada Adem’den kasıt, kadınlı erkekli bütün insanlardır) bilinç, iman, ve ilim sahibi halindeki bir halife haline getirilmesidir. Daha sonra oluşan kilit nokta şudur ki Allah, şeytanın kendisine isyanından ve insanı saptıracağı iddiasından sonra, insanı neden yeryüzünde sınanmak üzere bırakmamış, cennet mekanına almıştır. Fakat burada dikkat çeken cennette her yerin bol ve helal olduğu bir ortamda Adem ve eşinin yasak ağaçtan yemeleridir, ayrıca şeytanın onları bu konuda kandırabilmesidir. Bu konumda yine yeryüzüne inmekle cezalandırılan insan, bu sefer sınavını tüm bir hayat boyunca şeytana karşı verecektir. Şöyle bir düşünüldüğünde dünyanın fani şartları da göz önüne alındığında, zaten onlar cennette değil de, yine direkt dünyada sınava çekilseydiler, yine tüm bir hayat boyu şeytanla uğraşmak zorunda kalacaklardı. Fakat Allah açısından, kulunu insan olarak tanımladığımız zaman, şeytanın dahi karışamadığı, Adem’e secde edin ortamında, Adem’e kendisinden daha yakın, daha merhametli, daha dost, daha çok seven, daha çok koruyan bir ilah daha yoktur. Ve bu anlamda Allah, kulu olan insana sonsuzluğu vermek istemiştir adeta bedava bir şekilde.
292
Cenneti kulunun ayakları altına sunmuş, sadece demiş, şunu yapma demiş, sadece şunu yapma… Ama insan o kadar zalim ki… Kendisi için sonsuz ömür veya melek olmak anlamına gelecek diye şeytanın kendisine iddia ettiği yasak ağacı, sonsuzluğunu kaybetme pahasına tatmıştır. İnsanın bencilliği, yoldan dönücülüğü ve zalimliği… Ben pek fazla bir şey söylemek istemiyorum. Ancak bu imansal tarih kıssasında en önemli olan, Allah’ın kuluna nasıl bir rahmet ve sonsuzluk yolunu, nasıl sonsuzca açık bir kapı misali açtığı konusuna dikkat çekmek istiyorum. Yani eğer böyle bir Allah ise Alemlerin Rabbi Allah ve biz hala cehenneme girecek kadar kötü bir anlayışsızlık, cahillik sergiliyorsak, yaşam sergiliyorsak, yuh olsun bize! Daha ne denilebilir ki?
BİR YANLIŞ ANLAŞILMA! ALLAH’IN AFFI MI? ONDAN BUNDAN ŞEFAAT DİLENMEK Mİ?
Bu bölümde bütün İslam alemince yanlış anlaşılan bir konuya değinmek istiyorum. Şefaat kavramının ilahi af boyutu ele alındığında nereye konulduğunu, Allah’ın affı ve rahmeti varken, Allah’ın izni dahilinde olmak üzere ve şartıyla neden seçkin kullarca kotarılan şefaat kavramının sanki bir ek af mekanizması gibi ortaya konulduğunu inceleyeceğiz.   Şimdi konuya başlarken şu gerçeği en baştan ortaya koyalım. İnsanlar Allah’ın yaratım kanunlarına karşı günah işlerler, bu kanunlara aykırı düşünce ve davranışlarda bulunurlar ve bu yüzden kendi günahlarından dolayı yalnız ve yalnız Allah’a karşı sorumludurlar ve bu anlamda yalnız O’ndan af dilemek ve O’nun tarafından affedilmek umudu beslemek durumundadırlar.  Şu halde Kuran’da yer alan:
293
“Kimsenin kimse yerine bir şey ödeyemeyeceği, kimseden fidye kabul edilmeyeceği, şefaatin kimseye yarar sağlamayacağı ve onların hiçbir yardım göremeyecekleri o günden sakının!”  “O’nun huzurunda, bizzat O’nun izni olmadıkça, kim şefaat edebilir!”  “Rablerinin huzurunda haşredileceklerinden korkanları, o vahiy ile uyar ki, korunabilsinler. Onların, O’ndan başka ne bir dostu vardır ne de şefaatçisi.”  “Dinlerini oyun ve eğlence haline getirmiş, iğreti yaşantı kendilerini aldatmış olanları bırak da o Kuran ile şunu hatırlat: Bir kişi, kendi elinin üretip kazandığına teslim edilirse onun, Allah dışında ne bir dostu kalır ne de şefaatçisi. Her türlü fidyeyi verse de ondan kabul edilmez. İşte bunlar, kazandıklarına teslim edilmişlerdir. Nankörlük ettiklerinde ötürü onlar için kaynar sudan bir içki ve korkunç bir azap vardır.”  “Yemin olsun, sizi ilk yarattığımızdaki gibi yapayalnız / teker teker bize geldiniz. Size verip hayaline daldırdığımız şeyleri de sırtlarınızın arkasına bıraktınız. Sizinle ilgili hususlarda ortaklar olduklarını sandığınız şefaatçilerinizi de yanınızda görmüyoruz. Yemin olsun, koptu aranızdaki tüm bağlar ve uzaklaşıp kayboldu yanınızdan o bir şey sandıklarınız!”  “Yemin olsun ki, biz onlara, ilme uygun biçimde, ayrıntılı kıldığımız bir kitap getirdik. İnanan bir topluluk için bir kılavuz, bir rahmettir o.  Onun yalnız tevilini gözetirler. Onun tevili geldiği gün, daha önce onu unutanlar şöyle derler: “İnan olsun, Rabbimizin resulleri gerçeği getirmişler! Acaba bizim için şefaatçiler var mı ki, bize şefaat etsinler; yahut daha önce yaptıklarımızdan başkasını yapalım diye geri gönderilebilir miyiz? Öz
294
benliklerini hüsrana ittiler. İftiralarına alet ettikleri, onlardan uzaklaşıp kayboldu”  “Şu bir gerçek ki, sizin Rabbiniz gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra arş üzerinde egemenlik kurup iş ve oluşu çekip çeviren Allah’tır! O’nun izni olmadıkça hiçbir şefaatçi devreye giremez. İşte bu Allah’tır sizin Rabbiniz. Artık O’na ibadet edin! Düşünüp anlamıyor musunuz?”  “Allah’ın yanında bir de kendilerine zarar veremeyen, yarar sağlayamayan şeylere kulluk ediyorlar ve şöyle diyorlar: “Bunlar bizim Allah katındaki şefaatçilerimizdir.” De onlara: “Allah’a göklerde ve yerde bilmediği şeyleri mi haber veriyorsunuz? Şanı yücedir O’nun, ortak koştuklarından arınmıştır O!”  “Gün olur, o sakınanları biz, Rahman’ın huzurunda heyet halinde toplarız.  Suçluları da susuz ve yaya olarak cehenneme sevk ederiz.  Rahman katında söz almış olandan başkaları şefaat imkanı bulamazlar.” “O gün, şefaat yarar sağlamaz. Ancak Rahman’ın izin verdiği ve sözünden hoşnut olduğu kimse müstesna. Onların önden gönderdiklerini ve arkada bıraktıklarını bilir, ama onlar O’nu ilimle kuşatamazlar. Bütün gözler o Hayy ve Kayyum önünde yere inmiştir. Zulüm taşıyan perişan olup gitmiştir.” “O, onların önlerindekini de arkalarındakini de bilir. Onlar O’nun hoşnutluk verdiklerinden başkasına da şefaat etmezler. Ve onlar O’nun korkusundan titrerler.” “Yalnız temiz bir kalple Allah’a varan kurtulur. Cennet takva sahiplerine yaklaştırılır. Cehennem de şımarıp azanların karşısına getirilir. Denir ki onlara: “O ibadet ettikleriniz nerede? Allah’ın dışındakiler, size yardım ediyorlar mı? Peki, kendilerine yardımları dokunuyor mu?”
295
Ardından onlar ve öteki azgınlar cehennemin içine tıkılmıştır.  İblis orduları toplu haldedir.  Onun içinde birbiriyle çekişirken şöyle derler:  Vallahi, biz açık bir sapıklığın ta içindeymişiz!  Çünkü biz sizi alemlerin Rabbiyle aynı düzeyde tutuyorduk.  Bizi saptıran, o suçlulardan başkası değildi.  Artık ne şefaatçilerimiz var.  Ne sıcak-samimi bir dostumuz.  Keşke bir dönüşümüz daha olsaydı da müminler olabilseydik!  Kuşkusuz, bütün bunlarda mutlaka bir ibret vardır. Ama onların çoğu müminler değil.  Ve kuşkusuz, senin Rabbindir o mutlak Aziz, mutlak Rahim!”  “Allah’tır ki, gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri altı günde yaratmış, sonra arş üzerinde egemenlik kurmuştur. O’nun dışındakilerden size ne bir dost vardır ne de bir şefaatçi. Hala düşünüp ibret almayacak mısınız?”   “De ki, “Allah dışındaki o bir şey sandıklarınızı çağırın / onlara yalvarın! Ama onlar, göklerde de yerde de zerre kadar bir şeye sahip olamazlar. O göklerde ve yerde onların ortaklığı da yoktur. Ve O’nun onlardan bir destekçisi de yoktur.  O’nun katında, bizzat kendisinin izin verdiği kimseden başkasının şefaati / kendisinin izin verdiği kimseden başkası için şefaat yarar sağlamaz. Sonunda, kalplerinden korku giderilince, “Rabbiniz ne dedi?” derler. “Hakkı söyledi”, derler. “O’dur Aliyy, O’dur Kebir.”  “Beni yaratana ne diye kulluk etmeyecekmişim ben? Ve sizler de O’na döndürüleceksiniz.  O’nun berisinden tanrılar mı edineyim ben? Eğer Rahman bana bir zorluk / zarar dilerse onların şefaati benden hiçbir şeyi savamaz; beni kurtaramazlar.”
296
“Yoksa Allah’ın berisinden şefaatçiler mi edindiler? De ki, “Onlar hiçbir şeye sahip olmayan / hiçbir şeye gücü yetmeyen, aklını da işletmeyen varlıklar olsalar da mı?  De ki “Şefaat tümden ve sadece Allah’ındır! Göklerin ve yerin mülkü / yönetimi O’nundur. Sonunda O’na döndürüleceksiniz.”  Allah yalnız başına anıldığında, ahrete inanmayanların kalpleri nefretle ürperir; O’nun berisindeki, ilahlaştırılmış kişilerle birlikte anıldığında ise hemen müjdelenmiş gibi sevinirler.”  “Onları, yaklaşan felaket günü hakkında uyar! Yürekler gırtlaklara dayanmıştır; yutkunurlar. Zalimlerin ne bir dostu vardır ne de sözü dinlenir bir şefaatçileri.  O bilir gözlerin hain bakışını ve göğüslerin sakladığını.”  “O’nun berisinden yakardıkları, şefaate sahip olamaz! Hakka tanık olanlar müstesna. Onlar, ilimden nasiplenmekteler.”  “Göklerde nice melekler var ki, şefaatleri hiçbir işe yaramaz. Allah’ın dilediği ve hoşnut olduğu kimseler için izin vermesinden sonraki durum müstesna.”  “Sizi sekara sürükleyen nedir?  Cevap verdiler: “Namazı / duayı yerine getirenlerden değildik”  Yoksulu yedirip doyurmuyorduk.  Boş lakırdılara dalanlarla dalar giderdik.  Din gününü yalanlıyorduk.  Nihayet tartışılma ve karşı çıkılmaz bilgi önümüze dikildi.  Artık yarar sağlamaz onlara şefaatçilerin şefaati.  Ne oluyor onlara da öğüt verip düşündüren kitaptan yüz çeviriyorlar?  Sağa sola kaçışan yaban eşekleri gibidirler.  Arslandan ürkmüşlerdir.
297
İçlerinden her kişi de istiyor ki, kendisine açılıp saçılmış sayfalar verilsin.  Hayır, öyle şey olmaz! Doğrusu şu ki ahrette korkmuyorlar.  Hayır, iş sandıkları gibi değil! O bir öğüt verici, bir düşündürücüdür.  Dileyen düşünür onu, öğüt alır.  Ve onlar, Allah’ın dilediği dışında, öğüt alamazlar. Sakındırmaya ve affetmeye ehil olan O’dur.”
Kuran ayetlerinde şefaat başlığı altında kısa bir inceleme yaptığımızda önümüze serilen ayetlerde açıkça göreceğimiz gibi, Allah, indirdiği vahiyde şefaat, şefaatçi aramak, şefaatçi edinmek, Allah’ın yanında şefaatçiler olarak devreye girenler gibi pek çok kavramı Allah’a ortak koşmak olarak değerlendiriyor. İslam dünyasında müslümanların yine genel bağlamda Kuran’sızlıktan, Kuran’a başvurmamak ve Kuran’ı sadece kutsal kitap olarak kabul etmekle yetinmekten  kaynaklanan cahilliklerinden biri olarak daha önceki putperest toplumların yaptığının benzeriyle bir takım inanılan kişileri, değerleri ve hatta peygamberleri Allah katında şefaatçi sanmak ve onlara dua etmek, onlardan şefaat dilenmek, ve hatta peygamberlere ve ermiş sanılan kişilere dua etmek ve onlardan şefaat dilenmek, Allah’ın kendilerini onların şefaatine nail etmesini dilemek ve bu konuda onları Allah’ın mutlak hakimiyeti ve egemenliği dışında tek ve tam sorumlu gibi görmek, Allah katında şirk olarak nitelendirilmektedir.  Bu konuda şefaat dilenmek kavramının insanları cehennemden başka nereye götürdüğünü uzun uzun anlatmayacağım, Kuran’sız ve Allah’ın birliğine dayanmayan din ne ise, Allah’ın af ve takdiri dışında şefaat de odur. Yani böyle bir şey olasılıksızdır.
298
Dikkat ederseniz Kuran şefaatle ilgili ayetlerinin % 95 inde şefaat konusunun bir ortak koşma ve Allah’ın birliğinden ayrılma vesilesi olduğunu bildiriyor. Kalan % 5 inde ise Allah’ın hükmü altında gerçekleşen şefaatin koşularını belirtiyor. Yani nedir bu koşullar? Allah’ın dilemesi dışında şefaat diye bir şey söz konusu olamaz ve O’nun izni dışında hiçbir şefaatçi devreye giremez. Hatta “Göklerde nice melekler var ki şefaatleri hiçbir işe yaramaz” ayeti kimi insan gruplarının ahrette karşılaşacağı dehşet pozisyonlara karşı insandan çok daha kudretli varlıkların bile devreye girmek isteyeceklerini buna karşın onların zalimlikleri ve içine düştükleri durum sebebiyle yaptıklarının karşılığını göstere göstere ödeyeceklerini belirtir.  Kuran şefaat edebilme yetkisine sahip olan dört varlık grubu tanımlamaktadır, Allah’ın dilemesi ve hakkında izin verdiği kişiler için. O’nun katındaki kudretliler, melekler, peygamberler ve ilimden nasiplenenler. Burada ilimi Kuran olarak almak gerekiyor. Fakat şefaat edebilen nasipli ve rahmetli varlık gruplarından her birine hiçbir ayrım yapmaksızın, hatta onların adını bile belirtmeksiniz. “O’nun izni olmadıkça hiçbir şefaatçi devreye giremez” ayetini otomatik olarak ekliyor.  Şimdi şunu tartışalım. Eğer af ve bağışlanma, rahmete nail olma, merhamet görme gibi kavramlar varsa bütün bunlar Allah’ın affı ve merhameti sayesinde gerekli ve yeterlidir. Yani insanın dünya hayatında Allah’tan af ve merhamet dilemesi, O’nun rahmetine nail olmaya çalışması ve O’na yaraşır, vakarlı bir kul olarak hayatını geçirip bir şekilde sonlanmaya çalışması, O’nun affedilmesi, günahlarının bağışlanması ve hatta “Onlar için orada diledikleri her şey var. Katımızda ise dahası var” gibi nice ayetlerle lütufların gözleri önüne sergilenmesi için yeterlidir. Yani amaç varlık Allah’tır. Peygamberler veya veliler değil. Biz, bizi yaratana ve sonsuz
299
merhametini bize vaat edene kulluk etmeye çalışıyoruz, O’nun dışındakilere değil.  Peki sadece Kuran’da bir olasılık fonksiyonu olarak ele aldığım içim söylüyorum. Şefaat kavramı neden var? Yani bütün af, rahmet ve merhamet yetkisi O’ndayken, O bir şekilde bu yetkiyi mutlak manada kendi kontrolünde kalmak üzere bir şekilde şereflendirmek istediği ya da kendilerine değer verdiğini hissettirmek istediği kullarına, geçici ve sınırlı bir görev olarak veriyor. Yani burada bir mantık hatası yok mu?  Burada yine Kuran mantalitesinin mükemmelliği ve Kuran’ın derinliği karşımıza çıkıyor.  Allah’tan af dileyen, O’nun rahmet ve merhametine nail olan, günahlarından arınmayı dileyen, tövbe edebilen hayırlı ve seçkin kullar, Allah rahmetine ve affına nail oluyorlar.  İşte Allah öyle bir kul-affolma mantığı yaratmış ki, O’nun direkt olarak affına nail olma seçeneğini hak etmemiş kullar ise bir çeşit ikinci dereceden affa uğruyorlar. Yani bu noktada yine yalnız Allah’ın emri, izni ve dilemesi ile O’nun atadığı seçkin kullar zümresi devreye giriyor ve şefaat mekanizması devreye giriyor. Yani bu bir nevi ikinci dereceden ve kınanmış bir af. Ve denmek isteniyor ki affa uğradınız ama durumunuz bu, hesabınızın durumunu, neyi neden doğru veya yanlış yaptığınızı tekrar düşünün.  Yani bu anlamda şefaat mekanizması direkt olarak Allah’ın affına nail olma yetisi bulunmayan, O’nun rahmeti ve merhametinden bir miktar sapmış, zulme bulaşmış ama yine Allah’ın birliğine ve ahrete inanan kullar için işleyen bir dolaylı yoldan uyarı ve hallerinin ortaya konulma durumudur.  Bu anlamda ne bu dünyada, ne ahrette yukarıdaki ayetlerin tamamında belirtildiği gibi şefaat için birilerine yakarılma, yalvarılma, çağrıda bulunma gibi bir hak kimsede
300
yoktur. Bunu yapanların cehennemdeki halleri ayetlerde sergilenmektedir. Ve çünkü bu bir tür ortak koşmadır.  Alemlerin Rabbi, birliği, vahdeti, kudreti, merhameti ve bütün olanca Rahmani vasıflarıyla, gökler, yerler ve bunlar arasındakiler için tek tanrıdır. O’nun yanına konulmak istenenlerin O’nun açısından bir hükmü yoktur. O yalnız kendisine kulluk edilmesini ve affedici, merhamet edici, bağışlayıcı olarak yalnızca kendisinin kabul edilmesini ister.  ÇÜNKÜ O ALEMLERİN RABBİDİR. BU YÜZDEN KULLUK ETME-EDİLME İLİŞKİSİ AÇISINDAN KULU İLE KENDİSİ ARASINA KİMSENİN GİRMESİNİ VE KENDİSİNE BU BAĞLAMDA ORTAK KOŞULMASINI İSTEMEZ.
YARATILANLAR HİYERARŞİSİ VE KURAN’SAL GÖRELİLİK  İnsan zeka sahibi olarak etrafını incelediğinde etrafında, yerkürede, denizlerde, göklerde, evrende ve hatta mikro dünyalarda, mikroplarda, bakterilerde, hücre altı parçacıklarda, atomda, protonlarda, elektronlarda, atom altı parçacıklarda ve var olan, tanımlanan, tanımlanabilen her şeyde belirli nitelikler bulunduğunu anlayabilir. Bu, Alemlerin Rabbinin bizim evrenimiz için kurduğu farklılıklar dünyasının bize sunduğu farklı tanımlamalar ve farklı ölçütlerle ifade etmeler, farklı tür karşılaştırmalar yapma kavramını da beraberinde getirir. Kaldı ki bir varlıklar ve cansızlar topluluğu için yaptığımız karşılaştırmalarda, sadece bir yönü ölçüt olarak kullanırız genelde. Mesela çita ile aslan, kurt ve tavşanı karşılaştırırız ve deriz ki şu hız yönünden şundan üstündür. Oysaki yeryüzünde yer alan trilyonlarca varlık çeşidi için trilyonlarca farklı yönden karşılaştırma imkanı yapma olasılığı vardır, eğer yeterince ilim sahibiysek. Şunu
301
demek istiyorum. X bir hücre türünün protein sentezleme gücünü bir fille karşılaştıralım dersek, elbette hiçbirimiz bu olasılığı düşünmediğimizden apışıp kalırız. Fakat bilimsel teoride böyle bir karşılaştırma vardır. Kaldı ki yaratılanların insan, hayvan ve bitkiden ibaret kalmadığı, bizim bilmediğimiz alemlerde O’nun katındakiler diye Kuran’da tabir edilen Yüce Konsey, dört büyük melek, Cebrail, İsrafil, Mikail ve Azrail, Araf elçileri, her biri bilmediğimiz bir yapı oluşturan diğer melekler ve daha pek çok yapı da bu yaratılanlar hiyerarşisi ve Kuran’sal göreliliğin içindedir.   Peki bizim sorumuz veya sorunumuz ne? Bizim sorunumuz bu en basitten en karmaşığa, her farklı konu için farklı ölçütlerde giden güç, kuvvet, kudret, iman ve ihlas gibi farklı birçok değişkenin neden farklı boyutlarda gittiği konudur. Yani yaratılmışlar dünyasında yapacağımız her karşılaştırmada, her yaratılmış, kendini ve diğerlerini farklı güçlülük, zenginlik, kudret ve iman boyutlarında algılayacaktır.  Şimdi diğer konularda düşünmeden ve konuyu dağıtmadan başlığımızın ilk cümlesine girelim. Yaratılanlar hiyerarşisinde elbette Allah katında olanların kendine göre bir yücelik boyutları sıralaması vardır. Çünkü Saffat suresi 161- 166 ayetler şöyle demektedir:
“Siz ve kulluk ettiğiniz şeyler  O’na karşı kimseyi fitneye düşüremezsiniz.  Cehenneme salınacak olan müstesna. Bizim, istisnasız her birimizin bilinen bir makamı vardır. O saf saf dizilenler elbette biziz. O durmadan tespih edenler elbette biziz.”
302
Bu ayetlerde bizzat Allah katındakilerin O’na ibadet yolunda sonsuz bir tekamül sürecinin içinde oldukları anlaşılabiliyor. Hatta, Mearic suresinin 1-4 ayetlerine göre
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla. Soran birisi, geleceği kuşkusuz azabı sordu. Küfre sapanlar içindir o. Yoktur onu savacak. Yükselme boyutlarının / derecelerinin sahibi Allah’tandır
o.
Melekler ve Ruh, miktarı elli bin yıl olan bir günde yükselirler O’na”
İşte bu ayette ise yükselme boyutları / dereceleri olan farklılık süreçlerinin Kuran’ın da ortaya koyduğu tekamül mekanizmaları olduğunu anlayabiliriz. Bir sonraki ayette “Melekler ve Ruh, miktarı elli bin yıl olan bir günde yükselirler O’na” denirken burada belirli ve sınırlı bir süreçten değil, bir tekamül ve derece / boyut /aşama kaydetme mekanizmasından bahsediliyor. Benzer şekilde Kaf suresi 38. ayette: “Yemin olsun, biz gökleri yeri ve bunlar arasındakileri altı günde yarattık. Ve bize hiçbir yorgunluk dokunmadı.” ayetinde bahsedilen altı gün sınırlılığı anlatır. Yani bir önceki “miktarı elli bin yıl olan bir gün” sözü o seviyede, o derecede bir tekamül sürecinin, Allah’ın katına veya sadece Allah’ı düşünme ölçeğine yükselirken bir aşama kaydetme süreci olarak geçirildiğini anlatıyordu. Bu ayete ise altı gün, matematikteki sonsuz ve dx kavramları arasındaki fark kadar olan bir yaratım sürecini kullara anlatmaktadır. Burada matematiksel olarak dx, sıfıra(0) en yakın sayı olarak kullanılır. İşte en kaba manada bu olay anlatırken, adeta,
303
evreninizin yaratım süreci işte bizim için bu kadar basit bir olaydı. Ancak siz bunu güç ve ihtişamlı sanıyorsunuz denmektedir. Zaten ayetin son cümlesi olan “Ve bize hiçbir yorgunluk dokunmadı” cümlesi de bu düşüncemizi destekler.  Ve Mearic suresi 36-41  ayetlere bakalım:
“O nankörlere ne oluyor ki, sana doğru o yandan, bu yandan, boyunlarını uzatarak geliyorlar. Sağdan ve soldan parçalar halinde. Onlardan her biri nimet bahçesine konulacağını mı umuyor? Hayır, ummasınlar. Gerçek şu ki, biz onları, o bildikleri şeyden yarattık. İş onların sandığı gibi değil! Doğuların ve batıların Rabbine yemin olsun ki, biz, gerçekten gücü yetenleriz. Onları kendilerinden daha üstün olanlarla değiştirmeye. Ve biz, önüne geçilebilecekler değiliz.”
İşte bu ayette O’nun katındakilerin evrenimizdeki ve diğer evrenlerdeki yaratılmışlarla bir ilgilerinin olmadığı, tabiri caizse yaratım işinin fiziksel izdüşümünü bu kudretliler topluluğunun gerçekleştirdiğini görebiliriz. Bunu bir başka şekilde
“O gönderdi rahmetinin önünden rüzgarları, biz indirdik gökten tertemiz bir su.”
ayetindeki “O” ve “biz” kavramlarının görevsel kullanımı açısından farkları ortaya kullanıldığında anlayabiliriz. Yani bu anlamda genel manada ele alırsak O’nun katındakiler, O’nun kulu ve yine O’nun emri altında olmakla birlikte gökler ve evrenler arasındaki emir-komuta zincirine kudretleriyle hakim olanlardır, göklere ve yerlere egemen olanlardır. O’nun
304
katındakiler dendiği zaman aslında, kendilerinden başka bir üst boyut tanımlanmamış olanlardan bahsediyor. Ta ki Alemlerin Rabbinin hakimiyeti ve kudreti onlar için de tanımlanmış olsun. Demek ki bu anlamda Allah’ın katındakiler olan kudretliler topluluğu açısından da:
“Onlar mı daha hayırlı yoksa bizim yarattığımız şuurlular mı?”
Ayetinde şuurlular adı altında, O’nun katındakilere sürekli alt mekanizmalara ek yaratım süreçlerinin işletildiği açıktır. Ve daha doğrusu bu ayet şuursuz, bilinçsiz kafirlerle, şuurlu, bilinçli takva sahibi inananlar arasında ahrette fark noktası olacağını bildirmektedir. Yine cümleyi baştan alırsak, Allah’ın katındaki şuurlular topluluğu açısından da, dünyada sınav edilen ve şuurunu, bilincini kaybettiği için cehennemlik olarak kodlanan yaratılmışlar açısından da bir yaratılanlar hiyerarşisi olduğunu bildirmektedir.  Ve şimdi Kuran’sal görelilik konusuna gelelim. Kuran’sal görelilik konusunda daha iyi örnek vermek açısından insanı örnek göstereceğiz.   Kuran’sal görelilik, bir konunun çok farklı bakış açılarından çok farklı biçimlerde anlaşılabilmesine rağmen, Kuran’sal açıdan mutlak bir manası ve ölçütü olduğu gerçeğini anlatır. Şimdi buna daha iyi anlamak açısından bir iki örnek verelim.  Namaz kılan iki ayrı insan düşünelim. İkisinin de sağlıkları yerinde ve seccadelerini sermişler, sabah namazı kılıyorlar. Yaratılanlar hiyerarşisine göre bu insanların boyları, kiloları, zeka seviyeleri, maddi, manevi durumları açısından bir fark olacağı gibi, kıldıkları namazın seviyeleri açısından da
305
bir fark vardır. Yani bu konuda hangisinin ne kadar Kuran’la ilgilendiği, dine ve Allah’a bakış açıları, aldıkları ibadet terbiyeleri, hatta seccadelerinin renk tonlarının kendi psikolojileri üzerine yaptıkları etkiler de dahil olmak üzere milyonlarca çeşit konu hiyerarşik karşılaştırma yapma açısından ortaya konulabilir. Ancak biz insanlık alemi için, ne böyle bir geniş bilgi sürecine sahip olma imkanı vardır ne de bunu değerlendirmeye. Biz Kuran’sal görelilik kavramının dayandığı saike bakarak, kılınan bir namazın, ibadette samimiyet, ihlas ve takva ölçütlerinde değerlendirileceğini bilebiliriz Kuran’sal açıdan ve bütün sebep sonuç ilişkilerimizi bu ölçütlerin ana başlığı altında değerlendirebiliriz. İşte bu anlamda yaratılanlar hiyerarşisi ve Kuran’sal görelilik kavramına bir örnek budur.  Başka bir örnek olması açısından, iki adam düşünelim. Birisi sabahtan akşama kadar çalışıyor. Hatta karısı ve çocukları da çalışıyor. Evde bakıma muhtaç bir engelli akraba da var. Beş aile üyesi asgari ücretle beş koldan çalışıp sonunda bir şekilde her akşam bir kap çorba kaynatmayı başarabiliyorlar. Başka bir örnek ise babasından kalma mirasla paraya konan şımarık bir adamın hikayesi. Adam ve karısı çalışmayı kendilerine zulüm görüyorlar. Her gece başka bir toplantıda, partideler, paralar bankada faizde olduğundan aldıkları aylık faiz geliri onlara bol bol yetiyor. Yani bedavaya yaşıyorlar.   Bu konuda Kuran’ın:   “İnsan için çalışıp, ürettiğinden başkası yoktur. Ve onun çalışıp üretmesi yakında görülecektir”    Ayetini ele aldığımız zaman birinci adam ve ailesinin, çalışıp kazandıkları parayı, içtikleri çorbayı sonuna kadar helalinden kazanarak elde ettiğini, ikinci adam ve karısının ise
306
bedavadan bir yaşam üzerine hayatlarını kurduklarını görebiliriz. Bu anlamda Kuran’sal görelilik helal kazanç, çalışma, emek ve paylaşım gerçeklikleri üzerine işler. Yani bir anlamda insanların ikinci adama bakıp ah ne zengin adam, mirasa kondu demesinin o adama bir hayrı da yoktur. Bu, insanlara göre olan bir bakış açısının değişken olması ve durumun Kuran’sal kıstaslara göre ele alındığında sabit olduğu gerçeğinin bir başka türlü açıklamasıdır.  Peki işte tam da bu noktada sormamız gereken nedir? Yaratan Kudret, neden yaratılanların her biri ve her birinin her farklı bir tür özelliği için belirli bir hiyerarşik sıra ortaya koymuştur. Belki de bu sorunun cevabı sınav edilen en yüce varlık olan insanın, bu hiyerarşik yapıyı, yani her farklı tür karşılaştırmada farklı bir tür güçlü, kuvvetli-zayıf, edilgen, hızlı-yavaş, güzel-çirkin karşılaştırmasını kendi açısından yaparak, Yaratıcı’sının varlığına ve birliğine erişecektir. Çünkü insan, varlık mekanizmasını, o ondan, o ondan, o ondan şeklinde, O’nun katındakiler de dahil olmak üzere tüm varlık mekanizması açısından incelediğinde, Yaratıcı’sının birliğine ulaşır. Çünkü yaratılmış olan belirli ve sınırlı, Yaratan ise tüm sıfatları itibarıyla sonsuzluk kavramları bağlamında temsil edilendir.  İşte Kuran’sal görelilik kavramı tam da burada devreye giriyor. Yaratılmışlar, kendi görece kavramları açısından belirli ve birçok konu hakkında değerlendirmelerde, karşılaştırmalarda, tanımlamalarda bulunabilirler. Ve bunlar esas olarak onların yaratılanlar hiyerarşisi açısından olaya bakış açılarını, bir yandan da Yaratıcı Kudret hakkındaki yücelik ve sonsuzluk sezgilerini belirtir. İşte yaratılmış alemindeki kulların ve özel olarak insanın bu yaratılmışlar hiyerarşisi ve yaratılmışları Yaratanın yücelik ve sonsuzluk sıfatları açısından özellikleri hakkında içlerinde bulundukları değerlendirmeler, ahrette hesap günü zamanında dünyevi
307
göreliliğin, Kuran’sal göreliliğe dönüştüğü mutlak gerçeklik anında, dünyadaki bütün bu değerlendirme süreçlerinin, ahrette hesap gününde, Kuran’sal göreliliğe uygunluğuna bakılarak değerlendirme ve karşılıkların verilmesi olayı söz konusu olacaktır. Yani kim ne kadar aklını ve gönlünü işletir, gerçekleri ve gerçeklik dünyasını ne kadar iyi algılarsa, ahrette o, o gerçeklikleri daha iyi algıladığı için ve algıladığı boyutta cennete daha iyi ve olumlu bir şekilde yaklaşmış olacaktır. Mutlak gerçekliğe bağlı algı dünyası, hiçbir şey anlamaz duruma gelmiş insanlar ise, henüz cennete girecek tekamül seviyesine gelmediklerinden cehenneme gireceklerdir. İşte asıl Kuran konularından biri de budur. Bu tekamül süreci dünyada geçirilebilmelidir ki, insan cennet arenasına girebilecek takva, olgunluk, samimiyet, içtenlik, dürüstük, iman sıfatlarına sahip olabilsin. Yoksa bu iş VİP kartı olmadan uluslararası uçuş yapmaya kalkan otobüs yolcusunun haline benzer teknik olarak ve tabii ki bu yolculuğa izin verilmez.  Hayatın ve Kuran’ın esas amacı anlamaktır, yaşamanın ve okumanın da. Eğer bu dünyada, bu dünyadan sonra gideceğimiz uhrevi alemdeki gerçekliklerin ve sınav konularının anlaşılması söz konusu değilse –ki sınavın zaten ana konusu hayatın ve Kuran’ın ta kendisidir- hakkında hiç çalışmadığın bir dersin sınavında ortada kalan öğrencinin durumuna dönülebilir. Ancak tam tersi olarak hayat ve Kuran sınavının gerekleri yapılırsa, bu emek ve çabanın karşılığının verilmemesi gibi bir olasılık yoktur. Sonsuza kadar…
RÜYA VE RİYA Kuran’a inanarak  dünyadaki yaşamdan ve ahretten umut etmek ve onlar uğruna çalışıp üretmek rüya, Kuran dışılara, hurafelere, söylentilere, rivayetlere, efsanelere, efendilere, mezarlara, türbelere, birilerine inanarak kendini cennette sanmak riyadır.
308
Kuran’ı araştırarak onun muhkem ayetlerinden imana yönelik kesin ve bilinç sağlayıcı öğüt ve ibret çıkarma, müteşabih ayetlerden ibadetlerin ve hükümlerin teknik inceliklerini bulmak rüya, bizim bilmem kimimiz şöyle dedi diyerek, put edindiği insanların, dini hüküm ve felsefe bakımından dokunulmaz kıldığı insanların peşinden gitmek riyadır. Eğer gerçekten Allah’a yönelik kulluk, ibadet etme arzusu, sevgi, saygı ve takvaya yönelik bir yönelim gerçekleştirme isteği varsa, bu yolda maddi manevi bütün olanaklarını seferber ederek anı yaşama ve değerlendirme felsefesini hayatında uygulamak rüya, insanlara gösteriş ve ikiyüzlülükten ibaret kıldığı dininde, insanlarla birlikteyken ikiyüzlü fakat muhteşem bir takva gösterisi sergilediği ortamda, insanlar çevresinden dağılınca, kendi kendine, acaba ben kime ibadet ediyorum ki, sorusunu sorup, sonra küfredip nimetlendiğim birine diye cevaplamak riyadır. Namaz kılarken secdeye gitme anında acaba bu sefer O’na layık bir secde, bir O’ndan başkasını düşünmeme anı veya ani bir bağlantı kurabilir miyim arzusu duymak, her namazın, kıraatın, rükunun ve secdenin ayrı bir macera haline geldiği bireysel tekamül yolu olan haline geldiği namazda hiçbir namazın birbirini tekrarlamaması anlamsal açıdan; rüya, ulan gene secdeye gitmek zorundayız deyip, kafayı, alnı yere vurup sürterek, Allah’tan başka ne varsa o düşündüğü şeylere secde etmiş olmak riyadır. İslam’ın içki ve sigara konusundaki yasaklarına uyup, ferahlatıcı içecek olarak çay, bitki çayı, kahve, meyve suyu, süt, su tercih etmek rüya, kime ibadet ettiğini bile anlamadan kıldığı yatsı namazından sonra soluğu meyhanede alıp, acaba bütün bunlar neden oluyor diye kara kara düşünmek riyadır.
309
Kuran’ın oku emri gereğince Kuran’ın haricinde, edebiyatla, bilimle, felsefeyle, matematikle, şiirle uğraşmak ve boş vakitlerinde günde birer veya ikişer saatini bunlarla kendini eğiterek geçirmek, yetiştirmek rüya, aylık olarak elde ettiği bütün kazancı, milli piyango, at yarışı, süper loto, toto ve benzerleri şeylere yatırıp, onları takiple vakit yitirmek, kalan kısmını da ancak yeme, içme, ev kirası gibi ihtiyaçlara harcadıktan sonra, meyhane arkadaşlarını, yalancı dostları, bugün yanında olan fakat yarın olmayacak kişileri içki masalarında ağırlamak, bilip bilmediğin insanlarla samimi olmak, sonra da onlardan medet beklemek riyadır.  Karınla eve geldiğinde yemekten sonra gerçekten onu karşına alıp gerçekçi ve anlayışlı bir biçimde yarım saat sohbet edip onun gönlünü almak, onun gönlünü hoş etmek, ilişkinizde yeni ve ortak paylaşım noktaları bulmak, onu sevdiğini direkt olarak ona belli etmek hiçbir sınır tanımadan; rüya, eve geldiğinde onun varlığının ya da yokluğunun farkına bile varmadan yemek yiyip, sonra televizyon karşısına geçip, angut gibi gece yarısına kadar televizyon seyretmek, sonra içkili olduğu için sırtını dönüp, yatağa sızıp, sabaha kadar horlarken onun farkına bile varmamak riyadır. Oysaki o senin kahrına, seviyesizliğine ve tüm belalarına katlanırken. Karınla sevişirken, mümkün olduğu kadar uzun süren bir ortamda, gerçekten onu sevdiğini belli ederek, onu gerçekten severek, karşılıklı tatmini bulmak rüya, yatağa girdiği anın kırk beşinci saniyesinde boşalarak her şeyi berbat etmek riyadır.
BAŞKA EVRENİN ÇOCUKLARI

310
Onlar daha dünyaya gelirken farklıydılar. Daha henüz bebekten ağlamaları herkesten farklıydı. Şikayet değildi onların ağlamaları, bir şeyler anlatma isteğiydi, kimse bir şeyler anlamasa da.  Çocukluk çağlarında evin içini değil, dışını merak ederlerdi. Oturup pencereden dışarısını seyrederlerdi. Dönüp evin içine tekrar baktıklarında ise ev pek bir karanlık, loş görünürdü onlara. Gerçek aydınlık ve ışığın dışarıda olduğunu bilirlerdi.  Okuldayken öğretmenin sorduğu sorular, sadece bildikleri ve öğretmenlerini sevdikleri için ilk önce yanıtlarlardı, ya da yanıtlamaya çalışırlardı. Diğer öğrenciler her bir soru için ayrı bir kopya çekerek, sınavlardan asgari bir geçer not almaya çalışırlarken, onlar ders, sınav ve bilim konusunda çalışacak şeyin akıl olduğunu bildikleri için, akıllarını çalıştırır, dolayısıyla kolaylıkla alırlardı kendilerine verileni.  Flört dönemlerinde ve hatta üniversite birinci sınıfın ilk haftasında sınıfın yarısını oluşturan erkeklerin tamamı, diğer yarısını oluşturan kızlara çıkma teklif etmişken ve kızlar da ihtimal ve olasılık hesapları yaparken kendi çıkarlarına göre, onlar hep ve hala bir beyaz atlı bir prens veya prensesin kendilerini bulacağı hayalini kurarlardı. Her ne kadar henüz hiçbir kız ya da erkekle yatmamak bahsettiğimiz kız ve erkeklerin çoğu için alay konusu olsa da.  Hayatlarının belirli bir bölümünde bir çiçek gibi açılıp saçılmaya başladılar. Bu açılıp saçılma belki bir piyano konusunda resital verme düzeyine giden bir yaratıcılık, belki paraşütle atlama hobisi, belki çocuklarına kimsenin
311
yapmayacağı annelik ya da babalığı yapma, belki yüz metreyi on saniyede koşma hobisiydi… Belki de her bir insan için yarısına hatta dörtte bire kadar bile dolmayan öz benlik bilinci kavramının ve bu kavramı simgeleyen bardağın, bir şelalenin altına konulmasıydı, adeta söz konusu olan bir peygamberin gözlerindeki sonsuzluk ateşinin etrafındakilerin gözlerini kör edecek derecede yanması ve gözlerinden çıkan kıvılcımların yardıma muhtaç olanları da ısıtması gibi.  Daha sonra hepsi aynı anda birden fazla konuda uzmanlaştılar. Kimi hem doktor hem müzisyen oldu, kimi hem gitarist hem bilim adamı, kimi hatta aynı anda bilim adamı, sanatçı ve ekonomist oldu, hatta futbol taraftarı. Fakat içlerinde var olan ışık ve ateş sürekli kendilerini ve çevrelerini aydınlatmaya devam etti.  Oysa bir de başka tarafları vardı onların kimsenin bilmediği ve kendilerinin de kimseye göstermediği. Allah dendiği zaman, kalpler kan, gözler yaş, odunlar ateş oluyordu. Hem de kimseye tek kelime etmeden. Kalplerdeki kan kendilerinin kanı olsundu, yaş kendi gözyaşları, ateş kendi aşklarının ateşiydi. Ve şu bir gerçekti ki onlar bir şekilde insanlıklarını insan olarak yaşarken, ibadetlerini yerine getirmeleri ya da getirmemeleri değişkenine bakmadan, bir fakir yetim oğlan bulduklarında, ne o, ne başkaları farkında bile olmadan, onların geçim, yeme içme, barınma, eğitim ve bütün masraflarını üstleniyorlardı. Ne o çocuk ne başka insanlar bilmeden. Çünkü kimsenin bilmesine gerek yoktu. Hatta bu iş sevap almak ve hasıl olan sevabı ona buna dağıtmak gibi bir şarlatanlık gösterisi de değildi. Yalnızca bu gerekliydi. Bu olmalıydı. O çocuk bilmese ve kendisi istemese bile yardım edilmeliydi. Ve Allah’tan sevap veya cennette
312
köşk değil, yalnızca O’nun hoşnutluğunu diliyorlardı. Ve eğer bu yaptıkları hayırlı bir iş ise daha fazlasını nasip etmesini.  Ve onlar İslam, müslüman ve inanan olduklarını iddia etmeden, o inancın kendisini temsil ediyorlardı. Allah söz konusu olduğu zaman, kalpler kan, gözler yaş ve odunlar ateş idi, aynı sırat köprüsünün ölçütünü Kuran’ın ve yalnızca Kuran’ın belirlediği gibi. Ve son nefeste, o son nefes verilirken, Kalpler kan, gözler yaş ve odunlar ateş idi iken, Ve son cümle La İlahe İlallah iken  Başka evrenin çocukları, o evrene gider iken, Onlar da bilerek veya bilmeyerek Kuran’ın imansal tanımları içinde idiydiler, Farkında olmadan, Veya olarak. Bu dünya da güzeldi onlar için, Ahiret de, Çünkü onlar Kuran’ın bize dünyada da güzellik ve ahrette de güzellik ver duasının temsilcisiydiler. Çünkü onlar başka evrenin çocuklarıydılar. Çünkü kalpler kani gözler yaş, odunlar ateş iken, Gözlerde la ilahe illallah vardı. KISA FİL SURESİ ANALİZİ
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla…
313
Görmedin mi ne yaptı Rabbin fil yaranına!  Tuzaklarını boşa çıkarmadı mı onların?  Gönderdi üzerlerine sürüler halinde kuş.  Atıyorlardı onlara kurumuş çamurdan damgalı taş.  Nihayet, onları yenik ekin yaprağına çevirdi.”
Bu sure tamamı yanlış anlaşılmış, İslam dünyasındaki eskilerden gelen, aktarılan bilgilerin tamamen, hiç araştırılmadan, düşünülmeden, eleştirilmeden doğru kabul edilmesi sapıklığının, bizzat İslam dünyasına nelere mal olduğunun bir kanıtı ve vesikası olan bir suredir. Bu sure öyle bir suredir ki üzerindeki imgesel kodları, onlardan çıkacak anlamlar ve o anlamlardan alınacak dersleri çözmeden, bu sure hakkında hiçbir şey söyleyemez, hiçbir yorum yapamazsınız. Hatta yapmaya kalksanız bile peygamberimizin ölümünden sonra, hemen tekrar eski cahil dünyasına dönen İslam dünyasının, Kuran’ı anlamsal olarak düşünme öğretisinden vazgeçip, sureleri de bu sureyi yok efendim, Kabe’yi fillerle yıkacaklarmış da, sonra tam yıkacaklarken filler hareket etmez olmuş da, hatta bir tane fil Kabe’nin ters yönüne döndüğünde kıpırdıyor da, Kabe’ye doğru itince kıpırdamıyormuş da, sonra ebabil kuşları pençelerinde taşlar bulunduğu halde gelmişmiş de, o taşları atmışlar da, o taşlar fillere zırh delici etki yapmışlar da da, en sonunda surenin sonunda olduğu gibi yenik ekin yaprağı gibi olmuşlar da, falan, filan, falan, filan…  İşte Kuran’ı anlamsal olarak okuyup, yani anadili Arapça olup, Arapça okuyup yazanların Kuran’ı anadilleri olan orijinali Arapçasından, anadili başka dil olan (yani İngilizce, Türkçe, Rusça, Japonca, Çince, Almanca, vb.) insanların ise Kuran’ı o dile yapılmış güzel bir çevirisinden okuyup, anlam boyutlarını imgesel olarak düşünmediği için oluşan bir geri zekalı dünya ortamında, size gönderilen Allah’ın vahyi bile olsa, o inatçı kafalarınıza Kuran vahyini anlatabilecek,
314
peşinden gidebileceğiniz bir veli de bulamazsınız. Bulsanız bile o veli, ne yapalım Kuran’ın peşinden gelseydiniz, der, cehennem birçokları için apaçık hale geldiği zaman.  Çünkü sure tamamen bir imgesel oluşum ve anlatım dünyasından ibaret olarak kurulmuştur. Ve siz bu anlam boyutlarını çözmedikçe, kendini Kuran’a hakim veya din adamı diye satan birçok densizler, size sure hakkında, o tarafa dönünce giden, bu tarafa dönünce duran fil hikayeleri anlatacaklardır. Ve sizin hala anlamadığınız gerçek, sizin dini başkalarından değil, Kuran’ı bizzat anlamsal olarak, çevirisinden okuyarak öğüt ve ibret almanız, bu sayede bu öğüdü kendiniz için yararlı hale getirmenizdir. Eğer başkasının aldığı öğütten yararlanmak istiyorsanız, aynı zamanda onun aldığı öğütteki zarardan da, o bir din adamı olsa da (yani onun Kuran’ı yanlış yorumlayış biçiminden de) kendinize daha çok bir zarar payı çıkacağını unutmayın. Kaldı ki peygamberlerin bile %100 yorumlama şansının olmadığı ilahi vahiyler bütününden bahsediyoruz bütün kitaplar ve vahiyler bütünü ortaya konduğu zaman. Kendini Kuran’a hakim sanan, her konuda konuşmayı, yanlış olsa bile yanlış olduğunu bile bile kendini din adamı veya o konularda bilgili bir insan olarak tanıtmayı, self-reklam yapmayı kendine görev biçmiş dangalaklardan kime ne! Ve hepsinin canı cehenneme! Fakat asıl incitici olan İslam dünyası açısından, Kuran’ın indirildiği devirden beri hiç kimsenin surenin ayetlerinin gerçek anlam, imge boyutlarından söz edemiyor olmasıdır. Bu aynı zamanda peygamber hakkında ben 3000 hadis uydurdum diyerek ölen insanların bulunduğu ve günümüz de peygamberimize ihanet, iftira ve yalan olarak sürülmüş, sıcak su kaynaması gibi, etrafta dolaşan on binlerce hadisin bulunduğu İslam dünyasında şunu da gösterir. Eğer peygamberimiz hakkında bilgilerin ve onun Kuran yorumunun günümüze gelme ihtimalinin bulunduğu bir İslam dünyası
315
olsaydı, bugüne hakkındaki bilgilerin ilk önce ve en sağlam geleceği surelerden biri hem kısa ve kolay açıklanabilir bir sure olması açısından, hem de imgesel, iç anlam boyutlarının açıklanma ihtiyacının duyulduğu bir sure olarak, fil suresi tam biçilmiş kaftandı. Demek ki gelmemiş. Yani kendi öz benliklerinde, kendilerinin, dini kavramlarla alay edip durduklarına şahitlik ederken, değil fil suresi veya bir başka sure hakkındaki derinlikli açıklamaları peygamberin görüşlerine başvurarak açıklamak, üç km. uzaktaki bir kuşun gözünün rengi hakkında ne gibi detaylı görüşler söylediği ve hemen arkasından, yanındakilerin, ne kadar çok ağladığı hakkında, milyon çeşit hadis ve rivayet uydurulan peygamber, aslında size anlatılan hiçbir rivayetle ilişiği bulunmayan, Alemlerin Rabbinin peygamberidir, ilahi koruma ve ilahi kollanma altındadır dünyada ve ahrette. Zaten kendisi hakkında yapılan bütün zulümler, ona kendisinin ölümünden sonra yapılabilmiştir. Ve kendisi hakkında yapılan zulümlerin o dünyada idi iken ve o öldükten sonra, affı yoktur. Hatta bu zulümlerin adı hadis, sünnet ve rivayet nakilleri ve nakilcileri olsa bile. İslam dünyasının içinde bulunduğu içler acısı durumu bırakıp, Fil suresindeki haramzadelerin içler acısı durumu hakkında sesli düşünmeye başlayalım.   “Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla… Görmedin mi ne yaptı Rabbin fil yaranına!”
Bu başlangıç ayetinde ilkönce göze batan kelime “fil yaranı”dır. Benzer bir kullanım Müddessir suresindeki
“Biz cehennem yaranını hep melekler yaptık”
kullanımında da görülmektedir. Burada yaran kelimesi ilgili ve benzer anlamlarına gelmektedir. Yani fil yaranı
316
kelimesi esasında fil benzeri insanlar ve anlayış anlamına gelmektedir. Ve ayetteki en önemli örnek: fil. Şimdi burada filin örnek olarak seçilmesinin sebebi yaratılış özellikleri bakımından, o özellikler imge dünyasına vurulduğunda tamamen hakkı olmadığı, çalışıp üretmeden kazandığı, iman ve ibadet etmediği halde dünyada her türlü nimeti, parayı, kadınları, sarayları, varlığı, bolluğu isteyip ve hatta ahirette de cenneti isteyip, önlerine sanki bir saliselik bir anda bütün bu hayallerin ve istenen şeylerin arasına bir set çekildiği insanlardan ve bu insanların temsil ettiği anlayıştan söz ediyoruz. File ait bir özellik olan hortumun bir başka kullanımı ise Kalem suresinde,
“Yakında biz onun hortumu üzerine damgayı basacağız / burnunu sürteceğiz”
ayetinde geçmektedir.
Fil psikolojisinde olan bir günahkar: Hakkı olmadığı halde hak etmediği yani hakkında çalışıp, emek vermediği şeyi ister. O istediği şeye ulaşır da ayetin gidişatı itibarıyla, aynen bir filin eğilemeyip suya hortumuyla ulaşması gibi. Ama işte azap o ulaştığı anda hak olur. Kendisi çok büyük ve cüsseli bir hayvan olduğundan, yani bunun anlamı, dünya hayatında çoğu zaman çok büyük bir gücü, nimeti ve parayı elinde tuttuğundan, çoğu zaman herkes onun ne mal olduğunu bile bile, hatta bilmeseler de hortumunu kullanır ve hakkı olmayan nimetleri elde etmeye, halkı güç ve korkutma yoluyla ezmeye devam eder.
317
Fil, bir kere öfkelenip, öfkelendiği şeye doğru koşmaya başladığı zaman çok büyük bir korku vesilesidir. Bu dünyada da öyledir. Fil psikolojisindeki haramzadelerin çıkarlarına, haram yoldan nimetlenme yollarına bir engel koyduğunuz anda, psikolojik olarak müthiş bir sinir krizi geçirirler ve bütün güçleri, kudretleri, paraları, imkanlarıyla sizi ezmeye, bitirmeye, yok etmeye çalışırlar.  Esas olarak fil yaranı / file benzeyen örneğini veren bu  surenin bir diğer adı da haramzade suresi de olabilirdi. Çünkü sure tamamen hak etmediği halde, güçleri ve hortumları / yani haram yollar kullanarak, suya, nimete ulaşan yani istedikleri nimet, imkan, para gibi şeylere ulaşan haramzadelerin, nasıl yerle bir edilip terslerinin döneceğinden bahsetmektedir.
“Tuzaklarını boşa çıkarmadı mı onların?”
Bu ayet esas olarak iki türlü yorumlanabilir. Fil yaranı / benzeri kimselerin, bir kere dünyevi yollarla ve o hortumları kullanarak mal, para, gelir, imkan ve nimet olarak haramzade bir şekilde elde ettikleri bütün nimetlere ulaşma yolları ve o nimetlerin elde edilişi adeta salisesi salisesine kaydedilmiş bir kamera kaydı gibi öldükleri anda onların önüne konacak ve bir açıklama istenecektir. İmkan ve nimetin helal yolla kazanıldığına dair, mantıksal bir açıklama da gelmeyince olacak olan, önce önlerinde cehennemin kapısının açılması ve hemen arkından bir kakılışla kakılmak ve bir daha da hatırlanmamaktır. Dikkat ederseniz, surenin en dikkati çekmesi gereken nokta insanın dünyevi veya ahiretsel olarak amaçladığı şeye ulaşmak için kullandığı hortum yani yoldur. Yani bu yol helal, temiz, rızaya dayalı ve güzel olmalıdır. Aslında surenin en önemli vurgularından biri insanın ne olursa dünyevi ve ahiretsel amaçlarına ulaşmak için kullandığı bu yoldur. Hatta
318
Kuran zekat ölçütünü bile helal kazanç üzerinden vermiştir. Bu ölçütü belirtirklen:
“Helal kazancınızın size ve bakmakla yükümlü olduklarınıza yeterli olanından artanını verin”
deyimini kullanmıştır. Bu anlamda zekat kurumu bile İslam dinine inananlar için helal ve temiz kazanç üzerinden olmalıdır. Haram karışmış bir kazanç üzerinden verilen zekattan herhangi bir fayda beklenmesi yanlış ve aldatıcı bir tutumdur. Ayetin ikinci boyutu bu istek ve amaç boyutunun ahiretsel bağlamda yaşanıyor olanıdır. Eğer amaç cennete girmekse… Bakın bakalım ne kıyametler kopuyor? Bu anlamda Hz. İbrahim’in kelimesinden:
“Yalnız temiz kalple varan kurtulur”
ayetiyle,
“Size öyle bir kitap indirdik ki, öğüt ve uyarınız / zikriniz / şerefiniz yalnız ondadır”
ayetlerini mantıksal olarak birleştirdiğimiz zaman temiz kalp, iyi niyet ve mantıksal Kuran’ın birleşmesi sonucu oluşacak her türlü fikri, davranışsal, ibadetsel, yorumsal ve sezgisel oluşumun cennete doğru bir yol olacağı açıktır. Ancak bu kuralı bir şekilde ihlal eden yani temiz kalp, iyi niyet, mantıksal Kuran üçgenini bir veya birden fazla yönden bozan her türlü eylem, düşünce, davranış, ibadet, yorum filin hortumunun harama uzanmasına / insanın cennete gireceğim diye kendini zorlarken, şartlarken Kuran ölçütlerini
319
çiğnemenin bir bedeli olarak ve o şartlanma psikolojisinin bir bedeli olarak cennet arenasından dışlanmasına sebep olur. Bunun aslında birçok madde altında yazılabilecek tek sebebi uydurulmuş dindir. İnsanlar kendi ego ve hırslarının içinde Kuran, mantık ve temiz kalbin buluştuğu dinin dışında her türlü uydurulmuş dini mutlak ve tüm insanların uyması gereken dinler olarak ortaya sürünce işte bu din yolları veya dinlerin yolları da bizzat filin, fillerin hortumu / insanların hanyaya derken Konya’ya değil, cehenneme gitmesini anlatır. Bu dinin bazı belirtileri (çok az örnek vereceğim): İslam dini 4 hak mezhepten ve 73 fırkadan ibarettir. Kuran’ın yapılabilecek bütün yorumları yapılmıştır. Bize düşen müziğine uygun bir şekilde anlamadan okumaktır. Herkes Kuran’ı okursa sonra ayrılık çıkar. Namaz günde 40 rekattır. Cuma günü buna 12 rekat eklenir. Hem Cuma hem ramazan ise 20 rekat daha eklenir. Kuran’ı okuyup düşünmeye gerek yoktur. Peygamberimiz ve ehli beyt hakkındaki rivayetlerden Kuran’ın bütün konulardaki yorumu çıkarılabilir. Bizden önceki din büyüklerimiz, kesinlikle bizden çok üstün ve takva sahibi olarak dini yaşamışlardır, bize düşen onların eserleri ardınca gitmek ve onların eserlerine isyan etmemektir. Çünkü onlar bizden önceki din büyükleridir. Hadisler mutlak gerçektir. Hadislere inanmayan kafirdir, peygambere de inanmamaktadır. Hadisler ve rivayetler Kuran ve din hakkındaki bütün gerçekleri açıklar. Günde şu tespihi 3500 kere çekersen bütün günahların affolur. Artı bu tespihi 4500 kere çekersen her günün için bir cennet sarayı bağışlanır. Bunun üzerine besmele çeken bardaktan günde 2,5 litre su içersen, kan dolaşımın dengeye girer. Deve Arabistan’da yaşadığı için kutsal bir hayvandır. O yüzden idrarını içmek caizdir ve faydalıdır.
320
Şimdi iş Kuran’ın denetiminden ve inanç olarak da Allah’ın birliğinden çıkınca artık hangi uzak diyarın uçurumunun kenarına fırlayacağı belli olmuyor. Esas olarak bir inanç sistemi olarak, tam bir teslimiyetle Allah’a ve yol olarak da Kuran’a, Kuran’ı araştırmaya ve Kuran’ı düşünmeye kodlanmamış, hangi şeytanın peşinden olursa, onun yolunu daha hortuma benzer bulan insan, artık eğer hayalinde bir cennet varsa, oraya trenle mi gider, yoksa 5 arabasıyla mı belli değildir.
İşte bu noktada üzerinde durduğumuz:
“Tuzaklarını boşa çıkarmadı mı onların?”
Ayeti hem dünyevi manada fil yaranlarının hem dini manada fil yaranlarının herhangi bir tartışma, konuşma, empati şu bu olmadan, öldükleri anda ayaklarının altında herhangi bir sert yüzey bulamayacaklarını belirtir. Direkt olarak girecekleri ateşten başka…
“Tuzaklarını boşa çıkarmadı mı onların?” ayeti Allah katında onlar için daha önceden hazırlanmış bir tuzağın, yani cehennemin, çok önceden onların ölüm anı için hazırlanmış olduğunu belirtmektedir. Çünkü Allah, bizzat dünya ve kendi dini, Kuran’ı karşısında hazırlanacak tuzakların daha oyun başlamadan farkındadır.
“Gönderdi üzerlerine sürüler halinde kuş.”
Bu ayette kuş maksadından melekler bahsedilmektedir. Kuran melekler hakkında “Onları ikişer, üçer, dörder kanatlı elçiler yapan O’dur” derken dolaylı olarak Fil suresine atıf
321
yapmıştır ve Kuran bu yöntemi birçok yerde, birçok konuda kullanır. Örnek olarak vahyin imgesinin gök gürültüsü, aklın imgesinin Bakara yani inek ve hatta daha derinlerde Bakara suresinde ayrı ayrı kavramlar olarak ele alınan “İsrailoğulları tarafından ilah edinilen buzağı ile daha sonra Hz. Musa’nın Allah size bir inek boğazlamanızı emrediyor ayetindeki, bahsi geçen ineğin, birbirleri açısından sebeb sonuç ilişkisi temsil etmesi. Yani burada Bakara suresinin İsrailoğullarını anlatan kısmında ilk önce, onların günahları ve buzağıya Tanrı gözüyle bakmalarının ardından Hz. Musa’nın onlara Allah size bir inek kesmenizi emrediyor diye buyurup daha sonra ineğin özellikleri hakkında ortaya çıkan diyaloglarda ineğin, yani buzağıyı/ günahı doğuran sebebin özelliklerinin bir bir Hz. Musa tarafından, oradaki topluma anlatılması ve bu anlamda İsrailoğullarının günah kavramının işlenmesinde var olan sebepler, yani buzağıyı doğuran ineğin vasıfları ve nasıl anlaşılacağı hakkındaki bilgiler hakkında,  bilgi sahibi yapılması. Tabii burada bir dip not olarak o ayetlerde sözü geçen buzağı ve inek kavramlarının birbiriyle direkt anne- yavru ilişkisi taşıma zorunluluğu olmadığını da söyleyebilirim. Yani Hz. Musa toplumuna “O inek sarı, rengi parlak, seyredenlere mutluluk veren bir inektir” derken ineğin yani günaha götüren sebebin, genel manada günah kavramının, göze hoş gelen, insanı şekil ve o günahın insanı beleşe erdirebileceği yollar hakkında, kandırabilen kavramlar olup sadece şekilde olarak göze hoş geldiğini yoksa gerçek manada bir güzelliği ve yararı bulunmadığını bildirmektedir. Kuran’daki günah, günahı oluşturan sebep yani bir anlamda buzağı-inek denklemlerinin daha yakından incelenmesini isteyen hemen şu anda bir Kuran meali açıp okumaya karar verebilir.
322
Nerede kalmıştık? Diyorduk ki Kuran zaman zaman kavramları imgeleştirir, zaman zaman da bazen bazı yerde imgeleştirir, sonra da başka bir ayete pas atar. İşte bu ayette:
“Gönderdi üzerlerine sürüler halinde kuş.”
Derken, hortumlu fil kavramıyla dünyevi ve dini değerleri, onlar gerçekte kendilerinin olmadığı halde, kendilerininmiş gibi sahiplenmeye, elde etmeye kalkan inkarcı haramzade takımına Kuran, en kısa manada “Sürüler halinde melekler gönderilmesi ve herhangi bir savunma yapabilmeleri, hatta ağızlarını bile açma ve hatta parmaklarını bile kıpırdatma imkanı bulamamaları için “ahretteki” vaziyeti anlatıyor. Yani bu haramzade takımı dini, dünyevi fark etmeden bir şekilde bu dünyada şu veya bu şekilde nimetlenseler de ahrette adeta dört bir yandan anırttırıla anırttırıla kuşatılmış olacaklardır, çaresiz kalma hallerini anlatmak açısından. Burada anırttırılmak kavramını ele almamın sebebi, onlar daha dünyadayken, ahrete biriktirecek kadar bu kadar bile bir saygınlığı ve itibarı hak etmemişlerdir. Bu olay işte “Tuzaklarını boşa çıkarmadı mı onların?” ayetiyle, onlar için ahrette zaten bir tuzak olması gerçeğinin, devamı olarak vuku bulan azabın hak olması hadisesinin, gerçek bir olgu olması sonucundandır. Ancak burada dikkatinizi çekmemiz gereken bir başka durum var. Kuran hem kendi içeriğinde, hem de bu surede, yalnızca hak etmedikleri halde, hak etmedikleri şeylere sahip olanların değil, kişinin yalnızca hak ettiği, hakkında mücadele, emek verdiği, gayret gösterdiği şeyi sahiplenmesinin daha doğru olacağını söylüyor. Çünkü Bakara suresi 286. ayetin başlangıcı şöyledir:
“Allah, hiçbir benliğe, gücünün yeteceğinin daha azını yüklemenin dışında bir teklifte bulunmaz. Her benliğin yaptığı
323
iyilik kendi lehine, işlediği kötülük kendi aleyhinedir / kişinin hem kendisi, hem başkaları kazandığı onun lehine, yalnız kendi nefsi için kazandığı onun aleyhinedir / kişinin kendi emeği ile kazandığı lehine, başkalarının sırtından kazandığı aleyhinedir.”
Ve Fil suresinin bahsettiği obje gerçeklerden biri olarak Kuran Necm suresinde, ahrette aynı esas sorgu gününde kişinin yalnız kendi emeği ile çalışıp kazandıklarından sorumlu tutulacağını da bildirmektedir. Necm suresi 36-41:
“Yoksa haber verilmedi mi ona, Musa’nın sayfalarındakiler. Ve o çok vefalı İbrahim’in sayfalarındakiler. Gerçek şu ki hiçbir günahkar bir başka günahkarın yükünü sırtlamaz. Gerçek şu ki, insan için çalışıp didindiğinden başkası yoktur.  Ve onun çalışıp didinmesi yakında görülecektir. Sonra, karşılığı kendisine hiç eksiksiz verilecektir.”
Ve bütün bu olayların, yani kulların kendi aralarında bir haram, helal eğlencesi yapmalarının, dünyanın nüfusunun %10’unun, dünya gelirinin %90’ına sahip olmasının, kalbinde iman olmayanın 7 kere hacca gidip, 15 kere gelmiş olmasının ve komşusu aç iken tok yatmanın doğal hale gelmesinin Allah tarafından da bilindiği ve ahrette bu konularda otomatik mekanizmaların kurulduğu gerçeği Kuran’da İnşikak suresinin şu ayetleriyle anlatılmaktadır.
“Rahman ve Rahim Allah’ın adıyla..
Gök yarılıp parçalandığı.
324
Ve Rabbini dinleyip de hakkın belirişine araç kılındığı zaman. Ve yer uzatıldığı. Ve içindekileri atıp boşaldığı. Ve Rabbini dinleyip de hakkın belirişine araç kılındığı zaman.  Ey insan! Sen Rabbine varmak için çok didinecek, sonunda O’na kavuşacaksın.  O zaman kitabı sağdan verilen. Kolay bir hesapla hesaba çekilecek. Ve sevinçli olarak ailesine dönecektir. Kitabı arka tarafından verilen. Bir ölüm çağıracak. Ve korkunç ateşe girecektir. O, ailesi içinde sevinçli idi. Daha düşkün bir konuma, asla geçmeyeceğini sanmıştı Hayır! Rabbi onu iyice görmekteydi.”
Bu anlamda Fil suresinin ve genel manada Kuran’ın bahsettiği gerçeklerden biri olarak haram olana hortum uzatmamak bir yana kendi emeğinle olmayana el uzatmamak bile bir Kuran’sal etik ve hesap konusudur.
“Atıyorlardı onlara kurumuş çamurdan damgalı taş.”
Burada çok büyük bir anlamın çok kısa bir şekilde anlatılmasını görüyoruz. Ben burada kurumuş çamurdan damgalı taş, imgesiyle çekirge kavramının anlatıldığına inanıyorum. Çekirge Kuran’da, Musa’nın Firavun’a gösterdiği alamet mucizelerden biri olduğu gibi, Kamer suresi 7. ayette:
“Kaymış olarak gözleri, çıkarlar kabirlerinden. Sanki çekirgelerdir çıvgın mı çıvgın!”
325
Bu ayette çekirge kavramı kıyamet günü kabirlerinden çıkarak, hesaba çekilecekleri doğru giden insanların durumunu benzetmek için kullanılmıştır. Peki neden “Atıyorlardı onlara kurumuş çamurdan damgalı taş” ayetinde atmak kavramının kullanıldığını soracaksınız. Burada atmak kavramı, toprak halinden çıkarıp bir anda canlı ve hesap verebilir hale getirmek kavramını simgeler. Zaten atmak kavramı aniden yapılan bir hareket olduğu gibi, kıyamet günü kabirlerden çıkarılmak da aniden olacak bir kavramdır. O halde atmak yani kabirlerden çıkarılmak, görevli meleklerin sorumluluğunda, bir başka deyişle “Yüce Konsey” adı verilen kudretliler toplumunun sorumluluğunda, onların yetkisiyle gerçekleştirilen bir kavramdır. Burada dünyevi ve dini haramzadelerin sadece öldükleri anda değil, kıyametin kopma anında da, Yüce Konsey ve emrindekiler tarafından, kurumuş çamurdan damgalı taş yani bir tür çekirge gibi artık son bir ümit daha kalmamacasına, hesap yerine doğru, saniyede üç yüz bin kilometre hızla (tabiri caizse) koşarak kabirlerden çıkarılmasını görüyoruz. Demek ki bu dünyada da ahrette de kendi emeğin ve kazancın, helalin olan bir damla lokma, mal, mülk, para, nimet, gerçekte hesap konusuymuş. Ve o hesap verilemeyecekse, işin sonu da acıklıymış.
“Nihayet, onları yenik ekin yaprağına çevirdi.”
Burada Kuran’ın bir kelam mucizesine daha şahit oluyoruz. Bildiğiniz gibi çekirgeler genelde ekinlerin yapraklarını yer. Ekinin yaprağı demek, geleceğe yapılan yatırım demektir. Ekin yatırım, yaprak o yatırımın sonucu ve meyvesidir. İşte Kuran diyor ki, ne kadar yatırımını yapmış olursan ol, paranı, nimetini biriktir, kendi dindarlığını herkese
326
sat, adamına göre bukelamun gibi renk değiştir, ekinin yani yatırımın ne olursa olsun, “Bizzat çekirge gibi kıyametlik bir varlık haline dönerek, kendi ekininin yaprağını, kendi amellerinin sonucunu kendin mahvettin. Yatırımı yapan da / belirli amelleri işleyen de, onun yaprağını / sonucunu hazırlayan da, daha sonra bizzat kendin insan konumundan çıkıp kıyametteki çıvgın bir çekirge konumuna dönerek, kendi ekininin yaprağını yiyen / mahveden yine sensin.” Kuran burada ekin, ekinin yaprağı ve çekirge üçlüsünü kullanarak muhteşem bir söz sanatı yapıyor. Yani ekini diken, o ekinin yaprağına meyvesine erişen fakat çekirge gibi o yaprağı, meyveyi mahveden de sensin.  Bu şu demektir yukarıdaki kodlara göre. Dünyada kendin için bazı nimetlenme imkanı hazırlayan, bunların karşılığını dünyada alan fakat bu dünyevi ve dini düzeneğin haramzade yöntemlerle elde edildiği için, bu düzenekten ahrette hiçbir karşılık alamayacak olan yine sensin. Çünkü sen kendi kendini mahvettin dini veya dünyevi haramzade olarak. Sonuç olarak Fil suresinin ne Kabe’yi yıkmak için geldiği söylenen fil efsaneleriyle, ne o efsaneler içinde anlatılan, oraya dönünce yürüyen, buraya dönünce duran fil masallarıyla alakası vardır. Sure tamamen haramzadeliğin dini, dünyevi her anlamda kesinlikle kabul edilmediği ve Allah katında tek geçerli nimetlenme yolunun helal rızık, kazanç olduğunu, bu konuda ahrette yapılacak ayrımın çok kesin olduğunu bildirmektedir. Ayrıca bu sure bir çok insanın bu surede Kuran’ın ne demek istediği hakkında hiçbir fikri olmamakla birlikte, olanların da bir takım efsanelerle kendini avuttukları anlamına gelir ve bunu ispat etmektedir. Bakın bakalım surede oraya buraya dönen filler var mı? Peki bu surenin Allah katındaki karşılığı ne olacaktır anlam olarak? Farkında mısınız olacak şeylerin? Peki yüzyıllardır fil suresi açıklaması olarak, yok fillere taş atıp Kabe’yi koruyan kuşların, yok dönen
327
fillerin yok Ebrehe’nin anlatılmasının hesabını kim verecek? Yalnızca Kuran yeterli değildir, mutlaka geçmişteki ve gelenekteki mirastan beslenmemiz gerektiğini savunanlar bunu açıklayabilecekler mi ve bu sorumluluğu alabilecekler mi?
EVRENİN DENKLEMLERİ         YOĞUNLUK POTANSİYEL ENERJİSİ        VE KURAMSAL İSPATI EVRENİN BAŞINDAKİ VE SONUNDAKİ ENERJİLERİN EŞLİĞİ MOMENTUMA UYARLAMALARI (KORUNUMSUZ ÇARPIŞMALAR KONUSUNDA DA)
328
EVRENİN HIZI VE HACMİ ARASINDAKİ BAĞINTI YOĞUNLUK-DALGA BOYU BAĞINTISI
Burak Taracar
EVRENİN DENKLEMLERİ Bu kitabın yazılış amacı aslında garip bir integral sonucu oldu. Ve hemen belirtmeliyim ki bu çalışma şu anda yalnızca ortaya atılan bir tezdir. Doğrulanabilir, yanlışlanabilir. Ve bu tez, şu an için yalnızca bir tartışma konusu olmak üzere ortaya atılmıştır. Kitabın yazarı, kesinlikle tezinin kesin doğru olduğunu iddia etmemekte, ulaşabildiği bilimsel ortamlarda tartışma ortamı bulamadığından, kitabın içeriğine bu tezini almıştır. Eğer bu tez, ilgilenen fizikçiler tarafından yanlışlanırsa, zaten tartışılacak bir şey yoktur, ancak eğer doğrulanabiliyorsa ve bilim dünyasında genel kabul görürse, bu dalga ve yoğunluk kavramları arasında yeni bir bakış açısı ve madde-dalga ilişkisi açısından da yeni bir birlikteliktir. Yani yazar bu konudaki ehil kişilerin en azından bu konu üzerinde düşünmesini istemektedir. Çünkü anlatılması ve anlaşılması çok kolay bir konudur. Üniversite 1. Sınıf fizikçiler bile kolaylıkla inceleyebilir.
329
Evrenin nasıl yaratıldığını düşünürken, ilk çıkış noktam yoğunluğun (d) sabit madde (m) ve küçülen hacim (V) arasında sonsuza ıraksamasıydı, yani zaman t=0 a yaklaşır iken. Ve  aslında yaratılışın ilk anında evrenin başka hiçbir enerjiye dönüşmemiş tek bir toplam enerjisi olduğunu ve bunun t=zaman sıfıra (0) yaklaşırken sonsuza yaklaşan yoğunluk türü bir enerji olduğunu düşündüm. Evrenin ilk anında yani zaman (t) sıfır (0) iken yoğunluk sonsuz () ve hacim sıfırdır (0). Ve zaman ilerledikçe yoğunluk azalıyor, hacimse artıyor. Zaman sonsuza giderken ise yoğunluk sıfıra, hacim sonsuza yaklaşıyor idi. Ben zamanın sıfır olduğu ilk anda bu evrenin sahip olduğu toplam enerjinin yoğunlukla ilgili olduğunu düşündüm. Bu konuda elimde olan tek formül ise
m
d
V    formülü idi. Bu temel formülün fiziğin en temel formüllerinden biri olmasına karşın üzerinde fazla çalışma yapılmamıştı. Evrenin zamanla orantılı olarak, zaman 0’dan sonsuza () giderken veya sonsuzdan () sıfıra (0) gelirken yoğunluk (d) ve hacim (V) değişiyor, evrenin kütlesi (m) ise sabit kalıyordu. Bu arada bir dip not olarak evrenin, zaman sonsuza giderken sahip olduğu enerjinin tümünün Kinetik enerjiye (Ek) dönüştüğünü söylemeliyim. Çünkü bu ileride oluşturacağımız ispata lazım olacak.  Bilindiği gibi evren bundan 13,7 milyar yıl önce Big- Bang olayıyla yaratıldı ve o gün sonsuz olan yoğunluk ve sıfır olan hacim bugün tam tersi yönlerde azalarak ve artarak
330
devam ediyor. Peki neydi bu evrenin t=0 anında sahip olduğu toplam enerji?
A)YOĞUNLUK POTANSİYEL ENERJİSİNİN ÜÇ FARKLI GÖSTERİMİ VE KURAMSAL İSPATI
A-1)
m
d
V   formülünde d, V ve m’yi evrenin değişken yoğunluk, hacim ve sabit kütlesi olarak kabul edersek.
m
d
V   formülünden m’i çekip V’ye göre integralini alırsak,
. m dV     . . . mdV dV dV      2 1 2 mV dV 
21 2 mV dV 
Burada eşitliğin sağ tarafına baktığım zaman 2 1 2 dV nin beni ilgilendirdiğini düşündüm. Ve sezgilerim bu formülün beni “Yoğunluk potansiyel enerjisi (Ed)” ye götürebileceğini söyledi ve Yoğunluk Potansiyel Enerjisi (Ed) yi
Ed= 2 1 2 dV  olarak tanımladım. Bu aslında ilk bakışta altyapısı olmayan ve temelsiz bir formül olarak görülebilir. Fakat Ed’yi evrenin başlangıçta sahip olduğu (t=0) toplam enerji olarak tanımlayıp ve Ek kinetik enerjisini de evrenin zaman sonsuza
331
giderken t=’da dönüştüğü toplam enerji olarak tanımlarsak, biraz sonra bu ikisini eşitlediğimizde sonuç 1=1 olacak ve denklemin doğrulandığını göreceğiz. Yani evrenin t=0 anındaki toplam enerjisi olan yoğunluğa bağlı enerjisinden ibaret yoğunluk potansiyel enerjisinin, evrenin zaman sonsuza giderken sahip olduğu toplam enerjiye, yani toplam kinetik enerjiye eşit olduğunu gösterebilirsek, eşitliğimiz ve denklemlerimiz, formüllerimiz doğrulanır.
Bu 2 1 2d E dV  formülünde zaman sıfıra giderken, yoğunluk sonsuza ve hacim sıfıra yaklaşır ve böylece .0 belirsizliği oluşur ve bu belirsizliği çözmek olanaksızdır. Fakat gerekli dönüşümler yapıldığında bu belirsizlik ortadan kalkabilir. Bunu A-2 ve A-3 te göreceğiz. A-4 ise kuramsal ispattır.
A-2) 2 1 2d E dV  olarak tanımlamıştık.
m
d
V  olmak üzere
d’nin yerine
m V yazalım.    211 22 dd m E V E mV V     eşitliği ortaya çıkar yani Ed’nin bir başka ifadesi
1 2d E mV   dir.  Burada m evrenin zamana bağlı olmaksızın değişmeyen toplam kütlesi ve V zaman 0’ dan ’a doğru genişleyen hacmidir.
332
O halde burada m bir sabit olarak ele alınabilir. Ve t=0 anında ve V=0 ve dolayısıyla Ed=0 olan toplam enerjisi zaman ve hacim arttıkça V hacim ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Fizikçiler enerji yoktan var olmaz ve vardan yok olmaz derler. Oysa burada     Ed=1 2 mV enerjisi t=0 dan itibaren artmaya başlamakta yani evren dışarıdan enerji almaktadır. Bu da bizim t=0 da patlayan Big-Bang imizin başka bir zaman mekan ortamının içinde yaratıldığını gösterir. A-3)  Ve şimdi zaman t=0 anında ileriye doğru akışıyla Ed’nin arttığını yani evrenin dışarıdan enerji aldığını bir başka yolla ispatlayalım. Bu arada Ed’yi üçüncü bir denklemle daha tanımlayacağız.
21 2d E dV          m d V  
m
V
d 
2V yerine
2
2 m d  yazalım
2
2
1 2d
m Ed d 
21 2d m E d     olarak üçüncü bir formülle tanımlanır. Yani=
21 2d m E d  Bu formülde evren genişledikçe yoğunluğunun azaldığını hatırlarsak, yoğunlukla ters orantılı olarak Ed artmaktadır. Bu arada m yine evrenin toplam kütle sabitidir. t=0 da yoğunluk sonsuz olduğundan Ed yine sıfıra gider. Fakat evren
333
genişledikçe yoğunluk azaldığından Ed artar. Bu da t=0 anından itibaren evrenin dışarıdan enerji aldığının bir başka göstergesidir. KURAMSAL İSPAT: A-4) Şu ana kadar ortaya belirli bazı öngörüler koyduk fakat bunları ispatlamadık. Eğer
21 2d E dV 
1 2d E mV 

21 2d m E d  şeklinde üç farklı biçimde ortaya koyduğumuz formüllerin doğru olduğunu ispatlayabilirsek bu bizim açımızdan rahatlatıcı olacaktır.  Hatırladığınız üzere evrenin t=0 anında sahip olduğu toplam enerjiyi Ed (yoğunluk potansiyel enerjisi) olarak tanımlamıştık. Bilim insanlarının yaptığı bir kabule göre ise t zamanı sonsuza giderken evrenin bütün enerjisi “Kinetik enerjiye (Ek)” dönüşür. Şimdi eğer biz evrenin başlangıcında t=0 anında ve t= anında sahip olduğu iki enerjinin birbirine eşit olduğunu ispatlayabilirsek, denklemlerimizin de doğru olduğunu söyleyebiliriz. Yani
dbaşlangıç kson EE  olursa denklemlerimiz doğrulanır.
Burada d=yoğunluk; m=kütle; V=hacim ve v=hız olmak üzere
2 11 22 dk E mV mv E   
2 Vv    Buradan hacmin hızın karesiyle doğru orantılı olarak arttığı sonucu ortaya çıkar. Veya hızın karesinin de hacmin
334
artmasıyla doğru orantılı olarak arttığı sonucu. Yani evren genişledikçe hızı artmakta, hızı arttıkça genişlemektedir. Bunu hatırda tutalım. Şimdi Ed’nin bir taraftan

21 2d E dV 
olduğunu hatırlarsak
22 11 22 dk E dV mv E            2 Vv   idi. 21 2 dV  formülünde V=v2    ve V2=v4     yazalım
42 11 22 dv mv        2 m dv 
d yerine
m V   yazarsak, işte ispat noktası bu anda geliyor. İşte
bu anda
1 2d E mV   deki değişkenleri 2 1 2 dV cinsinden ifade
ettikten sonra doğal bağlantı olan
m V ile denklemi sınadığımızda sonuç 1=1 yani tamam çıkmaktadır.
2m mv V         2 2 . m mv v   O halde m’ler ve v2’ler sadeleşir Ve    1=1   sonucu ortaya çıkar.  Bu sonuç ise evrene t=0 anında verilen toplam enerjinin, Ed zaman (t) sonsuza giderken, tamamen Ek yani kinetik enerjiye dönüştüğünün bir ispatıdır.
335
Fakat bu anlamda ilginç olan şudur ki evrenin, t=0 anında sahip olduğu toplam enerji olan Yoğunluk Potansiyel Enerjisi; evrenin t=zaman, sonsuzda iken sahip olduğu toplam kinetik enerjiye yani zaman sonsuzda iken enerjisine eşit iken, denklemler kavramsal olarak bunu sağlar iken, aynı denklemlerin ifade ettiği başlangıçtaki Yoğunluk Potansiyel Enerjisi t=0 anında sıfır (0) miktarı bir enerji ifade ediyor iken, t=sonsuzda Ek, toplam kinetik enerji sonsuzu ifade eder miktar olarak. Ve buna rağmen bizim denklerimiz bunu sağlar.
1 2d E mV     tanımında m sabit ve V =0’dan sonsuza ıraksayan dönüşümde, t=0 olduğu zaman t=0 daki Yoğunluk Potansiyel Enerjisi sıfırdır (0), ve bu olay bizim denklemlerimizde t=sonsuzda kinetik enerjinin de sonsuz olması kavramını kapsamaktadır. Yani bu anlamda kavramsal ve denklemsel eşitlik, niceliksel eşitsizliği kapsamaktadır. Şöyle de ifade edilebilir elimdeki torbada başlangıçta hiç elma bulunmamasına rağmen, 10 gün yürüyerek camiye gittiğimde torbada 5 kilo elma almış bulundum. Nereden geldi bu 5 kilo elma? Şimdi anlatmaya çalıştığımız şey, elimizdeki içinde hiçbir şey olmayan torba ile 10 gün yürünerek içinde 5 kilo elma olan torbanın aynı şey olduğu, torba değişmedi yani. Sadece zaman içinde dışarıdan birileri ona elma (enerji) koydu.  “Hiç kuşkusuz biz genişleticileriz”  Hacmin zamanın sıfır olduğu an itibarıyla sıfır olması ve bu nedenle 1/2mV formülünde Ed yoğunluk potansiyel enerjisinin de sıfır olması, dolayısıyla zamanın sıfır olduğu
336
anda evrenin enerjisi sıfır iken, zamanın ilerlemeye başladığı andan itibaren evrenin enerjisi sürekli artıyor ve zaman sonsuz olduğu zaman tüm enerji kinetik enerjiye ve sonsuza dönüşüyor. Peki bu enerji artırımını yapan kim? Bir anlamda nasıl oluyor da yolda hiç alışveriş olmamasına rağmen belirli bir hızla torbaya elma giriyor, yani evren enerji alıyor. Evreni genişletme ve bu sırada evrene enerji verme işini kotaran kim?
“Yemin olsun, biz gökleri, yeri ve bunlar arasındakileri altı günde yarattık. Ve bize hiçbir yorgunluk dokunmadı.”
Burada altı gün kavramı, evrenin yaratılması ve genişletilmesi işinin onlar için sınırlı ve dx kadar kısa ve basit işlem olduğunu bildirmektedir. Yani 6 gün kavramı sınırlılığı, kolaylığı anlatmaktadır. Nitekim “Ve bize hiçbir yorgunluk dokunmadı” cümlesi de bunu ifade eder. Farklı bir sayı imgesi türünü Kuran Mearic suresi 4. ayette kullanır:  “Melekler ve Ruh, miktarı elli bin yıl olan bir günde yükselirler O’na” Bu ayette ise elli bin yıl, melekler ve Ruh açısından kendilerinin Rahman’ın huzuruna çıkabilmeleri için geçirmeleri gereken bir tekamül boyutları süreci olarak verilmektedir. Yani bu anlamda evrensel tekamül süreci tüm evrenler bazında devam ettiği için her kul da O’na yöneliminde dünya hayatında da ahrette aşamalar kaydetmek
337
zorundadır. Hele bu, melekler ve Ruh gibi en üst boyut varlıklar için söz konusu olduğunda, elli bin yıllık bir yükseliş, aşama sadece simgesel bir kavram ve rakamdır. Bir önceki ayette altı gün sınırlılığı, basitliği, bu ayette elli bin yıl artan ivmeli bir gelişim sürecini ifade etmektedir.
A-5) İspat sırasında Ed yi
1 2
mV türünden tanımlayıp kinetik
enerjiye eşitlemiştik. Yani
2 11 22 dk E mV mv E      demiştik. İspatımız doğru olduğuna göre ispat sırasında kullandığımız bu yol da doğrudur ve sonuç olarak Ed=Ek
2 11 22 mV mv 
2 Vv    eşitliği de doğrudur. Ve buradan evrenin hacminin arttığını bildiğimize göre; evrenin hacmi arttıkça hızı da artar ve hızının karesiyle doğru orantılı olarak hacmi de artar. Bu ikisi birbirine doğru orantılı olarak bağlıdır.
B)  YOĞUNLUK POTANSİYEL ENERJİSİNİN MOMENTUMA, KORUNUMSUZ ÇARPIŞMALARA UYARLANMASI B-1) Yoğunluk potansiyel enerjisinin sabit yoğunluktaki cisimlere uyarlanması. (Enerji korunumu olmayan çarpışmalar açısından)
338
Enerji korunumu olmayan çarpışmalar ve patlamalar, fiziği oldukça zorlayan konulardır. Ancak işin içine yoğunluk potansiyel enerjisinin bakış açısı girdiğinde, olayı bir de bu yönden inceleyeceğiz.  Bu bölümde sabit yoğunlukta bir cisim ele alıp bunun enerji korunumu olmayan bir iç patlamayla parçalanmasını inceleyeceğiz
m;V Küre şeklinde bir cisim ele alıp bunun bir iç patlamayla dört eşit hacim ve kütleye ayrıldığını düşünelim.
Başlangıçta kütlesi m ve hacmi V olan bu cismin Ed si
1 2
mV
dir.
Dört eşit parçaya ayrıldığında her bir parçanın Ed si
1 2 4 4 mV
olur. Ve parçaların toplam Ed  si
1 2 4 4 mV
+
1 2 4 4 mV
+
1 2 4 4 mV
+
1 2 4 4 mV
=4.
1 2 4 4 mV
=
1 8
mV olur
Bu durumda başlangıçtaki toplam Ed=
1 2
mV
339
Son durumdaki toplam Ed=
1 8
mV
Ve kayıp enerji=
1 2
mV –
1 8
mV =
3 8
mV  olur.
Ben bu konumda Ke (kinetik enerji, korunumsuz) çarpışmalarda diğer enerjiler= kinetik, potansiyel, ısı, kütle çekim enerjileri vs göstermek üzere Ed başlangıç+Diğer enerjilerbaşlangıç= Ed son+ Diğer Enerjilerson   olduğuna inanıyorum ve MOMENTUM KONUSUNDAKİ ÇARPIŞMALARDAKİ KAYIP ENERJİ konusunun böyle çözülebileceğine inanıyorum.. Şimdi  aynı şekilde üç hacim ve kütleye dönüşecek bir küre ele alalım. Kütle=m ve hacim=V
Edbaşlangıç=
1 2
mV
Her bir parçanın son enerjisi=
1 2 3 3 mV
Son toplam Ed=
1 2 3 3 mV
+
1 2 3 3 mV
+
1 2 3 3 mV
=3.
1 2 3 3 mV
=
1 6
mV
Ed kayıp=
1 2
mV –
1 6
mV =
1 3
mV
340
Bu durumda başlangıçta kürenin sahip olduğu Ed=
1 2
mV
ve ayrı ayrı üç parçanın sahip olduğu toplam Ed=
1 6
mV dir.
Bu durumda sonuçta oluşan Ed başlangıçtakinin 1 3
üdür. Şu halde herhangi bir d sabit yoğunlukta cisim ayrı ayrı n eşit
parçaya ayrıldığında sonuçta oluşan Ed, başlangıçtakinin
1 n
katıdır şeklinde bir genel formül çıkarabiliriz.  Şimdi başlangıçta ele aldığımız 4’e bölünen kütleyi ele alalım.
(diğer enerjiler)1 +
1 2
mV =
1 8
mV + (diğer enerjiler)2
Burada diğer enerjiler 1 ve diğer enerjiler 2 farkı
1 2
mV –
1 8
mV =
3 8
mV kadardır ve ısı, kinetik enerji, potansiyel enerji, sürtünme enerjisi vs gibi her türlü enerjiye gitmiş olabilir.  Şimdi yeni bir çıkarım yapalım. m kütleli ve V hacimli bir cisim n eşit parçaya ayrıldığında sonuçta oluşan parçaların yoğunluk potansiyel enerjileri toplamı
Ed son=
1 n Ed başlangıç     olur.  Ve parçalar eşit kütle ve hacme bölünüyorsa her bir parçanın Ed  si
341
Ed= 2 1 n Edbaşlangıç   olur. Hatırlarlarsanız dört eşit parçaya ayrılan kütlede
1111 2 4 4 2 4 4 2 4 4 2 4 4dparçalar mV mV mV mV E    
1 2dba ş E mV 
Hem m in hem de V’nin n’e bölünmesiyle her bir parçanın
Ed si= 2 1 n Ed başlangıç olur.
Bu sebeple bir iç patlama veya herhangi bir sebeple ortaya çıkan diğer enerjiler toplamı
11 dbaşlangıç dbaşlangıç dbaşlangıç n E E E nn   Bu arada
1
dbaşlangıçE
n
parçalar toplamının Ed siydi.
Bu denklemlere göre bir cisim patlama veya başka bir sebeple eşit kütle ve hacimde n eşit parçaya ayrıldığında
ortaya çıkan her bir parçanın Ed si 2 1 n ve çıkan parçaların
342
toplam Ed si
1 n oranıyla azalır. Bununla birlikte açığa çıkan
ısı, kinetik enerji ve diğer enerjiler toplamı da
1n n 
oranıyla
çoğalır.
C)  YOĞUNLUK-DALGA İLİŞKİSİ
C-1) Bu konuda çeşitli dönüşümler yaparak 
dalgaboyu ile d yoğunluk arasında bir ilişki bulmaya çalışacağız.  Einstein bir madde tamamen enerjiye dönüştüğünde oluşacak enerjinin  2 E mc  olduğunu iddia etmişti.  Diğer taraftan belirli bir dalga boyu olan bir fotonun toplam enerjisi
ise
hc
E 
 idi.
Biz bu tezimizde maddenin hem dalga hem parçacık olduğunu iddia ettiğimizden bu ikisini de birbirine eşitleyeceğiz.
2 mc =
hc 
ise
h
m
c  
Diğer taraftan evrenin bütün enerjisinin t=0 anında yoğunluk potansiyel enerjisi olduğunu, bu enerjinin t= da ise kinetik enerjiye döndüğünü öngörmüştük. Buradan:  Ed=Ek
2 11 22 mV mv 
343
2 Vv      vc   ise   2 Vc 
Bu durumda ilk bulduğumuz
21 2 dV denklemi
24 11 22 dV dc     haline dönüşür. Buradan tekrar  2 mc ye geçiş yapıp onu Ed ye eşitleyelim
2mc = 4 1 2 dc    buradan 2m=dc2 olur
m’i yukarıda
h c 
olarak bulmuştuk. Yerine yazalım.
22 h dc c        Buradan   3 2h d c    olur. Bu en önemli eşitliklerimizden biridir. Şimdi sabitleri hesaplarsak= h=6.626*10-34 J.s         c=3*108 m/s Buradan işlemler yapıldığında
3 2h
d
c   = ise
114.9*10
d  

Bu da bize χ dalga boyuyla giden bir fotonun bir yoğunluğu olduğu hatta belki madde sürekli titreşen alt parçacıklardan oluştuğuna göre bu parçacıkların da bir dalga boyu olduğu sonucunu verir. Bu aynı zamanda maddenin bir tür dalga ve dalganın bir tür madde olduğuna ait bir ispattır.
344
C-2) Şimdi
h
m
c    ve  3 2h d c   sonuçlarını daha önce bulduğumuza göre en basit formülümüz olan
m
d
V
 
m
V
d  formülünü kullanırsak
32
.
22 h c c V ch     sonucu ortaya çıkar. Fakat bunun bilimsel olarak ne demek olduğunu bilmiyorum.
Belki de ben burada konuyu fotonla sınırlı tutmakla yanlış yapıyorum. Çünkü inandığım şey maddenin aynı zamanda bir dalga ve dalga aynı zamanda bir madde olduğudur. Çünkü artık işin içine yoğunluk girmiştir. Sonuçta dalga ve yoğunluk arasında direkt bir bağıntı ortaya çıkmıştır. Bu konunun tartışılıp açıklanması bilim insanları için de bir görev ve gerekliliktir.           Burak Taracar
ÖZGÜRLÜK VE İRADE
Düşünüyorum da, insana irade denilen yapıp etme, seçip seçmeme kudreti, insana, onun özgürlük tutkusundan dolayı mı verilmiş? İnsan cennet denilen en mükemmel yaşam arenasına konuluyor ve deniyor ki, “İstediğin gibi ye, iç. Burada senin için ne bir tasa, ne bir kötülük, ne bir korku var ama şu ağaca yaklaşma.” Fakat insan en zoru seçiyor. Yani gerçekte mümkün olmayan sonsuzlaşma arzusu, onu Allah’a rağmen bir yol deneyerek sonuca gitme eğilimine götürüyor.
345
Şeytan insana vesvese veriyor ve diyor ki, “Sana eskimez, çökmez sonsuzlaşma yolunu, melekler gibi olma yolunu göstereyim mi?” Oysaki insan biliyor cennette en mükemmel yaşantı tarzını gösterse de kendisini bir kıyamet gününün bir hesap gününün beklediğini. Buna rağmen diyor insan, “Belki…” Belki onun bu söylemi kıyamet gününe dair korkusundan yahut Rahman’ı şüphesiz bilmenin getirdiği kalp titreşiminden, hesap gününden. O hesap gününde hiçbir nimetin, hiçbir lütfun karşılığını veremeyeceğini bilmesinden… Belki onun bu “Belki” si bilinmeyene atılmanın cazipliğinden ve bu cesareti göstermesinden. İnsan “Belki” diyor. Belki güvenli bir şekilde hesap gününe ulaşabilirdim ama ben bilinmezi seçerek, adeta olmayacak imkansızın rüyasını görmeye dalarak bu hesap gününü erteleyebilir veya onu biraz olsun düşünmekten kurtulabilirim. Ama olmuyor. Yasak meyveden yediği anda kötülük ve zulmün genleri bulaşıyor insanın kanına ve bu zulüm daha ilk nesilde kendini gösteriyor ve daha sonraları daha artarak, çeşitli şekillerde kendini gösteriyor. Dünyaya geldiğine pişman oluyor insan. Yalnız buluyor kendini. Rabbine dair inançtan öte bir kesinlik yok. Ne yöne baksa, nereye adım atsa, düşüncesi, yaptıkları sütten çıkmış ak kaşık olsa o zulüm genlerinden birkaç tohumun izleri duruyor. Silinmeyecek bir şekilde… Şeytan zaten pusuda. Her an onun kötü niyetini bekliyor. Zalimlik kanına işlemiş az ya da çok insanın. Bu yüzden hep af dilemek, hep tövbe etmek zorunda. Oysa doğru yolda olmak da yetmiyor. Hep daha doğru yolu bulmak gerekiyor. Bir yandan da zalimliğe bulaşmak, günah tehlikesi hep var. Bütün olasılıklar hep bir sonuca çıkıyor. Ölüm, arkasından ya affedilmek ya da… Söylemek bile anlamsız. Hz. İbrahim şöyle diyor: “Yalnız temiz kalple varan kurtulur.” Peki temiz kalbin açıklaması ne? Neye göre temiz kalp? Firavun’a göre mi yoksa Musa’ya göre mi? Ay dünya
346
etrafında dönüyor. Dünya ise güneşin etrafında. Peki güneş neyin etrafında dönüyor? Ya Samanyolu neye göre nerede? Temiz kalp neye göre? Allah’a göre temiz kalbin tarifi, yeterliliği ne? Uzun uzun düşünüyor insan… Ve sonunda buluyor. Tam teslim olmak ve samimi olmak… Ötesi mi? Fazla önemli değil…

RAHMAN VE RAHİM OLAN ALLAH’IN ADIYLA BAŞLARIM… BU KİTABI YAZMAYI VESİLE KILAN RABB’İME, VERDİĞİ LÜTFUNDAN DOLAYI HAMD Ü SENALAR OLSUN. ALEMLERİN RABB’İ OLAN ALLAH DER Kİ;    “ BEN, BİR KULU SEVDİĞİM ZAMAN, ONUN İŞİTEN KULAĞI VE GÖREN GÖZÜ OLURUM. ARTIK O, ( Konuşurken ) BENİM ( Kelamım ve Hükmüm ) LE KONUŞMAYA VE ( Baktığı Her Şeyi ) BENİM ( Verdiğim Özel Bir Görüş ) İLE GÖRMEYE BAŞLAR ”      BU KİTABIN YAZARI SADECE ARACIDIR, VESİLEDİR. LÜTUF VE RAHMET TAMAMEN ALLAH’TANDIR…

MERHABA OKUYUCU…
BENİ ELLERİNİN ARASINA ALACAĞIN BU ANI ÇOKTANDIR BEKLEMEKTEYDİM. VE ŞÜKÜRLER OLSUN Kİ, ŞU AN OLMAK İSTEDİĞİM YERDEYİM. SENİN NAZARINDA OLMAK, SENİN YÜREĞİNE DOKUNMAK DUYGULARIN EN MÜKEMMELİ. BEN, ŞU AN SENİN İÇİN BURADAYIM. HER BİR SATIRIMDA KENDİNİ BULACAK VE OKUMAYI BİTİRDİĞİNDE KENDİN OLACAKSIN ALLAH’IN İZNİYE…      BEN, SANA YENİ BİR BAKIŞ AÇISI GETİRMİYORUM. FARKINDALIĞIN FARKINA VARABİLMEN İÇİN ELLERİNDEYİM. RABB’İNİ DAHA İYİ HİSSEDEBİLMEN İÇİN VE O’NA DAHA YAKIN OLABİLMEN İÇİN SANA FARKLI BİR PENCERE AÇIYORUM. TOPLUM, SANA ALLAH’TAN KORKMANI SÖYLER, OYSA KORKUNUN OLDUĞU YERDE SEVGİ ASLA YOKTUR. VE KORKTUĞUNDA YAKIN İLİŞKİ KURAMAZSIN. O’NU TAM OLARAK HİSSEDEMEZ VE O’NA GÜVENEMEZSİN. O HALDE, ALLAH’TAN KORKARSAN, O’NA NASIL KENDİNİ YAKIN HİSSEDEBİLİRSİN?      ALLAH, SONSUZ MERHAMET SAHİBİDİR. O, BAĞIŞLAYANLARIN EN HAYIRLISIDIR. ALLAH’TAN KORKMAK, “ BEN BUNU YAPARSAM, RABB’İME LAYIK BİR KUL OLABİLİR MİYİM? “ DEMEKTİR. İŞTE ASIL KORKU BUDUR. ALLAH’TAN DEĞİL, KENDİ VİCDANINDAN KORKMAKTIR. RABB’İNİN HUZURUNA, HAYA EDECEK BİR AMELLE ÇIKMAKTAN KORKMAKTIR. ASLINDA BU, KORKU DEĞİL, SAYGIDIR.       VE… FARKINDALIK BURADA DEVREYE GİRİYOR !!!
İÇİNDEKİLER;
1- SEN SUSUNCA, MELEKLER KONUŞMAYA BAŞLAR. 2- ALLAH’TAN KORKMA! 3- NASIL YAŞADIĞININ FARKINDA MISIN ? 4- KİŞİ, KİŞİNİN AYNASIDIR. 5- SEN, GÖNLÜNÜ KIRANA İSYAN ETMEKTEN, KIRIK GÖNÜLLERE MERHEM OLAN ALLAH’I UNUTUYORSUN. 6- İŞİN ALLAH’A KALMIŞSA, OLMUŞ BİL. 7- ALLAH SÖZE DEĞİL, KALBE BAKAR. 8- ALLAH, DUASINDA ISRARCI OLANI SEVER. 9- KUL, RABB’İNİ İMTİHAN ETMEZ. 10- MUTLU DEĞİL, MUTLULUK OLMAK. 11- AŞIK DEĞİL, AŞKIN KENDİSİ OLMAK. 12- ZAHMETİN ARDINDAKİ RAHMET. 13- RABB’İNLE KONUŞ. 14- ÖNCE OL! 15- SADECE GÜLÜMSE. 16- ÖLMEDEN ÖNCE ÖLMEK. 17- TESLİM OL! 18- İŞİNE GELENİ DEĞİL, İÇİNDEN GELENİ YAP. 19- KİŞİSEL ÇELİŞİM. 20-DÜNDEN SONRA, YARINDAN ÖNCE. 21- ORADA OL! 22- DUA, ALLAH’IN KAPISINI ÇALMAKTIR, DİRETMEK HADDİ AŞMAKTIR. 23- OLDUĞU KADAR, OLMADIĞI KADER. 24- ÖZÜNÜ BİLEN, SÖZÜNÜ BİLİR. 25- UYARIŞ, UYANIŞTIR. 26- TESADÜF DEĞİL. 27- SEVGİ ( Lİ ) MİSİN ? 28- DERDİNLE KONUŞTUN MU HİÇ? 29- ÇIKAR BENLİĞİ ARADAN, İŞTE ORADA YARADAN. 30- NİYET RAHMANİ, ARZU İSE ŞEYTANİDİR. 31- AÇTIĞIN HER YARA’DAN, HESAP SORAR YARADAN. 32- ALLAH, KULUNUN ZANNI ÜZEREDİR. 33- ÇARESİZSENİZ, ÇARE SİZSİNİZ. 34- BİR NİYETSİZ, BİR DE DUASIZ YÜREKLER ÜŞÜR. 35- SEN ALLAH’A SIMSIKI SARILMAZSAN, ŞEYTAN GELİP SANA SARILIR. 36- İYİLİĞE İYİLİK HER KİŞİNİN, KÖTÜLÜĞE İYİLİK ER KİŞİNİN İŞİDİR. 37- GÜNE GÜZEL BAŞLAMAK. 38- FARKINDALIK TERAPİSİ 39- FARKINDALIK TERAPİSİ 2 40- FARKINDALIK ÜZERİNE RÖPORTAJ.

www.cennetinbahcesi.com
YAZAR HAKKINDA;
Kendisini fıkıh, tefsir, hadis olarak ilmi yönden geliştirmenin yanında; Doğunun Zen öğretisi (farkındalık) ile Sufi’liğin (kalp gözüyle bakışını) harmanlayarak kendine özgü üslubuyla insanların kendi öz varlıkları ile buluşmasına böylece kalıcı bir huzurla buluşmalarına yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda insanlar O’nu Batılı Mistik olarak görmektedir.
O, Der ki; “Ben sizi yeni bir şeyle tanıştırmıyorum, sadece unuttuğunuz kendi özünüz ile tekrar buluşmanıza vesile oluyorum.”
O, “Yaşam matematik değil bir şiirdir ve içinde nefes aldığınız bu Hayat, beyinlerin gelişmesinden öte yüreklerin ve ruhun olgunlaşması ile gelen bir kutlama olmalıdır.” Diyerek Yaşamanın aslında bir sanat olduğunu anlatmaktadır.
O’nun görüşüne göre: Mutsuz insan yoktur, mutlu olacağına inanmayan insanlar vardır ve insanları yorgun kılan yaşam değil, taşıdıkları maskeleridir.
O, “Her soru önce kendi cevabını doğurur” sözleriyle insanların aradığı cevapların aslında kendi derinliklerinde mevcut olduğunu ifade eder.
O, Yaşam yolculuğunda insanların kendilerini keşfetmeleri ve kendi derinliklerinde bulunan mevcut cevaplara ulaşmaları adına; onları sadece düşündürmeye, farkındalık kazanmalarına ve baktıklarından daha derine bakarak Yaradanın mucizelerini görmelerine- kucaklamalarına yardımcı olmaktadır.
Onun;
*Yaşam geçmiş ile gelecek arasında açmış bir çiçektir onu, sadece şimdiki anın içinde koklayabilirsin.
*Kendi hayatını yaşamıyorsan yaşadığın hayat senin değildir!
*Dışarıda Mucize Arama Mucize Sensin
*Önemli Olan Hayatın Ne Zaman Son Bulacağı Değil, Onu Ne Zaman Hissederek Yaşamaya Başladığındır.
*Ben size mutlu olmayı değil, mutluluğa dönüşmeyi gösteriyorum,.
*Yaradan Kitaplarını İnsana Göndermişken, Yaradan Peygamberlerini İnsana Göndermişken, Yaradan Cennetinin Kapılarını İnsana açmışken ve O’ sana Bu Kadar Çok Değer Veriyorken; Sen Nasıl Olur da Kendine Değer Vermezsin?
*Sadece yaşamın gerçekliğine uyum sağla, ruhun ağlamaya ihtiyacı varsa ağla, gülmeye ihtiyacı varsa gül, her deneyimi yaşa, kontrol etme. Şayet kontrol edersen bütün enerjini dışarıya akıtmış olacaksın. Sessiz ol ve yaşamın akışını izle o akışta gelen her şey bir mucizedir.
Gibi sözleri insanlara farkındalık kazandırmaya yöneliktir.
O, İnsanlığın temel sorunlarından birini şu sözlerle ifade etmektedir:
“İnsanlar isyanda, hayat çoğu için yaşarken bitmiş durumda; çünkü hep başkalarının hayatını yaşamaktalar. Bu hayat onların değil, başka bedenlerde, başka ruhlarda hayat buluyorlar ve onlar gidince hayat da anlamını yitiriyor. İnsanlığın en büyük sorunu budur. Kendi hayatını yaşamıyorsan yaşadığın hayat senin değildir. Nasıl olabilir ki? O hayat başkasına bağlı ve o gittiğinde yahut ilgisini yitirdiğinde sen de eriyor, tükeniyorsun! Olanları izlediğinde şahit olacaksın ve o zaman varlığın farkındalıkla dolacaktır”… Dua İle…

RAHMAN VE RAHİM OLAN ALLAH’IN ADIYLA BAŞLARIM… BU KİTABI YAZMAYI VESİLE KILAN RABB’İME, VERDİĞİ LÜTFUNDAN DOLAYI HAMD Ü SENALAR OLSUN. ALEMLERİN RABB’İ OLAN ALLAH DER Kİ;    “ BEN, BİR KULU SEVDİĞİM ZAMAN, ONUN İŞİTEN KULAĞI VE GÖREN GÖZÜ OLURUM. ARTIK O, ( Konuşurken ) BENİM ( Kelamım ve Hükmüm ) LE KONUŞMAYA VE ( Baktığı Her Şeyi ) BENİM ( Verdiğim Özel Bir Görüş ) İLE GÖRMEYE BAŞLAR ”      BU KİTABIN YAZARI SADECE ARACIDIR, VESİLEDİR. LÜTUF VE RAHMET TAMAMEN ALLAH’TANDIR…
1-
SEN SUSUNCA, MELEKLER KONUŞMAYA BAŞLAR.
Susmak…      Öyle bir rahmet gizlidir ki susmanın ardında…Sabrın selameti, şerrin hayrıdır susmak…Bir kez susmayı başarabildin mi, yaşamına serpilen huzuru idrak edersin. Günümüz karmaşasında, yoğun şehir hayatının getirmiş olduğu stres altında seni her daim zehirlemekte olan egona kulak verir ve konuşmaya başlarsın ve bir kez konuşmaya başladın mı, sen susuncaya kadar giderek belanın içine gömülürsün farkında bile olmadan. Oysa bilmeni isterim ki, sen susabildiğin sürece melekler sana refakat eder. Sana her ne söylenirse söylensin, her ne şekilde hakaret edilirse edilsin sen muntazam bir sabır gösterip susmayı başarabilirsen, senin yerine melekler karşındakine yanıt verir ve senin için hayır duası ederler. Ama şunu da unutma ki, sen konuşmaya başladığın an, melekler orayı terk eder çünkü bu defa şeytan seninle işbirliği yapmak için oradadır…      Buraya dikkat et! Zihin muhteşem bir uşak fakat berbat bir efendidir. İpleri zihnin eline verirsen eğer, sen onu değil, o seni kontrol altına alır ve bu durum tam bir felakettir.Seni uyarmak isterim, zihnin oyunlarına gelme, sen ruhani bir varlıksın ve huzuru ancak ve ancak ruhunun özüne inince bulabilirsin. Zihin, seni herhangi bir olay karşısında haklı olmaya iter ve seni konuşturmak için çaba sarfeder çünkü zihin egoyla işbirliği içersindedir ve her ikisi de tatmin olmak ister. Oysa sen, zihnini susturmayı başarır ve egonu hiçe sayarsan işte o an, konuşmak yerine susmayı tercih edersin ve ne denli bir manevi bir boyuta geçiş yaptığını farkına varırsın. Unutma; Sen susunca karşındakini mükafatlandırmış olmayacaksın…Asıl sustuğunda neleri kazandığının farkına varsan bir daha hiç konuşmazsın…       Dinle Bak!       Söylenecek Çok Şey Varken Bile Sus…       Susmak; Karşındakine Boyun Eğmek Değil, Tam Aksine Olgunluğun Bir Göstergesidir…       Susmak Erdemliktir…       Daima Anımsa;       Sen Susunca,  Melekler Konuşmaya Başlar !!!
2-
ALLAH’TAN KORKMA !
Korku…      Telaffuz etmesi ve hatta düşünmesi bile ürkütücü. Samimiyetten uzak, soğuk bir kavram korku… Korkuyla aynı anda sevgiyi ve saygıyı düşünemiyor insan, kimileri korkuyu saygı sanır, kimileri de saygıyı korku…Düşünecek olursan eğer, birine karşı mahcubiyetin, eksikliğin veya ona karşı kendini hazır hissetmediğin anlarda korkuyu hissedersin. Aslında zihnin bir yanılgısıdır bu, zihnine sistemize edilmiş hatalı bir programdır.      Allah, kullarını sevgiden, merhametten ve aşktan yaratmıştır. O, kendi ruhundan üflemiştir kullarının ruhlarını…Şimdi sorarım sana; Korkunun olduğu yerde sevgi olur mu? Korkunun hissedildiği bir zihinde merhamet zuhur bulur mu? Çocukluğundan beri sana Allah’tan korkman öğretildi. O’na yakınlaşman yerine sen farkında olmasan da Allah’tan uzaklaştırıldın. O’na sığınmak yerine, O’ndan ürkütüldün…Ve sen istemeden de olsa bu güne dek ibadetten ve inançtan uzak bir şekilde bu güne dek geldin. Evet evet, itiraf et aynen bu şekilde yaşadın tam da bu ana kadar. Şimdi sen bana, ama ben inançlıyım, Allah’a inanıyorum diyorsun hissediyorum. Buraya dikkat et! Ekmeğin seni doyurduğunu bilirsin, bunun için her tür iddiaya bile girersin çünkü bundan eminsin. Fakat ekmeği yemezsen aç kalacağını ve güçsüz düşeceğini de bilirsin. Demek ki ne diyoruz? Ekmeğin seni doyurduğunu bilmek yetersiz kaldığı gibi, Allah’a inanıyorum demek de O’na olan inancının öngördüğü görevlerini yerine getirmediğin sürece bu inanç, sadece telaffuzdan ibaret kalacaktır. Bu gün, tam bu anda bu tabuyu burada yıkmış bulunuyorum. Bildiğin tüm kitapları bırak ve beni dinle…Allah’tan Korkma ! Bunu hiçbir zaman yapma…O’nu sev, O’na sığın ve O’nu her daim an… Her ne günah işlediysen, her ne kadar Allah’tan uzak kaldıysan yine de şunu hiçbir zaman unutma ki Allah, affetmesi bol olan, bağışlayan ve kullarını her ne olursa olsun çok sevendir…      Şimdi Beni iyi dinle;      Şems-i Tebrizi güzel bir bahar gününde, bahçesinin duvarını örmekle meşgulmüş kerpiçle.Kendini bilmez ve ilmnine çok güvenen bir zat gelmiş üstadın yanına ve başlamış kendini beğenmişliğini sergilemeye.     – Size üç soracağım bilirseniz ilminizi takdir edeceğim. Demiş.
– İlk sorum şu; Allah Allah dersiniz ve O’na inanırsınız…Hadi O’nu bana gösterin de inanayım varlığına…
– İkinci soruma gelince; Şeytan ateşten yaratıldı dersiniz ama onun gazabı yine ateşten olacak dersiniz, hiç ateş ateşe zarar verir mi?     – Son olarak da derim ki; Yok şu günahmış, yok bu harammış…Rahat bırakın insanları da istediklerini yapsınlar…Buna ne diyeceksiniz??? Şems-i Tebrizi hiç kendinden ödün vermeden eline kerpiç parçasını aldığı gibi adamın kafasına vurmuş. Adam feryat figan acısının verdiği bir tepkiyle doğru kadının yolunu tutmuş…Kadı duyduklarına inanamasa da çağırmış huzuruna Şems’i…      – Ya sayın üstadım, sen kos koca Şems’sin nasıl olur da sana yöneltilen bir soruya yanıt vermez de üstelik adamın kafasına vurursun??? Şems, kendinden emin bir vaziyette;      – Bana, görmediğiniz Allah’a nasıl inanırsınız, gösterin de inanayım dedi. Ben de kafasına kerpiçle vurdum, ağrıdığını söylüyor, hadi bana ağrıyı göstersin de inanalım. Demiş…İkinci olarak şeytanın ateşten yaratıldığını ve ateşten olan bir şeyin nasıl olur da cezasının yine ateşle verileceğini açıklamamı istedi. Elimdeki kerpiç de çamurdur ve insanoğlu da çamurdan yaratılmıştır, çamur çamura zarar verebiliyorsa ateş de ateşe gazap olur. Diye yanıtlamış…Son olarak da o günah, bu haram der durursunuz, bırakın insanları da istediklerini yapsınlar dedi, ben de öyle yaptım. Demiş…        İdrak edebildiysen eğer, inanmak için görmek değil, hissetmek lazım…Artık bırak Güzel Allah’tan korkmayı, sen duanı et ve bırak, gerisini O halledecektir…yeter ki sen O’na inan ve güven…
3-
NASIL YAŞADIĞININ FARKINDA MISIN???
Farkındalık…      Bilincinde olduğumuz birçok şeyin farkında olduğumuzu sanır ve hatta bundan emin olduğumuzu dile getiririz fakat bilmeyiz ki farkındayım derken bile farkına varamadığımızdır asıl önemli olan. Düşünmeni isterim; Her gün defalarca geçtiğin cadde, beklediğin durak veya ” Ben buraları biliyorum ” dediğin bir semtte nelerin var olduğunun, hangi hayatların yaşandığının ve / veya tanıdığın bir kişinin yüzündeki ince bir detayın gerçekten farkında mısın? Misal vermek gerekirse, evine bir mobilya almayı planladın, mobilyacı aramaya başladığın bir anda bir de farkettin ki her daim kullandığın caddede bir mobilya mağazası var, şaşırırsın değil mi? Bu durum hepimizin başına geliyor
çünkü FARKINDA değiliz…      Şimdi şu cümleye dikkatini vermeni isterim; ” Sen! Nasıl Yaşadığının FARKINDA MISIN?” İki faklı mana, iki ayrı anlam gizli bu cümlede…İlk baktığında tek bir kavram fark edersin veya fark ettiğini zannedersin…Nasıl kelimesi iki farklı anlam gizliyor bu cümleye…Nasıl mı? Dinle; Nasıl yaşadığının fakında mısın? Derken Öncelikle ilk akla gelen ne şekilde yaşadığındır. Örneklemek gerekirse; Yersin, içersin, uyursun, işe gelip gidersin, ilgi alanların vardır belki de önemli bir kişiliksindir, örnekleri daha da çoğaltmak mümkündür…Bir diğer anlamı incelemek gerekirse, seni yaşatanın ne olduğu, yaşamana neyin sebep olduğu ile alakalıdır ki bunun bir önceki örnekteki gibi bir çok değil sadece ama sadece bir tek yanıtı vardır o da ALLAH ! Şimdi tekrar soruyorum sana; Sen! Nasıl Yaşadığının Farkında mısın??? Bu cümleye yanıt vermek istediğinde hem cümlenin farkındalığını şimdi gerçekten farkettiğini ve cümledeki sorunun yanıtını veya yanıtlarını farkettiğini farkedeceksin…İşte şimdi farkında olmaya başladın, dimağın açıldı ve baktığın ama ne yazık ki görmediğin bir çok şeyi şimdi çok daha net ve anlayarak görebildiğini farkettin. Yanılıyor muyum???      Ne diyor hadiste? “Bir Anlık Tefekkür, Bin Yıllık İbadetten Çok Daha Hayırlıdır.” Nedir tefekkür? Rabb’in yarattıklarını, rahmetini ve nurunu idrak edip şükretmek ve yaşamaktır.Düşün; Gece uyurken bile nefes alabiliyorsun, vücudundaki tüm organlar senin istemin dışında ve muntazam bir döngü ile çalışıyor, sağlıklısın, görebiliyor, duyabiliyor, konuşabiliyor ve hissedebiliyorsun. Sana sunulan bu nimetleri bir daha düşün. Bir elinle yüzüne dokun, burnuna, gözüne, dudaklarına ve her bir kıvrımına…Yaradanın izlerini fark edeceksin…Çünkü sen Allah’ın kendi ruhundan yarattığı bir parçasısın. Çok daha basit bir örnek vermek gerekirse; Bir ağacı izlemeni isterim, yaprakları kimi zaman hafif, kimi zaman şiddetli bir şekilde kıpırdar çünkü onda Rabb’in rahmeti, kıpırda emri vardır…Bilirsin ki, Allah’ın emri olmasaydı o yaprak kıpırdayamaz…Sonra başını kaldır ve gökyüzüne bak, bulutlara, yıldızlara veya ne bileyim Aya Güneşe uçuşan kuşlara bir dikkat et…Her birinde Allah’ın emri ve rahmeti tecelli bulmuştur. Hiçbir şey O’nun isteği dışında olmaz. İtiraf et, bu güne dek belki bunların bile farkında olmadan yaşadın hep. Evet, gökyüzüne defalarca baktın ve hatta o ağacın yanından defalarca geçtin ama bir şeyi ve en önemli şeyi fark edemedin, Allah’ı…O, her daim seninle, sana çok yakın ve hatta sana şah damarından çok daha yakın ve senin her yaptığını biliyor. Rahmeti, sevgisi ve merhameti her daim senin üzerinde. Bunun bilinci ile yaşarsan ve attığın her adımda O’nu hatırlarsan işte sen şimdi tefekkür etmiş olursun. Sabah uyandığında, seni yeni bir güne tekrar uyandırdığı için O’na şükrederek kalkarsan yatağından, kahvaltını yapmak için önünde dizilmiş olan nimetler için ( Üstelik dışarıda binlerce aç insan varken ) bir kez daha Allah’ı anarsan, ceketini giyerken ve hatta ayakkabını bağlarken bile O’nun rızası için ve izniyle yaparsan, sen her daim tefekkür içinde farkındalığı hissederek, farke derek yaşarsın…Unutma! Görmek veya bilmek yetmez, farketmek gerekir…Ve şimdi de diyorum ki; Farketmek de yeterli değil, tüm bu olan bitene ve sana sunulan hayata şükretmek ve bir nevi teşekkür etmek gerekir…Yaşamın boyunca sana yapılan bir iyiliğe teşekkür etmen öğretildi ve yaptın da…Büyüdün, geliştin yaşamın sorumlulukları yüklendi omzuna ve borçlandırıldın, çünkü yaşamak için buna mecburdun. Elektrik borcu, su borcu, kredi kartı borcu derken
örnekler daha da artmaya başladı fark ettiysen….Bir tekini bile ödemezsen, seni o kolaylıktan mahrum bırakacaklar, eğer bu elektrik borcu ise elektriğini kesecekler ve borcun giderek katlanacak öyle değil mi? Ama sen, bir gün bile geciktirmeden ödedin tüm borçlarını, geciktirmemek için, unutmamak için elinden gelen her şeyi yaptın. Şimdi sorarım sana; Senin bu dünyaya gelmene, yaşamana ve hatta en basit bir örnekle nefes almana sebep olan, seni koruyan, kollayan ve sevgisini, rahmetini bir an bile üzerinden çekmeyen Rabb’ine olan borcunu hiç düşündün mü? Üstelik bu güne dek O’na karşı hiç bir borcunu ödemediğin halde, senden nimetlerini, rahmetini ve sevgisini esirgemediği, bir an olsun seni yalnız bırakmadığı halde…Bu güne dek bunu hiç düşündün mü, farkına vardın mı? Şöyle bir idrak etmen gerekirse O’nun senden hiçbir beklentisi yok, senin yapacağın hiçbir şeye ihtiyacı yok. Senden istediği, beklediği sadece ve sadece bir tek teşekkür, evet basit ama hissederek yapacağın bir teşekkür, çok mu?       Şu an her ne yapıyorsan ve her ne ile ilgileniyorsan bırak, her şeyi bırak ve bir kenara it. Otur bir yere ve derin bir nefes al…ama hissederek ama farkında olarak al…Neyi mi? Sana bu nefesi bağışlayan Allah’ı…Sonra düşün, sadece düşün. Sahip olduklarını, sağlığını, varsa eşini, çocuklarını, evini, her şeyini düşün. Şimdi derin bir nefes daha al ve dostuna, en samimi dostun olan Rabb’ine teşekkür et. Sana sunmuş olduğu her bir özellik için şükret…Şimdi bir kez daha soruyorum sana;       Sen! Nasıl Yaşadığının Farkında Mısın ???
4-
KİŞİ, KİŞİNİN AYNASIDIR…
Ayna…      Baktığın an kendi yansımanı görürsün, kendini görürsün, seni görürsün değil mi? Her bir detayınla, gördüğün kadarıyla da olsa, baktığını yani karşındaki görüntünü görürsün aynada. İşte o görüntü, birebir seni yansıtır, her ne kadar kimileri gördüğünü değil de, görmek istediğini görse de…      Karşındaki insanda da aslında o kişi değil, kendi yansımandır gördüğün. Senin baktığın kişiyi, bir başkası senen çok daha farklı bir şekilde gördüğünü söyleyebilir, bu çok normaldir çünkü kişi, kişinin aynasıdır…Yüreğinde beslediğin her ne ise, baktığın her yeri aynı derecede görürsün. Buraya dikkat et, ben dış görünüşten bahsetmiyorum, yüreğinin güzelliğinden, ruhunun idrak edebildiği güzellikten bahsediyorum. Zaten kendini bilen bir kişi, dışarıyla ilgilenmez, daha çok içeriye odaklanmıştır.Sana da bunu
öneririm. Düşünsene, güzellerin en güzeli olan, kendi güzelliğinden mahlukat yaratan ve bu yarattıklarının arasında en özel kıldığı insan çirkin olabilir mi, bu mümkün mü? Senin
nasıl görmek istediğindir gördüğün, gerçek görüntüsü değil…      Burayı iyi dinle;      Sevgili Peygamberimiz H.z. Muhammet ( s.a.v. ) sahabeleriyle birlikte otururlarken, içeriye Ebu Leheb girer ve Peygamberimiz  ( s.a.v. )’e;     – Ya Muhammet ( s.a.v. ), ömrümde bir çok insan gördüm, senden çirkinini görmedim, sen ne kadar çirkinsin. Demiş. Peygamberimiz ( s.a.v. )’de O’na;     – Haklısın Ya Ebu Leheb. Demiş.       Bir süre sonra içeriye H.z. Ali ( r.a ) girer ve tevafuk bu ya, Peygamberimiz ( s.a.v. )’ e dönüp;     – Ey Allah’ın Resulü ( s.a.v. ), çok kişiler gördüm ama senden daha güzeline hiç rastlamadım, sen ne güzel bir insansın. Demiş. Peygamberimiz ( s.a.v. )’de H.z. Ali ( r.a )’ye dönerek;     – Haklısın Ya Ali ( r.a. ). Demiş. İçerde bulunan sahabeler bu duruma şaşırır ve içlerinden biri dayanamaz ve sorar;     – Ya Muhammet ( s.a.v. ), bu nasıl olur? Ebu Leheb sana ne kadar çirkinsin dedi, haklısın dedin, daha sonra H.z. Ali ( r.a. )’de sana dönüp senden başka güzel görmediğini söyledi, O’na da haklısın dedin. Bu nasıl iştir? Demiş. Güzeller güzeli Resulümüz ( s.a.v )’in yanıtı gecikmemiş;    – Kişi, kişinin aynasıdır, her ikisi de kendisinde olanı bende gördüler. Demiş…      Ne kadar manalı, ne denli güzel bir söz…Yüreğinde olanını karşındakinde görmek. Burada önemli olan öze inmek…derine, çok daha derine inebilmek…işte o zaman asıl güzelliği idrak edebilecek ve her baktığını güzel görebileceksin…Unutma! Kusurlu olan göz, kusurlu görür !!!
5-
SEN GÖNLÜNÜ KIRANA İSYAN ETMEKTEN, KIRIK GÖNÜLLERE MERHEM OLAN ALLAH’I UNUTUYORSUN…
İsyan…      Ne denli bir zehir olduğu bilinmez çoğu zaman isyanın. Oysa an be an seni dibe çeken bir balçıktır da sen bunu idrak edemezsin. Çünkü sen içeriyle değil, dışarıyla meşgulsün. Burayı anlayabiliyor musun? Kırılan yeri bulmak yerine sen, seni kıranla vakit kaybediyorsun. Önce bir içine dön, daha derine, daha da derine…Özünü bul ve ona
yönel. Ne mi bulacaksın orada? Rahmeti, nuru, seni yaradan Rabb’inin tecellsini hissedeceksin orada. Bilmeni isterim ki, karşındakinin sözü değildir seni kıran, karşındakinin sözü yüzünden sensin kendi kendini üzen, kıran, yıpratan. İnsanlar sana sadece bir iğne batırır fakat acı senden çıkar, o değildir sana acıyı veren unutma! Sen kendi canını kendin acıtıyorsun. Bilmiyorsun ki Allah, kırık gönüllerdedir, bir bilsen, idrak edebilsen ne canın acıyacaktır ne de kalbin kırılacaktır. Buradaki önemli bir noktaya değinmeden edemeyeceğim. Kırılan kalp değildir, kalp kırılmaz. Kırılan egodur, içindeki ego seni olumsuzluğa iter dikkat et! Sen egona değil, yüreğindeki, en derindeki rahmete odaklan. Böylelikle huzuru, gerçek huzuru iliklerinde hissedeceksin…      Allah, her sıkıntının, derdin ve belanın ardına bir hediye gizler. İnsanlar ise karşılaştıkları sıkıntı ve
dertlere odaklanmaktan ardındaki hediyeyi göremezler. Oysa en mühim ibadettir sabır, en anlamlı teslimiyettir Allah’tan her gelene razı olmak…Çünkü Allah, sevdiği kullarını sınamak için bela verir onlara. Kulum benden vazgeçecek mi, beni unutacak mı yoksa her şeye rağmen sabredip beni anmaya devam edecek mi diye dener. Bunu bir kez idrak edebilsen, sıkıntıyı sıkıntı, belayı bela olarak görmezsin, tam aksine belayı ve / veya sıkıntıyı bir hediye olarak algılarsın, çünkü sen artık içeriye, özüne dönmüşsündür ve seni kıranla değil, kırılan yerle ilgilenmeye başlamışsındır. Daima hatırla; Yapan da, yaptıran da Allah’tır. Bela, sana bir insan olarak da, bir olay olarak da gelebilir, asla ama asla o kişiye veya içinde bulunduğun duruma isyan etme, öfkelenme ve kin besleme. Bil ki, bu durum sana bir hediye olarak sunulmuştur.       Buraya dikkat et! Peygamber Efendimiz ( s.a.v )’in yaşadığı zamanlarda sahabeler, bir gününü sıkıntısız veya dertsiz geçirdiklerinde üzülürler, endişe ederlerdi. Acaba Rabb’im beni artık sevmiyor mu, yoksa O’na karşı bir kabahatim mi oldu ki beni denemiyor, dert vermiyor? Diye rahat edemezlerdi. Güzelliği, adanmışlığı hissedebiliyor musun? Oysa ki, herkesten çok, ve tüm zamanlarını Rabb’lerine ibadetle ve tefekkürler geçiren bu güzel zatların düşüncelerine bir bakar mısın? Hiçbir zaman aklından çıkarmanı istemediğim bir kavramdır İSYAN. Sahip olduklarına, sana sunulan nimetlere şükretmek ve senden çok daha kötü durumda olanları düşünerek bir kez daha Allah’a teşekkür etmek yerine, içinde bulunduğun durumu kabullenememek ne acı. Bir kez daha hatırlatmak isterim sana; Sen, karşındaki bir insanın hakaretine ve / veya bir belaya maruz kaldığında her şeyi bırak ve içine dön, incinen ve kırılan yeri bul ve özünle alakadar ol, sadece gülümse… Evet, yanlış duymadın, karşındakine sadece gülümse. Bu, bir kişi olabilir veya bir olay olabilir hiç fark etmez. Yüreğindeki rahmeti bulduysan ve hissedebiliyorsan onu dışına yansıt ve ötedeki, daha da ötedeki mükafatını gör… Unutma ki, Rabb’in her kulunun gönlüne rahmetini ve nurunu bırakmıştır, önemli olan bunu görebilmek ve hissedebilmek! Anlamını isterim ki, kötü veya iyi insan diye bir ayrım yoktur. İçindeki, her daim yanındaki Allah’ı hisseden veya hissedemeyen insan vardır. Buradaki o ince çizgiyi görebiliyor musun ?       Son olarak belirtmek isterim ki, yaşadığın her anında, aldığın her bir nefeste Hakk’ı hissetmek sana, dertsiz, tasasız bir yaşam sunacağı gibi aynı zamanda, asla kırılmayan
bir kalp, kin ve nefret beslemeyen bir ruhu hissettirecektir !!!
6-
İŞİN ALLAH’A KALMIŞSA, OLMUŞ BİL…
Tevekkül…      Ne muntazam bir teslimiyet, ne mükemmel bir adanmışlık ve o ne eşsiz bir güvendir tevekkül… Kendini Allah’a ısmarlamak, tüm mevcudiyetini ve benliğini O’na emanet etmek huzurun ve emniyetin yegane sebebidir. Çaresizlik nedir bilmezsin, kendini asla ama asla yalnız hissetmezsin. Her işin başında Allah’a tevekkül ettin mi, gerisini bırak düşünme bile…      Düşenin dostu olmaz derler de ne kadar yanıldıklarının farkına varamazlar. Bilmezler ki, Allah, her kuluna eşit muamele yapıp herkesi koruyup kolladığı gibi, üstüne üstlük darda kalan kullarının yüreğindedir her daim. Sen, hiçbir zaman unutma ki, düşenin bir dostu var. Hiç kimsenin yakın olamayacağı bir dost. Kendini en çaresiz hissetiğin zamanlarda bile kaldır ellerini semaya ve dua et. İçinden geldiği gibi, mutlak bir samimiyetle yüreğini aç Rabb’ine. Şüphesiz Allah, duaları kabul eden ve bağışlayandır. Şunu da belirtmeliyim ki, Allah’tan her daim hakkında hayırlı olanı iste, sana hayrı dokunmayacak bir duanın kabulünü zaten bekleme. Kimileri, defalarca dua ettiği halde kabul olmamasından yakınır, oysa Allah, ancak kullarına hayrı olacak olan dualarını kabul eder, dikkat et! Buraya dikkatini ver; Allah dostu olan kişiler dua ederler ve gerisini düşünmezler bile, sonuç olarak duaları kabul olursa bir kez, kabul olmaz ise on kez sevinirler. Neden mi? Çünkü kabul olursa, kul istediği içindir, yok eğer olmazsa bu da Allah’ın tasarrufu doğrultusunda olmuştur ve bilirler ki Allah kulu için hayırlı olmadığı için kabul etmemiştir. Bu durum, böyle mükemmel kişiler için bir mükafat, bir hediyedir.       Hiç tasvif etmediğim bir deyim vardır; ” İşim Allah’a kaldı yine.” Asla kabullenemediğim bir söz olması bir yana, yanlış idrak dildiği ve olumsuz manada kullanıldığı içindir hüznüm. Evet, işimiz her daim Allah’a kalmıştır zaten, her işimiz hatta her hareketimiz Allah’ın nezaretinde değil midir? O halde bu cümleyi ya olumlu yönde idrak edebilmeli ya da hiçbir zaman telaffuz etmemeliyiz. Aslında manasını bilmediğimiz hiçbir cümleyi ve hatta kelimeyi zikretmemiz doğru değildir. Allah korusun bu durum insanı şirke ve / veya küfre sürükleyebilir. Zaten anlamı bilinmeden, hissedilmeden yapılan işin sonuç olarak hayra çıkması beklenemez. Söz konusu ibadet ise eğer, bu daha da mühimdir. Manasını bilmeden edilen ezbere dua ve yüreğinde hissetmeden yapılan tekdüze bir ibadet sadece bir eylem ve yapılan bir hareketten ibaret olacaktır. Haşa,
kabul edilip edilmeyeceğini Allah bilir ama bilinmesi gerekir ki, gerçek bir şuurla ve huşu içinde yapılan bir ibadetin yerini hiçbir şey tutamaz. En güzeli de bu değil midir zaten ?      Sana kulağına küpe olması gereken bir nasihatte bulunmak isterim. Allah’a inan, O’na güven ve asla şüphe bile etme. Sen mutlak bir teslimiyet ve samimiyetle Rabb’ine dua ettiysen kabul olacağına itimat et. Ve hiçbir zaman şunu unutma ki; ” İşin Allah’a Kalmışsa, Olmuş Bil.”
7-
ALLAH SÖZE DEĞİL, KALBE BAKAR…
Samimiyet…      Başlı başına bir yürek işidir samimiyet. Maddeden sıyrılıp, manaya uzanan bir yoldur kimi zaman. Sözden öte, kafiyeden uzak ama bir o kadar sıcak bir histir oysa. Uzakları yakınlaştıran, mesafeleri aradan kaldıran ama saygıdan ödün vermeden hissedilen bir duygudur samimiyet…      Önce kendine karşı samimi olmalısın. Dürüst, adil ve gerçekçi…Unutma ki; kendine yakın olmayan, başkasına da yakın olamaz. Yüreğinde hem yakınlığı hem samimiyeti hissediyorsan doğru yoldasın demektir. Ne yaparsan yap, her ne işle uğraşırsan uğraş veya ne söylersen söyle, kabuğundan ziyade, özünde fışkıran bir volkan gibi ısıtırsın etrafını. Çünkü sen dışa değil, tam aksine içe dönmüşsündür ve derinde, çok daha derinlerde olan huzuru yakalamışsındır. Huzurlu olan insan, samimidir, gerçekçidir, uysaldır. Ne kötülükten eser vardır yüreğinde ne de sinir ve stresten bir zerre. Görüyorsun değil mi? Kendini bilen insan, ahlakı bilir, rahmeti bilir ve gerçeği bilir. Burayı iyi dinle; Allah, amellerinde samimi olanı sever…Laf olsun diye dua eden, Hak yerini bulsun diye ezbere ibadet eden bir kul, samimiyetten nasibini almamış demektir. Sana bir öneride bulunayım mı? Hiçbir şeyi, olması gerektiği için yapma. Bu, sende mecburiyet duygusunu uyandırdığı için zihnin oyununa geleceksin.Çünkü zihin, mecburiyeti sevmez. Unutma ki sen ruhani bir varlıksın, yaşamı zihninde değil, ruhunda hissettiğin sürece yaşadığını anlarsın. Bu sebeple yapılması gereken ne varsa, Allah rızası için yap, severek yap, hissederek yap. Göreceksin ki dokunduğun her nesnede, baktığın her yerde ve yaptığın her işte O’ndan, Rabb’inden izler bulacaksın.      Şimdi bana kulak ver ve kendine sadece iki dakika ayır. Seninle küçücük bir terapi uygulayacağız. Nasıl mı? Beni iyi dinle; Olmasını istediğin ne varsa – bu bir dilek olabilir –
kıbleye yönel, otur dizlerinin üstüne ve aç ellerini, kaldır usulca semaya. Hiçbir ayete, hiçbir sureye ve hadise takılı kalmadan, içinden geldiği gibi mutlak bir samimiyetle dua et Rabb’ine. Buraya dikkat et! Duaları, ayetleri ve sureleri kulak ardı et demiyorum, haşa ben sana tam aksini öneriyorum fakat aradaki ince çizgiye dikkatini vermeni istiyorum. Ezbere olan her şey uzaktır, soğuktur, ölüdür. Oysa ki hissederek ve yaşayarak yaptığın her bir şey yaşayandır, sıcacıktır. Unutma ki insan dua sayesinde insandır.Dilersen kaldığımız yerden devam edelim; İçinden ne geliyorsa söyle tek dostuna. Derdin mi var, anlat. Bir belaya mı maruz kaldın, açıkla. Bir şeye mi ihtiyacın var, iste…İçinden ne geliyorsa, her ne şekilde ve üslubla olursa olsun konuş Allah’la. Evet, yanlış duymadın konuş. Bir süre sonra içinde bir huzur ve yüreğinde eşsiz bir rahmet hissedeceksin. Ben bunu çok sık yaparım, hatta her an uyguladığım bir terapidir bu. Mesela bir örnek vereyim sana; Sabah evden çıkarken, ” Allah’ım bu gün de beni hayırlı insanlarla karşılaştır ve işlerimde başarılar ihsan eyle.” Der ve gerisini Rabb’ime bırakırım tam bir tevekkülle. Yolda yürürken mesela, ” Ey güzel Rabb’im, şu anda işine gücüne giden her kuluna yardım et, işlerinde hayırlı olanı nasip et, şu yaşlı teyzenin üzerinden rahmetini esirgeme veya şu küçük çocuğun üzerindeki yükü hafiflet.” Gibi küçük, küçücük dualar sayesinde konuşurum Allah’la. Alışverişe mi gideceğim hemen başlarım konuşmaya dostumla: ” Allah’ım, yapacağım alışverişte hayırlı olanı nasip et, benim için şerre çıkan yolları kapat.” Derim ve öyle hareket ederim. Görüyorsun değil mi? Her bir şeyin başında niyet önemli. Çünkü Allah söze değil, kalbe bakar…      Sana bir hadis hatırlatayım; Bir gün, Hz. Musa koyunlarını otlatmakta olan bir çoban görmüş. Çoban, ağacın altında dizlerinin üzerine oturmuş bir vaziyette açmış ellerini dua ediyormuş. Hz. Musa, kulak vermiş çobanın sözlerine. Çoban;      – Allah’ım, her şeyim sana feda olsun, dilersen senin için bir koyun keseyim hem de en yağlısından, bilirsin
ki yağlı koyun daha lezzetli olur, afiyetle yersin. Diyormuş ki, Hz. Musa dayanamayarak araya girmiş;      – Sen ne yapıyorsun, Hiç öyle dua olur mu? Allah yemekten, içmekten münezzehtir. Nasıl bir günaha girdiğinin farkında mısın? Al şu duaları da ezberle, Rabb’ine bunlarla dua et der ve oradan gider. Gece uyurken bir söz işitir Hz Musa Allah’tan;      – Ya Musa, sen ne yaptın? Bana karşı samimi olan kulumu benden uzaklaştırdın. Ben ondan razıydım, o benim sadık kulumdu. Der ve Bu sözler karşısında Hz. Musa yaptığından pişman olur. Sabah olunca ilk işi çobanın yanına gitmek olur. Yine aynı ağacın altında ve aynı vaziyette çobanı görür. Ellerini kaldırmış,
ezberlediği dualarla, samimiyetten uzak ve yüzü asık bir şekilde dua etmektedir. Hz. Musa, duası biten çobanın omzuna dokunur ve;      – Ey çoban, beni affett, sen haklıydın. Şimdi sana verdiğim duaları bir yana bırak ve kendi bildiğin gibi dua et Rabb’ine der.      Hiçbir zaman unutma; Sözlerinle değil, yüreğinle bir yerlere gelirsin. Çünkü, hayırlı olan her işte sözler değil, yürektir etkisi olan. Hala neyi bekliyorsun? Ceketini giyerken hatta ayakkabını bağlarken bile kalbindeki Rabb’ini hisset. O’na tevekkül et, O’na sığın ve bir tek O’na aç derdini. Unutma ki, herkes bir yana çekildiğinde, Rabb’in hala ellerinden
tutuyor olacaktır.
8-
ALLAH, DUASINDA ISRARCI OLANI SEVER…
Israr…      Azmin, üstelemenin bir diğer adı olsa gerek ısrar. Doğru yerde kullanıldığında nice kazançlar sağlar insana. Aksi takdirse, yanlış kullanımlarda ise bir o kadar kayba uğratır ne yazık ki. Her şeyin gereksiz olanı anlam ifade etmediği gibi, ısrarın da gereksiz yerde ve gereksizce kullanımı anlamsız ve ayrıca zararlıdır…      ” Allah, Duasında Israrcı Olanı Sever.” Bu cümleye dikkat et! Yine iki farklı mana, iki farklı anlam gizli bu cümlede de. Biri, seni doğru yola sevk ederken, diğeri tam aksine yanlışa sürükler de sen bunu idrak edemezsin. Şimdi dilersen, bu cümledeki doğruyu ve yanlışı ayıklayalım seninle tek tek. Duada ısrarcı olmak, Kabul olup olmadığını düşünmeden, aklına bile getirmeden dua etmeye, Allah’ı hatırlamaya devam etmek demektir ve hatta ısrar etmektir. Buraya dikkatini vermeni isterim; Israr  kelimesinin asıl manasına ulaşmak üzeresin. Duada ısrar etmek derken sen ne anlıyorsun? Rabb’in, dualarını kabul etmesi için mi bu ısrarın? Yoksa, kabul etmediği halde bu duruma aldırış etmeden Rabb’ine dua etmeyi sürdürmen mi? Şimdi anlamaya başladığını görüyorum. Farkındasın değil mi? Bu cümlede iki farklı mana yüklü olduğunu şimdi çok daha net kavraya bildin umarım. Sen sen ol, duaların kabul olsa da, olmasa da Rabb’ini unutma. Dua etmeyi, O’nu anmayı bir an olsun bile bırakma. Bilirsin ki, Allah, hakkında hayırlı olan duayı kabul eder. Kabul olmayan bir duan için asla isyan etme ve Allah’a olan inancını yitirme. Sen duanı et, gerisini düşünme bile, unutma ki
Rabb’in senin için en güzelini, en hayırlı olanı gerçekleştirecektir. Israrın bir diğer anlamına takılı kalanlara bakacak olursak, onlar ne denli zararda olduklarının farkında olmadıkları gibi, bu durumu çok da umursadıkları gözlenemez. Onlar da ısrar ederler, dualarında ısrarcı olurlar fakat, biraz önce senin idrak ettiğin mananın tam aksine demir atmış durumdadırlar. Dua ederler etmesine de, bir süre sonra dualarının kabul olmadığını görünce ısrar etmeye koyulurlar ama bu ısrar dua etmek adına değildir, isyan etmek,
duasının neden kabul olmadığını sorgulamak içindir. İşte bu da, cümledeki diğer manadır. Allah korusun, bu durum insanı küfre götürür. Rabb’i sorgulamak ne haddimize? O dilerse kabul eder, dilerse verir ve dilerse alır bunu unutma!      Allah, kulunun dileğini, isteğini yavaş yavaş halleder, kabul eder. Kulum beni unutacak mı, benden umudu kesecek mi yoksa her şeye rağmen beni anmaya, dua etmeye devam edecek mi diye sınar. Sonrasında ısrarında doğru yolda olanın mükafatını fazlasıyla verir. Senin en büyük hatan nedir biliyor musun? Bir kez dua ediyorsun ve bir daha o duayı düşünmüyorsun bile, yanılıyor muyum? Oysa ki, Rabb’den her gelene razı olmanın şuuru içersinde, duanda ısrarcı olmalısın. Buradaki bir diğer manayı sorgular gibisin, hissediyorum. Şimdi sen bana; ” Madem Allah, kulu için hayırlı olan duayı kabul eder ve dilerse kabul etmez, ne diye duamda ısrarcı olayım ki, O dilerse olur, dilemezse olmaz.” Diye soruyorsun. İşte bu da, manadaki diğer olumsuz anlamı görmektir. Unutma! Sen Rabb’ini unutmadıkça ve anmaya devam ettikçe Rabb’in de seni asla unutmaz. Sen duanı et, kabul olmadı mı yine et, yine mi kabul olmadı, yine ısrar et. Yeter ki her daim Rabb’inle birlikte olduğunu idrak et ve bunu yansıt. Şunu da belirtmek isterim ki, duanın da, dua etmenin de bir adabı ve türlü türlü şekilleri vardır ki burada bunların hepsine değinmeyeceğim. Dikkatini çekmek istediğim taraf, mutlak samimiyet ve teslimiyetle içinden geldiği gibi, hakkında hayırlı olanı Allah’tan dilemek ve bu manada dua etmektir. Birine bir kötülüğün dokunacaksa, bunun için Rabb’inden yardım dilemek adına dua etmek ne denli manasız bir bekleyiştir. İnsanlığa hayrı dokunmayacak bir iş için yaptığın duanın da kabul olmasını beklemek, ancak ve ancak kendini kandırmaktan ibarettir.      İstikametin ve yönün her neresi olursa olsun, her nerede olursan ol, Allah yolunda olmadıkça bil ki gittiğin yol yanlış, yöneldiğin istikamet belirsizdir. Şunu da unutma ki, Allah’ı hatırlamak ve anmak için illa ki dua etmek gerekmez, O’nun varlığını hissetmek ve buna inanmak da bir tefekkür ve yaşayıştır. Şimdi sen, evet sen! Her daim dua et Rabb’ine ve duanda ısrarcı ol fakat bir tek kendin için değil, tüm insanlık için, tüm yaratılanlar için dua et ki, duanın kabulündeki tecelliyi hisset. Unutma ki; Başkası için istemedikçe kendin için istemenin bir manası yoktur.
9-
KUL, RABB’İNİ İMTİHAN ETMEZ…
İmtihan…
Hayatımız boyunca imtihan içindeyiz. Her bir safhanın sonunda ve her bir kazanımın ardında tekrar bir imtihana tabi tutuluruz. Biliriz ki bu imtihanın sonunda bir kazanç var, mutluluk var. Hiç kimse kaybetmek için imtihana girmez unutma! Demek ki her bir imtihanın ardında bir mükafat ve kazanç gizlidir…      Daha önceki makalelerimde değindiğim bir konuya dikkatini çekmek isterim. Allah, her musibetin, belanın ve sıkıntının ardına bir hediye, bir mükafat gizler. Fakat sen, o sıkıntıya ve belaya odaklandığın için ardındaki hediyeyi göremezsin. Bilmezsin ki sen Allah’ın sevdiği kulusun ve Rabb’in; Acaba kulum beni unutacak mı, yoksa her şeye rağmen beni anmaya devam edecek mi? Diye seni sınar. Sen sıkıntıyı görürsen, Rabb’ini göremezsin. Ardındaki huzuru görürsen, Rabb’inin her daim seninle olduğunu idrak edersin. Bu ne denli eşsiz bir mutluluk ve ne kadar muntazam bir sabırdır. Bunu hissedenler ve anlayanlar her ne olursa olsun, her ne belaya ve / veya sıkıntıya maruz kalırsa kalsın Allah’a olan bağlılığını ve inancını bir an olsun bırakmaz. Bilir ki, Allah onu seviyor ve sevdiği için zorlukları veriyor. Bu manayı teneffüs edenler zorluğu zorluk olarak asla görmezler. O zorluk bu kişiler için bir mükafat bir şükran sebebidir. Çünkü bilirler ki ardında kendilerini bekleyen nice mutluluklar vardır. En önemlisi de ardındaki mutluluğu beklemeden, bekleyiş içersinde olmadan Allah’ın sevgisini, sevdiği kul olduğunu bilerek sabretmek.      Kimileri, yüreklerindeki rahmetin ve ruhlarındaki imanın farkında olmadan hareket etmekte ısrarcı
olurlar. Kendilerini imtihan eden Rabb’i imtihan etmeye çalışırlar da ne denli zararda olduklarını fark edemezler. Düşünürler! Allah’ın kendilerine bağışladığı düşünme nimetini olumsuz yönde sarfederler. Acaba derler, ben o kadar çok ibadet ediyorum, kulluk vazifelerimi yerine getiriyorum,  bakalım Allah mükafatımı verecek mi, duamı kabul edecek mi? Haşa, Rabb’i imtihan etmek ne haddimize? Bu nasıl bir idrak, bu ne şekilde bir düşünme şekli? Şimdi beni iyi dinle;      Şeytan bir gün Hz. İsa a.s’ın yanına gelir ve der ki : -Ey İsa! Madem Rabb’ine bu kadar güveniyorsun, at bakalım kendini şu uçurumdan, seni kurtaracak mı ? İsa Aleyhisselam zekasının hakkını vererek o helak edici yanıtı verir : -Ey İblis! Bilmez misin ki, Kul Rabb’ini asla imtihan etmez!      Buradaki teslimiyeti, adanmışlığı görebiliyor musun? Her ne olursa olsun, her şeye ve tüm olan bitene rağmen kendini Allah’a bırakmak en güzel güven ve en anlamlı sığınıştır. Unutma ki Allah, rahmetini asla ama asla kullarından esirgemez. Bu rahmet her insanda mevcuttur, kötü olanda da, iyi olanda da, Allah’a inananda da ve hatta inanmayanda da…Önemli olan bunu hissetmek ve kalbindeki rahmeti görebilmektir. Unutma! Sen artık dışarıyla değil, içeriyle meşgulsün. Sen artık kötülüğü değil, içindeki iyiliği görebilensin. Sen artık, kul olmanın ve mevcudiyetindeki Allah’ın idrakindesin. Bu durumda haşa, Allah’ı imtihan etmeyi değil düşünmek, aklına bile getirmek senin mayanda yoktur zaten. Allah, kullarını kendi sevgisinden ve rahmetinden yaratmışken, ruhunu
kendi ruhundan üflemişken sen hala ne diye baktığın yerdeki güzellik yerine çirkinliği görmekte ısrarlısın? Sağ elinle bir dokun sol göğsüne. Oradaki her bir kıpırtıda Rabb’ini hisset ama bunu gerçekten hisset ve düşün, Rabb’ini her daim seninle olduğunu düşün. Hayırda ve şerde, belada ve huzurda her daim Allah’ın yarattıkları arasındaki en özeli, en sevileni olduğunu asla unutma.      Düşünsene; Madem Allah her musibetin ardına bir hediye gizler ve madem her imtihanın sonucunda bir kazanç vardır, Allah’ı imtihan etmek de ne demek? O’nu, Rahman ve Rahim olan Allah’ı denemenin ne lüzumu  var? Bu zaten senin haddin olan bir durum değilken hala ne diye şirke ve küfre yönelmek için ısrar edersin? Unutma! Sen, dışarıyla değil, içeriyle meşgul oldukça, içindeki rahmeti idrak ettikçe belada ve sıkıntıda her daim Allah’ı anmaya devam ettikçe içinde bulunmuş olduğun o imtihan sana zorluk değil, tam aksine huzur verecektir. Çünkü ruhundaki Rabb’ini hissettikçe bu sınavı her daim kazanacağının bilincindesin, buna eminsin.      Ne demiştik? Hiç kimse kaybetmek için sınava girmez. Bunu her daim anımsa ve unutma ki; ” Kul Rabbini İmtihan Etmez ”
10-
MUTLU DEĞİL, MUTLULUK OLMAK…
Mutluluk…      Her ne kadar sevinmek ile eş anlamlıymış gibi görünse de, mutlu olmak da en az sevinmek kadar geçici bir kavramdır. Oysa ki ben sana mutlu olmayı değil, mutluluğun kendisi olmayı öneriyorum. Mutluluğun kalıcı olmasını istiyorsan, mutlu değil mutluluk olmalısın. Nasıl mı? Dinlemeye devam et;      Mutsuz insan yoktur, mutlu olacağına inanmayan insan vardır. Bilirsin ki başarmak için önce inanmak gerek. Şimdi dikkatini bana ver ve iyice bir düşün. Mutlu olmak için sebep mi arıyorsun? Eğer biraz daha derine inersen mutlu değil, mutluluk olursun. Senin içinde, çok daha derinde sonsuz mutluluğun kaynağı zaten mevcut. Sen onu görmemekte ısrar ediyorsan bu kimin suçu? Şimdi biraz daha derine inmeni istiyorum. Hayır, daha da derine, özüne in. Orada Rabb’in rahmetini bulacaksın. Böylece hayatta her şeyi yapanın da , yaptıranın da Allah olduğunu idrak edeceksin ve bu his sendeki mutsuzluk denen o yok edici kavramı silip atacak. Çünkü bileceksin ki, başına ne gelirse gelsin Rabb’indendir. Çünkü anlayacaksın ki mutlu olmanı ve hatta mutluluğun ta kendisi olmanı engelleyecek hiçbir sebep yok.
Şimdi sana birkaç basit örneklemeyle kendini nasıl iyi hissedeceğini ve hatta her daim kalıcı mutluluğu göstereceğim. Dikkat ettiysen öğreteceğim demiyorum, öğretmek yanlış bir kelime bana göre. Çünkü zaten içinde var olan bir cevheri ben öğretemem ki, sadece gösterebilirim sana. Şimdi beni iyi dinle; Here gün işe gitmek için kullandığın güzergahtaki trafiğe kızdığın oluyor ve sinirleniyor ve söyleniyorsun bu duruma. Peki trafik buna aldırış ediyor mu? Değişen hiçbir şey olmuyor değil mi? Sen sadece kendini yıprattığınla kalıyorsun. Öyle ise, yok yere kendini üzmek niye? Bunun yerine tüm bu trafiğe rağmen gidebilecek bir işin olduğunu düşün, her şeye rağmen, sağlıklı olduğunu düşün ve her şeyden önemlisi, her şerde bir hayrın olduğunu düşün ve mutluluğu hisset. Biri tarafından haksızlığa mı uğradın veya biri sana hakaret mi ediyor? İçine dön ve de ki; ” O’nu da Allah yarattı, belki de böyle olmasını Allah istedi. O, benim üzerime geldikçe ben susmayı başarırsam sevaba gireceğim, konuşursam günaha. Biliyorum ki yapan da, yaptıran da Allah’tır.” Göreceksin, içine huzur dolacak ve mevcut durum seni mutsuzluğa değil, mutluluğa yönlendirecek. Burada önemli olan her zaman dediğim gibi dışarıyla değil, içeriyle meşgul olmaktır. Araban arıza mı yaptı? Dur, hemen sinirlenme. Belki de birkaç kilometre ileride bir kazaya sebep olacaktın ve Rabb’in bunu engelledi. Çok sevdiğin bir arkadaşın seni terk mi etti? Bekle, hemen içine dön ve düşün. Belki de böylece senin kıymetini çok daha iyi anlayacak ve mutlak bir dönüş yapacak. Yüklü miktarda bir para mı kaybettin? Dert etme, belki de sana hayrı olmayan bir işe harcayacaktın. Hem unutma, para amaç değil, araçtır. Kaybedersin ve kazanırsın. Önemli olan geri dönüşü olmayan kayıplar vermemek.      Hiç düşündün mü? Parmaklarını hareket ettiremeseydin neler olurdu? Bir bardağı tutarken veya bir eşya taşırken bu hiç aklına geldi mi? Veya dişlerin çenene sabit olsaydı ve çürüdüğünde çekmek mümkün olmasaydı? Sen, giyecek yeni bir ayakkabın olmadığında, ayakları olmayan insanları aklına getirdin mi? Sofrandaki yemeği beğenmediğinde, bu gece de aç uyuyacak fakirleri bir an olsun hatırladın mı? Şöyle bak bir etrafına, ne kadar şanslı olduğunu fark edeceksin ve anlayacaksın ki beterin beteri var. Rabb’in sana sayısız nimetler sunmuş. Görebiliyor, duyabiliyor, konuşabiliyorsun ve hatta yürüyor, koşuyor, oturabiliyorsun. Acıktığında envai çeşit yiyecek var, üşüdüğünde giyeceğin kıyafet. Ağaçları düşün, dallarındaki kuşları…Yeşili düşün, maviyi, sarıyı…Sonra suyu düşün, havayı, toprağı…Ve kendini düşün, neden dünyadasın, buraya niçin gönderildin? Eğer sana yaşama hakkı verildiyse bil ki özel bir insansın. Unutma! Küçük de olsa, bir boşluğu doldurmak için buradasın ve sen önemli bir varlıksın. Ve dikkat ettiysen mutlu olmak için, mutluluk olmak için o kadar çok neden var ki. Ama önemli olan görebilmek, hissedebilmek, idrak edebilmek.      Şimdi sahip olduklarına bir kez daha şükret ve şikayet etmeyi artık bırak. Başına ne gelirse gelsin asla isyan etme ve sadece gülümse evet gülümse. Hayır, ben sana Polyanna ol demiyorum, mutlu ol da demiyorum. Mutluluğun ta kendisi olmayı öneriyorum. Yaşadığın her kötülükte iyiliği, her çirkinlikte güzelliği ve her hüzünde sevinci görebilmeyi gösteriyorum. Unutma! Her ne olursa olsun sadece gülümse. Gülümsemek sadakadır, rahmettir, merhamettir. Düşünsene; Özgür bir ülkede yaşıyorsun. Bayrağın dalgalanıyor, ezanlar okunuyor. Hala bu şikayetin niye? Sana çok kısa bir misal vermek isterim;
Günün birinde bir derviş rahatsızlanmış ve hekime başvurmuş. Hekim, şikayetiniz nedir? Diye sorunca, Derviş: Haşa, şikayet ne haddime? Diye yanıt verir. Oradaki bir tanıdık söze karışır ve hekime: Kendisi derviştir, hiçbir şeyden şikayet etmez. Siz, rahatsızlığınız nedir diye sorarsanız yanıt verecektir. Demiş.      Görüyorsun değil mi? Ne denli bir idrak, nasıl bir teslimiyet ve itimat. Sana tavsiyem; Her ne olursa ama ne olursa olsun asla şikayet etme. Tüm olan biten karşısındaki göstereceğin sabır, Sıkıntının ardındaki mükafatı görmeni sağlayacaktır. Daima anımsa; ” Allah elindekini aldıysa, daha iyisini verecek demektir.”
11-
AŞIK DEĞİL, AŞKIN KENDİSİ OLMAK.
Aşk…      Yürek işidir Aşk. Ruhani bir histir ancak. Zihnin bir kenara çekildiği, aklın bile idrak edemediği bir duygudur. Çoğu zaman tarifi imkansız diye adlandırılır, kimi zaman ise anlamsız tariflere maruz kalır. Her ne şekilde olursa olsun veya her ne isimle anılırsa anılsın Aşk, ancak hissedildiği kadardır. Hani bir söz vardır, anlatılmaz yaşanır diye. İşte bence aşkın tek tarifi budur.      Aşkı yaşamak için aşık olmak gerek diye bilinir hep. Ben buna katılmıyorum, bence aşkı yaşamak için aşk olmak gerek, aşkın kendisi olmak gerek. Ancak o zaman aşkı gerçekten hisseder ve yaşayabilirsin. Çünkü aşık olmak geçici bir duygudur, aşk bitince aşık olan da tükenir. Oysa aşk olmak, sonsuz bir duygu ve tükenmez bir histir. Nefes aldığın her an, yaşadığını hissettiğin her saniye aşkı yaşarsın çünkü sen aşksın. Aşkın tarifini imkansız olarak tanımlayan insanoğlu aşkı farklı farklı şekillere sokar. Sevgiliye olan aşk, anneye olan aşk, bir ünlüye olan aşk, mala ve mülke olan aşk vesaire…Aşkı örneklemek istersek eğer, buna zaman yetmez diyebilirim. Oysa bilmediğimiz, belki de bilip de bilmezden geldiğimiz bir aşk var ki, aşkların en güzeli, en kıymetlisi. Her insanın yüreğinde doğuştan var olan, ve ölümüne kadar asla yok olmayan bir aşk. Aslında bu tarifini yapmaya çalıştığım aşkın da üç farklı yolu vardır fakat bu yolların başı da, sonu da aynı yere çıkar hep. Çünkü bu his, aşıklık makamından sıyrılıp aşk makamına tecelli eden bir duygudur, bir yaşam tarzıdır. Ne mi? Evet, doğru tahmin ettin. Bu aşk, Allah aşkı, Peygamber ve Kur-an aşkıdır. Farkındaysan, hiçbir makalemde Allah’ı anlatmıyorum sana ben. Çünkü sen zaten O’nu biliyorsun. Benim görevim sadece sana bildiğin şeyi,
Allah’ı hatırlatmak ve daha da önemlisi hissettirmek ve yaşatmak. Aşk da aynen böyle bir kavram, zaten yüreğinde zuhur eden aşkı sana anlatmak değil niyetim, zaten sende var olanı hissettirmek ve belki de unuttuğun bu duyguyu hatırlatmak.      Allah, kullarını kendi aşkından yaratmıştır ve yarattığı her kul kendinden bir parçadır. Hal böyle iken, her insanda tecelli bulan aşk, başlı başına Allah aşkıdır ve bu aşkı hissetmek için aşık olmaya gerek yoktur, çünkü insan zaten aşkın ta kendisidir. Allah’ı hissetmek, Allah’ı yaşamak, O’nun emir ve yasaklarına uymak seni doğrudan Peygamber aşkına ve Kur-an aşkına yönlendirir. Her ne kadar içindeki Allah aşkını idrak eden insan, diğer iki aşkı da sistematik olarak hissedecek olsa da, üçlü sac ayağı misali, herhangi birinin eksik olması düşünülemez bile. Eğer bu durum söz konusu ise, sen aşk değil, sadece aşıksındır veya aşık olduğunu sanıyorsundur. Bilirsin ki, bir şeyi yaşamak için bilmek yetmez, hissetmek gerekir. Aşk da böyle bir kavramdır. Aşkı bilirsin fakat hissetmediğin sürece sen aşk da değilsin, aşık da değilsin.      Sen, konumuz olan aşkı zaten biliyordun ama şimdi hatırladın. Buraya dikkat etmeni istiyorum; Aşk olmak için yani aşkın kendisi olmak için hatırlamak da yeterli değildir. Daha önce de değindiğim gibi hissetmek gerekir ki birazdan sana bunu yaşatacağım dikkat et!  Bu güne kadar bunu hissetmediğini, yaşamadığını düşünüyorsan endişeye kapılma, ben bunun için buradayım. Günümüz yaşamın koşuşturması ve telaşı zaten insana yaşama sebebini unutturmuş durumdadır. İnsanlar içlerinde zaten var olan ama off durumda, yani kapalı durumda olan bu rahmeti hissedemezler. Aslına bakılırsa düşünmek için kendilerine sadece bir dakika ayırsalar zaten idrak edecekler ne denli eşsiz ve tarifi imkansız olan bu gerçek aşkı. Nasıl mı? Dinle; Daha önceki makalelerimde de değindiğim gibi hiçbir şey Allah’ın rahmeti dışında gerçekleşmez. Senin nefes alman, yürümen, başını çevirmen, kısacası her bir hareketin Hakk’ın emri ile, rahmeti ile olur. Bir yaprak bile O’nun yüce rahmeti ile kıpırdar. Şimdi, varsa en yakınındaki bir aynaya bak, yüzündeki ayrıntıları incele. Gözüne, burnuna, dudaklarına kısacası her bir kıvrımına dikkatini ver. Nasıl özenle işlenmiş değil mi? Ne denli eşsiz bir sanat. Şimdi, bu sanatın sanatkarına aşık olmamak mümkün mü? Tabiatı düşün, ağaçları, çiçekleri ve türlü türlü olan renkleri düşün. Daha sonra vaktin varsa eğer, tabiattaki canlıları düşün, kuşları, ve hatta senin önemsiz sandığın en küçük canlıyı, bir sivri sineği düşün. Unutma! Allah, önemsiz olan hiçbir şeyi yaratmaz. Her canlının, Rabb’in yarattığı her bir varlığın var oluş sebebi mutlaka vardır.      Şimdi nasıl hissediyorsun? Bilmediğini sandığın ama zaten içinde var olan aşkı şimdi hissetmeye başladın. Sürekli tekrar etmeyi sevmem ama çok sevdiğim bir sözü hatırlatmak isterim sana; ” Bir anlık tefekkür, bin yıllık ibadetten çok daha hayırlıdır.” Tefekkür’ü Rabb’i hatırlamak, anmak ve yarattıklarından, nimetlerinden dolayı O’na şükretmek olduğunu biliyorsan eğer, ne demek istediğimi çok iyi anlayacaksın. Şimdi sana, belki de biraz önce hissetmeye başladığın aşkı her daim yaşamanı ve yaşatmanı öneriyorum. Gerçek huzura, mutluluğa ve kazanca sahip olmak istiyorsan bunu yapmalısın. Tekrar söylüyorum, bilmek ve / veya hatırlamak yetmez, hissetmek ve yaşamak gerekir. Unutma! Sen aşık değil, aşkın ta kendisisin !!!
12-
ZAHMETİN ARDINDAKİ RAHMET.
Zahmet…      Rahatlığından ödün vermek, üşenme kavramını yerle bir eden bir idrak meselesidir zahmet. Zaten bu idraki teneffüs eden kişi, zahmeti zahmet olarak görmez. O, her daim hazır, her daim tetiktedir. Çünkü O, zahmeti değil, zahmetin ardındaki rahmeti görmektedir.      Yaşamda her şeye aşkla bakmak, aşkla görmek ve aşkla konuşmak ne güzeldir. Her bir şeyin aşk boyutunu idrak etmek, her zorluğun, her bir sıkıntının ve derdin üstesinden gelmek demektir. Zaten aşkla bakan insan, engelleri değil, engellerin ardındaki mükafatı görendir. Yüce Allah, kullarına her an rahmet lütfeder. Otururken, yürürken, ayakkabını bağlamak için eğilirken, konuşurken vesaire… Her hareketinde bu rahmeti hissedersen, yaptığın her bir eylem sana zahmet olarak görünmeyecek, aksine Rabb’in sevabını, rahmetini hissettirecektir. Nasıl olacak bu aşk boyutunu idrak etmek? Dilersen kısa örneklemeler ile seni aşk boyutuna taşıyayım ne dersin? Bu güzel şuuru yaşamak, iliklerine kadar hissetmek ister misin? O halde dinle!      Öncelikle Ben’lik sıfatından sıyrılıp Bir’lik Sıfatına soyunmak gerekir. Yani, yaptığın her hareketin senin tasarrufun doğrultusunda değil de, Allah’ın Rahmeti ve emri sayesinde olduğunu benimsemek gerekir. Nefsine bunu kabullendirmek, aşkı boyutunun kapısını çalma kısmıdır. Mesela, şu an oturuyorsun muhtemelen, hemen ayağa kalk ve bu esnada ” Ben kalkıyorum ” diye birkaç kez tekrarla kendi kendine. Nasıl, bunu yaparken üzerindeki ağırlığı hissedebildin mi? Şimdi ise,  ” Allah’ın izniyle, emanet beden kalkıyor ” diye tekrarlamanı istiyorum birkaç kez. Üzerindeki yükün hafiflediğini, bedenindeki zahmetin yerini Rahmetin aldığını hissettiğine eminim. İşte bu durum Aşk boyutudur. Bu his, zahmetin ardındaki rahmeti görmek ve yaşamaktır.      Sana bir öneri, bir nasihatte bulunmak istiyorum. Yapacağın her işin başında niyet et. Bilmeni isterim ki, niyetsiz ve Besmelesiz yapılan her iş hayırsızdır. Bunu sana katı bir kural olarak değil de, aşkla, sevgiyle yaşatmak istiyorum. Örnek vermek gerekirse, kitap mı okuyacaksın? ” Allah’ım, senin izninle bu kitabı okumaya niyet ediyorum, bana hayrını nasip et.” Diye başla. Evden mi çıkacaksın? ” Rabb’im, senin izninle evden çıkmaya niyet
ediyorum, hayırlı işlerle meşgul eyle ve hayırlı insanlarla karşılaştır.” Diyerek çık. Ceketini giyerken, yemek yerken, arabanı kullanırken vesaire… Sana zaman kaybettireceğini düşünüyor olabilirsin, hatta bu sana zor gibi gelebilir ama birkaç kez denedin mi, sende alışkanlık yapacak ve niyetsiz hiçbir işe başlamayacağını göreceksin. Böylece her an Rabb’i anacak ve her şeyi O’nun izniyle ve rahmetiyle yapmış olacaksın. Bundan daha güzeli var mı?      Önerime kulak verip de, sana söylediklerimi uygulamaya başladığında zihninde zahmet diye bir kavram kalmadığını, bunun yerine rahmet tecellisini hissetiğini fark edeceksin. Evet, işte şimdi sen Aşk boyutundasın. Artık aşkla bakıyor, aşkla görüyor, aşkla duyuyor ve konuşuyorsun. Çünkü yüreğinde zuhur eden Allah aşkı sana bunu hissettiriyor. Her bir varlık, her bir vuku Rabb’in rızası ile olmuyor mu? Allah, başlı başına bir aşksa eğer, onun yarattıkları, olmasını istediği her bir şey zaten aşktır.      Sen! Baktığın her yerde Allah’ı görüyorsan, zaten hiçbir zorluk, hiçbir dert sana zahmet olarak görünmeyecektir. Çünkü sen, artık zahmetin ardındaki rahmetle meşgulsün.
13- RABB’İNLE KONUŞ…
Konuşmak…      Yaratılanlar arasında en özel olana bağışlanan, kendini ifade edebilme, anlaşabilme yetisidir konuşmak. İnsan, konuşmak ister. Bu, onun doğasında vardır. Doğduğu günden itibaren, kendini ifade etmeye, derdini anlatmak için çaba sarf eder. Ve insan, kendini anlayana konuşur, kendini dinleyene anlatır.      Konuşan insan, sözü kesilmediği, itiraz edilmediği ve dinleyicisinin sıkılmadığı sürece zevk alır konuşmasından. Anlattıkça anlatası gelir, susmak istemez hiç. Konuşmak, anlatmaktan ziyade istemektir, dilemektir, talep etmektir ve  kimi zaman yalvarmaktır, haykırmaktır. İsteğinin yerine gelmesi, insanı yine konuşmaya, istemeye ve en nihayetinde teşekküre ve şükre sevk eder. Yani hem başlangıçtır, hem sonuçtur konuşmak.      Burayı iyi dinle; Çocukluğundan bu yana dertlerin oldu, hüzünlerin oldu. Hatta sevinçlerin oldu, mutlulukların oldu ve de bunları paylaştığın dostların oldu, düşmanların oldu değil mi? Sen, seni en çok dinleyen ve anlayana daha yakın hissederken kendini, seni umursamayan ve anlamak istemeyenlerden de uzaklaştırdın kendini yanılıyor muyum? Bu hep böyle olmuştur ve böyle olmaya da devam edecektir. Dikkat edersen, sen