Teayyün etmek

Sual: S. Ebediyye’de, (Semen, para atama edilince, sahih olan sözleşmelerde teayyün etmez. Şu demek oluyor ki söz kesilirken atama edileni vermek lazım değildir. Misli, aynı verilebilir. Mehirde, nezirde [adakta] ve vekil yapmakta da teayyün etmez. Emanet, bağışlama ve sadaka vermekte, şirkette ve gaspta teayyün eder. Mebi daima teayyün eder) deniyor. Mehirde 11 Reşat altını vermeyi taahhüt etmiştik. Şimdi onun yerine, o değerde başka mal, TL, Dolar, Euro vesaire verebilir miyiz?
CEVAP
Ilkin bu kelimelerin, alışveriş ilmindeki manasını bilmek gerekir.

Mebi: Satılan maldır. Mebi atama edilir ve atama edilince, teayyün eder.
Semen: Mebi’e karşılık verilmesi lazım olan mala, bedele, paraya semen denir.
Belirleme etmek: Söz kesilirken bu malın ayn olması anlama gelir.
Teayyün etmek: Söz kesilirken atama edilince, ayn olarak kalmak, deyn haline dönmemek anlama gelir. Teayyün eden malın kendisini vermek lazımdır. Benzerini, hatta daha iyisini alması için müşteriyi zorlayamaz. Teayyün etmeyen mal helak olursa, bunun yerine, eşeysel, miktarı ve vasfı aynı olan, aynı verilebilir.
Ayn: Belli bir mal anlama gelir. Bir ev, bir at, bir iskemle şeklinde kıyemî olur yada yumurta şeklinde misli olan mal anlama gelir.
Deyn: Alışverişte hazır olmayıp ayrı olarak, bulunmuş olduğu yeri bildirilmeyen her türlü mala ve hazır ise de, ayrı olarak gösterilmeyen kıyemî mal parçasına denir.
Mislî mal: Çarşıda aynı vasıflarda aynı bulunan mal olup, tutarları başka olmaz. Ağırlıkla, hacimle ve uzunlukla ölçülenlerden fabrikada, tezgâhta meydana getirilen şeyler ve sayı ile ölçülenlerden aynı büyüklükte olanlar böyledir. Aynı büyüklükte karpuz, yumurta mislî maldır.
Kıyemî mal: Misli olmayan mal, çarşıda aynı bulunmayan, bulunsa da tutarları değişik olan maldır. Ev, elde dokunmuş halı ve elbise kıyemî maldır.

Şimdi suali cevaplandıralım:
O kısmın başlangıcında, (Semen, para atama edilince, sahih olan sözleşmelerde teayyün etmez. Şu demek oluyor ki söz kesilirken atama edileni vermek lazım değildir) deniyor. Burada, teayyün etmez demenin ne demek olduğu açıklanıyor. (Teayyün etmez demek, atama edileni vermek koşul değildir anlama gelir) deniyor. Şu demek oluyor ki misli, aynı de verilebilir anlama gelir.

(Mehirde, nezirde ve vekil yapmakta teayyün etmez) deniyor. Teayyün etmez demek, sözleşilenin aynısı vermek, aynısını yapmak koşul değildir anlama gelir. Aynı değerde TL yada başka mal da verilebilir. İmkân var ise aynısını vermek iyi olur.

Bunun şeklinde, insan, bir koyun adasa, istediği koyunu kesebilir. Birini bir işe vekil yapsa, illa o işi ona yaptırması gerekmez, başka birini de vekil edebilir.

Ödünçte bile, alacaklı kabul ederse, yerine başka bir mal verilebilir.

Emanette ise, atama edilen teayyün etmiş olur. Şu demek oluyor ki cep telefonu emanet edilmişse, aynısını vermek gerekir.